Måling av forsking og innovasjon i helseføretaka og kompetansesentra utanfor spesialisthelsetenesta

Måling av forskings- og innovasjonsaktivitet

Helse- og omsorgsdepartementet innførte i 2003 registrering av forskingsresultat i helseføretaka basert på publiseringsanalyse.

Formålet med eit system for registrering av forskingsresultat er behovet for å kunne dokumentere forskingsaktiviteten i helseføretaka og som grunnlag for fordeling av det statlege øyremerkte tilskotet til forsking i dei regionale helseføretaka (jf. kap. 732, post 78 Forsking og nasjonale kompetansetenester).

Den resultatbaserte delen av tilskotet utgjer 70 pst. av det øyremerkte tilskotet og blir fordelt etter utrekning av eit flytande gjennomsnitt av dei siste tre års forskingsresultat, basert på forskingsresultat aggregert på RHF-nivå.

• Resultata for måling av forskningsaktiviteten i 2023

Måle- og finansieringssystemet skal fungere som eit insentiv for å nå overordna mål for forsking i helseføretaka, som auka produktivitet og kvalitet på forskinga, auka nasjonalt og internasjonalt forskingssamarbeid, auka ekstern finansiering av forskinga, fleire doktorgrader og kliniske behandlingsstudium i sjukehusa.

Indikator for kliniske behandlingsstudium (KBS) blei inkludert i målinga frå og med statsbudsjettet for 2021 og gjort teljande for korleis det resultatbaserte tilskotet til forsking i helseføretaka blir fordelt.

Formålet er å halde oversikt over talet på kliniske behandlingsstudium og talet på nye pasientar som inngår. Denne informasjonen er nyttig som grunnlag for styring, prioritering og tilrettelegging av eit godt tilbod om pasientdeltaking i kliniske behandlingsstudium. Dataene frå målinga blir brukt til å følge med på realiseringa av regjeringa sine målsettingar i nasjonal handlingsplan for kliniske studium. Indikatoren er basert på ein rapport frå ei nasjonal arbeidsgruppe frå 2018. I 2023 blei det publisert ein rapporteringsinstruks for KBS-indikatoren for ytterlegare presisering av KBS-definisjonen, samt tydeleggjering av kva studium og pasientar som skal inngå i teljinga.

• Instruks for rapportering på indikator for kliniske behandlingsstudium (PDF)

Rapporteringa av bidrag til kliniske behandlingsstudium er gjennomført som eit samarbeid mellom Sikt – Kunnskapssektorens tenesteleverandør (som tidlegare var ein del av Direktoratet for IKT og fellestenester i høgare utdanning og forsking (UNIT)) og dei regionale helseføretaka, representert ved nasjonal koordinator for Forskningsstøtte, Oslo universitetssjukehus HF.

• Nærare beskriving av indikatoren

Resultata frå utrekningane blir vidare brukt i styring og planlegging av forskingsverksemda, både på helseføretaksnivå og i helseregionane.

Målesystemet er basert på helseføretaka si rapportering av forskingsresultat. Systemet nyttar fleire indikatorar for måling av forskingsresultat i helseføretaka:

(i) produksjon av vitskaplege artiklar

(ii) avlagde doktorgrader

(iii) utteljing for tildeling av ekstern finansiering frå høvesvis EU og Norges forskingsråd

(iv) indikator for kliniske behandlingsstudium

I 2022 gjennomførte Helse- og omsorgsdepartementet (HOD) ei omlegging av forskingsfinansieringa av 21 forskings- og kompetansesenter utanfor spesialisthelsetenesta. Endringa bestod i ei omfordeling av ein liten del av grunntilskotet til sentra basert på forskingsresultat.

Tre indikatorar, tilsvarande dei som blir brukt i forskingsmåling i helseføretaka, blir lagt til grunn. Dei tre valde indikatorane er (i) produksjon av vitskaplege publikasjonar (artiklar, bokkapittel og monografiar) vektlagt for kvalitet og internasjonalt samforfattarskap, (ii) avlagde doktorgrader og (iii) utteljing for tildeling av ekstern finansiering frå Norges forskingsråd. Dette betyr at kompetansesentra ikkje blir målt på to indikatorar som inngår i tilsvarande måling i helseføretaka: ekstern finansiering frå EU, samt indikatoren for kliniske behandlingsstudium (KBS).

Nærare om dei ulike indikatorane: vitskaplege publikasjonar

Helse- og omsorgsdepartementet sitt målesystem for forskingspublikasjonar er basert på ei nivåinndeling av vitskaplege kanalar (tidsskrift eller forlag) ut frå ei vurdering av kvaliteten på desse. Formålet med ei kvalitetsinndeling er å stimulere til høg kvalitet ved publisering av vitskaplege artiklar.

Nivå 2: Leiande tidsskrift som utgir omtrent 20 prosent av publikasjonane. Vekt 3.

Nivå 1: Alle andre tidsskrift som inngår i målesystemet. Vekt 1.

Oversikt over publiseringskanalar finst på Norsk publiseringsindikator (kanalregister.hkdir.no) hos Direktoratet for høgare utdanning og kompetanse. Alle kanalar som her har oppgitt eit nivå (1 eller 2) er godkjende i departementet sitt målesystem.

Nivåinndelinga blir ajourført årleg av publiseringsutvalet i Universitets- og høgskulerådet (uhr.no) i samarbeid med dei nasjonale fagråda for blant andre helsefag, helsevitenskap og medisinske disiplinar. Helsesektoren er representert i publiseringsutvalet ved ein representant frå dei regionale helseføretaka, Helse- og omsorgsdepartementet har observatørstatus.

Vitskaplege originalartiklar, oversiktsartiklar (reviews), monografiar og antologiar inngår i målinga. I tillegg gir konferanseartiklar (proceedings paper) utteljing når desse er publiserte i tidsskrifta som inngår i målesystemet. Denne avgrensinga var enkel i tidlegare år då berre artiklar registrert i Web of Science inngjekk i målinga (der kvar artikkel er tydeleg klassifisert som hhv. originalartikkel, review, editorial, letter, osv.). No inngår det i målinga ei rekke tidsskrift som ikkje har ei like eintydig klassifisering av sine artiklar.

Sjølv om ein publiseringskanal er godkjend, kan ein ikkje rapportere alle publikasjonar frå desse kanalane. Publikasjonen må ha resultat som ikkje er publisert tidlegare og som er nye for forskinga, ikkje berre for lesaren, og den må vere i eit format som er vitskapleg etter standardane til vedkommande fag og som gjer resultata etterprøvbare eller anvendelege i ny forsking. Dette inneber at:

• I vitskaplege tidsskrift eller seriar rapporterer ein kun originalartiklar eller vitskaplege oversiktsartiklar, ikkje anna stoff, til dømes leiarar, kommentarar eller debatt.
• I fag- og profesjonstidsskrift rapporterer ein kun artiklar i tidsskriftet si vitskaplege seksjon. Dersom tidsskriftet er utan vitskapleg seksjon, skal den enkelte artikkel eksplisitt ha gjennomgått fagfellevurdering og krava til vitskapleg innhald må uansett vere innfridd.
• I vitskaplege antologiar må kvar artikkel ein rapporterer innfri krava til vitskapleg innhald. I vitskaplege monografiar gjeld krava om vitskapleg innhald for boka som heilskap. I tillegg må forlaget eller den vitskaplege utgjevaren ha sørgt for ekstern fagfellevurdering.

