Vi viser til Dykkar vedtak av 6. oktober i år med omgjering av konsesjonane for to gasskraftverk som Naturkraft AS har søkt om løyve til å byggje i Tysvær og Øygarden kommunar.

Norges Naturvernforbund påklagar med dette omgjeringsvedtaket med påstand om at vedtaket vert oppheva og ført tilbake til den opphavelege konsesjonen som Statens Forurensningstilsyn gav 21. januar 1999, og som Miljøverndepartementet i hovudsak stadfesta 22. juni 2000.

Vår grunngjeving for påstanden er:

1. Grunnlaget for vurdering av vedtaket

Norges Naturvernforbund legg til grunn at føre var-prinsippet er ein relevant forvaltningsregel i dette tilfellet. Etter § 1 skal ureiningslova sikre ein forsvarleg miljøkvalitet. Dette er òg nedfelt i grunnlova § 110 b. Ureiningslova krev etter § 2, pkt. 3 at det "skal tas utgangspunkt i den teknologi som ut fra en samlet vurdering av nåværende og framtidig bruk av miljøet og av økonomiske forhold gir de beste resultater".

§ 18, pkt. 5, opnar for omgjering dersom "de fordeler forurenseren eller andre får av at vilkår blir lempet på eller opphevet, er vesentlig større enn de skader eller ulemper det vil føre til for miljøet".

2. Føremonar for søkjaren eller andre

Om lempinga i utsleppsvilkåra er nok til å gjere gasskraft lønsamt for søkjaren, er usikkert. Ein klar føremon for søkjaren kan likevel ikkje vere nok til å forsvare omgjering.

Miljøverndepartementet viser til handteringa av energimeldinga i Stortinget, der fleirtalet la til grunn at etterspurnaden etter energi vil auke i åra framover, og at alternativet til innanlands gasskraft er import av meir ureinande kolkraft, som gjev større utslepp av CO ₂ og NO _x pr. kWh enn gasskraft. Departementet har lagt vesentleg vekt på dette som ein føremon ved omgjeringa.

Det avgjerande her må vere om det faktisk er tilfelle at gasskraft vil gje mindre utslepp, ikkje om det er eit politisk fleirtal på Stortinget bak ei slik oppfatning. Omgjeringa gjeld ei forvaltningssak etter ureiningslova, ikkje eit ope politisk verdispørsmål der den eine oppfatninga kan vere like gyldig som den andre. Heller ikkje Stortinget kan ved plenumsvedtak setje seg ut over det Stortinget har sagt som lovgjevar.

Noreg er ein del av ein fri nordisk og europeisk kraftmarknad der energien flyt utan noko grense mellom norsk produksjon og forbruk og tilsvarande i andre land. Kraftutvekslinga kan i visse situasjonar vere avgrensa av overføringskapasiteten. Men denne avgrensinga gjev ikkje grunnlag for å operere med eit generelt skilje mellom Noreg og andre land. Dette forklarer også departementet på side 7 i omgjeringsvedtaket. Norsk gasskraft blir ikkje berre for den norske marknaden. Det er tvertimot uråd å seie kvar denne gasskrafta vil ende, og det er ikkje grunnlag for resonnementet om at norsk gasskraft inn på den europeiske marknaden utan vidare reduserer norsk forbruk av importert kraft. Også samansetninga av det som måtte bli importert er usikker. I den aktuelle situasjonen vil prisen styre innkjøpa for kraftleverandørane, ikkje kva type kraft det gjeld eller kven produsenten er. Ikkje all importert elektrisitet kjem frå kolkraftverk. I den grad norsk gasskraft vil fortrenge utanlands produksjon, kan det også gjelde fornybar energi.

Til dette kjem at den faktiske produksjonen av norsk vasskraft etter statistikken for dei siste 10 åra etter alt å dømme nå ligg 3-4 TWh høgre enn normalårtalet på 113,9 TWh som NVE opererer med, basert på historiske gjennomsnittstal for nedbør og avrenning. Vi har bak oss og er framleis inne i ein periode med vesentlege eksportoverskot av kraft i gjennomsnitt pr. år. Utviklinga tyder på at vi er i ferd med å få ein mildare og våtare vertype enn i den perioden som ligg til grunn for normalåret. Det er difor misvisande når stortingsfleirtalet framstiller den norske kraftsituasjonen slik departementet refererer på side 4 i omgjeringsvedtaket. Som nemnt ovanfor er det ikkje sakleg i denne samanhengen å isolere den norske kraftsituasjonen frå omverda. Men for den som vil gjere det, er framstillinga frå stortingsfleirtalet etter alt å dømme ikkje korrekt.

