Innlegg på stamvegkonferansen i Førde

Godtfolk! Takk for invitasjonen!

Eg er veldig glad for dette høvet til å kome saman og diskutere eit heilt naudsynt løft for E39.  Eg tykkjer det er viktig at ein torer løfte fram nokre saker, og torer ha visjonar. Og hugs: Når de løftar i flokk, løftar de heile regionen.

Eg vil ha ein ny E39 av tre grunnar: Det er avgjerande for god trafikktryggleik, det er avgjerande for at næringslivet skal kome fram med varene sine – det er trass alt her på Vestlandet mesteparten av verdiane blir produsert – og sist, men ikkje minst: det er avgjerande for å binde Vestlandet E39 saman.

Eg veit nokon drøymer om eit samla Vestland i organisatorisk forstand – sjølv trur eg at det å gjere Vestlandet mindre gjennom kloke, framtidsretta samferdselsinvesteringar vil bety vel så mykje. Vestlandet står i dag for 43% av den nasjonale eksporten, sjølv om me berre står for 1/4 av folketalet. Då er næring knytt til olje og gass halden utanfor. Me kan difor med rette snakke om Vestlandskysten som ”Gullkysten”. Men for at gullet skal kome fram, er det som kjent naudsynt med gode transportårer !

E39 frå Kristiansand til Trondheim knyter saman område som har eit særs eksportretta og dermed transportkrevjande næringsliv,  og dermed er hovudferdselsåra på Vestlandet.

Og per i dag er det ingen tvil om at E39 ikkje fungerer tilfredsstillande. Dagens veg har svært dårleg standard i forhold til kor viktig den er og kor trafikkert den er. Vegen er mange stader svært utsett for ras, og store deler av strekninga er for smal til gul midtstripe. Situasjonen er på ingen måte tilfredsstillande, ikkje for det transportavhengige næringslivet vårt – som er avhengig av å kome fram i tide og kunne ha ein føreseieleg kvardag, og heller ikkje for privatpersonar som må leve med rasfare og smal og dårleg veg. Dessutan er særleg ferjestrekningane tidkrevjande hindringar, som dei reisande til og med må betale dyrt for!

Noko må absolutt skje. Det langsiktige målet vårt er gul midtstripe på heile kyststamvegen E39, og i løpet av planperioden vil talet på kilometer utan gul midtstripe i denne korridoren bli meir enn halvert. 140 kilometer som i dag manglar gul midtstripe, vil få det. Men eg meiner – noko eg straks kjem tilbake til – at me må løfte blikket og satse endå meir enn det.

I vår la me fram Nasjonal transportplan for 2010-2019. Den inneber ei auke i løyvingane til samferdsel på 45 % samanlikna med førre NTP.  Me rustar opp veg og bane, legg til rette for næringslivets transportar, legg opp til ein stor innsats for å få ned talet på drepne og skadde, og vrir transportpolitikken i grøn retning for å få ned klimagassutsleppa. Nasjonal transportplan varslar ei ny tid for samferdsel i Noreg.

Eg må dessutan få minne om at då den førre NTP vart behandla – og opposisjonen, SV, AP, SP og FRP tvang regjeringa til å legge inn 22 milliardar kroner ekstra, blei dette framstilt som useriøs overbodspolitikk. Det er viktig å hugse, når me no høyrer dei same partia klage og jamre seg. Det er kva ein gjer i posisjon som er viktig – ikkje fine tankar i opposisjon.

I tillegg til å auke potten til samferdsel, har det vore viktig for oss å få til ei differensiering mellom by og land i samferdselspolitikken. I dei mest folkerike områda skal me byggje jernbane og bidra til omlegging av personstransport frå personbil til kollektive transportmidlar, sykkel og gange. I distrikts-Noreg er vegen ofte einaste alternativet, då må òg satsinga på gode transportløysingar dreie seg om nettopp vegen.

Her på Vestlandet er E39 hovudpulsåra – og ei satsing på E39 vil kome heile landsdelen til gode. Det er E39 som er Vestlandsvegen – alle dei andre er vegar til Austlandet. Eg trur det er viktig at me ikkje heile tida tenkjer aust-vest, men at me også tenkjer nord-sør i landet.  Like viktig som å ha gode hovudutfartsårer mellom Vestlandet og Austlandet, er det sjølvsagt å knyte saman kysten vår. Heile nasjonen er avhengig av at denne livsnerva på Vestlandskysten fungerer slik at me kan oppretthalde og utvikle det næringsgrunnlaget me lever så godt av.

