Norgga ekonomiija ovdána bures

- Norgga ekonomiija lea ceavzán bures ruhtadanroasu váttisvuođaid maŋŋá. Árvoráhkadeapmi lea dál lassánan ovcci jahkenjealjádasa maŋŋálagaid. Barggolašvuohta lea buoret go 2008 buoremus áiggi, ja bargguhisvuohta bissu vuollegaš dásis. Ráđđehusa reviderejuvvon bušeahta árvalusain mii láhčit dilálašvuođaid dasa, ahte norgga ekonomiija ovdána bures ain viidáseappotge, ruhtadanministtar Sigbjørn Johnsen dadjala.

- Seammás ollugat min gávpeguimmiiguin vásihit heajos áiggiid ja bargguhisvuođa lassáneami. Alla stáhtavealgi, ekonomiija mii ovdána hui suolggaid ja báŋkkuid rahčan lea maŋimus áiggiid bohciidahttán ođđa ráfehisvuođa ruhtadanmárkaniidda. Dat mielddisbuktá hástalusaid maid Norgga fitnodagaide, Johnsen dadjala.

- Mii árvalit geahpedit oljoboađuid geavaheami 6 miljárddain kruvnnuin dan ektui, maid mearrideimmet diimmá čavčča. Árvalus mielddisbuktá, ahte oljoruđaid geavaheapmi buktojuvvo 16 miljárdda kruvnno 4 proseantta bána vuolábeallái, Johnsen čilgesta.

Vearroboađut leat divustuvvon vehá bajás, seammás go álbmotoaju golut leat divustuvvon vehá vulos. Kruvnno kurssa ja dan suorggi dihte, mas lea garra gilvu, de lea Ráđđehus atnán dehálažžan, ahte lassánan boahtomeroštallamiin ja geahpeduvvon gollomeroštallamiin ovddimusat nannejit bušeahttabalánssa.

- Mii čuovvut doaibmanjuolggadusa. Dat mearkkaša, ahte eat galgga geavahit nu ollu ruđa go ekonomiija lea buorre, nu ahte sáhttit geavahit eanet heajos áiggiid. Dakkár doaibmafriijavuohta lei vuogas ruhtadanroasu áigge. Go mii dál merret ruhtageavaheami, de geahpedit maid kruvdnokurssa deattu ja daid ealáhusaid dili, main lea garra gilvu, ruhtadanministtar Sigbjørn Johnsen cealká.

Ráđđehusa 2012 reviderejuvvon bušeahta árvalusa váldočuoggát

• Oljoboađuid geavahus lea 116,2 miljárdda kruvnno 2012. Dat lea 6 miljárdda unnit, go maid árvaledje diimmá čavčča. Geavahit 16 miljárdda kruvnno unnit go maid vuordit oažžut normálavuoitun Stáhta olgoriikka penšuvdnafoanddas dán jagi (4 proseantta bána). Oljoboađuid geavahus mihtiduvvo dán oktavuođas struktuvrralaš, oljomuddejuvvon vuollebázan.
• Ruhtadanpolitihkka váikkuha oalle neutrála vugiin gálvvuid ja bálvalusaid jerrui jagiin 2011 ja 2012 go dat gehččojuvvojit oktan, nu lei dilli maid diibmá čakčat. Dán jagi bušeahtta gal orru leamen vehá eanet ekspansiiva. Go mihtidit rievdadusa struktuvrralaš, oljomuddejuvvon vuollebáhcagiin, mii lea Nannán-Norgga trenda-BNB oassin, de árvalit bušeahta addit positiiva jearroimpulssa, mii lea ¾ proseantaovttadaga 2012.
• Stáhtabušeahta goluid reála lassáneami árvvoštallet 3,1 proseantan, mii lea 26,5 miljárdda kruvnno dán jagi. Stáhta petroleumdoaimma golut, bargguhemiid beaiveruđat ja reantogolut eai leat mielde loguin. Nominála lassáneami árvalit 6,2 proseantan.

Tabealla 1 Stáhtabušeahta ja Stáhta penšuvdnafoandda váldologut. Mrd. kruvnno

1) Jahkemolsašumis
Gáldut: Statistihka guovddášdoaimmahat ja Ruhtadandepartemeanta

Ekonomiija ovdáneami váldosárgosat ja čoavddalogut

Euroguovlu ovdána hejot, ain lea stuorra eahpesihkarvuohta, buorebut manná USA:s

Riikkaidgaskasaš ovdáneapmi dán jagi orru šaddamin heajut, go maid navde 2012 nationálabušeahta oktavuođas. Heajos ovdáneapmi vuhtto erenoamážit euroguovllus, ja doaibmadássi gahččá dál ollu riikkain. USA:s leat lassánan ekonomiijadoaimmat buoridan bargomárkana muhtin muddui. BNB lassáneapmi geahppána vehá Kiinnás ja Indias, muhto lea ain ollu badjelis go árbevirolaš industriijariikkain. Oktiibuot meroštallet Norgga mávssoleamos gávpeguimmiid BNB lassánan 1,3 proseanttain 2012, mii lea bealli diimmážis ja 1 proseantaovttadaga unnit, go maid diimmá čavčča meroštedje. Boahtte jagi soaitá ovdáneapmi buorránit vehá, muhto eahpesihkarvuohta lea stuoris.

