Mun sávan Sámediggái buresboahtima ovddasvástideaddji daguide ja sávan dan šaddat ávkin sámi álbmogii ja min riikii.

Sámediggi lea dál doaibman 20 jagi ja lea leamaš deaŧalaš sámi servodaga ovdánahttimis, ja deaŧalaš ovddasteaddji orgánan Norgga sápmelaččaide. Sámedikki áŋgiruššan sámi álbmoga vuoigatvuođaid, sámi kultuvrra, sámi gielaid ja sámi ásahusaid bajáshuksemis, lea vuođđudan sápmelaččaide positiiva sámi servodatovdáneami.

Sámedikki áŋgiruššan riikkarájáid rastá, earet eará Sámi parlamentáralaš ráđi bokte, nanne searvevuođa ja ovttasbarggu eavttuid Ruoŧa, Suoma ja Ruošša sápmelaččaiguin. Norgga, Suoma ja Ruoŧa ráđđehusain ja sámedikkiin lea maiddái buorre ovttasbargu. Dán rámma siskkobealde lea dál erenoamáš fuomášupmi Davviriikkalaš sámekonvenšuvnna ásaheami bargguide. Ulbmilin lea njeadit ovttasbargoeastagiid, vai sápmelaččaid vejolašvuođat doaibmat oktan álbmogin riikkarájáid rastá sihkkarastojuvvo.

Stáhtaid ovttasbargu Arktalaš ráđis, Barentsráđis, Davviriikkalaš ráđis, ja ráđđehusa bilaterála ovttasbargu Ruoššain, buorida ovttasdoaibmama ja searvevuođa álgoálbmogiid ja earáid gaskka davviguovlluin – mii fas ovddida ipmárdusa álgoálbmogiid beroštumiide ja vuoigatvuođaide. Go biras áitojuvvo, de čuohcá dat garrasepmosit máilmmi álgoálbmogiidda. Riikkaidgaskasaš áŋgiruššamiinnis, eará eará dálkkádat- ja birasgažaldagain, lea Sámediggi ovttas eará álgoálbmotaktevrraiguin mielde nanneme álgoálbmogiid boahttevaš buolvvaide oadjebas boahtteáiggi. Sámediggi oččodii maiddái aktiivadit ON- julggaštusa álgoálbmotvuoigatvuođaid hárrái, mii dohkkehuvvui ON generálačoahkkimis čakčamánu 13.b. 2007:s.

Sámi báikkálaš servodagaid bisuheapmi ja nannen lea mearrideaddjin jus sámi kultuvra galggaš seailut ealli kultuvran. Báikeservodagaid máhttu iežas árbevieruin lea deaŧalaš báikkálaš resursageavaheamis ja ealáhuseallima ja meahcásteami ovdánahttimis mas sámi kultuvra lea vuođđun.

Sámi kultuvra, giella ja ealáhusdoaibma gillá máŋgga láhkái stuoraservodaga geažil. Danne lea aktiiva ja diđolaš servodatplánen dárbbašlaš, maiddái suohkaniin ja fylkkain. Lea buorre ahte Sámediggi lea dahkan ovttasbargošiehtadusa fylkkasuohkaniiguin dain guovlluin gos sápmelaččat ásset. Lea maiddái illudahtti go sámegiela hálddašanguovlu dál lea viidon golmmain suohkaniin 2006 rájes – namalassii Divttasvuona, Snoåse ja Loabát suohkaniiguin.

Sámi gielat leat mávssolaš kultuvra, árvvuid ja identitehta guoddit. Min servodahkii lea deaŧalaš nannet sámi gielaid ealli atnu-, ovttasdoaibman-  ja máhttogiellan maiddái boahtteáiggis. Juohkehaš dis guhte geavaha sámegiela dahje áŋgiruššá oahppat ovtta sámegiela leat deaŧalaččat dán oktavuođas. Sámedikki bargu sámi oahpahusgažaldagaiguin ja doaibmabijut sámi gielaid várás leat deaŧalaš rámmaeaktun sámi servodaga giellanannemis. Stáhtalaš eiseválddit áigot, ovttasráđiid Sámedikkiin maiddái nannet sámi giellaáŋgiruššama, earet eará Sámegiela Doaibmaplána čuovvoleami bokte.

