Innlegg på Sykkelkonferansen i Bergen

Salige er de syklende. I fullsommerfryd
svever de, nesten to meter over bakken
I dirrende solpletteringlende speil av hete
mens lyset dasker dem muntert over ansiktene
lattermilde i sykkelbjellenes løvrom

Slik startar Stein Mehren sitt dikt Å sykle.
På ein kort måte skildrar han gleda ved å vera ute og bruka kroppen i vakker natur.

Det er viktig å legga tilhøva til rette slik at folk kan gå og sykla.

Sykling bidrar til å redusera både klimagassutslepp, lokale utslepp og støyproblem i byar og tettstader med stadig meir folk og meir trafikk.

Sykling gir betre framkome! Og det gjer folk friskare og sprekare! Ein halvtime fysisk aktivitet om dagen kan forlenga levealderen vår med opptil seks år!

Nasjonale mål

I Nasjonal transportplan 2010-19 har regjeringa tre konkretiserte mål:

• Å auka den delen av reiser som føregår på sykkel til 8 % (5 % i siste RVU frå 2005)
• Å etablera samanhengande hovudnett for sykkeltrafikken i byar og tettstader.
• Å auka delen av barn og unge (barne- og ungdomstrinnet) som går eller syklar til og frå skulen frå 60 % til 80 %

Langs det statlege vegnettet skal det byggjast 500 km nye gang- og sykkelanlegg dei neste ti åra.

I tillegg må kommunane og fylka få på plass samanhengande hovudnett for sykkeltrafikken der dei har ansvaret.

Regjeringa ynskjer å stimulera kommunar og fylkeskommunar til å ta i bruk verkemiddel som gir mindre bilbruk og meir bruk av miljøvennlege transportformer – kollektivtransport, gange og sykling.

I tillegg til god tilrettelegging for sykling, er lokalisering av nye bustader og arbeidsplassar nær kollektiv- og sykkeltrasear er viktig.

Vi veit også at det bidrar til meir sykling når det er litt dyrare eller litt meir tungvint å parkera bilen.

Bomringar rundt byane,  med høgare satsar i rushtida eller køprising, gjer også at folk vel bort bilen. 

Det er i byar og tettstader potensialet for meir sykling er størst.
Der kan sykkelen vera eit viktig supplement til kollektivtrafikken og som mating til haldeplassane.

Eg er kjent med at bystyret i Bergen har vedteke målsetningar og tiltak i ”Sykkelstrategi for Bergen 2010-2019”.

Ferdig utbygd hovudvegnett for sykkel og ein sykkeldel på minst 10 % er blant målsetningane. I dag er sykkeldelen 3 %.

Slike ambisiøse mål hjå dei lokale styresmaktene er viktige for å kunna nå måla i NTP!

Å ha ein felles sykkelstrategi som grunnlag er viktig. Eg vil oppfordra dei byene som ikkje har det, om å laga eigne sykkelstrategiar.

Status for statleg satsing

Sykling er ikkje berre noko som passar i byen – og det er ikkje berre for skulebarn.

Det nye sidan førre NTP er at vi har anerkjent sykkelen som eit transportmiddel for alle.

Først tiårsperspektivet:

NTP gir signal om at halvparten av dei 500 km nye gang- og sykkelanlegga i perioden 2010-19 skal koma i byar og tettstader.

Det er ein auke på 150 % i forhold til førre plan. Ikkje alt er gang- og sykkelvegar, noko er sykkelfelt.

Regjeringa har varsla ein gradvis opptrapping. Dette følgjer vi, sjølv om mange sjølvsagt alltid vil ynskja at opptrappinga gjekk fortare.

Så 2011: I budsjettet er det sett av 230 mill. kr.

I tillegg kjem 100 millionar kroner frå trafikantbetaling.

56 km med ny gang- og sykkelveg skal på plass.

Auken i dei statlege midlane frå i fjor er på 50 %.

Når summen likevel er mindre enn dei føregåande åra skuldast det forvaltningsreforma. Staten har ansvar for ein langt mindre del av vegnettet enn før 1. januar i år.

I 2009 – før forvaltningsreforma – blei det sett av nesten 1 milliard kroner til gang- og sykkelvegar.

Av dette kom om lag halve summen frå tiltakspakka. Mykje av det som blei bygd gjennom tiltakspakka var skulevegtiltak.

Til saman blei det bygd 96 km.

Utan planar kjem vi ikkje nokon veg

Planlegginga av hovudnett for sykkeltrafikken i byar og tettstader er kome langt i perioden 2006-09.

Statens vegvesen har i samarbeid med kommunar og fylkeskommunar medverka til at 55 av vel 100 byar og tettstader over 5000 innbyggarar har vedtatt slike planer.

Målet er å ha planar for alle tettstader over 5000 innbyggarar i løpet av perioden 2010-13. Dette gir eit godt grunnlag for gjennomføringsplanar/reguleringsplanar og konkrete tiltak.

Gatene er smale i sentrale bystrok. Det er difor ei utfordring å få kommunar til å vedta reguleringsplanar som gir gode sykkelløysingar.

Knappe areal og motstridande ønske som må vegast opp mot kvarandre er ein viktig grunn.

Eigne samarbeidsforum for sykkelplanar – slik ein har laga i Oslo – kan vera ein veg å gå.

Utvikling av hovudnettet for sykkeltrafikken

Sykkelrutene følgjer både riksveg, fylkesveg og kommunal veg.

