Suodjalusbušeahtta nannejuvvo gáibideaddji áiggis

– Mii leat vuosttaš Norgga ráđđehus mii lea geatnegahttán Norgga ollašuhttit NATO guokte-proseantta ulbmila. Dáinna evttohusain mii leat čuovvulanplána ovdalis, man ulbmil lea geavahit guokte proseantta brutto nationálabuktagis suodjalusgoluide 2026 rájes, cealká suodjalusministtar Bjørn Arild Gram (Gb).

Ráđđehus árvala 90,8 miljárdda ruvnno sturrosaš suodjalusbušeahta, mii lea 15 miljárdda ruvnno nominála lasáhus 2023 salderejuvvon bušeahta ektui. Haddegoargŋuma, buhtadusaid, teknihkalaš rievdadusaid ja dienaslassáneami heiveheami ektui lasiha ráđđehus suodjalusbušeahta 10,9 miljárdda ruvnnuin go buohtastahttá 2023 salderejuvvon bušeahtain.

– Dát bušeahtta lea mielde sihkkarastime Norgga ráfehis áiggis. Sihkarvuođadilli gáibida ahte mii vuoruhit lasihit iežamet suodjalannávccaid oanehit áiggis, seammás go mii ráhkkanahttit Suodjalusa stuorrut guhkit áiggi vuollái. Jagi 2024 vuoruhuvvojit vuosttažettiin eanet olbmot Suodjalussii, ja maiddái gearggusvuođavuorkkáid nannen, ruovttusuodjalusa nannen, lihtolaččaid vuostáiváldin ja dilálašvuođaipmárdus davvin, dadjá suodjalusministtar.

Ráđđehus árvala 200 eanet jahkedoaimma Suodjalussii, 100 eanet oahpposaji, 38 eanet kadeahta, nannejuvvon doaimma Suodjalusa allaskuvlii ja eanet áŋgiruššamiid viesuid, kasearnaid ja ásodatlanjaid ektui.

– Ráđđehus joatká vuoruhit Suodjalusa olbmuid maiddái dán bušeahtas. Mii joatkit bargoveaga nannemiin ja eanet barggut čađahuvvojit oahpposuorggis. Mii álggahit gaskaboddosaš doaibmabijuid juo boahtte jahkái buoridan dihte oahppokapasitehta ja mii leat álgán geahčadit movt sáhttit bissovaččat buoridit oahppokapasitehta, muitala suodjalusministtar.

Sullii 27 miljárdda ruvnno 2024 suodjalusbušeahtas manná investeremiidda. Investerendoarjja geavahuvvo earret eará F-35- soahtegirdiide, ođđa čázevuolfatnasiidda, vákšungirdiide, maritiibma helikopteriidda, artilleriijabáhčinneavvuide ja deaŧalaš IT-háhkamiidda.

– Mii nannet Suodjalusa doaimma, muhto mii joatkit maiddái alla investerendásiin ráhkkanahttit Suodjalusa boahtteáigái. Dat ahte mii oažžut ođđa návccaid Suodjalussii, lea mearrideaddjin Norgga nationála stivrennávccaide ja váikkuheapmái min lagasguovlluin, dadjá suodjalusministtar.

Ráđđehus lea ožžon čielga rávvagiid Suodjaluskommišuvnnas, Obbalašsuodjaluskommišuvnnas ja suodjalushoavdda fágamiliteara ráđis ođđa guhkesáiggeplánabarggu hárrái. Ráđđehusa 2024-bušeahttaevttohusas leat máŋga doaibmabiju mat šaddet dehálaččat maiddái boahtte guhkesáiggeplánas, ja dat addet buoret vuođu ođđa plánii.

– Boahtte jagi ovddida ráđđehus dan deháleamos guhkesáiggeplána máŋggalot jahkái. Mii čađahit dehálaš doaimmaid 2024-bušeahtas vai ođđa guhkesáiggeplána vuođđu šattašii nu buorre go vejolaš. Mii diehtit ahte doarvái olbmot, oahppokapasitehta ja doarvái visttit ja rusttegat leat čuolbman stuorát Suodjalusa huksemii. Danne mii čađahit dehálaš doaimmaid vai láhčit dili jođánet ja stuorát ahtanuššamii, dadjá Gram.