Helseføretaka si registrering og kvalitetssikring i Cristin-systemet

Data blir importert til Cristin frå ulike databasar av Sikt, som leverer Cristin-systemet. Import inneber knytting av forfattarar til personar i Cristin-systemet og knytting av adresser brukt på publikasjonen til relevante einingar i Cristin-systemet. Ein må manuelt registrere manglande postar i Cristin i systemet ved den enkelte institusjon. 

Institusjonane har ansvar for å gjennomføre kvalitetssikring av publikasjonsdata. Institusjonane må lage interne rutinar for kvalitetssikring og godkjenning av sine postar. Store institusjonar har vanlegvis ein institusjonell superbrukar og nokre einingsansvarlege som samarbeider om registrering av postar direkte med forskingsmiljøa. Mindre institusjonar vil arbeide med NVI-rapporteringa på institusjonelt superbrukar-nivå.

I samband med rapporteringa gir Sikt rettleiing og opplæring til institusjonane, med vekt på kva ein kan rapportere som vitskapleg publikasjon. Sikt vil også påpeike eventuelle feil og avvik som blir oppdaga før rapporteringsfristen.

• Registrere og godkjenne ein publikasjon i Cristin-systemet (cristin.no)
• Cristin sin rapporteringsinstruks (cristin.no)

Utrekning av poeng for vitskaplege publikasjonar

Ved utrekning av poeng skal forfattarandelane vektast (multipliserast) med ein fagleg fastsett talstorleik. Kombinasjonane av publikasjonsform og kvalitetsnivå dannar kategoriar som gir utgangspunkt for vekting.

Vektene som blir brukt i finansieringssystemet er slik:

Utteljing for internasjonalt samarbeid

Det blir gitt ekstra utteljing for samarbeid. Institusjonen sine poeng blir multiplisert med ein faktor på 1,3 for internasjonalt samforfattarskap.

Utrekning av publikasjonspoeng

I statsbudsjettet for 2016 blei det varsla ei endring i utrekning av publiseringspoeng, jf. kap. 732, post 78: «Det vil bli gjennomført justeringer i hvordan publiseringspoeng blir beregnet fra 2017, i tråd med tilrådning fra Det nasjonale publiseringsutvalget under Universitets- og høyskolerådet. Justeringene koordineres med universitets- og høyskolesektoren og instituttsektoren.»

Løysinga er knytt til utrekninga av institusjonane sine forfattarandelar i publikasjonar som meir enn éin institusjon medverkar til. I slike tilfelle har publiseringspoenget hittil blitt multiplisert med ein brøk som tilsvarar summen av institusjonen sine forfattarandelar dividert på totalt antal forfattarandelar i publikasjonen. Heretter skal institusjonen sine publiseringspoeng multipliserast med kvadratrota av same brøk. Denne løysinga dempar verknaden av brøkdelinga, men institusjonane må framleis dele utteljinga mellom seg.

Av omsyn til publikasjonar der éin forfattar krediterer meir enn éin institusjon, blir forfattarandel framleis definert som kvar unik kombinasjon av forfattar og institusjon i publikasjonen. Som døme vil ein publikasjon med to forfattarar, der den eine krediterer to institusjonar, ha tre forfattarandelar. For ein publikasjon med tilknyting til meir enn éin institusjon blir publiseringspoeng utrekna slik:

1. Berekn totalt antal forfattarandelar i publikasjonen. Ein forfattarandel er kvar unik kombinasjon av forfattar og institusjon i publikasjonen.
2. Berekn kor mange forfattarandelar institusjonen har, og divider på totalt antal forfattarandelar.
3. Berekn kvadratrota av talet (brøken) i punkt 2.
4. Multipliser med poeng for nivå og publikasjonsform.
5. Multipliser med 1,3 dersom publikasjonen har tilknyting til utanlandske institusjonar.

Nærare om dei ulike indikatorane: doktorgrader

Den andre poenggivande komponenten i målesystemet er doktorgrader. Ein doktorgrad gir 3 poeng. Mens tidsskriftartiklane er basert på overføring av data frå bibliografiske datakjelder og helseføretaka si eigenrapportering av publikasjonar i Cristin, er målinga av doktorgradspoeng basert på innrapportering av avlagde doktorgrader (frå føregåande år) frå helseføretaka til NIFU. Ved NIFU blir det gjort ei individuell vurdering av om kvar enkelt innrapportert doktorgrad tilfredsstiller Helse- og omsorgsdepartementet sine retningslinjer (sjå under) for kva som blir godkjent i målesystemet.

Doktorgrader som skal rapporterast i 2024, er dei som er tildelt i 2023 (dato for disputas). Kriteriet for at ein doktorgrad kan rapporterast, er at 50 prosent eller meir av kandidaten sitt doktorgradsarbeid er utført ved eller finansiert av institusjonen. Normalt vil arbeidsforhold og finansiering framgå av rettleiingskontrakten. Arbeidet med doktorgraden kan vere både internt og eksternt finansiert. Den kan også vere avlagt ved eit utanlandsk universitet.

Det er kandidaten sin (ikkje rettleiaren sin) arbeidsstad og arbeidsinnsats som er kriteriet for doktorgraden sin tilknyting til institusjonen. Det skal ikkje få utteljing i tilfelle der ein tilsett ved eit helseføretak gjennomfører eit doktorgradsprosjekt med ekstern finansiering (til dømes frå Norges forskingsråd) ved til dømes eit universitet/høgskule, og der prosjektet blir gjennomført utan tilknyting til helseføretaket.

Det er også kandidaten sitt prosjekt, og ikkje det overordna prosjektet (til dømes ei multisenterstudie) som er poenggivande. Det siste betyr at eit helseføretak som koordinerer ei multisenterstudie ikkje får utteljing for eit doktorgradsprosjekt som blir gjennomført i eit anna helseføretak. Kriteriet inneber at ein og same doktorgrad ikkje kan bli rapportert av to eller fleire institusjonar som inngår i målinga. Det er imidlertid to unntak:

1) der doktorgraden har involvert (tilnærma) likeverdig samarbeid mellom to helseføretak, kan ein dele poenga likt (50-50)

2) der doktorgraden har involvert samarbeid mellom to helseføretak, men der det eine helseføretaket har bidratt vesentleg meir, samtidig som bidraget frå det andre helseføretaket har vore avgjerande for at doktorgraden har blitt ferdigstilt, blir det opna for at poenga kan bli delt 75-25.

Det blir ikkje gitt adgang til at to helseføretak som begge har hatt eit visst bidrag til ein doktorgrad, til dømes 25 og 25 prosent, til saman påberoper seg at om lag 50 prosent av doktorgraden er gjennomført i helseføretak, og at dei to helseføretaka dermed kvar har krav på 50 prosent av doktorgraden ettersom «50 prosent eller meir av kandidaten sitt doktorgradsarbeid er utført» ved (eit) helseføretak. Utgangspunktet for at ein i det heile tatt skal få poeng, er at eitt helseføretak står bak minst 50 prosent av doktorgraden. 

