Áigot nannet sámegiela mánáidgárddiin, skuvllain ja alit oahpus

Odne ráđđehus ovddida Stuorradiggái dieđáhusa sámegiela, kultuvrra ja servodateallima birra, nu mo juohke jagi dahket. Dán jagi dieđáhusa fáddán lea gelbbolašvuohta ja rekruteren mánáidgárddiin, vuođđooahpahusas ja alit oahpus.

– Ráđđehus háliida, ahte eanet mánát ožžot sámi mánáidgárdefálaldaga, ja ahte eanet oahppit válljejit sámegiela skuvllas. Mii dárbbašit maid, ahte eanebut čađahit joatkkaoahpahusa nu ahte sis lea sámegiella fágan, nu ahte eanebut sáhttet joatkit sámi oahpaheaddjeoahpuiguin ja eará sámi oahpuiguin. Jos lihkostuvvat dainna, de mii nagodit nannet sámegiela ja sámi identitehta servodagas. Lean movtta go mii leat ovtta oaivilis Sámedikkiin dili válddáhallama hárrái. Dál mii bargagoahtit mávssolaš áŋgiruššansurggiid čuovvolemiin, dadjá máhttoministtar Tonje Brenna (Bb).    

– Olles servodahkii lea hástalussan, go eai leat doarvái sámegiel bargit. Sámegielmáhttu ii dárbbašuvvo dušše oahpposuorggis, muhto maiddái dearvvašvuođasuorggis, mánáidsuodjalusas, mediain, riektelágádusas ja almmolaš hálddahusas. Danin mii fertet láhčit alit oahpu buorebut. Berrejit šaddat eanet oahppofálaldagat, ja dat galget leat buorebut olámuttus, fágabirrasiid ferte nannet ja ferte buorebut bargat rekruteremiin, dadjá dutkan- ja alit oahpu ministtar Ola Borten Moe (Gb).  

– Ollu aktevrrain lea ovddasvástádus, doaimmat ja gaskaoamit, maiguin sáhttit ovddidit ja nannet sámegielaid ain viidáseappot. Jos mii áigut olahit iežamet ulbmiliid, de mii fertet koordineret doaimmaid iešguđet eiseváldedásiid ja surggiid gaskka guhkes áigodagas. Jáhkán ahte go earret eará oahppoásahusat, gielddat ja fylkkagielddat barget bures ovttas, de áššit ovdánit bures, dadjá gielda- ja guovloministtar Sigbjørn Gjelsvik (Gb). 

Váilot ollu sámegieloahpaheaddjit

Dieđáhus válddáhallá ollu hástalusaid, mat mánáidgárddiin, vuođđooahpahusas ja alit oahpus leat:

• Váilot ollu sámegieloahpaheaddjit. Sihke mánáidgárdeoahpaheaddjeohppui ja oahpaheaddjeohppui álget unnán studeanttat, ja ollugat sirdásit eará fidnuide. Dat čuohcá min vejolašvuođaide fállat sámi mánáide buori pedagogalaš fálaldaga ja buori oahpu.
• Ollu oahppit válljejit leat logakeahttá sámegiela joatkkaoahpahusas. Dan geažil eai nu gallis sáhte ohcat eaige oza sámegiela dahje sámegiel alit oahpuide.
• Lea váttis gávdnat sámegiela fágabargiid universiteahta- ja allaskuvlasuorggis.

Dá leat muhtumat ráđđehusa áŋgiruššansurggiin, maiguin dustejit hástalusaid:

Mánáidgárddiid ja skuvllaid sámegielfálaldat nannejuvvo

Ráđđehus háliida lasihit sámemánáid vejolašvuođaid miehtá riikka oažžut sámi mánáidgárdefálaldaga, ja buoret dieđuid vuoigatvuođaid ja vejolašvuođaid birra. Dássážii ráđđehus lea sihkkarastán Davvi-Romsii ja Finnmárkui nuvttá mánáidgárdefálaldaga 2023 čavčča rájes.

