Spørsmål og svar om pensjon

Kva er pensjon?

Pensjon er inntekta ein skal leve av når ein sluttar å jobba, typisk grunna alder. Pensjonen skal sikra økonomisk tryggleik etter arbeidslivet, og består vanlegvis av tre delar:

1. Folketrygda: Grunnleggjande pensjon frå staten, berekna ut frå kor mykje du har tent og talet på år i arbeid.
2. Tenestepensjon: Ein tilleggspensjon som arbeidsgivar er forplikta til å setja av, med varierande beløp avhengig av arbeidsavtale.
3. Eiga pensjonssparing: Mange vel å spara ekstra på eiga hand, t.d. gjennom Individuell pensjonssparing (IPS) eller andre private sparingstilbod.

Korleis blir alderspensjon opptent?

Alderspensjonen frå folketrygda blir bygd i ei behaldning opp gjennom årlege innskot basert på arbeidsinntekt og enkelte periodar utan inntekt, som til dømes ulønt omsorgsarbeid eller førstegongsteneste.

• Årleg opptening er 18,1 prosent av arbeidsinntekta, for inntekter opp til 7,1 G (grunnbeløpet i folketrygda).
• Du får også opptening for periodar med ulønt omsorgsarbeid, verneplikt og som ufør. For omsorgsarbeid kan du få opptening tilsvarande 4,5 G årleg, i inntil seks år per barn.

Pensjonsbehaldninga di vil dermed ha stor betydning for storleiken på pensjonen når du sluttar i arbeidslivet.

Kva er pensjonsreforma, og korleis påverkar den meg?

Pensjonsreforma, vedteke i 2009 og satt i kraft frå 2011, vart innført for å gjera pensjonssystemet berekraftig. Den gir større fleksibilitet i val av pensjonsalder og oppmuntrar folk til å stå lengre i arbeid. Dette betyr i praksis at yngre generasjonar må rekna med å jobba lenger enn foreldra for å få same pensjonsnivå.

Når kan eg ta ut pensjon?

Frå fylte 62 år kan du på nærare vilkår ta ut pensjon fleksibelt, anten heilt eller delvis.

Greitt å vita om fleksibelt uttak:

• Tidleg uttak gir lågare årleg pensjon. Startar du ved 62, blir årleg pensjon lågare enn om du ventar.
• For å ta ut pensjon før 67 år, må du ha tent nok til at han ikkje fell under garantipensjonen ved fylte 67.
• Du kan velja å ta ut ein viss prosentdel av pensjonen (20-100 %).
• Det er mogleg å kombinera arbeid og pensjon utan at pensjonen blir redusert.

Praktisk tips: NAV tilbyr ein pensjonskalkulator på nett, der du kan få eit estimat for pensjonen ved ulike uttaksaldrar.

Kan eg ta ut AFP eller uføretrygd saman med pensjon?

• Privat AFP kan kombinerast med fleksibel alderspensjon. Det same gjeld offentleg AFP for årskulla fødd i 1963 eller seinare.
• For uføre, vil full uføretrygd automatisk gå over til alderspensjon ved 67 år. Frå 62 år kan uføre velja å ta ut alderspensjon, men summen av uføregrad og pensjonsgrad kan ikkje overstiga 100 prosent.

Kva om eg ikkje har jobba?

Personar med lite eller inga opptening i arbeidslivet kan vera kvalifiserte for minste pensjonsnivå eller garantipensjon. For personar som har budd minst 40 år i Noreg gjer minste pensjonsnivå/garantipensjon ei økonomisk sikkerheit dersom dei i liten grad har tent opp pensjon gjennom arbeid. Kor mykje du kan få avhenger i tillegg av om du Minste pensjonsnivå og garantipensjonen sikrar deg ei minsteinntekt i alderdommen. For personar med kort butid i Noreg, er det mogleg å få supplerande stønad til alderspensjonen sin.

Når bør eg byrja å tenkja på pensjon?

Det lønner seg å tenkja på pensjon tidleg i yrkeslivet for å kunna påverka den økonomiske situasjonen i framtida, spesielt viss du ønskjer høgare pensjon enn folketrygda og tenestepensjonen gir.

Korleis vil pensjonssystemet utvikla seg framover?

I februar 2024 blei det på Stortinget inngått eit breitt pensjonsforlik som inneber justeringar i pensjonssystemet for å sikre at pensjonssystemet er økonomisk og sosialt berekraftig. Mellom anna blei partia bak forliket einige om at aldersgrensene i pensjons- og trygdesystemet gradvis skal aukast i tråd med aukinga av befolkningas levealder, betre alderspensjon for uføre og at det skal innførast eit tillegg i alderspensjonen frå folketrygda for dei som tar ut alderspensjon tidleg. Vidare er partia einige om at pensjonssystemet skal evaluerast om lag kvart tiande år, for å følgje med på utviklinga i båe den sosiale og økonomiske berekrafta.