Dáidda, arkitektuvra ja huksehusat ráđđehuskvartálas

Ráđđehuskvartála lea Oslo guovddáš gávpoga davágeahčen, vuosttažettiin Akersgata ja Grubbegata guovllus. Guovlu mii dál gohčoduvvo ráđđehuskvartálan lea leamaš stáhta opmodat guhkit go 200 jagi. Guovlu Akersgata, Gruppegata, Hospitalgata ja Apotekergata gaskka, dohko gosa Allageardevisti, Y-geardevisti ja G-geardevisti leat huksejuvvon, gohčoduvvui ovdal Empirekvartálan. G-geardevisti, gos mii gávdnat Ruhtadandepartemeantta, lea huksejuvvon jagi 1906. G-geardevisti leai vuosttas visti mii huksejuvvui ráđđehuskvartálii, ja leai álgoálggus oassin stuorit huksehusas. Heajos ruhtadili geažil gaskasoahteáiggi ii lean vejolaš ollašuhttit huksenprošeavtta. Nubbi ráđđehusvisti mii huksejuvvui leai Allageardevisti ja dat dahkkui jagi 1958. Allageardevisti ja Y-geardevisti huksemiid oktavuođas šadde gaikut daid visttiid mat ledje huksejuvvon 1800-logus Empirekvartálas. Y-geardevisti gárvánii 1969, ja S-geardevisti, Møllergata 17 ja R4 gárvánedje 1978 ja 1988. Guokte maŋimuš huksehusa ráđđehuskvartálas Akersgata oarjjabealde váldojuvvojedje atnui jagi 1996 (R5) ja jagi 2012 (R6).

Erling Viksjø lea hábmen Allageardevisti ja Y-geardevisti. Dáid visttiide lea geavahuvvon luonddubetoŋga, dan áiggi ođđaáiggi teknihkka maid Viksjø ieš leai ráhkadan. Y-geardevisttis ja Allageardevisttis leat erenoamáš olu dáidagat mat leat visttiin gitta  –  sáddobossojuvvon luonddubetoŋgii.

Dáidagat Allageardevisttis ja Y-geardevisttis

Allageardevisti leai 1950- ja 1960-logus deháleamos almmolaš báiki mii galggai dáidagiin  čiŋahuvvot, ja njeallje nuorra dáiddára geat ledje šaddan beakkánin iežaset abstrákta dáiddavugiin, ja mii dan áiggi leai nu erenoamáš, ožžo bargun čiŋahit dán vistti: Tore Haaland (r. 1918), Carl Nesjar (r. 1920), Inger Sitter (r. 1929) ja Odd Tandberg (r. 1924). Dasa lassin dahkkojuvvui seaidnedáidda Pablo Picasso ja Kai Fjell sárgumiid vuođul.  Arkiteakta Erling Viksjø beroštii ieš ođđaáiggedáidagis,  ja olu gerddiid barggai govvadáiddáriiguin ovttas. Su hervemat ja sárgumat leat maid dán visttis.

Y-geardevisttis leat guokte vistigiddejuvvon dáidaga, guktot dahkkon Pablo Picasso dáidagiid vuođul ja maid Carl Nesjar lea sáddobossun. Dat leat dáidagat “Fiskerne” olgoseainnis Akersgata guvlui, ja “Måken” mii lea boađáhagas.

Dáidda Allageardevisttis

Vistigiddejuvvon dáidda gávdno boađáhagas ja tráhppamanahagain, ja mátta ja davvi seinniin. Muhtun dáidagiid sáhtát oaidnit Nášunálamusea gihppagis "Picasso-Oslo" (2 Mb, pdf) ja  Nášunálamusea neahttasiidduin.

Pablo Picasso (1881-1973)
8. geardi máttaseaidni  – Stranden 
8. geardi davviseaidni  – Fiskerne 
11. geardi máttaseaidni  – Satyr og Faun

Kai Fjell (1907-1989)
Boađáhat

Tore Haaland (1918-2006)
12. geardi davve- ja máttaseaidni
14. geardi davveseaidni

Carl Nesjar (f.1920)
Boađáhat, ja Inger Sitter dáidda. Čihkkojuvvon ođasmahttima maŋŋá
2. geardi davveseaidni (ja Inger Sitter dáidda)
4. geardi davve- ja máttaseaidni
10. geardi davve- ja máttaseaidni
13. geardi davve- ja máttaseaidni

Inger Sitter (r.1929)
Boađáhat, ja Nesjar dáidda. Čihkkojuvvon ođasmahttima maŋŋá
2. Geardi davveseaidni (ja Carl Nesjar dáidda)
3. geardi davve- ja máttaseaidni
6. geardi davve- ja máttaseaidni
7. geardi davve- ja máttaseaidni

Odd Tandberg (r.1924)
5. geardi davve- ja máttaseaidni
9. geardi davve- ja máttaseaidni

Erling Viksjø (1910-1971)
14. geardi máttaseaidni
Buot čiŋaheamit stoalppuin ja smávit seaidnedulbosiin
Piktográmmat visttiid julggabealis

Gáldut: Našunálamusea ja Riikaantikvára 2013

Ráđđehuskvartálas leat čuovvovaš visttit (deaddil nama jos háliidat eanet dieđuid) (dárogillii):

• G-geardevisti  – huksenjahki 1906
• H-geardevisti – huksenjahki 1958
• Y-geardevisti – huksenjahki 1969
• S-geardevisti  - huksenjahki 1978
• Møllergata 17 - huksenjahki 1988
• Møllergata 19 - huksenjahki 1866, ráđđehuskvartála opmodat jagi 1981 rájes
• Grubbegata 1 - huksenjahki 1939, Guolástusdepartemeanta válddii dan atnui jagi 1999
• R4 - huksenjahki 1988
• R5 - huksenjahki 1996
• R6 - huksenjahki 2012

Norgga ođđaáiggis lea ráđđehuskvartálas dehálaš  symbolalaš árvu stáhtafámu badjáneapmái ja ovdáneapmái.  Visttit čájehit iešguđet áigodagaid servodatlaš ja arkitektuvrralaš ideálaid, ja molsašuddi plánaid ja rámmaeavttuid.  Departemeantavisttit árvvoštallojuvvojedje suodjalanárvosažžan jagi 2010 ja Ođasmahttin-, hálddahus- ja girkodepartemeantta opmodahkan  dat leat meannuduvvon eanasuodjalanplána ektui. Departemeantavisttiid suodjalanplána viidáset doaibma lea bissehuvvon dassá go čielgá mii galgá dáhpáhuvvat ráđđehuskvartálain maŋŋil suoidnemánu 22.b.2011 dáhpáhusa. Statsbygg lea čohkken ja čoahkkáigeassán suodjalanárvalusaid sierra dokumeantan. Dokumeanta sisttisdoallá vuđolaš dieđuid ráđđehuskvartála visttiid birra.

Áigeguovdilis dokumeanttat ráđđehuskvartála birra (dárogillii):

• Suodjalanárvalusaid sierraprentehus departemeantakantuvrraid eanasuodjalanplána oktavuođas (geassemánnu 2012) (pdf)