Prop. 1 S (2020–2021)

FOR BUDSJETTÅRET 2021 — Utgiftskapitler: 1–2, 500–595, 2412, 2445 Inntektskapitler: 3500–3595, 5312, 5447, 5570, 5615–5616

Til innholdsfortegnelse

1 Bakgrunnsmateriale for budsjettforslaget på programkategori 13.50 Distrikts- og regionalpolitikk

1.1 Omtale av tiltak innanfor den brede distriktspolitikken

Omtalen skal syne statleg innsats og tiltak under dei andre departementa sine budsjett som er viktige for å nå regional- og distriktspolitiske mål.

Mange landsdekkande ordningar er viktige for å nå dei regional- og distriktspolitiske måla. Det gjeld til dømes vegtiltak, høgare utdanning, forsking og utvikling, arbeidsmarknadstiltak og overføringar til kommunane. Desse er likevel ikkje tatt med i oversikten, fordi det er problematisk å skilje ut regional- og distriktspolitiske delar frå heilskapen.

For 2021 gjer regjeringa framlegg om at det blir løyvd om lag 1,35 mrd. kroner over programkategori 13.50. Dette må sjåast i samanheng med omfanget av den breie distriktspolitikken, som for 2021 utgjer om lag 46,0 mrd. kroner. Dette er ei auke på 3 pst., samanlikna med saldert budsjett for 2020.

Figur 1.1 Utvikling i den breie distriktspolitikken 2003–2021

Figur 1.1 Utvikling i den breie distriktspolitikken 2003–2021

Tiltaka er delt i to kategoriar:

  • Kategori A: Tiltak og ordningar som har grunngjeving i distriktspolitiske mål, eller som favoriserer distriktsområde, ut over å jamne ut for å oppnå likeverdige tilbod.

  • Kategori B: Tiltak og ordningar som skal jamne ut og kompensere mellom geografiske område eller som er særleg viktige for verdiskaping, sysselsetjing eller busetjing i distriktsområde.

Av målretta distriktspolitiske tiltak (kategori A) utgjer økonomisk politikk om lag 89 pst. av innsatsen, totalt 23,02 mrd. kroner. Provenytapet av den differensierte arbeidsgjevaravgifta er det største enkelttiltaket med 16,7 mrd. kroner.

Økonomisk politikk

Tabell 1.1 Økonomisk politikk

(i 1 000 kr)

Tiltak/ordning

Dep.

Kat.

Kap./post

Rekneskap 2019

Budsjett 2020

Forslag 2021

Differensiert arbeidsgivaravgift i privat sektor

FIN

A

inntektstap

9 900 000

9 300 000

10 200 000

Differensiert arbeidsgivaravgift i offentleg sektor

FIN

A

inntektstap

6 300 000

6 000 000

6 500 000

Innbyggertilskot til fylkeskommunane1

KMD

B

572/60

0

796 323

1 Skredsikring fylkesvegar (kap. 1320, post 62) blei innlemma i inntektssystemet til fylkeskommunane frå 2020 med særskilt fordeling.

Næringspolitikk

Størstedelen av tabell 1.2 syner tilskotsordningar til landbruket. Viktige tiltak retta mot fiskerinæringa er også tatt med.

Landbruk er tradisjonelt ei av dei viktigaste næringane i distrikta. I dei årlege jordbruksoppgjera blir det forhandla om storleiken på tilskota til landbruket. Ein del tilskot innanfor landbruket har distriktspolitisk grunngjeving, til dømes pristilskota for mjølk og kjøt og distriktstilskot for frukt, bær, grønsaker og poteter. Desse tilskota går difor inn under kategori A.

Tabell 1.2 Næringspolitikk

(i 1 000 kr)

Tiltak/ordning

Dep.

Kat.

