Áigeguovdilis njuolggoliŋkkat

    Arkiiva, girjerajut museat

    Arkiiva ja dokumentašuvdna

    Artihkal | Maŋimuš ođasmahttojuvvon: 22.03.2023 | Kultur- ja dásseárvodepartemeanta

    Almmolaš ja priváhta ásahusaid arkiivvat hálddašit ollu erenoamáš ja autenttalaš dieđuid servodaga, historjjá ja kultuvrra birra vássánáiggis gitta dálá áigái. Arkiivvat dokumenterejit ovttaskasolbmuid ja olmmošjoavkkuid beroštumiid ja vuoigatvuođaid, main lea stuora mearkkašupmi dutkamii ja historjjálaš duođašteapmái. Arkiivvat leat ge danne maid dehálaččat min demokratiijai ja riektestáhtii.

    Almmolaš orgánat galget čuovvut arkiivalága. Dat mearkkaša ahte arkiivvat leat geatnegahtton registreret ja vurket buot dokumeanttaid maid buvttadit doaimmaset olis.  Vurkengeatnegasvuohta gusto buot lágan almmolaš dokumeanttaide, ja dat guoská maid eará dieđuide mat gávdnojit ovdamearkka dihte fágavuogádagain, diehtovuođuin ja oktasaščovdosiin. Stáhtalaš Arkiivadoaimmahat áimmahuššá, hálddaša ja gaskkusta stáhtalaš ásahusaid historjjálaš arkiivvaid. Gielddain ja fylkkagielddain leat iežaset arkiivaásahusat mat hálddašit historjjálaš arkiivvaid.   

    Priváhta fitnodagat, organisašuvnnat ja dábálaš olbmot eai leat geatnegahtton vurket dieđuid gustovaš arkiivalága vuođul, eaige leat geatnegahtton vurkkodit arkiivvaset guhkit áiggi.  Dávjá sii ásahit arkiivva dokumentašuvdnaárvvu dihte dahje jos leat geatnegahtton čuvvot eará lágaid go arkiivalága. Priváhta arkiivvain lea stuora árvu servodatdokumentašuvdnii ja kulturhistorjjálaš diehtogáldun.  Almmolaš ja priváhta arkiivaásahusat nu go fága- ja dutkangirjerádjosat, museat ja máhtto- ja dokumentašuvdnaguovddážat sihkkarastet árvvolaš ja mávssolaš priváhta arkiivvaid.

    Kultur- ja dásseárvodepartemeanttas lea bajimuš nationála ovddasvástádus fuolahit arkiivasuorggi. Vuosttamužžan guoská dat Arkiivadoaimmahaga ruhtadeapmái. Departemeanta juolluda maid ruhtadoarjaga priváhta ásahussii Bargiidlihkadusa arkiivii ja girjerádjui ja Asta-arkiivadiehtovuogádaga ja Arkiivaportála bajásdoallamii ja ovdánahttimii.  

    Arkiivadoaimmahat

    Arkiivadoaimmahat lea stáhta direktoráhta ja fágaorgána arkiivva várás. Doaibma lea vuođđuduvvon arkiivaláhkii.

    Arkiivadoaimmahat galgá buvttihit beaktilis duođaštushálddašeami almmolaš doaimmas. Sii bagadallet ja bearráigehččet stáhta ja suohkaniid almmolaš arkiivabargguid, ja das lea ovddasvástádus ovddidit fágalaš standárddaid ja njuolggadusaid. Arkiivadoaimmahat lea stáhta arkiivadeponiija ja dat sihkkarastá, áimmahuššá ja dahká stáhtalaš arkiivvaid olahahttin. Dasa lassin das lea ovddasvástádus dihto vuoruhuvvon priváhtaarkiivvain.

    Arkiivadoaimmahat galgá maiddái bidjat johtui bajimus nationála politihka arkiivasuorggis ja veahkkin nannet arkiivasuorggi ásahusaid ja fágabirrasiid. Arkiivadoaimmahat hálddaša doarjagiid ovdánahttindoaimmaide arkiivasuorggis.

    Sámi arkiiva Guovdageainnus ja Norsk helsearkiv (Norgga dearvvašvuođarkiiva) Tynsetas leat maiddái oassin etáhtas. Sámi arkiivvas lea našunála ovddasvástádus áimmhuššat sámi duođaštusaid. Doppe gávdnojit arkiivvat politihkkáriid, dutkiid, sámi ásahusaid ja servviid, boazodoalloorohagaid ja eará fitnodagaid maŋis. Almmolaš ásahusat nugo Beaivváš, Gáldu (Álgoálbmotvuoigatvuođaid gelbbolašvuođaguovddáš) ja Sámediggi leat vurken iežaset arkiivvaid Sámi arkiivii. Norgga dearvvašvuođaarkiivva ulbmil lea sihkkarastit spesialistadearvvašvuođabálvalusa boarráset ja vurkkodanveara pasieantaarkiivvaid áimmahuššama ja olámuddui bidjama.

    Arkiivadoaimmahat hálddaša maid Digitála arkiivva. Dát lea oktasaščoavddus almmolaš doaimmaide sihkkarastin dihte ahte historjjálaš dieđut deponerejuvvojit beaktilit ja sihkkarit ja ahte dat leat olámuttus. Suohkanat, suohkangaskasaš arkiivaásahusat, stáhta  doaimmat ja priváhta vurkkodanásahusat sáhttet atnit ávkki čovdosis. Dainna lágiin šaddá vejolaš gávdnat ja atnit digitála arkiivvaid ja dieđuid - sihke doaimmade ja ássiide.

    Arkiivaláhka

    Kultur- ja dásseárvodepartemeanta hálddaša arkiivalága. Ođđa arkiivaláhkaevtto hus sáddejuvvui gulaskuddamii čakčat 2021 ja gulaskuddanáigemearri lei ođđajagemánnu 2022. Dan ovdal geigii Arkiivaláhkalávdegoddi 2019:s iežas čielggadeami Frå kalveskinn til datasjø. Čielggadeapmi čilgii deháleamos hástalusaid ja ovdánanáššiid arkiivvain ja arkiivvaid várás. Kultur- ja dásseárvodepartemeanta bargá dál láhkaproposišuvnnain Stuoradiggái.

    Bajás