Sámediggi lea barggustis deattuhan ahte sámi servodat galgá leat searvadahtti servodat masa buohkat galget beassat searvat iežaset vásáhusaiguin. Sihke  Ráđđehus ja Sámediggi leat deattuhan ahte sámi servodaga girjáivuohta galgá várjaluvvot ja nannejuvvot. Sámi giellabarggus deattuhuvvo lullisámegiela ja julevsámegiela nannen. Nuortasámegiela ja kultuvrra ealáskahttinbargu lea maiddái álggahuvvon. Dasto leat garrasit oččodan eanet sohkabeal dásseárvvu politihkas ja ealáhuseallimis. Diđolašvuođa ovdánahttin homofiila ja lesbiska sápmelaččaid dilálašvuođaid hárrái lea nannejuvvon.

Maŋemus logiid jagiid lea olu báikkálaš servodagain leamaš dáhttu ođđasis ealáskahttit ja nannet sámi identitehta ja gielalaš ja kultuvrralaš gullevašvuođa. Olu ovttaskas olbmot ja organisašuvnnat leat bargan buori barggu dan dáfus. Dás háliidan giitit sin buohkaid dán mávssolaš áŋgiruššama ovddas.

Odne rahppojuvvo 6. Sámediggi ja áirasiin leat olu deaŧalaš barggut ovddabealde. Sin bargguide leat stuora vuordámušat sihke sápmelaččaid bealis ja stáhtalaš eiseválddiid bealis. Sámediggi lea leamaš mielde mearkkašahtti stuora barggus vuoigatvuođaovdánahttima ja sámi ásahushuksema ja infrastruktuvrra dáfus. Dát bargo ferte jotkojuvvot. Seammás lea sihke Sámedikki ja eará almmolaš eiseválddit ovddasvástádus fuolahit ahte Norgga sámepolitihkka ja min álbmotrievttálaš geatnegasvuođat duohtandahkkojuvvojit nu ahte dat oidno ovttaskas sápmelačča árgabeaivvis. Sámi geavaheaddjit galget earet eará dovdat seamma ipmárdusa, bálvalusa ja buoredáhtolašvuođa almmolaš orgánain go earát, seammás go sin gielalaš ja kultuvrralaš dárbbut devdojuvvojit.

Norgga stáhta lea ásahuvvon guovtti álbmoga eatnamiidda. Jus sámiid giella, kultuvra ja eallinvuohki galggaš seailut ja oažžut saji ja eavttuid ovdánit, de dárbbašuvvo sihke gulahallan ja ovttasdoaibman. Lea illudahtti ahte stáhtalaš eiseválddit ja Sámediggi maŋemus jagiid leat ožžon buriid vásáhusaid das movt vuogádatlaš ja formálalaš ráđđádallan lea mielde ovddideames goabbatbeallásaš máhtu ja ipmárdusa mii lea dárbbašlaš jus mii buori vuogi mielde galgat sáhttit ovttas eallit dán riikkas.

Olu lea ovdánan dan 20 jagis dan rájes go Sámediggi ásahuvvui. Sámedikki bargu lea leamaš deaŧalaš dasa ahte ollusat ožžot buoret áddejumi ja beroštumi sápmelaččaide ja sámi kultuvrii ja gillii. Aktiiva politihkain ja sámi perspektiivvaid čalmmustahttimiin servodatdigaštallamis, lea Sámediggi leamaš mielde ovddideames sámi áššiid almmolašvuođas, ja váikkuhan dasa ahte sámivuohta lea oassin min našovnnalaš diđolašvuođas.

Ipmil buressivdnidivččii Sámedikki doaimma ja daiguin sániiguin raban 6. Sámedikki.

 

 

 

Majestehta Gånågisá hålla gudát sámedikke rabádijn gålgådismáno lågenangoalmát biejve jagen 2009

Mån sávav Sámediggáj buorisboahtem åskåldis bargguj ja sávav dat barggo sjaddá ávkken sáme álmmugij ja mijá ájtteklánndaj.