Kap./post

Rekneskap 2019

Budsjett 2020

Forslag 2021

Pristilskot mjølk

LMD

A

1150/73

664 858

701 100

670 000

Pristilskot grøntsektoren

LMD

A

1150/73

147 506

152 300

171 600

Pristilskot kjøt

LMD

A

1150/73

1 466 360

1 453 400

1 449 000

Distriktstilskot egg

LMD

A

1150/73

3 088

3 500

3 400

Driftstilskot mjølk og kjøt

LMD

B

1150/74

1 591 132

1 678 900

1 678 900

Tilskot husdyr

LMD

B

1150/74

2 416 088

2 552 385

2 611 900

Pristilskot ull

LMD

B

1150/73

116 784

124 000

115 000

Areal- og kulturlandskapstilskot

LMD

B

1150/74

3 430 315

3 552 200

3 569 300

Frakttilskot

LMD

B

1150/73

339 287

385 700

405 350

Frådrag i positiv næringsinntekt for jordbruk

FIN

B

inntektstap

700 000

830 000

830 000

Reindriftsavtalen

LMD

B

1151

130 678

136 100

149 500

Tiltak for berekraftig reindrift

LMD

B

1142/71

4 355

4 513

4 513

Frådrag i positiv næringsinntekt for reindrift

FIN

B

inntektstap

11 600

11 900

11 900

Spesielle miljøtiltak i jordbruket (SMIL)

LMD

B

1150/50

115 000

127 000

132 000

Tilskot til drenering

LMD

B

1150/50

58 000

68 000

68 000

Tilskot til dyreavl m.m.

LMD

B

1150/77

86 144

92 600

98 133

Tilskot til regionale miljøprogram

LMD

B

1150/74

490 636

528 159

551 100

Bedriftsretta midlar til investering og utvikling

LMD

B

1150/50

634 500

634 500

664 500

Regionale tilretteleggingsmidlar

LMD

B

1150/50

48 000

48 000

48 000

Skattefritak for investering i landbruket (IBU-midlar) under LMD

FIN

A

inntektstap

85 000

85 000

85 000

Skattefritak for distriktsretta investeringsstøtte

FIN

A

inntektstap

24 000

24 000

24 000

Høgare avskrivingssats for husdyrbygg

FIN

B

inntektstap

50 000

50 000

50 000

Skogfondsordninga

FIN

B

inntektstap

130 000

130 000

130 000

Direkte utgiftsføring av skogsveginvesteringar

FIN

B

inntektstap

40 000

40 000

40 000

Låg skogfaktor i formuesskatten

FIN

B

inntektstap

5 000

5 000

5 000

Rentestøtte – utbetalingar

LMD

B

1150/50

40 000

31 000

25 000

Verdiskapingsprogrammet for fornybar energi og teknologiutvikling i landbruket

LMD

B

1150/50

77 000

87 000

97 000

Skogbruk

LMD

B

1150/50

242 000

257 000

257 000

Administrasjonsstøtte for distriktsretta såkornfond

NFD

B

2421/78

3 399

3 400

3 500

Tilskot til kommunar og fylkeskommunar1

NFD

B

919/60

522 710

1 000 000

Tilskot til næringstiltak i fiskeria2

NFD

A

919/75

32 839

17 000

15 000

Tilskot til regional næringsutvikling3

NFD

A

900/60

0

0

0

Særfrådrag for fiskarar

FIN

B

inntektstap

220 000

240 000

240 000

Arktisk landbruk

LMD

B

1150/50

2 000

4 000

4 000

Fjellandbruket

LMD

B

1150/50

2 000

4 000

4 000

Regionale kompetansenettverk for lokalmat

LMD

B

1150/50

0

14 000

14 000

Regionale tilskot til rekruttering og kompetanseheving

LMD

B

1150/50

14 000

14 000

14 000

1 Kommunanes og fylkeskommunanes del av vederlag for tildelte oppdrettsløyve.

2 Fordeling på føringstilskot, garantilott og tilskot til selfangst ikkje fastsett for 2021.

3 Tidlegare Artic Race. Overført frå NFD kap. 900, post 60 til KUD kap. 315, post 86 i 2019.

Infrastruktur

Satsing på samferdsle handlar mellom anna om å knyte landsdelar saman og å korte ned avstandar, kostnader og reisetid mellom by og land. Ei satsing på samferdsle er soleis eit kraftfullt distrikts- og regionalpolitisk verkemiddel.

