Uhcit vearru dábálaš sisaboađus

– Leat ollugat geat rahčet vai birgejit. Danne evttoha ráđđehus ollu doaibmabijuid geahpedan dihte álbmoga eallingoluid. Sis geain lea nanu čielgi gáibiduvvo eanet. Dát ráđđehus áigu vuoruhat buohkaid Norggas geain lea vuollegis ja dábálaš sisaboahtu, dadjá ruhtadanministtar Trygve Slagsvold Vedum (Gb).

Persovdnavearrovuogádat lea sihke sosiála ja geográfalaččat dásset. Hurdál-šiehtadusa mielde ráđđehus evttoha unnidit dienasvearu sidjiide geat dinejit vuollel 750 000 ruvnnu jahkái ja earáin fas lasihit dienasvearu.  

Bearaš mas goappašagat dineba 550 000 kruvnnu jahkái máksiba ráđđehusa evttohusa mielde sullii 7 800 ruvnnu uhcit vearu 2023:s go 2021-vearronjuolggadusaid mielde. Gáibádus lea ahte bálkásisaboahtu lea áidna sisaboahtu, ja ahte sudnos leat dušše standárda gessosat, nu go personvuoládus ja vuolimus geasus.  

Oktofuolaheaddjit geain lea heajos dienas lea rašes joavku ja ráđđehusa vearrorievdadusevttohus boahtá stuora ávkin sidjiide. Sisaboahtu lassána 11 500 ruvnnuin jahkái, danne go vearrogessosa sadjái evttohuvvo lasihit mánáidoaju. Rievdadus doaibmagoahtá njukčamánu 1.beaivve boahtte jagi, nu ahte sisaboahtu lassána de 9 600 ruvnnuin 2023:s. 

Muđui áigut dienasvearus lasihit vuođđovuoládusa (personvuoládus) 14 850 ruvnnuin, mii dahká 25 proseantta lassáneami jagis. Buohtastahttima dihte sáhttá namuhit aht personvuoládus lassánii 11 proseanttain gávcci jagis, áigodagas 2013-2021.  Dábálaš bargi ferte máksit vearu jos dábálaš sisaboahtu lea badjel 108 000 ruvnnu jagi 2022,  muhto jagi 2023 ferte son máksit vearu jos dábálaš sisaboahtu lea badjel 135 000 ruvnnu.

– Vuođđovuoládusa lasáhus mearkkaša ollu sidjiide geat dinejit unnimusat. Dat lea mielde dássemin ekonomalaš erohusaid ja lea stuora ávkin divrras áiggis, čujuha ruhtadanministtar. 

Ráđđehus evttoha geahpedit oadjodivada bálkkás, oajus ja ealáhusboađus. Evttohus mearkkaša ahte 2023:s geahpeduvvo oadjodivat 0,3 proseantaovttadaga jagi 2021 ektui. Vearru geahpeduvvo ja olbmuide geain lea hejos dahje dábálaš sisaboahtu gánnáha eanet dinet.

Hurdal-šiehtadusa mielde ollašuhttit lohpádusa ahte lasihit fágasearvegessosa  3 850 ruvnnus 7 700 ruvdnui, muhto finnmárkkugeasus ja bargomátkkošteddjiid mátkkoštangeasus čuvvot haddegoargŋuma.

Sii geat bures dinejit fertejit máksit eanet ceahkkevearu bálkkás, oajus, penšuvnnas ja ealáhussisaboađus. Ráđđehus evttoha maid loktet vearu oasusvuoittus ja -árvvus 2 proseantaovttadagain (maiddái fitnodatvearu). Lassivearuhus oasusvuoittus guoská eanaš sidjiide geain lea hui alla dienas.   

Opmodatvearu máksomearri lasihuvvo 0,95 proseanttas 1,0 prosentii (ceahkki 1). Oasus- ja opmodatoamasteaddjit ožžot unnit vuoládusa opmodatvearus go buohtastahttá opmodagaid duohta márkanárvvuin. Dábálaš báŋkoseastimis eai leat diekkár vuoládusat.

– Stuoradikki 2016 vearrosoahpamuša ja Hurdal-šiehtadusa mielde lasihuvvo ossosiid ja ealáhusopmodagaid árvu opmodatvearus 80 prosentii márkanárvvus. Njuolgga eaiggáduššan bargoreaiddut suddjejuvvojit das go daid árvu geahpeduvvo 75 proseanttas 70 prosentii. Dat dieđusge movttiidahttá ealáhusdolliid, dadjá Vedum.  

Dienasvearu ollislaš geahpedeapmi meroštallojuvvo dahkat sullii 1,2 miljárdda ruvnnu 2023:s. Vearrorievdadus váikkuha dasa ahte vearrogeahpedeapmi dahká sullii 4,5 miljárdda ruvnnu buot dietnasiid ovddas mat leat vuollel 750 000 ruvnnu jahkái, ja sii geat dinejit eanet šaddet máksit oktiibuot 3 miljárdda ruvnnu eanet dienasvearu.  

Opmodatvearru lassána sullii 2,4 miljárdda ruvnnuin 2023:s (dálá hattit). Dat guoská 14 proseantta vearromáksiide geat mákset alimas opmodatvearu. Sullii 86 proseantta vearromáksiin eai mávsse opmodatvearu.

Loga eanet: Prop. 1 LS (2022–2023) Skatter, avgifter og toll 2023, kapihttal 1, 3 ja 4.