Me har i NTP sett av betydelege midlar til fleire nybyggings- og oppgraderingsprosjekt på E39. Det vil bli brukt ca 14,5 milliardar kroner på E39 i perioden, og strekninga vil få 150 kilometer firefeltsveg.  Dette vil bidra til å binde kysten og Vestlandet langt betre saman og gi målbare resultat. Tiltaka som ligg inne i NTP vil gjere reisetida på E39 ein heil time kortare.

Målet mitt er likevel ein trygg, ferjefri kyststamveg frå Kristiansand til Trondheim. Det er, bokstavleg tala, eit stykke veg før vi er der. NTP er ein god start og varslar mellom anna ei positiv haldning til Rogfast, i tillegg til dei andre prosjekta som eg veit de kjenner til.

Dette vil gi målbare resultat. Tiltaka som ligg inne i transportplanen vil gjere reisetida på stamvegstrekningane 30-35 minutt kortare. På E39 blir innsparinga som sagt på ein heil time. Totalt vil dei planlagde tiltaka redusere transportkostnadene til næringslivet med 31 milliardar kroner – og vere eit stort framsteg for alle vanlege reisande.

Eit kjempeprosjekt som me har som mål å få starta på er Rogfast, ein undersjøisk tunnel nordover frå Stavanger som vil erstatte eit svært trafikktungt ferjesamband. Det er sett av midlar til at arbeidet med Rogfast skal kunne starte opp i perioden 2014-2019, under føresetnad av at prosjektet skal delfinansierast med bompengar.

Eg vil også trekke fram Kvivsvegen, som vil gje ferjefri stamveg mellom Nordfjord og Sunnmøre og knytte saman ein større bu- og arbeidsmarknadsregion. Prosjektet skulle opphavleg vore finansiert med bompengar, men bompengedelen var låg i forhold til kostnadene for prosjektet, og innkrevjinga av bompengar ville ført til høg avvising av trafikk. Prosjektet gjekk – som de sikkert hugsar – frå å vere bompengefinasiert, til å bli fullt ut statleg finansiert.

Eg meiner det er viktig å ta grep for å få viktige strekningar raskt på plass, med størst mogleg samfunnsøkonomisk gevinst. Kvivsvegen er eit godt døme på at denne regjeringa verkeleg prioriterer Vestlandet. Ja,Oslopakke 3 er ei stor samferdselspakke – og det aller meste av den er bompengefinansiert – fornøyeleg nok er som kjent Frp ein av hovudarkitektane bak denne bompengepakka.

Eg varsla i førre veke at me vil gå inn for ei ny ferje i sambanda Mortavika-Arsvågen og Halhjem-Sandvikvåg. Eg veit kor frustrerande innstilte C-avgangar kan vere. Difor var det viktig å slå fast at det trengs ei ny ferje. Men eg veit mange av dykk ivrar etter å bli kvitt heile ferja, gjennom å få på plass ein ferjefri forbindelse til erstatning for Halhjem-Sandvikvåg. Eg varsla på Vestlandskonferansen at me set i gang ein KVU/KS1 for strekninga Tysvær – Bergen, inkludert Hordfast. Dette vil gje svaret på korleis ein løyser denne utfordringa på best mogleg måte. Det vil også vere naudsynt å ha ein gjennomførd KS1 for å kome i betraktning i neste NTP. 

Alt dette er tiltak eg håpar vil vere med på å gjere transporssystemet meir effektivt for så vel pendlarar som næringslivet – og dermed auke konkurransekrafta, samstundes som me sikrar ei berekraftig utvikling.

Men no gjeld det å kome vidare – i førre veke gav eg Statens vegvesen i oppdrag å setje i gang eit prosjekt som ser på: kva potensiale vil ein ferjefri kyststamveg ha for næringsliv og tilhøyrande bu- og arbeidsregionar? Og kva teknologiske utfordringar har me i høve til ferjefri kryssing av dei breie fjordane – og korleis kan me løyse desse? Mitt mål er heilt klart ein ferjefri E39 –  ein samanhengande ferjefri E39 vil samle Vestlandet – og eg trur det vil gje regionen ei heilt anna konkurransekraft og samhald enn i dag.