Tabell 1.3 syner fleire tiltak som skal medverke til å redusere ekstrakostnader som følgje av avstandsulemper. I tillegg til tiltaka omtalt i tabellen er samferdslebudsjettet generelt, særleg riksvegløyvingane, eit vesentleg verkemiddel for å redusere distrikta sine avstandsulemper.

Tabell 1.3 Infrastruktur

(i 1 000 kr)

Tiltak/ordning

Dep.

Kat.

Kap./post

Rekneskap 2019

Budsjett 2020

Forslag 2021

Kjøp av innanlandske flyruter1

SD

B

1310/70

665 605

718 100

690 000

Rentekompensasjon for transporttiltak i fylka2

SD

B

1320/61

264 500

254 300

0

Skredsikring fylkesvegar3

SD

B

1320/62

703 552

0

0

Utbetring på fylkesvegar for tømmertransport

SD

B

1320/64

13 960

25 800

20 000

Tilskot til fylkesvegar

SD

B

1320/65

0

100 000

100 000

Kjøp av sjøtransporttenester på strekninga Bergen–Kirkenes (sikrar dagleg heilårig transporttilbod)

SD

B

1330/70

722 841

856 100

926 700

Kjøp av post- og banktenester

SD

B

1370/70

705 300

617 400

740 200

Tilskot til breibandutbygging4, 5

KMD

B

541/60

249 800

406 142

264 082

Tilskot til telesikkerheit og -beredskap6

KMD

B

543/70

100 800

231 400

125 253

Fiskerihamner og farleier mv.7

SD

B

1360/30

404 841

249 300

280 600

Tilskot til fiskerihamneanlegg

SD

B

1360/60

26 145

33 300

34 300

Tilskot til hamnesamarbeid

SD

B

1360/71

7 042

10 900

11 200

Flaum- og skredførebygging

OED

B

1820/22

386 049

320 000

200 000

Krise- og hastetiltak

OED

B

1820/25

-

45 000

45 000

Større utstyrsinnkjøp og vedlikehald

OED

B

1820/45

18 369

20 000

23 000

Tilskot til flaum- og skredførebygging

OED

B

1820/60

26 714

131 000

68 000

Tilskot til flaum- og skredførebygging

OED

B

1820/72

4 000

6 000

6 000

Tilskot til utjamning av overføringstariffar

OED

B

1820/73

0

0

20 000

Tilskot til skoginfrastruktur

LMD

B

1149/71

92 300

79 774

72 674

Tilskot til grøn skipsfart

KLD

B

1420/62

0

0

13 820

1 Kjøp av innanlandske flyruter (kap. 1310, post 70) blir innlemma i inntektssystemet til fylkeskommunane etter særskilt fordeling frå 2021.

2 Renteføresetnadene for 2021 er satt til 0. Dette inneberer at løyvinga på kap. 1320 post 61 settast til 0.

3 Skredsikring fylkesveier (kap. 1320, post 62) ble innlemma i inntektssystemet til fylkeskommunane etter særskilt fordeling frå 2020.

4 Ble frå 2020 overført frå Samferdselsdepartementets kap. 1380, post 71 til Kommunal- og moderniseringsdepartementets kap. 541, post 60 i 2020.

5 Rekneskap for 2019: Tilleggsløyving RNB 2019. Prop. 114 S (2018–2019) og Innst. 391 S (2018–2019). Budsjett 2020: Tilleggsløyving koronapakke 1 2020, jf. Stortingets behandling av Prop. 67 S i Innst. 216 S.

6 Tilleggsløyving koronapakke 3 i 2020, jf. Prop. 127 S og Innst. 360 S.

7 Fiskerihamner og farleier mv (kap. 1360, post 30) blir innlemma i inntektssystemet til de fylkeskommunar som har avtalt å overta ansvaret frå 2021 og fordelt særskilt.

Velferd, oppvekst og miljø

Det er eit overordna mål at helsetenestetilbodet skal vere likeverdig, uavhengig av bustad, alder, kjønn og sosial status. Dette blir sikra gjennom midlar til spesialisthelsetenesta og gjennom rammeoverføringar til kommunesektoren.