Det er viktig å hugsa på at trafikantane ikkje veit kven som eig vegen. Dei bryr seg heller ikkje om det!

For å få samanhengande gode ruter er samarbeidet mellom vegeigarane viktig.

For å få fortgang i utviklinga av samanhengande hovudnett for sykkeltrafikken har regjeringa sagt at vi vil prioritera statlege midlar til hovudnett på dei stadane der lokale styresmakter sjølve satsar.

SVV arbeider med å få på plass eit såkalla sykkelrekneskap for oppfølging av vedtekne planar. Eit slikt system vil tydeleggjera framdrift, status, kva som gjenstår og kven har ansvar for gjennomføringa.

Vi meiner at eit slikt system kan gi kommunen eigarskap til planen. Samstundes vil det klargjera ansvar.

Slike sykkelrekneskap er primært tenkt for byområde. Målet er at bykommunane kan bruka rekneskapen til å styra mot vedtekne mål og måla effekten av dei ulike tiltaka.
 
Rekneskapen vil kunne brukast som oppfølging av bypakkane. Det vil også vera nyttig for oppfølging av dei utvalde sykkelbyane i perioden 2010-13.

Dei 27 byene og tettstadene som er vald ut som sykkelbyar i perioden 2010-13 er alle gode døme på byar der kommunar og fylkeskommunar sjølve har sagt dei vil satsa.

Her er det mange små og mellomstore byar. Statens vegvesen skal bistå byane fagleg. Statens vegvesen bidrar også med utvikling av hovudnettet ut frå sitt ansvar for riksvegane.

I denne satsinga er fylkeskommunane etter forvaltningsreforma mykje viktigare enn før. Eg vil oppfordra alle fylkeskommunane om å følgja sykkelbyane opp på ein god måte!

Særleg i region sør har satsinga på sykkelbyar vore vellukka. Eg veit det er eit eige innlegg om dette her i dag. Det er flott at dei nye sykkelbyane kan trekkja på erfaringar frå dette arbeidet.

For nye bypakkar som skal leggast fram for Stortinget, blir det stilt krav om heilskapleg verkemiddelbruk. Kollektivtiltak, gang- og sykkeltiltak må vera ein viktig del av pakkane.

Desse bypakkane som ein viktig arena for å bli samde om ein samla innsats.

Belønningsordninga

De 13 bykommunane som deltar i Framtidas byar kan søka midlar frå Belønningsordninga for meir kollektivtrafikk og mindre bilbruk.

Disse midlane kan brukast til sykkeltiltak.
For 2011 er det sett av 431,1 millionar til Belønningsordninga.

Regjeringa har presisert at dei byane som viser vilje og mot til å forplikta seg til restriktive tiltak, skal få løn for det når Belønningsmidlane blir delte ut. 

Vi har hatt ein første samtale med Bergen om fireårig avtale. Bergen gjer veldig mykje bra – blant anna når det gjeld gang- og sykkelvegar. Men også dei restriktive tiltaka må på plass.

Bergen kommune skal ha vore ute i media og hevda at dei ikkje kan innføra restriktive tiltak – fordi dei må venta på regjeringa.

Ja, vi arbeider med å få på plass ei ny forskrift i vegtrafikklova som legg til rette for køprising. Det stemmer at denne ikkje er heilt på plass enno.

Det finst likevel tiltak ein kan bruka. Tidsdifferensierte bompengar er fullt mogleg også i dag.

Sender Hordaland fylkeskommune søknad om dette, kan vi få denne gjennom i Stortinget på få veker.

Rimelege tiltak

Eit anna aspekt: det er alltid stort fokus på dei statlege midlane. Eg vil nytta høvet til å peika på at mange av dei viktigaste tiltaka for meir sykling er svært rimelege.

Skilting av sykkelruter, fjerning av kantparkering, meir bruk av 30 og 40 km/ t i sentrumsgater, oppmerking av sykkelfelt og betre sykkelparkering er døme på tiltak som ikkje treng å kosta så mykje.

For å få folk til sykla heile vinteren, er det også viktig med god brøyting og reinhald.

For å få så mange kommunar og fylkeskommunar som råd med på sykkelsatsinga driv Statens vegvesen eit fagnettverk for kunnskapsformidling. Meld dykk inn og bli med!

Vi må frå ord til handling!

I  nokre tilfelle er gang- og sykkelvegar langs riksveg blitt til gjennom ein form for dugnad mellom lokale og statlege styresmakter.

Dette er til dømes gjort på Lesja langs riksveg 15. Der avsto grunneigarane grtis 125 dekar jord til ny gang og sykkelveg. Dugnad har det også vore andre stadar. Eit døme er Hå-modellen med gratis traktorarbeid.

I Kongsberg har næringslivet medverka til ei ny gang- og sykkelbru for å få dei tilsette til å sykla til jobben.

Desse døma er strålande døme på at folk tek ansvar og viser kva som går an – om ein har ståpåvilje nok.

Lat oss saman opna sykkelkonferansen med dei to siste strofene i Stein Mehrens sykkeldikt:

Salige er de syklende. I sjøer av duft
gjennom marker som svimer i kornsus og sol
I nedoverbakkenes frinav, med håret i vinden
Overalt, selv inne i skogen, hører de den store
sangflaten havet suse i løvtaket over dem

Salige er de som sykler. I blaff av lykke
forenes de med selve jordens dufter: Aften
Varm august. De sykler rett opp på himmelen
slenger syklene fra seg mellom stjernebildene
der de hjul mot hjul blir liggende og spinne