Njeallje jagi leat áŋgiruššan oktasašvuođa ávkin

– Min politihkalaš rehketdoallu čájeha ahte eanetlohkoráđđehus lea politihka čađahan barggu ja buorredilálašvuođa ovddideapmái. Mii leat bargan norgalaš ekonomiija bisuheapmái ja bargosajiid sihkkarastimii miehtá riikka. Privatiserema sadjái mii nannet oktasašvuođa. Stuorra ruhtameriid mii baicce geavahit skuvllaide ja fuollabargui, eatge danne geahpet veruid, cealká stáhtaministtar Jens Stoltenberg dan oktavuođas go golbma bellodatjođiheaddji árvvoštallet maid sii leat olahan čađahit ovttasbargguineaset, mii dál lea bistán farga njeallje jagi.

• Eanetlohkoráđđehusa statusraporta
• Geahča Neahtta-TV presentašuvnna
• Geahča Flickr-govvapresentašuvnna

– Go mis lea oadjebas ekonomalaš stivren, de mis lea várri maid álggahit fámolaš doaibmabijuid riikkaidgaskasaš heajos ruhtadili čuohcimiid vuostá. Mii bargat visot maid sáhttit bargosajiid bisuheapmái, vai olbmot sáhttet joatkit bargosajiineaset ja ođđa bargosajit ilbmet daid bargosajiid sadjái mat jávket. Stuorra ruhtameriid mii geavahit stuorra doaibmamušaide. Mii mearrideimmet alcceseamet stuorra ulbmiliid, maid čađahit. Ja dievas mánáidgárdefálaldat čájeha dan, ahte lihkostuvvat, cealká finánsaministtar Kristin Halvorsen.

Eanetlohkoráđđehus lea dál farga njeallje jagi čađahan politihka mainna áigumuš lea earáhuhttit ja ođasmahttit Norgga. Oktasašvuođa bisuheaddji čovdosat addet ollu olbmuide dakkár vejolašvuođaid mat sis eai muđuid livčče. Ovtta nuppi suorggis ráđđehus lea čuovvolan daid ulbmiliid maid mearridii jagi 2005.

– Ráđđehus lea doaibmagoahtán árrat ja nannosit ja lea álggahan arvat doaibmabijuid vai ekonomiija ain galgá bures doaibmat. Mii lea oaččuhan áigái doaimmaid, ee. álggahettiineamet ortnegisdoallanbargguid gielddain. Skuvllat ja buohcciidviesut ođasmahttojuvvojit, geainnut divoduvvojit ja mii bidjat olbmuid bargui. Min prošeavtta ulbmil lea oaččuhit áigái šattu ja ovdáneami miehtá riikka, addit olbmuide buoret čálgofálaldagaid dain báikkiin main sii orrot, ja ráhkadahttit ođđaáigásaš geainnuid ja ruovdemáđe riikkas, cealká johtalusministtar Liv Signe Navarsete.

Liv Signe Navarsete, Jens Stoltenberg ja Kristin Halvorsen. Govva: Berit Roald/Scanpix.

Dán golmma bellodatjođiheaddjis leat máŋga ovdamearkka dakkár surggiin main leat olahan čielga bohtosiid dan njealje jagis mat leat vássán:

• Dusten dihtii riikkaidgaskasaš heajos ekonomalaš áiggiid mii leat álggahan nu fámolaš doaibmabijuid ahte dakkárat eai leat leamaš badjel golmmalot jahkái. Mii leat alcceseamet bidjan ulbmilin ahte ekonomalaš váttes áiggis mii galgat beassat Eurohpa unnimus bargguhisvuođain.
• Eai goassege leat nu ollugat ožžon mánáidgárdesaji. Dievas mánáidgárdefálaldaga ulbmil ollašuvvá. Badjel 48 000 ođđa ollesáigesaji ja badjel 38 000 ođđa máná leat ožžon saji mánáidgárdái jagi 2005 rájis. Mii leat ovddidan árvalusaid mat galggašedje mánáidgárddi nanusmahttit mánáid oahpahallanjoregin ja searvadeaddji oktasašvuohtan. 
• Mii leat návccaid bidjan skuvlla kvalitehtii. Máhttobuorideapmi lea čađahuvvon buot dásiin jagi 2008 čavčča rájis. Ráđđehus lea lasihan váimmosfágaid dárogiela, matematihka ja eŋgelasgiela oahpahusdiibmologu viđain diimmuin mánáiddásis jagi 2008 čavčča rájis, ja vel guvttiin diimmuin rumašlaš lihkadeapmái čavčča rájis 2009. Nuvttá šaddosat ja ruotnasat leat dál čađahuvvon nuoraiddásis, ja čavčča rájis 2009 leat nuvttá oahpponeavvut joatkkaskuvlla buot dásiide. Go leat eanet oahpaheaddjit mánáiddásis, de buorrána oahpaheapmi lohkamis ja rehkenastimis. Mii lea nanusmahttán oahpaheaddjioahpahusa ja oahpaheaddjiid lasse- ja joatkkaoahpahusa, ja bidjan návccaid ođđa oahpaheaddjiid rekruhttemii. 
• Ráđđehus lihkostuvai fas čađahit differensejuvvon bargoaddidivada, mii jahkásaččat mearkkaša sullii 10 miljárdda ruvnnu unnit goluid bođolaš ja almmolaš suorgái. 
• Buohcciidviesut eai leat goassege ovdal veahkehan nu ollugiid go dál. 50 000 eanet divššohasa ožžo veahki jagi 2007 go jagi 2005. Mii leat buoridan buohcciidviesuid ruhtadili ja bidjan ovdan ovttasdoaibmanođastusa mainna áigumuš lea baicce bargat dan badjelii ahte eai nu ollu olbmot buohccá, ja vai gielddaide ja buohcciidviesuide gánnáha eambbo ovttasbargat.
• Norgga gielddat leat ožžon sullii 32 miljárdda ruvnnu eambbo, vai sáhttet jođihit dakkár dehálaš doaimmaid go boarrásiiddivššu ja skuvllaid.
  • Eai goassege ovdal leat leamaš eanet olbmot fuollasuorggi bargguin. SSB logut čájehit ahte jagi 2004 rájis gitta jagi 2008 rádjai leat boahtán 12 400 ođđa jahkebarggu.
• Vuođđopenšon lea ollu stuoriduvvon,  ja buoriduvvo 2 G dássái jagi 2010.
• Eanet ruđat leat biddjojuvvon geainnuide ja ruovdemáđii go máŋgga logi jahkái – ráđđehus lea geavahan 15 miljárdda ruvnnu eambbo geainnuide ja ruovdemáđii go ovddeš ráđđehus lei jurddašan dahkat dán áigodaga. 
• Mii leat bealuštan bargiid vuoigatvuođaid ja bissehan bargobiraslága láivudeami. 
• Njealjejahkásaš áigodaga botta leat sohppojuvvon eanadoallošiehtadusat mat leat dahkan vejolažžan eanadoalliid dinestusbuorráneami (sullii 73 000 ruvnnu juohke jahkebarggu nammii).
• Mii lea agibeaivái sihkkarastán ahte lea almmolaš eaiggátvuohta goržžiide ja čáhcefápmui.
• Kultuvra ja iešdáhtolašvuohta lea nanusmahttojuvvon miehtá riikka kulturloktema čuovvolemiin. 
• Mii áigut ásahit momsabuhttenortnega iešdáhtolaš organisašuvnnaide jagi 2010 stáhtabušeahtas. Momsabuhttema doarjja galgá stuoriduvvot 1 miljárdda ruvnnu rádjai jahkái 2014.
• Mii leat lokten barggu mainna ulbmil lea ođđa luonddušláddjiivuođalágain ovddidit luonddu šláddjiivuođa ceavzilis geavaheami ja gáhttema. Dainna ođđa lágain mii dáhttut hálddašit luonddu dainna lágiin ahte dat seailu sihke dáláš ja boahttevaš buolvvaide, nu ahte buohkat sáhttet dan návddašit. 
• Norga lea ožžon viehka guhkás faŋuheaddji dálkkádatpolitihka. Mii leat doaladan njunnošis ja geatnegahttán iežamet dasa ahte Norga galgá leat dálkkádatneutrála jagi 2030, ja mii ollašuhttit eambbo go leat geatnegasat Kyoto-soahpamuša mielde. Mii čuovvolat viidát arvevuvddiid seailluheami doarjuma, doarjut karbonačatnama ja lasihat doarjagiid ođasmuvvi energiijii. 
• Mii leat ollašuhttán ulbmila addit ovtta proseantta riikka buohkanas dinestusas máilmmi gefiide. Jagi 2005 rájis mii leat stuorrudan veahki 9,6 miljárdda ruvnnuin.
• Áigodaga botta mii leat stuorrudan juolludemiid davviguovloáŋgiruššamii measta ovttain miljárddain, ja mii leat nanusmahttán davviguovloáŋgiruššama dokumeanttain mas lea namman ”Nye byggesteiner i Nord”.

Vaikko ráđđehus njealjejahkásaš doaimma logahallamis čájeha ahte ollu lea čađahuvvon, de bellodatjođiheaddjit lea bidjan searaid dasa ahte eanetlohkoráđđehus galgá vuoitit válgga daiguin áigumušaiguin mat das leat boahtte njealje jahkái.

– Dát ráđđehus bijai alccesis stuorra ulbmiliid go mii ráhkadeimmet ráđđehusjulggaštusa Soria Morias jagi 2005. Mii leat olahan ollu ja leat rámis bohtosiiddámet geažil. Muhto ain lea ollu dagakeahttá. Mii dáhttut dahkat ollu eambbo, celket dát golbma bellodatjođiheaddji.

Bellodatjođiheaddjit dieđihedje ahte erenoamážit njeallje suorggi leat dakkárat maid sii váldet vuhtii:

• Joatkevaš áŋgiruššan sihkkarastin dihtii buohkaide barggu ja váidudan dihtii riikkaidgaskasaš váttes ekonomalaš dili čuohcimiid. Oaččuhit áigái ja bisuhit bargosajiid miehtá riikka. 
• Buoridit čálggu ain eambbo, vai buohcciidviesuid ja gielddaid dahje suohkaniid dearvvasvuođabálvalusaid dássi bajiduvvošii, boarrásiid dikšu buoriduvvošii ja skuvla buorránivččii. 
• Geainnut ja ruovdemáđe galget ráhkaduvvot eanebut.
• Mii áigut ain duvdit riikkaidgaskasaš dálkkádatbarggu ođđa geatnegasvuođaid ollašuhttimii.