Viktige tiltak er tilskot som skal medverke til å styrke stabiliteten og rekrutteringa til allmennlegetenesta og andre helsetenester i distrikta. I tillegg blir det gjeve eigne tilskot til apotek i utkantkommunar, for å sikre tilgang på medisinar.

For kultur syner tabell 1.4 ordningar som i hovudsak er knytt til tilbodet i distrikta og i landsdelar utanfor det sentrale Austlandet.

Generelle landsdekkande velferdsordningar, som arbeidsmarknadstiltak, er ikkje tatt med i oversikta.

Tabell 1.4 Velferd, oppvekst og miljø

(i 1 000 kr)

Tiltak/ordning

Dep.

Kat.

Kap./post

Rekneskap 2019

Budsjett 2020

Forslag 2021

Tilskot til apotek1

HOD

B

0717/70

2 855

4 734

Rekruttering og fagleg utvikling i allmennlegetenesta

HOD

B

0762/70

6 300

6 300

4 900

Forsøks- og utviklingstiltak innan tannhelsetenesta

HOD

B

0770/70

115 000

110 000

110 000

Fraktrefusjonsordning for legemiddel1

HOD

B

717/70

1 999

2 250

Sjukestovefinansiering, Finnmark

HOD

A

0732/70

9 900

10 200

10 400

Tilskot LIS1-stillingar2

HOD

A

732/70

0

10 000

178 500

Tilskot til fylkesmennene for kurs og rettleiingsprogram

HOD

A

783/21

0

0

3 600

Tilskot til LIS1-stillingar i Helse Nord og midlertidige LIS1-stillingar i kommunehelsetenesta

HOD

A

783/61

0

0

29 800

Tilskot til reise- og flytteutgifter

HOD

A

783/79

0

0

1 300

Tilskot til frivilligsentralar3

KUD

A

315/60

0

0

206 800

Landsdelsmusikarordninga i Nord-Noreg

KUD

A

323/60

21 620

22 200

22 690

Musikk- og scenekunstinstitusjonar4

KUD

B

323/70

1 505 230

1 548 890

2 641 650

Det nasjonale museumsnettverket

KUD

B

328/70

1 764 630

2 080 525

2 301 430

Riksteateret

KUD

B

323/01

97 231

99 135

99 140

Riksteateret – turneverksemd

KUD

B

323/21

68 554

65 190

66 690

Kulturtanken (tidl. Rikskonsertene)

KUD

B

325/01

67 773

74 550

74 623

Regionale filmtiltak m.m.

KUD

A

334/73

92 355

110 210

122 055

Erstatning for beitedyr tatt av rovvilt

KLD

B

1420/72

124 907

141 361

145 885

Førebyggjande og konfliktdempende tiltak i rovviltforvaltninga

KLD

B

1420/73

76 365

80 426

80 426

Tilskot til kalking og lokale fiskeformål

KLD

B

1420/22

241 472

242 770

242 870

Tilskot til kalking og lokale fiskeformål

KLD

B

1420/70

33 334

40 792

40 792

Verdiskaping på kulturminneområdet

KLD

B

1429/77

7 970

8 232

8 232

Skogplanting

KLD

B

1420/37

1 179

0

0

Restaurering av myr

KLD

B

1420/38

17 851

16 625

17 090

Tilskot til klimatiltak- og klimatilpassing i kommunane

KLD

B

1420/61

131 365

187 832

224 244

Tiltak i kommunar med ulverevir i Hedmark, Akershus og Østfold (ny)

KLD

B

1420/65

19 535

20 560

20 560

1 Summen for 2021 blir avklart i tildelingsbrev.

2 Stilling for legar i spesialisering. Stillingane skal primært opprettast i Helse Nord.

3 I perioden 2017–2020 har tilskota til frivilligsentralar låge på Kommunal- og moderniseringsdepartementets budsjett, kap. 571 Rammetilskot til kommunar, post 60 Innbyggartilskot med særskilt fordeling, jf. tabell c-k.