Eg kan elles ikkje stå her utan å få kommentere at Høgre like før helga igjen var ute og lanserte OPS som svaret på alle problem – me hadde spart så og så mange liv på vegane om dei vart bygde med OPS. Eg trur debatten hadde vore tent med at ein stilte litt spørsmål ved OPS – og ikkje ukritisk kastar seg over det som løysing på alle utfordringar. Det er ikkje finansieringsforma som avgjer, det er kor fort me får på plass vegen – og det kan me også gjere ved å løyve meir pengar. OPS er ikkje eit trylleformular som gir ”gratis” vegar. OPS er kjøp på avbetaling, med dei kostnader det medfører. I eit rikt land som Noreg treng me ikkje gjere spørsmålet om vegbygging til eit NM i ”kreativ bokføring”. Me må heller løyve meir pengar! Eg har òg fått signal på at OPS er ueigna for dei store fjordkryssingane pga storleik og ikkje minst risiko.

Interessant nok var det Stoltenberg I-regjeringa som i sin tid føreslo å prøve ut OPS i vegsektoren. Sjølv har ikkje Høyre – som no lanserer forslag om massiv bruk av OPS – fremja slike saker når de har site i regjering, men avventa evaluering.

Ei evaluering gjort av Dovre International AS og TØI viser at OPS har gitt raskare prosjektgjennomføring. Derimot er det ikkje mogleg å dokumentere verken høgare eller lågare byggekostnader enn ved tradisjonell gjennomføring. Når me ikkje kan påvise lågare kostnader ved bruk av OPS – og staten ikkje manglar kapital – kan me vanskeleg seie at OPS har vesentlege fortrinn samanlikna med tradisjonell finansiering. Å skulle binde deler av dei offentlege budsjetta for mange år framover, gir den til ei kvar tid sitjande regjering mindre handlefridom og fører ikkje nødvendigvis til den beste samla ressursutnyttinga.

Effektiviseringsvinstane – som gjer at me fortare får ny veg og dermed tryggare veg – kan realiserast uavhengig av privat finansiering, ved å løyve meir pengar med det same, slik denne regjeringa gjer. På E6 nord for Oslo er det på vanleg måte bygd 23 km ny motorveg på 21 månader – altså like raskt som OPS-prosjektet i Kristiansand.

I NTP har me gått inn for å utvikle kontraktformer der ein over lengre strekningar ser investeringar, vedlikehald og drift i samanheng – i praksis OPS-kontraktar, men utan fordyrande privat lånefinansiering. Statens vegvesen er i full gang med å utvikle denne typen kontraktar.

Og store kontraktar kan gjere norsk anleggsmarknad meir attraktiv for utanlandske verksemder og auke konkurransen. Samstundes blir ikkje ressursutnyttinga automatisk betre jo større eit prosjekt blir. Den nye Pirbrua på E6 gjennom Trondheim blei først lyst ut som eit stort anbod, og det kom berre eit einaste tilbod. Gjennom å dele opp prosjektet i fire ulike anbod, fekk me konkurranse om dei ulike delane, og prisen gjekk frå om lag 200 til 150 millionar kroner. Kva som er mest hensiktsmessig er ei krevjande fagleg oppgåve og må vurderast frå prosjekt til prosjekt. Me har difor jobba aktivt for å få utvikla meir differensierte kontraktstrategiar.

Uansett vil det viktigaste alltid vere å sikre rasjonell framdrift. Me kan ikkje frita oss for ansvaret for å prioritere mellom prosjekt, eller frå kjensgjerninga om at skal me satse på transport, må det løyvast meir over statsbudsjettet, anten no eller seinare.

Eg og Senterpartiet står no på for å sikre fire nye år i regjeringskontora. Me har gjort mykje, men har mykje ugjort. Eg kan love dykk at med oss til rors vil satsinga på samferdsel –  og ikkje minst på E39 – halde fram og styrkast ytterlegare. 

Takk for meg og lukke til med konferansen!