Etter dette er vår påstand at dei føremonane som departementet hevdar norske gasskraftverk vil ha for klimaet, ikkje gyldige.

3. Skadar eller ulemper av større CO ₂-utslepp frå gasskraftverk

Miljøverndepartementet hevdar at "det er oppnådd en miljøgevinst dersom de samlede utslipp (av CO ₂) reduserer eller øker mindre med (norske) gasskraftverk enn uten". Det er her snakk om dei samla utsleppa i den nordiske og europeiske marknaden. Det har seinare komme fram at Miljøverndepartementet (og Olje- og energidepartementet) byggjer på analysar som Statistisk Sentralbyrå og Frisch-senterer har gjort ved hjelp av energimarknadsmodellar.

I si vurdering av omgjeringsspørsmålet av 6.3.2000 seier Lovavdelinga i Justisdepartementet at "under bestemte faktiske forutsetninger kan det tenkes at det vil være adgang til omgjøring" etter § 18, pkt. 5. Det må "tillegges vesentlig vekt om utslippsreduksjonen andre steder kan anses som sikker", seier lovavdelinga, og "ha betydning om det foreligger rettslig sikkerhet".

Forfattarane av dei to rapportane har i media og under eit seminar i Stortinget 8.11. i år framheva at deira konklusjonar slett ikkje er sikre.

Frischsenteret konkluderer med at innanfor deira modellar fell nettoutsleppa av CO ₂ som følgje av gasskraftverk i Noreg. Nedgangen etter modellane er liten. Dette er ikkje avgjerande. Ein nedgang er under alle omstende bra. Det vesentlege poenget er at resultatet frå modellane er usikkert. For det første er modellresultata usikre på grunn av usikre data. For det andre er dei usikre fordi forskarane kan ikkje vite om føresetnadene for modellane er i samsvar med realitetane. Dette gjeld vesentlege element som marknadsform (grad av konkurranse), omfanget av internasjonal handel med energi og tidsperspektivet. Frischsenteret er ikkje i stand til å kvantifisere kor sannsynleg det er at nettoutsleppa går ned. Dei kan ikkje utelukke at utsleppa går opp.

Statistisk Sentralbyrå konkluderer med at gasskraftverk i Noreg har ingen sikker innverknad på dei globale utsleppa (av CO ₂) frå produksjonen av elektrisitet. Overføringskapasiteten for kraft er svært viktig for verknadene på utsleppa. Det same gjeld den totale kapasitetsutnyttinga av produksjonssystemet. Statistisk Sentralbyrå ser ikkje vekk frå at norske gasskraftverk under visse omstende kan gje nedgang i totalutsleppa. Men det er minst like sannsynleg at utsleppa vil gå opp. Tendensen i modellane er at nedgangen er størst dei første åra etter at gasskraftverket står ferdig, medan nedgangen er snudd til oppgang seinare i perioden, dvs. fram mot 2010. Sentralbyrådet har berre rekna på produksjonen av elektrisitet, ikkje på utsleppsendringar på etterspurnadssida, der lågare kraftprisar kan auke etterspurnaden etter energi og endre samansetninga av denne etterspurnaden. Konklusjonen frå Statistisk Sentralbyrå er også tydeleg: Dei har ikkje haldepunkt for å seie at dei samla CO ₂-utsleppa vil gå ned som følgje av norske gasskraftverk.

Departementet hevdar at det "foreligger ikke noen miljømessig skade eller ulempe til hinder for omgjøring", og at vilkåra for omgjering av CO ₂-vilkåret dermed er å sjå som oppfylt. Det er etter rapportane å dømme teoretisk mogeleg at utsleppa kan gå ned, men dette er noko anna enn at ein slik nedgang er mest sannsynleg, og noko heilt anna enn at nedgangen er sikker, jfr. brevet frå lovavdelinga.

Føre var-prinsippet er internasjonalt akseptert som rettesnor i naturforvaltninga. Dei faktiske haldepunkt i denne saka er så usikre at føre var-kravet ikkje er oppfylt i omgjeringsvedtaket. Når konsekvensen av vedtaket kan bli auka utslepp, er det etter vår oppfatning i strid både med føremålet med ureiningslova og grunnlova § 110 b.