4 Tilskot til region- og distriktsopera, kap. 323 post 73, og tilskot til region-/landsdelsinstitusjonar, kap. 323 post 71, er frå 2021 lagt inn i tilskotet Musikk- og scenekunstinstitusjonar, kap. 323 post 70.

Spesielle tiltak for tiltakssona i Troms og Finnmark fylke

Tabell 1.5 syner ei oversikt over viktige ordningar som berre gjeld for tiltakssona i Troms og Finnmark fylke. Dei viktigaste ordningane er innanfor skatte- og avgiftspolitikken. Den mest omfattande ordninga er fritaket for arbeidsgjevaravgift, som kjem inn under den samla summen for differensiert arbeidsgjevaravgift i tabell 1.1.

Tabell 1.5 Særskilde tiltak for Finnmark og Nord-Troms

(i 1 000 kr)

Politikk område

Tiltak/ordning

Dep.

Kat.

Kap./post

Rekneskap 2019

Budsjett 2020

Forslag 2021

Økonomisk politikk

Lågare skatt på alminneleg inntekt1

FIN

A

inntektstap

670 000

700 000

720 000

Særskilde frådrag i alminneleg inntekt1

FIN

A

inntektstap

190 000

200 000

200 000

Lågare sats trinn 3 i trinnskatt1

FIN

A

inntektstap

50 000

50 000

45 000

Låg sats og fritak for el-avgift i tiltakssona

FIN

A

inntektstap

300 000

300 000

300 000

Frådrag i positiv næringsinntekt for skiferdrivarar i tiltakssona i Troms og Finnmark fylke

FIN

A

inntektstap

1 500

1 500

1 500

Utdanning og forsking

Ettergjeving av utdanningslån

KD

A

2410/73

129 556

122 912

134 782

Ettergjeving av utdanningslån for kvalifiserte grunnskulelærarar i tiltakssona i Troms og Finnmark fylke

KD

A

2410/73

5 724

6 753

6 411

Levekår, miljøvern og offentlege tenester

Distribusjonstilskot til aviser i Finnmark2

KUD

A

335/77

2 190

0

0

Mediestøtte

KUD

A

335/71

0

2 250

2 322

1 Samspelsverknader gjer at inntektstapet av desse skattetiltaka sett under eitt er høgare enn kvar for seg. For dei tre tiltaka er samla inntektstap vurdert til 950, 990 og 995 mill. kroner for 2019, 2020 og 2021.

2 Tilskotet er flytta til kap. 335, post 71 Mediestøtte frå 2020, for å samle all mediestøtte under same post.

På fleire politikkområde er det etablert særordningar og prioritet i verkemiddelbruken for Nord-Noreg, i tillegg til ordninga for tiltakssona. Tabell 1.6 syner fordelen av fritak for meirverdiavgift på straum, kompensasjonsordningar for auka arbeidsgjevaravgift i samferdslesektoren og rammetilskot i kommuneøkonomien. Postane under kap. 571 Rammetilskot til kommunar og kap. 572 Rammetilskot til fylkeskommunar er nærare omtalt under programkategori 13.70.

Tabell 1.6 Tiltak som prioriterer Nord-Noreg og rammetilskot til kommunane

(i 1 000 kr)

Tiltak/ordning

Dep.

Kat.

Kap./post

Rekneskap 2019

Budsjett 2020

Forslag 2021

0-sats for meirverdiavgift ved forbruk av elektrisk kraft og energi frå andre fornybare energikjelder i Nord-Noreg

FIN

A

inntektstap

1 200 000

1 200 000

1 200 000

Kompensasjon for auka arbeidsgjevaravgift

SD

A

1320/34

168 218

0

0

Kompensasjon for auka arbeidsgjevaravgift

SD

A

1360/34

2 029

25 800

0

Rammetilskot til kommunane, Distriktstilskot Sør-Noreg

KMD

A

571/61

860 407

785 079

808 012

Rammetilskot til kommunane, Distriktstilskot Nord-Noreg

KMD

A

571/62

2 199 842

2 204 969

2 269 747

Rammetilskot til fylkeskommunane, Nord-Noreg-tilskot

KMD

A

572/62

676 012

697 702

713 613

Til forsiden