Fordelingsnøkkelen 75-25 inneber ikkje at eit helseføretak som har hatt til dømes medforfattarar på nokre av artiklane/birettleiar osb., kan påberope seg ein del av arbeidet (til dømes 10 prosent) og dermed krevje 25 prosent av poenga. Det blir opna for ei 75-25-fordeling fordi det i dei seinare år har vore tilfelle der ei (skjønnsmessig) 60-40- eller 70-30-fordeling av innsats har medført at kun eitt helseføretak har fått doktorgradspoeng i samsvar med ei streng tolking av reglementet.

For å unngå at eit helseføretak bidrar betydeleg i eit doktorgradsprosjekt, men som ikkje kan bli rekna som likeverdig med ein annan institusjon, ikkje får noko utteljing, blir det derfor opna for ei premiering av også ein innsats som er betydeleg – men ikkje likeverdig. Helseføretaka blir oppfordra til å avklare fordeling av poeng for ein doktorgrad før den blir avlagt. I tilfelle med usemje om dette er det NIFU som foreslår endeleg fordeling av poeng overfor departementet basert på innhenta opplysningar frå involverte helseføretak.

Nærare om indikatorane: kliniske behandlingsstudium

Frå og med 2020 inngår kliniske behandlingsstudium (KBS) frå 2019 i rapporteringa. Ved utvikling av KBS-indikatoren er merksemd retta mot pasienten sine moglege fordelar av deltaking i KBS, spesielt moglegheita for raskare tilgang til ny og potensielt nyttig behandling.

KBS-indikatoren skal ikkje måle kor ressurskrevjande studia er, men har som overordna mål at behandlinga/rehabiliteringa skal kunne komme pasienten til gode i form av forbetra helsetilstand. Studieprotokollen skal beskrive korleis deltakinga kan endre pasientforløpet og kva kliniske endepunkt som måler effekten av denne endringa.

Telling av pasientar

Det er berre pasientar som mottar helsehjelp i norsk spesialisthelseteneste som ein skal telje som studiedeltakarar. I randomiserte, kontrollerte KBS blir pasientar inkludert i alle studiearmar talt med. I ikkje-randomiserte KBS blir berre pasientar som mottar den aktuelle intervensjonen talt med.

Studiar innanfor diagnostikk og rehabilitering kan inngå i rapporteringa dersom diagnostikken eller rehabiliteringa direkte påverkar pasientforløpet til forskingsdeltakarane og effekten blir målt med kliniske endepunkt. I KBS der kontrollpasientar blir henta frå register eller historiske kontrollar, skal kontrollpasientane ikkje bli talt med.

Pasientar i retrospektive registerstudium, kontrollar frå befolkningsundersøkingar, historiske kontrollar, pårørande og friske frivillige, eller deltakarar i screeningprogram skal heller ikkje bli talt med.

Observasjonsstudium, befolkningsstudium og analysar av data frå forskings- og kvalitetsregister inngår ikkje. Det gjer heller ikkje helsetenesteforsking.

Indikatoren består av to teljande faktorar: i) faktor for oppstart av ein studie og koordineringsansvar og ii) faktor for antal pasientar.

Miljøet som tar initiativ til og/eller koordinerer ein studie har eit betydeleg arbeid og påtar seg ei viktig oppgåve. Helseføretaket som har koordineringsansvaret for ein studie, får derfor større utteljing enn øvrige helseføretak.

Det er ei politisk målsetning å auke omfanget av regionale og nasjonale kliniske multisenterstudium. Nasjonale kliniske multisenterstudium gir pasientar over heile landet moglegheit til å delta. Slike studium bidrar også til auka samarbeid og styrking av kompetanse, ressursar og infrastruktur og betrar grunnlaget for å gi sikre data av god kvalitet. Kliniske multisenterstudium medfører mykje arbeid og kan vere kostbare å gjennomføre for helseføretaka, spesielt i dei tilfella der legemiddelkostnadene blir betalte av det offentlege.

Faktor for antal pasientar

For antal pasientar tar ein logaritmen av antal nye pasientar per år i den typen studium registreringa omfattar (antal nyrekrutterte pasientar til studien som mottar helsehjelp i norsk spesialisthelseteneste) og som inngjekk i studien føregåande kalenderår (innan 31. desember). For studium der éin pasient er inkludert, blir det skjønnsmessig gitt ein verdi på 0,2 ettersom logaritmen av 1 er lik 0.

Kvar enkelt pasient blir berre talt éin gong per studie, uavhengig av kor lenge studien varar og antal helseføretak som deltar. Dersom fleire intervensjonar førekjem i éin studie (under eitt prosjektnummer), lokalisert ved ulike helseføretak, blir utteljing delt på dei aktuelle helseføretaka (avklart innan studien). Éin pasient kan også delta i meir enn éin studie i løpet av eitt år og blir då talt ved inklusjon i kvar enkelt studie.

Nasjonal prosjektleiar er den personen som står oppført som den nasjonale prosjektleiaren for studien i REK sin saksportal eller som er ansvarleg for norsk innmelding i Clinical Trials Information System (CTIS), og denne har ansvar for å rapportere.

For multisenterstudium er nasjonal prosjektleiar ansvarleg for å innhente og rapportere nøyaktige tal for kvart av dei deltakande helseføretaka, gitt at desse høyrer til norsk spesialisthelseteneste. Det er helseføretaket der pasientane mottar intervensjonen, som får utteljing. I etterkant av rapporteringa vil helseføretaka få innsyn i kva som er rapportert for det respektive helseføretaket, samt få moglegheit til å kvalitetssikre dei innrapporterte dataene.

Ein nasjonal komité er etablert av Helse- og omsorgsdepartementet i samråd med dei regionale helseføretaka og består av representantar frå helseføretak og nasjonale kompetansemiljø, høvesvis Oslo universitetssjukehus HF og Stavanger universitetssjukehus HF, Sikt og NIFU.

Der det er tvil om ein studie skal inngå i KBS-rapporteringa, vil studien bli forelagt den oppnemnde komiteen. I dei tilfella der komiteen avviser studium som KBS, og der studieansvarleg er ueinig i komiteen si vurdering, blir studien tatt med for ei ny vurdering i ein utvida komité, som består av eksisterande komité samt regionale koordinatorar. Den utvida komiteen gjer endeleg vedtak basert på dei føreliggande retningslinjene. Vedtaket er endeleg og kan ikkje bli anka. Dersom komiteen er ueinig eller i tvil om prosjektet fell inn under KBS-telling, blir prosjektet heldt utanfor tellinga.

Til forskjell frå poeng for publikasjonar, doktorgrader og ekstern finansiering, blir ikkje KBS-poenga summert saman med øvrige poeng. Departementet har bestemt at 15 prosent av det resultatbaserte tilskotet til dei regionale helseføretaka skal vere basert på KBS-poeng, mens dei resterande 85 prosenta skal bli fordelt basert på dei regionale helseføretaka sin poengsum av dei tradisjonelle forskingsindikatorane.