Etter dette er det klart at Miljøverndepartementet ikkje har dekning for å hevde at det er mest sannsynleg at dei samla utsleppa av CO ₂ vil gå ned i nordisk eller europeisk samanheng som følgje av gasskraftverk i Noreg. Det er ikkje dekning for at miljøeffekten (av CO ₂) er positiv, sjølv i eit kortsiktig perspektiv. Vilkåret for omgjering er ikkje oppfylt, og vedtaket må kjennast ugyldig.

4. Beste tilgjengelege teknikk for energiutnytting

Miljøverndepartementet viser til at det er vanskeleg å trekkje klare konklusjonar om i kva grad energiutnytting er ein del av kravet til beste tilgjengelege teknikk (BAT) i Europa. Ureiningslova set i § 2, pkt. 3 som retningsline for gjennomføring av lova: "For å unngå og begrense forurensning og avfallsproblemer skal det tas utgangspunkt i den teknologi som ut fra en samlet vurdering av nåværende og framtidig bruk av miljøet og av økonomiske forhold, gir de beste resultater."

Spørsmålet er etter vår oppfatning ikkje berre kva IPPC-direktivet seier, men kva den norske lova seier. For gasskraftverk, som har energiutvinning som føremål, må utnyttingsgraden av gassenergien vere eit sentralt poeng i vurderinga av kva som er best tilgjengeleg teknologi. Eit kraftvarmeverk, med utnytting av både elektrisitet og varme etter brenning av gassen, gjev større energiutbytte av ei viss mengde utslepp enn eit reint gasskraftverk. Både nå og i framtida vil kraftvarmeverk gje betre "bruk av miljøet" enn gasskraftverk. I alle fall på lengre sikt er det rimeleg å tru at konklusjonen vil vere den same ut frå økonomiske forhold. Teknikken for kraftvarmeverk er tilgjengeleg, og bruk av denne teknikken bør vere eit vilkår for at søknaden oppfyller § 2, pkt. 3.

Eit krav om utnytting av spillvarmen er neppe avgjerande for om det springande punktet i omgjeringsvedtaket – nedgang i dei samla CO ₂-utsleppa eller ikkje – er oppfylt. Men etter vår oppfatning er mangelen på varmeutnytting ikkje i tråd med lovkravet om bruk av best tilgjengeleg teknologi. Denne mangelen svekkar grunnlaget for å gjere om vedtaket frå SFT.

5. Vilkåra om NO _x

Norges Naturvernforbund stiller seg, til liks med Lovavdelinga i brev 6. mars i år, meir enn tvilande til om ei tredjemannsløysing som Miljøverndepartementet skisserer for NO _x har heimel i ureiningslova. Slike ordningar er ikkje nemnde i lova, og det er ikkje rettsleg avklara at lova opnar for slike løysingar.

Miljøverndepartementet hevdar at BAT-kravet etter IPPC-direktivet er 25 ppm. Etter vår oppfatning må utgangspunktet for BAT-kravet vere den norske lova og dei faktiske realitetane. Dersom IPPC-direktivet opnar for romslegare BAT-krav, må norsk lov gjelde. Om realitetane hevdar SFT 7. mars i år at deira krav til NO _x-utslepp (5 ppm) er mogeleg å oppfylle med reinseteknologien SCONO _x. Denne teknologien har vore tilgjengeleg frå 1999, og SFT har referert til denne teknologien som tilbod frå ABB til Midtkraft.

Naturvernforbundet legg etter dette til grunn at omgjeringsvedtaket i realiteten er ei lemping av kravet til Naturkraft ved hjelp av ein konstruksjon som neppe har heimel i lova og som inneber fleire moment som gjer det usikkert om utsleppa vil nå den fastsette grensa på 5 ppm.

Vårt ankepunkt er at rammevilkåra (pkt. 3.1.1 side 15 i omgjeringsvedtaket) er i strid med ureiningslova og må opphevast.

Vi vil dessutan hevde at innhaldet i tredjemannsløysinga er uklart på viktige punkt som gjeld geografisk avgrensing av kva som kan vere gyldige utsleppsreduksjonar hos tredjemann, når reduksjonane skal vere ein realitet mm. og at dette taler mot å godkjenne ordninga.

Med venleg helsing

Norges Naturvernforbund

Erik Solheim (sign)

leiar