Sámedigge le dal doajmman guoktalåk jage ja le ájnas oassálassten læhkám mij guosská sáme sebrudagá åvddånibmáj, ja åvdåstiddjen sámijda Vuonan. Ietjas vijdes oassálasstemijn sámeálmmuga rievtesvuodaj hárráj, sáme kultuvra ja sáme gielaj hárráj, ja sáme institusjåvnåj ásadimen hárráj le Sámedigge biedjam vuodov vuogas sebrudakåvddånibmáj. 

Sámedikke berustibme åvddånimes nasjonálastáhta rájáj rastá, duola dagu Sáme parlamantáralasj ráde baktu, le buoredam máhtukvuodav nannitjit aktisasjvuodav sámij Svierigin, Suoman ja Ruossjan. Buorre aktsasjbarggo le aj ásadum ráddidusáj ja sámedikkij gaskan Vuonan, Svierigin ja Suoman. Dán bargon le sierralágásj berustibme tjanádum vijdáp bargguj mij guosská Nuorttarijkalasj sámekonvensjåvnå vuododibmáj. Ájggomus le hieredusájt gádodit ma gåhtsi aktisasjbargov, vaj sámij máhttelisvuoda avta álmmugin doajmmat rijkarájáj badjel ållåsit doajmmagoahtá.

Stáhtaj aktisasjbarggo Arktalasj ráden, Barensráden, Nuorttrijkalasj ráden, ja ráddidusá bilaterála aktsasasjbarggo Ruossjajn, vájkkut stuoráp avtastallamav ja semasvuodav álggoálmmuga ja iehtjádij gaskan nuorttaguovlojn – mij vas vaddá stuoráp dádjadusáv álggoálmmugij berustimijda ja rievtesvuodajda. Álggoálmmuga miehtáj værálda guoskadalli garrasabmusijt gå birás ájteduvvá. Rijkajgasskasasj bargoj baktu, duola dagu dálkádak- ja birásgatjálvisájn, oassálasstá Sámedigge ietjá álggoálmmukoassálasstij siegen bargguj nannitjit buorre boahtteájgev álggoálmmugij maŋep buolvajda. Sámedigge oassálastij dåjmalattjat gå ANa-tjielggidus álggoálmmuga rievtesvuodaj hárráj dagáduváj, ja mij mierreduváj ANa Oajvvetjåhkanimen ragátmáno lågenangoalmát biejve jagen 2007.

Bájkálasj sámesebrudagáj nannim ja bisodibme le ájnas jus sáme kultuvrra vilá galggá ielle kultuvrran bissot. Bájkálasj sámesebrudagáj máhtto ietjás dábij hárráj le ájnas vuodon bájkálasj resurssaávkkidibmáj, ja gå galggá sáme kultuvrraj tjanádum æládusiellemav ja miehttseadnemav åvddånahttet.

Sáme kultuvrra, giella ja æládusdåjma li moatte láhkáj gárttjásin ja dætto vuolen stuorra sebrudagás. Danen le ájnas aktivalattjat plánit sebrudakåvddånahttemav, suohkanij ja fylkaj aj. Dan gáktuj le buorre gå Sámedigge le dahkam aktisasjbarggosjiehtadusájt fylkasuohkanij dajn guovlojn gånnå sáme årru. Ávvudahtte le aj gå sámegiela háldadimguovllo 2006 jage rájes le vijdedum gålmåjn suohkanijn – Divtasvuodna, Snåasa ja Loabát.

Sámegiella le ájnas kultuvra, árvoj ja identitehta åvddånibmáj ja nannimij. Ájnas le sebrudahkaj jus nannip ja bisodip sáme gielajt ielle adno-, barggo- ja máhttogiellan boahtteájggáj. Juohkkahasj dijás guhti sámegielav adná jali ratjás gielav oahppat le ájnas ássjev åvdedime. Sámedikke barggo sáme åhpadusássjij ja dåjmaj hárráj sáme giellaguovlojn, vaddá ájnas vuodov bargguj nannitjit giellaåvddånimev sáme sebrudagájn. Stáhta oajválattja aktan Sámedikkijn sjaddi aj nannit bargov sáme gielaj hárráj, duola dagu gå Sámegiela doajmmaplánav gåtsedi.