Dette inneber at ein ikkje direkte kan samanlikne KBS-poeng med øvrige forskingspoeng. Dei to poengsystema blir heldt separat i målesystemet for forsking, og er styrande for høvesvis 15 og 85 prosent av dei regionale helseføretaka sine endelege prosentfordelingar av poeng. I praksis betyr dette at den prosentvise fordelinga på RHF-nivå av forskingspoeng (gjennomsnitt for tre siste år) skal multipliserast med 0,85, mens den prosentvise fordelinga av KBS-poeng på RHF-nivå (gjennomsnitt for tre siste år) skal multipliserast med 0,15. Desse to delsummane blir så summerte, og dannar grunnlag for det resultatbaserte tilskotet til dei regionale helseføretaka.

Måling av innovasjon

Innovasjon er ikkje ei lovpålagt oppgåve for helseføretaka slik forsking er. Helse- og omsorgsdepartementet har over tid stilt ulike krav og føringar om innovasjon i oppdragsdokumenta til dei regionale helseføretaka. Det er sidan 2011 utvikla ulike modellar og indikatorsett for dokumentasjon og måling av innovasjonsaktivitet i helseføretaka.

I 2023 blei det nedsett ei nasjonal arbeidsgruppe for å vurdere justeringar i nasjonal indikator for innovasjon. Arbeidsgruppa blei leia av Helse- og omsorgsdepartementet og har bestått av deltakarar frå dei regionale helseføretaka, helseføretaka, NIFU og Forskningsrådet.

Formålet med måling av innovasjonsaktivitet ved bruk av ein eigen indikator er å auke synlegheita av å skaffe oversikt over aktiviteten, samt å fremje kvalitet og ønska utvikling av innovasjonsaktivitet i helseføretaka og private, ideelle sjukehus.

Arbeidsgruppa har foreslått ein modell som består av tre delindikatorar:

i) tildeling av midlar frå regionale, nasjonale og internasjonale konkurransearenaer
ii) antal lokale innovasjonsprosjekt
iii) antal kommersielle innovasjonsløp.

Fleire datakjelder med objektive krav til kvalitet og nytte bidrar til å styrke indikatoren. Ein tredelt innovasjonsindikator vil ha fellestrekk med forskingsindikatoren.

• Ny modell for måling av innovasjonsaktivitet. Rapport frå nasjonal arbeidsgruppe (PDF)

Det vil bli gjennomført ei prøverapportering av indikatoren i 2025, jf. oppdragsdokument til de regionale helseføretaka. I prøverapporteringa vil det bli tatt utgangspunkt i delindikator i) og delindikator iii). For å bidra til at data blir samla inn på ein strukturert og einsarta måte, blir det utarbeidd ein rapporteringsinstruks som skal brukast i gjennomføringa av prøverapporteringa.

Den årlege helseføretaksmålinga av forsking

For kvart helseføretak blir publikasjonspoenga, poeng for doktorgrader og poeng for tildeling av ekstern finansiering summert.

Deretter blir dei totale forskingspoenga aggregert på det regionale helseføretaksnivået. Etter innføring av indikator for kliniske behandlingsstudium (KBS) blir desse poenga vektlagt til 85 prosent av totalt antal forskingspoeng. Dei resterande 15 prosenta utgjer KBS-poeng.

I Helse- og omsorgsdepartementet si fordeling av det resultatbaserte tilskotet på 70 prosent til forsking til dei regionale helseføretaka (kapittel 732, post 78), blir eit glidande gjennomsnitt av dei siste 3 år brukt. I budsjettet for 2025 vil det dermed vere dei regionale helseføretaka sin gjennomsnittlege poengsum for perioden 2021–2023 som blir lagt til grunn.

Resultat frå helsemålinga for 2023

Publikasjonspoeng og doktorgrader

Det blei registrert 4 596 vitskaplege publikasjonar (artiklar, bokkapittel og monografiar) frå helseføretaka i 2023 (av totalt 29 134 publikasjonar i universitets-, høgskule-, institutt- og helsesektoren).

Av totalt 41 080 publiseringspoeng i universitets-, høgskule-, institutt- og helsesektoren, stod helseføretaka for 4 800, dvs. 11,7 prosent, mot 12,6 prosent i fjor. I 2023 blei det rapportert inn 280 avlagde doktorgrader, noko som er ein nedgang frå 298 doktorgrader året før (ned seks prosent). 

Også talet på vitskaplege artiklar har gått noko ned i 2023 (ned fire prosent i forhold til 2022), men målt i publiseringspoeng frå vitskaplege artiklar, antologiar og monografiar, er nedgangen berre på to prosent. (4 800 publiseringspoeng i 2023 mot 4 880 i 2022).

Merk at i tabell 1 omfattar publiseringspoeng også poeng for avlagde doktorgrader. Også ein slik måte å definere publiseringspoeng på, gir ein reduksjon på to prosent samanlikna med året før.

Tabell 1: Publikasjonar, doktorgrader, ekstern finansiering og forskingspoeng 2023*

*Artiklar, antologiar og monografiar. **Poeng for artiklar, antologiar, monografiar og doktorgrader. ***Summen av publiseringspoeng og finansieringspoeng.

I 2023 var det ein nedgang i poeng for ekstern finansiering frå EU og Norges forskingsråd samanlikna med året før (då talet på finansieringspoeng var rekordhøgt). Årsaka til mykje av den kraftige veksten i 2022 var ekstra høge tal på EU-finansiering til Oslo Universitetssjukehus HF, som i 2023 gjekk noko ned.

I Helse Vest RHF var det derimot ein sterk vekst hos både Helse Stavanger HF og Haraldsplass Diakonale Sjukehus som bidrog til at Helse Vest RHF var einaste region som hadde ei auke i finansieringspoenga sine.

Framleis er Oslo universitetssjukehus HF markant størst målt etter finansieringspoeng med 68 prosent av poenga i 2023 mot 72 prosent i 2022.

Forskingskvalitet målt gjennom internasjonalt medforfattarskap og publisering i leiande tidsskrift

Det er viktig å oppretthalde og styrke forskingsaktiviteten i helseføretaka, samt stimulere til internasjonalt samarbeid og publikasjonar i leiande tidsskrift.

Derfor var det i oppdragsdokumentet til dei regionale helseføretaka for 2023 beskrive som ønskeleg at minst 40 prosent av publikasjonane skal ha internasjonalt medforfattarskap og at minst 20 prosent av forskinga skal vere publisert i dei mest prestisjetunge og leiande tidsskrifta (såkalla nivå-2 tidsskrift).

Tabell 2: Internasjonalt medforfattarskap og publisering i leiande tidsskrifter (høyeste nivå i målesystemet), prosent

Vis tabellen under i full breidde

I 2022 hadde 63,5 prosent av artiklane internasjonalt medforfattarskap, noko som var historisk høgt. I 2023 er andelen tilbake til eit meir «normalt» nivå: litt under 60 prosent. Helse Sør-Aust RHF og Helse Vest RHF skil seg ut i 2023 med betydeleg høgare andel publikasjonar med internasjonalt samarbeid (om lag 60 prosent), mens Helse Midt-Norge RHF og Helse Nord RHF ligg begge om lag 10 prosentpoeng lågare.