 

Doarjja Ukraina suodjalussoahtamii jotkojuvvo

Jagi 2024 oppalaš militeara doarjjarámma Ukrainai lea 7,5 miljárdda ruvnno Nansen-prográmma oassin.

– Nansen-prográmma bokte čájeha Norga ahte mii doarjut Ukraina nu go leat geatnegahttán iežamet dahkat. Ráđđehus árvvoštallá áigges áigái movt mii sáhttit veahkehit, dan vuođul makkár dárbbut Ukrainas leat, dadjá suodjalusministtar Bjørn Arild Gram (Gb)

Norgga militeara doarjja sisttisdoallá skeaŋkkaid, sihke iežaset vuorkkáin ja njuolga industriijas, ja Ukraina soahteveagaid hárjehallama ja oahpahusa. Ollu ávnnasskeaŋkkat addojuvvojit riikkaidgaskasaš ovttasbarggu olis. Dasa lassin addá Norga doarjaga NATO Comprehensive Assistance Package for Ukraine (CAP) doibmii, brihttalaččat jođihuvvon International Fund for Ukraine (IFU) doibmii ja EU hárjehallandoibmii (EUMAM).

Ukraina soahteveagaid hárjehallan jotkojuvvo alla dásiin jagi 2024. Norga lea mielde váikkuheame brihttalaš jođihuvvon hárjehallanvuođđudusa Interflex bokte ja EU hárjehallandoaimma (EUMAM) bokte. Interflex oktavuođas lea Norga luoikan bargoveaga 2022 čavčča rájes. Dát doarjja lea lassánan sullii 70 bargis sullii 140 bargi rádjai jagi 2023. Norga veahkeha maiddái smávit bargoveagain EOD-hárjehallama oktavuođas Lietuvas davviriikkalaš rámmaid siskkobealde.

Norga veahkeha maiddái hárjehallat ávdnasiiguin maid Norga lea skeŋken, ja spesialistahárjehallamiin Norggas.

– Ukraina dáistaleapmi friddjavuođa ovddas lea maiddái Eurohpá dáistaleapmi friddjavuođa, demokratiija ja álbmotrievtti ovddas. Danne mii áigut doarjut Ukraina nu guhká go lea dárbu, dadjá suodjalusministtar Bjørn Arild Gram.

Doarjja eaktodáhtolaš organisašuvnnaide jotkojuvvo

Ráđđehus evttoha 70,7 miljovnna ruvdnosaš doarjaga eaktodáhtolaš organisašuvnnaide. Dát lea badjel njeallje miljovnna ruvnno lassáneapmi 2023 rájes.

Juolludeamit galget geavahuvvot organisašuvnnaide mat dorjot Suodjalusa mihttomeriid ja vuoruhemiid ja mat váikkuhit dasa ahte máhttu Norgga sihkkarvuođa- ja suodjaluspolitihka birra lassána.

– Viiddis álbmotoassálastin ja digaštallan suodjaluspolitihkalaš gažaldagaid birra lea mearrideaddjin demokráhtalaš vuođusteapmái go mii galgat hukset Suodjalusa boahtteáigái. Organisašuvnnaid bargu lea mielde háhkame doarjaga ja ipmárdusa Suodjalusa doaimmaide, cealká suodjalusministtar Bjørn Arild Gram (Gb).

Áigot ovdánahttit Ánddasullo Space-kapasitehtan olles NATO várás

– Norga ja Ánddasuolu sáhttet šaddat vuosttažat fállat satelihttabáhčimiid eurohpálaš territorias militeara ulbmiliidda. Dát lea hui deaŧalaš militeara áŋgiruššan ávus-suorggis, dadjá suodjalusministtar Bjørn Arild Gram (Gb).

Ráđđehus áigu jagi 2024 álggahit 150 miljovnna ruvdnosaš sihkkarastindoaimmaid Ánddasullo Spaceportas. Sihke min iežamet suodjalusas ja NATO-lihtolaččain lea dárbu beassat báhčit satelihtaid buhtadan dihte kapasitehtaid maid leat manahan ávvosis.

Nannen dihte nationála návccaid vuostáiváldit lihtolaččaid davvin, evttoha ráđđehus joatkit ja nannet Ánddasullo ja Bådådjo kritihkalaš infrastruktuvrra áimmahuššama.