Sámedigge le bargonis dættodam sáme sebrudahka galggá liehket sebrudahtte sebrudahkan gånnå gájka lulun oassálasstet ietjasa åtsådallamij. Ráddidusá ja Sámedikke bieles le dættoduvvam vaj valljudahka sáme sebrudagán galggá bisoduvvat ja nanniduvvat. Sámegielaj hárráj dættoduvvá nannit oarjjelsámegielav ja julevsámegielav. Barggo ælládahttet lullesáme gielav ja kultuvrav le aj jåhtuj boahtám. Duodden le ájnas barggo biejaduvvam dássádusáv nannitjit politihkan ja æládusiellemin. Barggo homofijla ja lesbelasj sámij dilev buoredit le åvddånam. 

Dáj maŋemus lågij jagijn le moatten bájkálasj sebrudagán læhkám miella nannit ja åvdedit sáme identiehtav ja gielalasj ja kultuvralasj gulluvasjvuodav. Moattes ájnegis almatjijs ja orgánisásjåvnåjs le vissjalit barggam dán hárráj. Mån sidáv dálla gå hiehpá gijttet gájkajt dan ájnas ratjástime åvdås.
 
Uddni gudát Sámedigge rabáduvvá ja ájrrasijn li moadda ájnas dahkamusá ma li vuorddemin. Sijá bargguj li stuorra vuorddemusá sámij ja stáhta oajválattjaj bieles. Sámedigge le vájkkudam gå daj maŋemus jagij le viehka barggo dagáduvvam mij guosská rievtesvuodaåvddånibmáj ja sáme institusjåvnnåásadibmáj ja infrastruktuvrraj. Dát barggo viertti joarkeduvvat. Sæmmi bále le Sámedikke ja ietjá almulasj oajválattjaj barggo bærrájgæhttjat vaj Vuona sámepolitihkka ja mijá álmmukriektá vælggogisvuoda dåmaduvvi dan láhkáj vaj ávkken båhti ájnegis sábmáj bæjválasj iellemin. Sámijda le vuordedahtte sæmmi dádjadus, dievnastus ja miededibme almulasj orgánajs degu iehtjádijda, sæmmi båttå gå sijá gielalasj ja kultuvralasj dárbo gåtseduvvi.
Vuona stáhtta le ásaduvvam guovte álmmuga ednamij nali. Ja jus sámij giella, kultuvrra ja viessomvuohke galggá bissot ja åvddånit, de gájbbeduvvi ságastallama ja avtastallama almatjij gaskan. Ávvudahtte le gå stáhta oajválattja ja Sámedigge dáj maŋemus jagij li oadtjum buorre åtsådallamijt systemáhtalasj ja formálalasj konsultasjåvnåjs ássjijn ma li ájnnasa sáme sebrudahkaj. Dakkár konsultasjåvnå vaddi gasskasasj máhtov ja dádjadusáv mij le ájnas jus ulmutja galggi vuohkasit aktan viessot dán rijkan.

Dán guovtelåk jagen maŋŋela gå Sámedigge vuododuváj le dáhpáduvvam ållo mij le buorre sámeássjij hárráj. Sámedikke barggo le moaddásijda vaddám stuoráp dádjadusáv ja berustimev sámijs, ja sáme gielas ja kultuvras. Ietjas aktijvalasj politihka baktu ja gå li tjalmostahttám sáme perspektijvav sebrudakságastallamijn, le Sámedigge vájkkudam vaj sáme ássje li ássjen sjaddam almulasjvuodan, ja sáme ássje uddni li oassen sjaddam mijá aktisasj dádjadusás.
 
Mån sávav Jubmel buorissjivnnjet Sámedikke bargov ja sárnov de gudát Sámedikkev rabádum.

 

 

Dan Majestete Gånkan håaleme dennie 6. Saemiedigkien  rihpestimmesne rihkeden 13.b. 2009

Manne Saemiedigkiem buerie båeteme heelsem akten barkose stoerre diedtine, jih vaajetelem dihte tjuara aavhkan sjidtedh dan saemien åålmegasse jih mijjen maadtoej laantese.