Industriijariikkaid ovdáneapmi lea menddo geahnoheapme vai barggolašvuohta dainna lassánivččii mange muddui, ja bargguhisvuohta lea lassánan ollu riikkain, main dat leamaš jo badjin. Erenoamážit euroriikkain, maidda roassu lea čuohcán, lea lassáneapmi leamaš mearkkašahtti. Euroguovllu ollislaš bargguhisvuohta lea lassánan lagabui 11 prosentii, ja muhtin riikkain dilli hedjona ain. Min gávpeguimmiid ollislaš bargguhisvuohta meroštuvvo leat váile 8 proseantta 2012.

Eurohpá guovddášbáŋkku stuorra lonemat Eurohpá báŋkkuide juovlamánus ja guovvamánus stáđásmahtii ruhtadanmárkaniid. Dan maŋŋá ráfehisvuohta lea fas lassánan. Reanttut, erenoamážit Espánnja stáhtavealggi reanttut, leat vuot lassánan. Ráfehisvuođa bohciidahttá váttis dilli, mas lea sihke alla ja lassáneaddji stáhtavealgi ja hejot ovdáneaddji ekonomiija. Márkaniin eahpidit reahkkájitgo politihkalaš návccat birget dilis. Muhtin riikkaid hárrái, erenoamážit Espánnja guovdu, lea maid fuolla báŋkkuid ruhtadilis lassánan sakka.

Dan riska, ahte riikkaidgaskasaš ekonomiija hedjona sakka, orru leamen vehá unnit go diimmá čavčča ja dálvvi, muhto dilli lea ain eahpesihkar. Oanehis áigodagas eahpesihkarvuohta laktása erenoamážit dasa, ahte euroguovllu roassu sáhttá fas badjánit. Kiinnás ja Indias leat maid vuohttigoahtán mearkkaid das, ahte ovdáneapmi lea geahnohuvvan.

Norgga ekonomiija ovdána bures

Gávpeguimmiid vuolit doaibmadássi njeiddii árbevirolaš gálvoeksportta diimmá jagi loahpas. Norgga bearatgottit eai lean šat nu optimisttalaččat, nuba sii merrejedje jearruset golaheami ektui. Petroleumdoaimmaid jearru ja visttiid oastin doalahii liikká norgga nannánekonomiija badjin. Jahkedásis Nannán-Norgga BNB lassánii 2,6 proseanttain 2011, vehá unnit go diimmá čavčča meroštuvvui, vrd. tabealla 2.

Dán jagi lea sihke norgga bearatgottiid luohttámuš ja golaheapmi vehá badjánan. Vuollegis reanttut, boađuid buorre lassáneapmi ja alla dási seastin dagaha, ahte sáhttit navdit buori ovdáneami joatkašuvvat. Seammás orrot petroleuminvesteremat lassáneamen maiddái dán jagi ja ollu nannánfitnodagat almmuhit iežaset dili ovdánit buorebut. Oktiibuot meroštit nannánekonomiija lassáneami 2¾ proseantan 2012. Dat lea 0,4 proseantaovttadaga unnit go maid Nationálabušeahtas meroštedje diimmá čavčča, muhto dat lea buori muddui maŋimuš 40 jagi ovdáneami linnjás. Lassáneapmi sáhttá ain buorránit boahtte jagi.

Bargomárkan buorrána ain. Barggolašvuohta ovdánii diibmá dan dási meattá, mas leimmet ovdal ruhtadanroasu, ja ovdáneapmi joatkašuvvá ain. Bargguhisvuohta lea bisson sullii 3¼ proseantan bargoveagas. Fitnodagat leat optimisttalaččat, ja NBČ dieđiha ahte leat eanet virggit ohcan láhkai. Barggolašvuohta orru ovdáneamen nannoseappot dán jagi go diibmá, ja bargguhisvuođa meroštit bissut sullii dálá dásis sihke dán ja boahtte jagi.

Norgga ekonomiijai gal maid váikkuha olgomáilmmi ovdáneapmi. Jos ruhtadanmárkaniid ráfehisvuohta vuot badjána ja riikkaidgaskasaš dilli vearrána, de čuohcá dat dakkár norgga eksportafitnodagaid gánneheapmái, main leat alla golut. Norgga bearatgottiid ollu vealggit dagahit, ahte boađuid jávkan dahje dat ahte vealgereanttut lassánit, čuohcá sakka bearatgottiide.

Tabealla 2 Norgga ekonomiija váldologut. Rievdadus diimmá ektui proseantan

1) Meroštuvvon bissovaš 2009-hattiiguin go eará ii almmuhuvvo
2) Gaskaboddasaš nationálarehketdoalu logut rievdi hattiiguin
3) Rádjorievdadusa lassin
4) 2011 rehketdoallolohku lea gaskaboddasaš meroštus, maid Boahtosoahpamušaid teknihkalaš meroštallanlávdegoddi (Det tekniske beregningsutvalget for inntektsoppgjørene, TBU) lea dahkan
5) Rievdi hattit
6) Vuođđuduvvá áigodatmárkana hattiide

Gáldut: Statistihka guovddášdoaimmahat ja Ruhtadandepartemeanta