Andelen publikasjonar på nivå 2 har stige jamt sidan 2020, og utgjorde 26,4 prosent i 2023. Høgast andel i 2023 hadde Helse Midt-Norge RHF med 28,5 prosent av sine publikasjonar på nivå-2.

Poengfordeling på regionalt nivå

I Helse- og omsorgsdepartementet si fordeling av det resultatbaserte tilskotet på 70 prosent til forsking til dei regionale helseføretaka (kapittel 732, post 78), blir eit glidande gjennomsnitt over tre år (2021-2023) brukt.

Frå og med 2020 blei indikatoren for kliniske behandlingsstudium (KBS) innlemma i målesystemet. Resultat på denne indikatoren skulle ikkje multipliserast med forskingspoenga, fordi Helse- og omsorgsdepartementet har beslutta at 15 prosent av poengfordelinga på regionalt nivå skal skje på bakgrunn av oppnådde KBS-poeng.

Dermed skjer den endelege prosentvise fordelinga på RHF-nivå på følgande måte: dei regionale helseføretaka sin prosentandel av forskingspoeng for 2021-2023 blir gitt ei vekt på 0,85, mens deira prosentandelar av KBS-poeng blir gitt ei vekt på 0,15. I årets måling blir KBS-poeng utrekna som eit gjennomsnitt for åra 2021-2023. I tabell 3 kan ein sjå dei endelege 3-årige prosentandelane på RHF-nivå som er baserte på vekta prosenttal for forskingspoeng og KBS-poeng. Resultata for KBS-poeng på helseføretaks- og RHF-nivå er beskrive nedanfor.

Tabell 3: Prosentvis poengfordeling per RHF, tre-årige gjennomsnitt

Vis tabellen under i full breidde

Samanlikna med fjorårets måling, ser vi nokre endringar på RHF-nivå i år. For den nyaste 3-års perioden (2021–2023) aukar Helse Sør-Aust RHF sin del av poenga frå 62,5 til 63,2 prosent (opp 0,7 prosentpoeng), mens alle andre RHF går noko ned. Helse Vest RHF går ned 0,1 prosentpoeng til 19,1 prosent, Helse Midt-Norge RHF går ned 0,3 prosentpoeng til 10,6 prosent, og Helse Nord RHF går ned 0,5 prosentpoeng til 7,0 prosent.

Kliniske behandlingsstudier (KBS)

I 2019 piloterte dei regionale helseføretaka indikator for kliniske behandlingsstudier. Denne målinga baserte seg på tal for kliniske behandlingsstudier og pasientar frå 2017 og 2018. Det faglege ansvaret er ivaretatt av nasjonal koordinator, Forskingsstøtte, OUS, med midlar frå dei regionale helseføretaka, mens Sikt har vore prosjektleiar for rapporteringa og NIFU har berekna indikatoren.

Ein vurderingskomité med deltakarar frå Sikt, Oslo universitetssjukehus HF, Stavanger universitetssjukehus HF og NIFU vurderer årleg realismen i oppgitte pasienttal, samt gjennomgår dei innrapporterte KBS for skjønnsmessig å vurdere om tvilstilfelle tilfredsstiller krava til KBS. I tillegg er nettskjemaet for rapporteringa utvida for å sikre tilstrekkeleg informasjon for utrekning av KBS-indikatoren.

Tabell 4: Nøkkeltal for Kliniske behandlingsstudier (KBS), 2020–2023

I 2023 var det totalt 506 KBS med pasientinkludering. Dette talet, totalt og på RHF-nivå, er omtrent identisk med fjoråret. Ser vi på talet på pasientar inkludert, er det derimot ein sterk vekst: 22 506 pasientar i 2023 mot 19 479 i 2022 (opp 15,5 prosent). Den aller sterkaste auken i pasientar har vore i Helse Nord RHF, som har meir enn dobla pasienttalet sitt (ein vekst på 140 prosent). Helse Sør-Aust RHF (opp 8 prosent) og Helse Vest RHF (opp 26 prosent) har også auka, mens det har vore ein nedgang i pasientar inkludert i Helse Midt-Norge RHF (ned 13 prosent). 

Det er viktig å presisere at helseføretaka var involverte i eit endå større tal studiar enn 506 studiar, men formålet vårt her er ikkje å presentere statistikk for alle pågåande kliniske behandlingsstudiar, men for studiar som har inkludert pasientar i eit bestemt år. Mange studiar som pågår er enten ferdige med å inkludere, eller er på eit stadium der inkludering førebels er stoppa, men blir tatt opp igjen seinare. Slike studiar inngår ikkje i tabell 4 og 5. 

I tabell 5 ser vi at 45,6 prosent av studiane i 2023 var legemiddelutprøvingar, noko som er omtrent identisk med dei to føregåande åra, og framleis med ein overvekt av fase 3-studiar, som i føregåande år.

Tabell 5: Type studie Legemiddelutprøving - fase

Sjølv om studiane innan legemiddelutprøving representerer 45,6 prosent av alle studiar som inkluderte pasientar i 2023, representerer desse studiane ein mykje lågare del av talet på pasientar som blei inkludert.

I tabell 6 ser vi at det samla sett var 30,4 prosent av pasientane som blei inkludert i slike studiar. Dette er ei sterk auke frå 2022, då det var 21,2 prosent av pasientane som blei inkludert i studiar innan legemiddelutprøving.

Tabell 6: Antall pasientar inkludert i 2023 per type studie Legemiddelutprøving - fase

Vis tabellen under i full breidde

I utrekninga av KBS-poeng er det to faktorar som blir vektlagde. For det første, talet på nye pasientar inkludert, der eit helseføretak får pasientpoeng tilsvarande logaritmen av talet på pasientar inkludert per studie. For det andre, koordinatorpoeng, der eit helseføretak får 1 poeng for å starte opp ei klinisk studie (oppstartpoeng). Merk at koordinatorpoenget berre blir gitt frå det året den første pasienten blir inkludert. Dersom ytterlegare eitt eller fleire andre helseføretak også inkluderer pasientar, får koordinator 2 poeng dersom det gjeld helseføretak frå same region (intraregional studie), og 3 poeng dersom det gjeld helseføretak frå to eller fleire regionar (interregional studie).

Ettersom mange studiar i praksis fungerer slik at ikkje alle helseføretak som er planlagde som deltakarar i studien faktisk inkluderer pasientar, og motsett: nye helseføretak kan kome til undervegs og inkludere pasientar til studien, så blir koordinatorpoenga oppdaterte fortløpande. Det betyr at dersom eit helseføretak i 2021 starta opp ein KBS utan deltaking frå andre helseføretak, så vil dette helseføretaket ha fått eitt koordinatorpoeng i 2021. Men dersom til dømes eit anna helseføretak frå ein annan region i 2023 også har inkludert pasientar, så blir koordinatortilskotet oppgradert frå 1 poeng (oppstart) til 3 poeng (interregional studie). Med andre ord får koordinator 2 koordineringspoeng dette året.

Dersom det nye helseføretaket er frå same region, får koordinator 1 poeng ekstra ettersom studien har endra status frå å vere ein singel-studie til å bli ein intraregional studie. Inter betyr altså at studien har inkludert pasientar frå fleire helseføretak på tvers av dei regionale helseføretaka. Intra betyr at to eller fleire helseføretak innanfor ein region har inkludert pasientar, mens singel betyr at det berre er eitt helseføretak som har inkludert.

