Skrifta på veggen – rapport frå Finansdepartementet

Finansministeren har kontor i tredje høgda, heilt sør i bygningen – med vindauge ut mot Grubbegata. På eitt av borda står vanlegvis eit sjakkbrett med brikkene klare til dyst og holmgang. Rett attmed, gjennom ei dør: Der ligg statsrådens møterom. Her plar arbeidsdagane mine byrja.

Mellom to vindauge heng eit målarstykke med vikingar, vikingskip og setningar på norrønt (som eg aldri har fått summa meg til å tolka). På veggene: Fint ordna rader med teikningar og fotografi av tidlegare finansministrar frå aralds tid.

Slik har det vore innanfor granittveggene. År etter år, statsråd etter statsråd, dag etter dag – mest tidlaust gjennom skiftande tider. Men sist fredag går bomba i lufta rett utanfor. Lufttrykket blæs inn vindaugo i båe desse roma. Det er ingen menneske der. Berre ein augneblink av tid som den høglydte lufta brukar til å skapa synleg rot og stille kaos.

I same sekund rundar luftrykket hjørnet av bygningen og fyk oppover gata som heiter Høyesteretts plass, mellom Finansdepartementet og Høgsterett. Kan henda i sikksakk. For her og der slær det inn ruter og glas i den gamle norske regjeringsbygningen, også til det romet der riksstyret for lenge sidan heldt regjeringskonferansane sine.

Mellom det romet og statsrådskontoret ligg mellom anna det litle kontoret mitt. Ein vanleg dag hadde eg vore der då. Denne dagen har og er eg fri – men slavebunden til ein straum av informasjon og inntrykk frå fjernsyn og radio, internett og SMS-meldingar. I skrivande stund er det usikkert koss det ser ut, kontoret. (Heile finansdepartementsbygningen er tømd for folk.) Meir sikkert er det at kubikkinnhaldet framleis er stort – for i 1906 skulle det vera høgt under taket. Det beste med kontoret er likevel utsikta til Høgsterett. Grøne bordlamper innomhus. Og grå skrift på veggen. Skrifta er dansk, men ålmenn og universell: «Lov. Sandhed. Ret.»

Samstundes og rett andsynes står setninga «Ja, vi elsker dette landet» hoggen i stein lengst oppe på ytterveggen til Finansdepartementet. Det er som om dei to bygningane talar med kvarandre. Taust og tagalt.

All denne skrifta – dei fåe orda og den eine setninga – seier alt om det konstitusjonelle norske folkestyret. Definerer det, presiserer det:
ålment og norsk. Self-evident, som Thomas Jefferson skreiv det i 1776, og heilt til Dovre fell. Men jamvel då kan 1814 i vid tyding overvintra. Gå i hi, og dinest koma fram att, som våren 1945.

Attende til framtida: Det arbeider fleire i finansdepartementet no enn rett etter krigen. Eg trur talet på tilsette er rundt rekna tre hundre. Av dei arbeider om lag 20 prosent i Finansavdelinga. Ekspedisjonssjefen der held hus i det kontoret eg nyss nemnde; i romet der regjeringskonferansane gjekk føre seg før.

Finansavdelinga hyser økonomar. I lag med statsvitarar og andre samfunnsvitarar, historikarar og andre humanistar. Så å seia alle saker som strøymer gjennom den utøvande makta, er innom Finansavdelinga på vegen mot politisk godkjenning eller avslag. Logikken til Finansavdelinga liknar mest av alt ein æveleg kritisk og logisk skirseld. Som endar ut i innvendingar og motargument på samleband – og såleis djupare og vidare avgjerdsgrunnlag for politiske konklusjonar.

Denne skrifta synest ikkje på veggene, men er som surstoff – usynleg, men turvande – å rekna i ein rasjonell og sivilisert stat. Det same lyt seiast om heile finansdepartementet (som i 1847 gjorde framlegg for Stortinget om å gje enkja etter Christian Magnus Falsen auka pensjon i djup medkjensle for ektemannens samfunnsbyggjande handlingar).

Den 22. juli vart finansministeren både trygt og symbolsk henta heim til Noreg frå ferie av Forsvaret. Heim til eit øydelagt kontor i ein bygning som like fullt står fjellstøtt. Men viktigast av alt: Ingen av medarbeidarane i departementet vart fysisk skadd den dagen. Flaks og uflaks skilde mellom liv og død, framhald og samtidsruin.

Kanskje er alt annleis no. Samstundes held alt fram. I form av skrift og tale; frå for via mot til demokratiske og legitime vedtak. Utan punktum i sikte.