– Go Davviriikkat leat čohkkejuvvon NATO:i, de lassána dárbu vuostáiváldit lihtolaš soahteveagaid davvin. Danne áigut mii áimmahuššat kritihkalaš infrastruktuvrra Ánddasullos ja Bådådjos. Dasa lassin áigut mii gárvvistit Akkasæter i Blåtind báhčinguovllu lihtolaččaid hárjehallamiid várás davvin, dadjá Gram.

Ráđđehus árvala 310 miljovnna ruvnno doaibmabijuide mat čatnasit lihtolaččaid vuostáiváldimii ja areálaid láhčimii ealáhusdoaimmaid várás Ánddasullos, 150 miljovnna ruvnno Akkasætera gárvvisteapmái ja 56 miljovnna ruvnno áimmahuššat Ánddasullo ja Bådådjo kritihkalaš infrastruktuvrra.

Dálkkádatáŋgiruššan nannejuvvo suodjalussuorggis

Ráđđehus nanne suodjalussuorggi dálkkádatbarggu 20 miljovnna ruvnnuin. Ruđat galget mannat el-fievrruid atnui váldimii ja luoittohis huksensajiide.

– Suodjalus ferte beassat hárjehallat. Dat váikkuha birrasii. Seammás háliidit mii áimmahuššat iežamet birrasa. Dál mii áigut duohtandahkat sániid ja várret ruđaid vai jođánit beassat johtui, cealká suodjalusministtar Bjørn Arild Gram (Gb).

Bealli liigedoarjagis galgá geavahuvvot ovddidit luoittohis huksensajiid. Luoittut huksensajiid oktavuođas sáhttet boahtit huksenproseassa energiijageavaheamis, rusttetmašiinnaid geavaheamis ja doaimmas, huksengálvvuid ja mašiinnaid fievrrideamis. Doaibmabidju geahpedivččii njuolggo ja eahpenjuolggo dálkkádatgássaluoittuid ja buoridivččii báikkálaš birrasa, ja guhkit áigái geahpedivččii doaibmagoluid.

Nubbi bealli galgá váikkuhit dasa ahte bohtet eambbo luoittohis hálddahuslaš fievrrut láddeninfrastruktuvra ásaheami bokte. Doaibmabidju veahkehivččii suorggi lahkonit fossiila hálddahuslaš fievrruid heaittiheami.

Ráđđehus árvala 8 miljovnna liige ruvnno buoridit birasčorgenkapasitehta. Dasa lassin lea várrejuvvon 118, 8 miljovnna ruvnno ovtta jagi doaibmabijuide nugo earret eará energiijaseastindoaibmabijuide ja elektrovnnalaš lásaide.

Ođđa laboratoria FFI:ii

Ráđđehus evttoha 30 miljovnna ruvnno ođđa mikrobiologalaš analysalaboratoriai Suodjalusa dutkaninstituhttii, FFI.

– Laboratoria lea deaŧalaš biologalaš áittadustema gearggusvuhtii ja dat galgá fuolahit sihke Suodjalusa ja eará surggiid doaimmaid, dadjá suodjalusministtar Bjørn Arild Gram (Gb).

Doarjja museafregáhttii

Ráđđehus evttoha 2,5 miljovnna ruvdnosaš doarjaga KNM Narvik vuođđudussii. Vuođđudus doaimmaha KNM Narvik museaskiipan mii lea gáttis Karljohansvern báikkis Hortenis.  Vuođđudus áimmahuššá ja jođiha fregáhttafatnasa, ovttasráđiid Venneforeningen KNM Narvik nammasaš servviin. Vuođđudus lea ráhkadan vejolašvuođaguorahallama ja ovdánahttán konseaptta man plána lea viiddidit dávvirčoakkáldaga eanet fatnasiiguin.

Doarjja addojuvvo eaŋkildoarjjan. Doarjja addojuvvo veahkehan dihte KNM Narvik-vuođđudusa barggu seailluhit skiippaid maidda lea museaberoštupmi, dás maiddái KNM Narvik fregáhta, ja nannet vuođđudusa barggu vejolaš dávvirvuorkáviiddidemiin.

Ođđa suodjalusbušeahttaevttohus jahkái 2024

Loga olles bušeahttaárvalusa Prop. 1 S (2023–2024)