Også med desse definisjonane er det avvik i forhold til kva som ville stått på ei liste over alle pågåande studiar i Noreg/ved helseføretaka. Ein singlesenterstudie kan i prinsippet vere ein multisenterstudie med utanlandske institusjonar eller norske institusjonar utanfor spesialisthelsetenesta. Grupperinga her er imidlertid basert på studiane si status i samsvar med kva som utløyser poeng i HOD sitt målesystem for forsking.

For ei nærare beskriving av definisjonar og metodar for poengberekning viser vi til NIFU Arbeidsnotat 2019:13 (Resultat Kliniske Behandlingsstudier (KBS) i helseføretaka 2017-2018).

I tabell 7 presenterer vi tala som ligg til grunn for KBS-poengberekninga. Tabellen viser helseføretaka sine koordinatorpoeng og pasientpoeng.

Helseføretaka med flest pasientar var Oslo universitetssjukehus HF (3 376 pasientar), Helse Bergen HF – Haukeland universitetssjukehus (2 776), Akershus universitetssjukehus HF (2 013) og St. Olavs Hospital HF (1 603).

Tabell 7: Oversikt over antal KBS med pasientinklusjon, koordinatorpoeng, pasientar og pasientpoeng i helseføretaka i 2023

Flest poeng for koordinering (56) gjekk til Oslo universitetssjukehus HF, etterfølgt av Helse Bergen HF (36), St. Olavs hospital HF (16), Akershus universitetssjukehus HF (15) og Vestre Viken HF (13). Helse Sør-Aust RHF stod for 59,3 prosent av koordinatorpoenga, mot 24,3 prosent i Helse Vest RHF, 12,2 prosent i Helse Midt-Norge RHF og 4,2 prosent i Helse Nord RHF. 

I 2023 blei 140 av dei poenggjevande KBS koordinerte frå utanlandske institusjonar. Dette tilsvarar 27,7 prosent av alle KBS i 2023, og er omtrent likt med året før. Over 80 prosent av desse studiane var legemiddelutprøvingar, kor 50 prosent åleine var fase III-studiar. 

Sjølv om vi ser ei vekst i KBS som blir koordinerte frå utlandet, så er ikkje dette gjenspegla i utanlandsk deltaking totalt (uavhengig av om dei blir koordinerte frå utlandet eller ikkje). I 2023 hadde 41,7 prosent av alle poenggjevande KBS utanlandsk deltaking, noko som er den lågaste delen i perioden 2019–2023. Tabell 8 viser tydeleg at det er fase III-studiar som i størst grad skjer med utanlandsk samarbeid (over 90 prosent utanlandsk deltaking alle år). For fase IV-studiar er tala små og derfor meir tilbøyelege til å endre seg mykje frå år til år.

Tabell 8: Prosentandel KBS med utanlandsk deltaking, 2019–2023

Basert på tala i tabell 7, får vi følgande prosentvise fordelingar på dei regionale helseføretaka sine KBS-nøkkeltal (tabell 9). Merk at prosentdelane for Tal på KBS overstig 100 prosent fordi mange KBS har deltaking frå to eller fleire regionale helseføretak.

Tabell 9: Prosentandelar av KBS-nøkkeltal i perioden 2019–2023 i RHF-ane

RHF-ane sine prosentandelar av talet på KBS dei er involverte i, er forholdsvis stabile frå år til år. Det er derimot større variasjonar over tid langs dei andre indikatorane i tabell 9. Særleg poeng for koordinering (KI-poeng) ser annleis ut i 2023 samanlikna med 2022: nedgang i Helse Sør-Aust RHF og betydeleg vekst i Helse Vest RHF.

Talet på pasientar fordelt per RHF har også endra seg mykje frå 2022 til 2023, særleg illustrert med ei dobling i Helse Nord RHF sin del av pasientar til KBS (opp frå 5,4 prosent til 11,2 prosent). Dette blir reflektert i mindre grad i pasientpoenga, då Helse Nord RHF har henta mange pasientar frå nokre få, større studiar, noko som ikkje slår relativt like sterkt ut i utrekninga av pasientpoeng (avtakande gevinst poengmessig av å inkludere mange pasientar).

I sum får Helse Sør-Aust RHF 56,6 prosent av KBS-poenga i 2023 (ned 3,9 prosentpoeng frå i fjor), mens Helse Vest RHF går opp 1,9 prosentpoeng til 20,3 prosent av KBS-poenga. Helse Midt-Norge RHF går opp 0,6 prosentpoeng til 15,3 prosent av KBS-poenga og Helse Nord RHF går opp 1,3 prosentpoeng til 7,7 prosent av KBS-poenga.

Resultat frå tidlegare år

• Resultat for regionale helseføretak og helseføretak for perioden 2006–2023 (excel)

I dei historiske dataa i excel-fila er gjeldande institusjonsstrukturar nytta. Det betyr til dømes at tala for Psykiatrien i Vestfold HF frå 2006–2011 er slått saman med tala for Sjukehuset i Vestfold HF. Like eins er tala for Helse Sunnmøre HF og Helse Nordmøre og Romsdal HF i perioden 2006–2011 slått saman som Helse Møre og Romsdal HF. Vidare er tala for Rusbehandling Midt-Norge HF i 2006–2013 lagt inn i tala for St. Olavs Hospital HF i denne perioden. For sjukehus/einingar som har bytt namn i perioden, blir gjeldande namn brukt for alle år bakover i tid. Det har også over tid blitt gjort fleire endringar i datagrunnlaget og utrekningsmetodar. 

Endringar i datagrunnlaget: Fram til 2011 var talet på godkjente publiseringskanalar vesentleg lågare enn det er no. Då var det berre tidsskrift indeksert i Web of Science som gav utteljing, samt eit avgrensa tal nordiske tidsskrift indeksert i Norart-databasen (til dømes Tidsskrift for den norske lægeforening, Norsk Epidemiologi og Fysioterapeuten). Etter overgangen til Norsk Vitenskapsindeks og registrering i Cristin er talet på godkjente publiseringskanalar vesentleg høgare.

Endringar i utrekningsmetodar: Fram til 2011 blei publiseringspoenga fordelt i samsvar med talet på forfattaradresser oppført i publikasjonane – ikkje etter kvar enkelt forfattar sin institusjonelle tilhøyring (forfattaradresse) slik det er i dag. Fram til 2010 gav ein doktorgrad 5 poeng, mot 3 i dag, og internasjonalt medforfattarskap gav 1,5 gonger utteljing mot 1,3 i dag. Poeng for bidrag i bøker (kapittel og monografiar) blei først tatt inn i målinga i 2013. I 2015 blei også utrekningsmodellen for forfattarandelar/publiseringspoeng endra.

Oversikt over dei enkelte helseføretaka sine publikasjonar finst i Cristin.

Kontaktinformasjon og praktiske detaljar

Ved ei eventuell innlemming av nye rapporteringseiningar i det nasjonale systemet for måling av forskingsresultat i helseføretaka, skal melding om ny rapporteringseining  til nasjonalt system for måling av forskningsresultat i helseføretaka (PDF) bli brukt.

