Elliidčálgu

Dearvvaš eallit, mat leat buriin álššain, lea buorre elliide alcceseaset, muhto maiddái elliid eaiggádiidda, buvttadeddjiide ja geavaheddjiide. Buorre elliidčálgu dagaha ahte buvttaduvvo oadjebas biebmu, ja lea dehálaš geavaheddjiid luohttámuša dáfus norgga biebmobuvttadeapmái.

Norggas gehččo elliidčálgu servodatbargun, ja lea celkojuvvon ahte elliin lea iešárvu ja daid galgá atnit árvvus go meannuda daiguin. Mis lea árbevierrun ahte lea buorre ovttasbargu gaskal hálddahusa, máhttoásahusaid, ealáhusaid ja doaibmi veterinearaid. Dát sisttisdoallá eastadeaddji barggu, goziheami, dutkama ja gearggusvuođabarggu. Ovttasbargomodeallas leat leamaš buorit bohtosat sihke elliide, buvttadeddjiide, ja obbalaččat servodahkii. Eiseválddit, ealáhusat, elliidorganisašuvnnat, geavaheaddjit ja elliid eaiggádat servet buohkat servodatbargui.

Biebmoeallidárkkisteamit, fidnosuorgestandárddat ja elliidčálgoprográmmat leat mielde lokteme elliidčálggu dási olles ealáhusas. Dat ahte ovttaskas elliiddoallis lea ođasmahtton máhttu ja gelbbolašvuohta lea mearrideaddjin bohtosii. Máhttu čálggu birra váikkuha dasa ahte atnit go mii árvvus elliid ja guđelágan oainnut mis leat elliide. Elliiddoallu galgá eanemus lági mielde vuhtiiváldit elliid lunddolaš láhttema ja dárbbuid.

Stuorit gova

Njuolggadusat

Lea ealáhusa ja elliiddoalli iežas ovddasvástádus ahte elliin lea buorre dilli, ja ahte čuvvot njuolggadusaid. Dat guoská maiddái priváhta elliiddollui, mas ealli eaiggádis  alddis lea ovddasvástádus áimmahuššat iežas ealli čálggu. Min bajit dási láhkaásahus elliid buorredili birra lea elliidčálgoláhka, ja dárkilet mearrádusat leat fas mearriduvvon vuollásaš láhkanjuolggadusain.

Norggas lea árbevierrun ahte vuoruhit elliidčálggu hui bajás áššelistui, ja lei maid vuosttaš riikka máilmmis, mii oaččui sierra elliidsuodjalanlága - juo 1935. Gustovaš 2010 elliidčálgoláhka celkkii vuosttaš geardde ahte elliin lea iešárvu, beroškeahttá man ávkkálaččat dat leat olbmuide. Elliidčálgoláhka ii leat vuoigatvuođaláhka elliide, muhto gáibida ahte elliiddolliin lea gelbbolašvuohta elliid birra, ja nanne ahte juohkehaččas lea dieđihangeatnegasvuohta  jus balahuvvo ahte eallit illastuvvojit. Buohkain lea maiddái lágas mearriduvvon geatnegasvuohta veahkehit čielga skihpa, dorvvuhis dahje lápmahuvvan elliid.

Elliidčálggu stáhtus

Sihke duohtavuohta, miellaguottut ja dovddut váikkuhit digaštallamii, ja suorgi rievdá ja ovdána jámma. Norgga álbmot leat eanet ja eanet beroštišgoahtán ahte elliiguin galgá meannudit čábbát. Ođđa máhtu ja miellaguottuid bokte, mat leat čadnon elliid návccaide ja dárbbuide,  bargojuvvo čađat ovdánahttit njuolggadusaid, maiguin áimmahuššá buori elliidčálggu. Ođđa stuorradiggedieđáhusas elliidčálggu birra, ásahuvvo elliidčálgobargui nana vuođđu bargat elliidčálgguin olu jagiid ovddas guvlui.

Guoskevaš etáhtat, ásahusat ja sin doaibma

Biebmobearráigeahčču (Mattilsynet) lea eanandoallo- ja biebmodepartemeantta doaibmi orgána čadnon elliid nannánelliid dearvvašvuhtii ja elliidčálgui.
Biebmobearráigeahčču:

• Veahkeha ovdánahttit njuolggadusaid 
• Goziha ahte njuolggadusat čuvvojuvvojit
• Fuolaha eastadeaddji doaimmaid
• Goziha dávda- ja čálgodili
• Fuolaha gearggusvuođa  njoammu elliiddávddaid oktavuođas
• Kárte ja hálddaša duođalaš dáhpáhusaid mat gusket elliiddávddaide ja heajos elliidčálgui

• Loga eambbo elliiddearvvašvuođa ja elliidčálggu birra dáppe (mattilsynet.no)

Veterinearaintstituhtta (Veterinærintstituttet) deháleamos doaibma lea ovdánahttit gearggusvuođa ja gelbbolašvuođa, vai eastada ahte dearvvašvuođaáitagat čuhcet guliide, elliide ja olbmuide. Sii addet dutkanvuđot ráđiid biebmobearráigehččui (Mattilsynet), nu ahte Biebmobearráigeahčču (Mattilsynet) sáhttá kártet, analyseret ja hálddašit buoremus lági mielde.

Biepmu ja birrasa dieđalávdegoddi (Vitenskapskomiteen for mat og miljø) (VKM) čađaha sorjjasmeahttun dieđalaš várraárvvoštallamiid Biebmobearráigeahču (Mattilsynet) ja Birasdirektoráhta (Miljødirektoratet) ovddas, mat geavahit árvvoštallamiid neavvagiid ráhkadit, addit lobiid, ovdánahttit njuolggadusaid ja oaiviliid addit departementii.