Saemiedigkie daelie 20 jaepieh giehteldamme jih lea jijtjemse vihtiestamme goh akte vihkeles aktøre dennie saemien siebriedahken evtiedimmesne, jih goh akte vyørtegs giele dejtie saemide Nøørjesne. Altese gamte eadtjalgehtemen tjirrh dan saemien åålmegi reaktide, saemien kultuvrese, dejtie saemien gielide jih bigkeminie dejstie saemien institusjovnijstie, dellie Saemiedigkie våaromem biejeme akten hijven saemien siebriedahkeevtiedæmman.

Saemiedigkien eadtjalgehteme akten evtiedæmman nasjovnalstaati raasti dåaresth, gaskem jeatjebem Saemien parlamentareles raerien tjirrh, lea viehkiehtamme tsiehkide  bueriedidh akten nænnoesåbpoe ektievoetese jih laavenjostose dej saemiejgujmie Sveerjesne, Såevmesne jih Russlaantesne. Aaj aktem hijven laavenjostoem evtiedamme reerenassi jih saemiedigkiej gaskem Nøørjesne, Sveerjesne jih Såevmesne. Daan mierien sisnjelen lea daelie joekoen jijnje tsåatskelesvoetem gårredamme dejnie vijriebasse barkojne aktem Noerhtelaanti saemiekonvensjovnem tseegkedh. Dihte vuepsie sæjhta årrodh viehkiehtidh gïertide tsøøpkedh mah laavenjostoem heerredieh, naemhtie guktie saemiej nuepieh jieledh goh akte åålmege laanteraasti dåaresth, gorresuvvieh.

Dej staati laavenjostoe Arktisk raeresne, Barentseraeresne, Noerhtelaanti raeresne jih reerenassen bilaterale laavenjostoe Russlaantine, viehkehte guktie stuerebe aktivyøki barkoe jih ektiedimmie aalkoealmetji jih jeatjaj gaskem sjædta noerhtedajvine –  mij-akt mij viehkehte guktie stuerebe goerkese sjædta aalkoealmetji iedtjide jih reaktide. Aalkoealmetjh abpe veartenisnie daamtaj radtsoehkommes behtjiedimmien nuelesne båetieh gosse byjrese lea vaahresne. Altese gaskenasjovnale eadtjalgehtemen tjirrh – gaskem jeatjebem klijma- jih byjresegyhtjelassine Saemiedigkie lea meatan, ektine jeatjah aalkoealmetjeaktørigujmie, dennie barkosne aktem jearsoes båetije biejjiem gorredidh aalkoealmetji båetije boelvide. Saemiedigkie aaj eadtjohkelaakan viehkiehti dennie barkosne EN-bæjhkoehtimmine aalkoealmetji reaktaj bijre, maam nænnoestin EN’en Generalkrirresne skiereden 13.b. 2007.

Dejtie saemien voenges siebride tjåadtjoehtidh jih nænnoestidh lea vihkeles jis dihte  kultuvre edtja jåerhkedh aktem jielije kultuvrem årrodh. Dej voenges siebriedahki maahtoe jijtsh dejpeli vuekiej bijre lea vihkeles goh våarome edtja voenges vierhtieh nuhtedh jih dam jielemem jih mihtjiesjielemem evtiedidh mah leah saemien kultuvrese ektiedamme.
Saemien kultuvre, giele jih jielemegiehteldimmie lea joekehts vuekine behtjiedimmien nuelesne dehtie stoerresiebriedahkeste. Dan åvteste daerpies aktine eadtjohke jih voerkes siebriedahkesoejkesjimmine, aaj tjieltine jih fylhkine. Dan åvteste hijven Saemiedigkie laavenjostoelatjkoeh fylhkentjieltigujmie tjaaleme dejnie dajvine gusnie saemieh årroeminie. Aaj sjollehke dihte saemien gielen reeremedajve mænngan 2006 lea væjranamme 3 tjieltigujmie – Tysfjorde, Snåase jih Lavangen.