For å gjennomføre målinga av forskingsresultat har Helse- og omsorgsdepartementet engasjert NIFU (Nordisk institutt for studiar av innovasjon, forsking og utdanning) og Cristin:

Cristin blir brukt av institusjonane for registrering og godkjenning av tidsskriftsartiklar. Cristin reknar publiseringspoeng for desse. For spørsmål om registrering i Cristin, ta kontakt med Sikt: kontakt@sikt.no

NIFU er ansvarleg for kartlegginga av doktorgrader i helseføretaka, og for samanstilling av endelege resultat basert på Cristin-data, doktorgradstal, tal for eksternfinansiering i samarbeid med Statistisk Sentralbyrå og Norges forskingsråd, samt KBS i samarbeid med Sikt og dei regionale helseføretaka, representert ved nasjonal koordinator frå Forskningsstøtte, OUS.

For spørsmål om resultata for målesystemet, ta kontakt med: Fredrik Niclas Piro, forskar i NIFU, tlf.: 934 02 903, e-post: fredrik.piro@nifu.no

Kontaktpersonar i dei regionale helseføretaka for målinga

• Helse Sør-Aust RHF: Randi Vad (ranvad@helse-sorost.no), tlf.: 936 18 028
• Helse Vest RHF: Reidar Thorstensen (reidar.thorstensen@helse-bergen.no), tlf.: 55 97 55 38
• Helse Midt-Norge RHF: May Britt Kjelsaas (May.Britt.Kjelsaas@helse-midt.no), tlf.: 92 61 95 84
• Helse Nord RHF: Tove Klæboe Nilsen (tove.klaboe.nilsen@helse-nord.no), tlf.: 75 51 29 14

Rapportering av doktorgrader og vitskaplege publikasjonar følger dette tidsløpet

• Januar: NIFU sender førespurnad til helseføretaka om å sende inn liste over avlagde doktorgrader for det føregåande året. Frist for levering til NIFU er 1. mars. For alle doktorgrader skal følgande opplysningar bli ført opp: kandidaten sitt namn, den tildelande institusjonen, kandidaten sin fagbakgrunn, avhandlinga sitt ISBN-nummer og avhandlinga si tittel.
• 31. mars: Siste frist for helseføretaka for rapportering i Cristin for publikasjonar frå det føregåande året.
• Mars til april: Eventuelle konfliktar om kreditering av doktorgradspoeng blir avklart av NIFU i samarbeid med involverte helseføretak.
• Slutten av april: Cristin oversender NIFU endelege utrekningar for helseføretaka sine artiklar for det føregåande året.
• Ca. 1. juni: Helse- og omsorgsdepartementet offentleggjer resultata frå helseføretaksmålinga på si heimeside.

Måling av forskingsaktiviteten i forskings- og kompetansesenter utanfor spesialisthelsetenesta

Målinga av forskingsaktiviteten i forskings- og kompetansesentra utanfor spesialisthelsetenesta for 2023 viser ein nedgang på 3,2 prosent i produksjonen av forskingspoeng samanlikna med 2022. Årsaka til nedgangen er noko lågare tal i publiseringspoeng og poeng for ekstern finansiering frå Norges forskingsråd (samtidig som det har vore ein vekst i talet på doktorgradspoeng).

I regjeringa sin handlingsplan for oppfølging av HelseOmsorg21-strategien frå 2014 blei det varsla at det skulle bli etablert eit kunnskapssystem for forsking retta mot dei kommunale helse- og omsorgstenestene med utgangspunkt i forskings- og kompetansesentra utanfor spesialisthelsetenesta.

Vidare gjennomførte Helse- og omsorgsdepartementet (HOD) i 2022 ei omlegging av forskingsfinansieringa av 21 forskings- og kompetansesenter utanfor spesialisthelsetenesta. Endringa bestod i at ein liten del av grunntilskotet til sentra blir omfordelt basert på forskingsresultat.

Tre indikatorar, tilsvarande dei som blir nytta i forskingsmåling i helseføretaka, blir lagt til grunn. Dei tre valde indikatorane er (i) produksjon av vitskaplege publikasjonar (artiklar, bokkapittel og monografiar) vekta for kvalitet og internasjonalt samforfattarskap, (ii) avlagde doktorgrader og (iii) utteljing for tildeling av ekstern finansiering frå Norges forskingsråd.

Dette betyr at kompetansesentra ikkje blir målt på to indikatorar som inngår i tilsvarande måling i helseføretaka: ekstern finansiering frå EU, samt indikatoren for kliniske behandlingsstudiar (KBS). For nærare omtale av indikatorane i målesystemet, sjå omtalen for helseføretaka.

For kompetansesentra, som i helseføretaka (aggregert på RHF-nivå), blir eit 3-årig gjennomsnitt brukt, men prosentueringa skjer separat for dei tre gruppene av sentra, over høvesvis kap. 762 og 783 Primærhelsetenester, kap. 765 Psykisk helse, rus og vald, og kap. 770 Tannhelsetenester. Den prosentvise fordelinga for dei ulike gruppene basert på resultat i perioden 2021–2023 blir vist i tabell 14. I tabell 10–13 blir derimot sentra sine resultat på dei ulike indikatorane samla for å tydeleggjere forskjellane mellom sentra i storleik og forskingsaktivitet.

• Kompetansesentra sine resultat for dei enkelte indikatorane for perioden 2018–2023 (excel) (berre 2019–2023 for tal på eksterne inntekter frå Norges Forskningsråd). 

Kompetansesentra sine resultat på forskingsindikatorane

Tabell 10 viser kompetansesentra sitt tal på vitskaplege bidrag (tidsskriftartiklar, bokkapittel og monografiar) i perioden 2019–2023.

Dei tre ulike bidraga blir telt likt i tabell 10 (fordelinga på dei tre typane finst i excel-skjemaet ovanfor), men det er verdt å merke seg at så godt som all publisering i kompetansesentra skjer i form av tidsskriftartiklar. I 2023 blei det til dømes berre produsert 13 bokkapittel og éin monografi. Samtidig produserte dei 21 sentra 446 vitskaplege artiklar.

Det er store forskjellar mellom sentra både med omsyn til storleik og tradisjonar for vitskapleg publisering. 12 av 21 sentra har færre vitskaplege artiklar i 2023 samanlikna med 2022 (tabell 10). Flest artiklar i 2023 hadde Nasjonalt kunnskapssenter om vald og traumatisk stress (60) og Regionalt kunnskapssenter for barn og unge i Midt-Norge (58).

Tabell 10: Antal vitskapelege artiklar i kompetansesentra, 2019–2023

Omfanget av vitskaplege artiklar varierer også mellom gruppene av senter. I gjennomsnitt hadde sentra over kap. 762 og 783 Primærhelsetenester 21 artiklar, sentra over kap. 765 Psykisk helse, rus og vald 42 artiklar, og sentra over kap. 770 Tannhelsetenester 12 artiklar. 

I tabell 11 blir publiseringspoeng per år i perioden 2019–2023 vist, samt den prosentvise fordelinga av poeng for heile perioden. NKVTS står for nesten 17 prosent av dei samla poenga i perioden 2019–2023.

