Doaibmanjuolggadus

Ruhtadanpolitihkalaš rámmavuogádagaid dehálaš ulbmil lea rievdadit gaskaboddosaš dienasgáldu petroleumresurssaid ráhkadeamis bistevaš dienasgáldun. Dat dahkko dainna lágiin ahte petroleumdoaimma dietnasat biddjojit Stáhta olgoriikka penšunfondii (SOP), ja ahte mii áiggi badjel stáhtabušeahtas dušše geavahit foanddas vurdojuvvon reálavuoittu.

Movt petroleumopmodat sestojuvvo SOP:s ja váldojuvvo mielde ekonomiijii dahkko Stáhta penšunfoandda lága vuođul. Láhka sihkkarastá ahte stáhta ollislaš netto reaidaruhtarávdnji petroleumdoaimmas sirdojuvvo stáhtabušeahtas SOP:i, ja ahte ruđat foanddas dušše sáhttet sirdojuvvot stáhtabušehttii Stuoradikki mearrádusaid vuođul. foanddahálddašeami reanto- ja vuoitodietnasat  biddjojit dienasin njuolga fondii. Sirdimat foanddas vástidit oljonjulgejuvvon vuollebáhcaga stáhtabušeahtas, maid Stuoradiggi mearrida stáhtabušeahta meannudeami oktavuođas.

Doaibmanjuolggadus

Doaibmanjuolggadus lea jagi 2001 rájes mearridan njuolggadusaid foandda ruhtageavaheapmái:

• Foandaruđaid geavaheapmi galgá áiggi badjel čuovvut Stáhta olgoriikka penšunfoandda vurdojuvvon reálavuoittu.
• Galgá garrasit deattuhit dásset ekonomiija rievddademiid vai sihkkarastá buori kapasitehtaávkkástallama ja vuollegis bargguhisvuođa.

Vuhtiiváldimat ja vihkkedallamat doaibmanjuolggadusa geavaheami oktavuođas

Doaibmanjuolggadusa mielde galget foandaruđat geavahuvvot dainna lágiin ahte šaddá buorre juogadeapmi buolvvaid gaskka, ja mii láhčá dili nu ahte Norgga ekonomiijas šaddá stabiila ovdáneapmi. Foandaruđaid geavaheami árvvoštallamis ferte veardidit dáid beliid.

Nuppi bealis ferte otná foandaruđaid geavaheami vihkkedallat dan ektui ahte opmodaga galgá sáhttit geavahit nai boahtteáiggis. Vaikko dán sáhttá gohčodit foandaruđaid juogadeapmin buolvvaid gaskkas, de dat mearkkaša maiddái dan ahte dálá buolvvas galget leat ruđat boahtteáiggi geavaheapmái. Doaibmanjuolggadus láhčá dilálašvuođa dasa ahte foandda duohta árvu bisuhuvvo. Geavaheapmi, mii doalaha foandda duohta árvvu, balansere foandaruđaid dálá ja boahtteáiggi geavaheami. Jos ruđain lea buorre balanserejuvvon juogadeapmi buolvvaid gaskkas, de dat mielddisbuktá nai ahte ekonomiija lea stabiila guhkit áigge vuollái.

Nuppe dáfus deattuha stabiila ekonomalaš ovdáneapmi jagis jahkái ahte konjunktuvrradilli deattuhuvvo sakka foandaruđaid geavaheami árvvoštallamis. Deattuhuvvo maiddái garvit ahte foandaruđaid geavaheapmi iešalddis šaddá eahpestabilitehtan ekonomiijii. Dat maŋemus mearkkaša ahte earenoamáš stuora rievdadusat foandaárvvus eai berre dalán dagahit stuora rievdadusaid foandaruđaid geavaheamis, muhto ahte geavahanrievdadusat heivehuvvojit máŋgga jagi badjel, vai garvá ahte eai šatta eahpestabiila rámmaeavttut ja fáhkka buorit ja heajos áigodagat ekonomiijas.

Doaibmanjuolggadus čatná foandaruđaid áiggi badjel geavaheami foandda vurdojuvvon reálavuitui, mii odne meroštallojuvvo leat 3 pst. Vai dan jovssašii, de lea nationálabušeahtain maŋemus jagiid čujuhuvvon dasa ahte dábálaš jagiid geavaheapmi, nu mot eanaš jagiid boahtá leat, berre leat mealgat vuollel 3 pst. Dát čatnasa dasa ahte lea dárbu liige seastimii, maid sáhttá golahit go ekonomiija hedjona sakka dahje foandda árvu njiedjá sakka, ja danne sáhttit garvit váttis heivehemiid, main šaddat ollu čuohppat bušeahttagoluid dahje sakka lasihit vearuid.

Foandaruđat leat oassin ollislaš bušeahttaproseassas

Stáhta penšunfoandda lága vuođul sáhttet foandaruđat dušše adnot sirdit ruhtameari stáhtabušehttii Stuoradikki mearrádusa vuođul. Dat sihkkarastá rabasvuođa foandda ruđaid geavaheami hárrái dainna lágiin ahte dat leat mielde ja oidnojit stáhtabušeahtas ja stáhtarehketdoalus.  Dan láhkai foandda ruđat leat oassin ollislaš bušeahttaproseassas eai ge leat várrejuvvon erenoamáš ulbmiliidda. Dát hehtte foandda šaddamis molssaevttolaš ruhtadangáldun goluide mat eai oaččo doarjaga dábálaš bušeahttaproseassas. Stáhta penšunfoandda Láhka dadjá maiddái ahte nu guhká go leat ruđat foanddas, de galgá stáhtabušeahta vuollebáhcaga gokčat doppe ruhtasirdimiiguin, iige fal loatnaváldimiiguin.