Skuvlasuorggis ráđđehus háliida dahkat ohppiide álkibun válljet sámegiela oahpahusa ja nannet oahppofálaldaga kvaliteahta. Earret eará dahket čielgasabbon skuvlaeaiggádiid geatnegasvuođa muitalit sámi ohppiid vuoigatvuođaid birra, ja ráđđehus evttoha maid viiddidit vuoigatvuođa oažžut sámegiela oahpahusa joatkkaoahpahusas, nu ahte dat fátmmasta buohkaid, geain lea leamaš sámegieloahpahus vuođđoskuvllas. Máhttodepartemeanta áigu maid guorahallat makkár doaimmaiguin sáhttit buoridit sámegiela gáiddusoahpahusa kvaliteahta.

Váilot sámi oahpponeavvut. Máhttodepartemeanta ja Sámediggi gulahallet viidáseappot mo oahpponeavvodili sáhttá buoridit.

Go ráđđehus bargá mánáidgárddiid ja skuvllaid bargiid lassi- ja joatkkaoahpuid ođđa vuogádagain, mii boahtá 2025, dat áigu maid sihkkarastit, ahte sámegiel gelbbolašvuohta ovddiduvvo bures.

Rekruteret eanebuid sámegiel alit ohppui ja dutkamii

Ráđđehus sávvá, ahte alit oahpus fállet eanet oahpuid, mat leat buorebut olámuttus, ovdamearkka dihte geabbilis ja eanet lávdaduvvon oahppofálaldagaid. Dat guoská maid sámi hálddašanguovllu olggobeallái, danin go sápmelaččat orrot bieđgguid, miehtá riikka. Ráđđehus árvvoštallá doaimmaid, maiguin buorebut nagodit rekruteret, ovdamearkka dihte mo nannet sámegiela álgooahppofálaldaga. Ráđđehus áigu maid geahčadit mo dat geat leat bálkáhuvvon oahpahusvirggiide, muhto geain váilu oahpaheaddjeoahppu dahje sámegielgealbu, sáhttet olahit formála gelbbolašvuođa.

Ráđđehus háliida, ahte oahppoásahusain láhčet dilálašvuođaid dasa ahte sámi fágabirrasat sáhttet sturrot, ja ahte dutkamiin ovddidit ja nannejit sámegielaid. Dat lea eaktun giellageavaheddjiid logu lassáneapmái.

Ráđđehus ávžžuha maid UiT – Norgga árktalaš universiteahta ja Sámi allaskuvlla árvvoštallat mo dat sáhttet doarjut eará universiteahtaid ja allaskuvllaid, go dat geahččalit váldit vuhtii sámi kultuvrra perspektiivvaid ja sámiid vuoigatvuođaid profešuvdnaoahpuin.

Ráđđehus áigu vuoruhit gelbbolašvuođa ovddideami, mainna oažžut buoret vuođu sámegiela oahpahussii ja sámegiel oahpahussii boahtteáiggis. Dat lea guhkes áigge bargu, mii gáibida iešguđet doaimmaid guhkes áigodagas, ja dan áigot čuovvulit 2024 stáhtabušeahtas. 

– Dát dieđáhusbargu lea dušše álgu dán bargui, man olis mii nannet sámegiela oahpposuorggis. Mii joatkit ain viidáseappot buriin gulahallamiin, mii mis lea leamaš Sámedikkiin ja eará mávssolaš aktevrraiguin, dadjá Brenna.

Gulahallan Sámedikkiin

Máhttodepartemeanta ja Gielda- ja guovlodepartemeanta leat gulahallan Sámedikkiin barggadettiineaset dieđáhusain. Sámedikki oaivilat ovdanbuktojit dieđáhusas.

– Stuorradiggedieđáhus válddáhallá bures sámi servodaga stuorámus hástalusaid, ja dat lea Sámedikki barggu vuođđun lagamuš jagiid. Mii leat lavga leamaš mielde dieđáhusa ráhkadeamis, ja áigut maiddái viidáseappot bargat árjjalaččat hástalusaid čoavdimiin. Mis leat maid vuordámušat ráđđehussii čuovvoleami dáfus. Lea maid leamaš mávssolaš geahččat makkár gaskaomiiguin sáhttit oažžut eanet studeanttaid sámi oahppofálaldagaide, dadjá sámediggeráđđi Mikkel Eskil Mikkelsen.

• Loga olles stuorradiggedieđáhusa