Saman med dei fire regionale sentra for barn og unge si psykiske helse (Aust og Sør, Vest, Midt-Norge og Nord) står NKVTS for over halvparten (52 prosent) av dei samla publiseringspoenga, og desse fem sentra ligg øvst på lista over sentra med mest publiseringspoeng. Det er med andre ord ei sterk skeivfordeling i publiseringspoeng blant dei 21 sentra.

Tabell 11: Publiseringspoeng per år 2019–2023, og prosentandel for heile perioden

I 2023 blei det totalt publisert 372,7 publiseringspoeng i sentra, noko som er ein nedgang på 7,2 prosent frå 2022 (og 3 prosent lågare enn tala i 2021). I tabell 12 blir talet på doktorgrader som sentra har vore involverte i for perioden 2019–2023 vist (i utrekninga av forskingspoeng tel ein doktorgrad tilsvarande 3 publiseringspoeng).

I 2023 blei det registrert 23 doktorgrader, noko som er seks fleire enn i 2022. 20 av kompetansesentra har i perioden 2019–2023 fått godkjent poeng for avlagde doktorgrader.

Tabell 12: Antal doktorgrader 2019–2023

Den siste tellande indikatoren i målinga av kompetansesentra er ekstern finansiering frå Norges forskingsråd.

Flest midlar frå Norges forskingsråd i 2023 blei henta av Regionalt kunnskapssenter for barn og unge i vest (17 prosent av dei innrapporterte midlane frå Norges forskingsråd), etterfølgt av Regionsenter for barn og unge si psykiske helse Helseregion Aust og Sør (12,9 prosent), Allmennmedisinsk forskingseining i Oslo (12,2 prosent), Nasjonalt kompetansesenter for legevaktmedisin (11,1 prosent), Tannhelsetenesta sitt kompetansesenter Vestland (11,0 prosent) og Nasjonalt kunnskapssenter om vald og traumatisk stress (10,1 prosent). 

For heile perioden 2019–2023 er det Nasjonalt kunnskapssenter om vald og traumatisk stress (15,9 prosent) og Regionsenter for barn og unge si psykiske helse Helseregion Aust og Sør (15,2 prosent) som har henta mest midlar.

Resultatar 2023, forskingspoeng i kompetansesentra

I utrekninga av forskingspoeng blir treårige gjennomsnitt brukt for publiseringspoeng (tabell 11), doktorgradspoeng (tala i tabell 12 multiplisert med 3), samt finansieringspoeng (der ein million kroner mottatt frå Norges forskingsråd tilsvarar eitt poeng, sjå Excel-ark med tal for perioden 2019–2023).

I tabell 13 viser vi oppnådde resultat – forskingspoeng – for 2023, før vi i tabell 14 viser det tre-årige gjennomsnittet som ligg til grunn for endeleg fordeling av den resultatbaserte finansieringa av grunntilskotet til sentra. Når vi prosentdelar poenga for det treårige gjennomsnittet, gjer vi det ikkje felles for alle 21 kompetansesentra, men separat for sentra avhengig av kva kapittel i statsbudsjettet dei mottar tilskotet over (tabell 14).

Tabell 13: Forskingspoeng fordelt på dei tre indikatorane totalt for alle kompetansesentra, 2023

Det går tydeleg fram av tabell 13 at det er stor variasjon i sentra sine storleikar og forskingsaktivitet. Tabellen viser også at for alle sentra er det publiseringspoenga som utgjer den største delen av forskingspoenga samla (i gjennomsnitt 78 prosent).

Allmennmedisinsk forskingseining i Oslo skil seg særleg ut med ei meir jamn spreiing av poeng langs alle indikatorar (44 prosent av samla poeng frå publiseringspoeng). Også Tannhelsetenesta sitt kompetansesenter Vestland (57 prosent) har ein del publiseringspoeng på under 60 prosent av samla poeng.

Åtte av sentra oppnådde poeng i 2023 i alle tre indikatorar (tabell 13). I tabell 14 blir gjennomsnittet av forskingspoeng for to treårsperiodar (2020–2022 og 2021–2023) vist, der sentra er gruppert per kapittel, og prosentueringa av poeng til 100 blir gjort separat for kvart kapittel.

Tabell 14: 3-årige gjennomsnitt av forskningspoeng (prosent)

Det er omtrent lik endring (positive og negative) på senternivå i 2023 samanlikna med 2022, det vil seie avstanden i prosentpoeng mellom senteret som gjekk mest opp og ned innanfor kvart kapittel. På kap. 762 og 783 Primærhelsetenester (7,23 prosentpoeng mellom Allmennmedisinsk forskingseining i Bergen og Nasjonalt forskingssenter innan komplementær og alternativ medisin) har spreiinga auka noko frå i fjor.

På kap. 765 Psykisk helse, rus og vald er spreiinga omtrent identisk med året før (5,34 prosentpoeng mellom Regionsenter for barn og unge si psykiske helse Helseregion Aust og Sør og Regionalt kunnskapssenter for barn og unge i Midt-Norge), mens det på kap. 770 Tannhelsetenester har gått noko ned frå 2022 (6,8 prosentpoeng mellom Tannhelsetenesta sitt kompetansesenter for Nord-Norge og Tannhelsetenesta sitt kompetansesenter Rogaland). Desse relativt stabile og beskjedne forskjellane er positive fordi dei bidrar til meir føreseielegheit i sentra si finansiering frå år til år.

På kap. 762 og 783 Primærhelsetenester er den største endringa at Nasjonalt forskingssenter innan komplementær og alternativ medisin aukar sin del frå 13,7 til 18,3 prosent av forskingsmidlane. Årsaka til endringa er primært at senteret hadde svært lite forskingspoeng i 2020 som no er ute av det treårige gjennomsnittet. Samtidig er 2023 det året då senteret har hatt flest doktorgrader.

På kap. 765 Psykisk helse, rus og vald, er den største endringa at Regionalt kunnskapssenter for barn og unge i Midt-Norge aukar sin del av poenga frå 18,6 til 22,1 prosent. Også her er den viktigaste forklaringa at eit år med lite poeng for senteret (2020) no er ute av den treårige poengberekninga.

På kap. 770 Tannhelsetenester, er den største endringa at Tannhelsetenesta sitt kompetansesenter Rogaland nesten doblar sin prosentdel (frå 6 prosent til 10,2 prosent). Dette blir også forklart med at eit år med ekstremt låg poengsum for senteret er ute av målinga. I 2020 oppnådde senteret berre 0,8 forskingspoeng, mens dette har stige jamt i påfølgande år: 3,95 poeng i 2021, 10,03 poeng i 2022 og 15 poeng i 2023. I åra 2018 til 2021 hadde senteret 1-3 publikasjonar i året, mens det i 2022 og 2023 har hatt høvesvis 11 og 7 publikasjonar.

Samanlikna med 2022 går publiseringspoenga totalt ned 7,1 prosent i sentra, doktorgradspoenga går opp 35 prosent (men merk at denne kraftige veksten er basert på små tal i utgangspunktet; frå 17 til 23 doktorgrader), og finansieringspoenga går ned med 10 prosent.