Dah saemien gielh leah vihkeles guedtijh kultuvreste, aarvojste jih identiteteste. Mijjen siebriedahken åvteste lea vihkeles mijjieh maehtebe dejtie saemien gielide gorredidh goh jielije åtnoe,- aktivyøki barkoe- jih maahtoegielh aaj dejtie båetije biejjide. Fiereguhte dijjeste mah saemien gielem nuhtjieh, jallh jijnjem berkieh aktem dejstie saemien gielijste lieredh lea vihkeles dennie ektiedimmesne. Saemiedigkien barkoe dej saemien øøhpehtimmiegyhtjelassigujmie, jih darjomh dejtie saemien gielide, vihkeles mieriekrievemh biejieh dan barkose dam gieleevtiedimmiem nænnoestidh dennie saemien siebriedahkesne.

Staateles åejvieladtjh sijhtieh govlehtallemisnie Saemiedigkine, aaj barkoem dejtie saemien gielide nænnoestieh, gaskem jeatjebem dam Dahkoesoejkesjem saemien gielide dåarjodh.

Saemiedigkie lea altese barkosne leavloem biejeme ihke dihte saemien siebriedahke edtja aktem faerhmeles siebriedahkem årrodh, gusnie gaajhkesh edtjieh maehtedh meatan årrodh sijjen dååjrehtimmiejgujmie. Dovne Reerenasseste jih Saemiedigkien bieleste fokusem biejeme edtja dam saemien siebriedahken gellielaaketjem gorredidh jih nænnoestidh. Dennie barkosne saemien gieligujmie leavloe biejesåvva åarjelsaemien jih luvlesaemien dåarjedidh. Dihte barkoe edtja luvliesaemien gielem jih kultuvrem jieliedehtedh lea joe aalkeme. Vijriebasse aaj aktem vihkeles barkoem dorjeme edtja aktem stuerebe mirrestallemem kaarri jih nyjseni gaskem buektiehtidh, politihken jih jielemen sisjneli. Dihte barkoe edtja stuerebe voerkelimmiem homofijle jih lesbihke saemiej tsiehkien bijre buektiehtidh lea dåarjedamme.

Dej minngemes luhkiejaepiej lea veaksehke væljoem jijnjh voenges siebriedahkine orreme dam saemien identitetem jih gielen jih kultuvrelle ektiedimmiem bååstede vaeltedh jih dåarjedidh. Jijnjh aktegsalmetjh jih siebrieh leah daesnie aktem stoerre barkoem dorjeme. Manne sijhtem nuepiem nuhtjedh gaajhkesidie gijhtedh dan vihkeles barkoen åvteste.

Daan biejjien dam 6. Saemiedigkiem rihpeste, jih dah tjirkijh jijnjh vihkeles barkoeh sijjen uvte utnieh. Dej barkoeh sijhtieh stoerre vuartoeh utnedh dovne saemijste jih staateles åejvieladtji bieleste. Saemiedigkie lea viehkiehtamme gukte dej minngemes jaepiej lea aktem joekoen stoerre barkoem dorjeme reaktaevtiedimmien jih saemien institusjovnebigkemen jih infrastruktuvren bijre. Tjuara daam barkoem guhkiedidh. Seamma aejkien sæjhta årrodh dovne Saemiedigkien jih jeatjah byøgkeles åejvieladtji barkoem vuartasjidh guktie Nøørjen saemiepolitihke jih mijjen almetjeriekteles diedth dæjpeles dorjesuvvieh, naemhtie guktie dam aarkebiejjien vuajna dan fïereguhten saaman. Saemien utnijh edtjieh gaskem jeatjebem maehtedh veanhtadidh seamma goerkesem, hoksehtimmiem jih faegniedihksvoetem byøgkeles åårganijste goh gaajhkh jeatjebh, seamma tijjen goh dej gielen jih kultuvrelle daerpiesvoete gorresåvva.

Staaten Nøørje lea tseegkesovveme gøøkte åålmegi dajvesne. Dastegh saemiej giele, kultuvre jih jielemevuekie edtjieh maehtedh gorresovvedh jih sijjiem jih tsiehkieh åadtjodh jijtjemes evtiedidh, tjuara govlehtallemem jih aktivyøki barkoem årrodh. Dan åvteste hijven staateles åejvieladtjh jih Saemiedigkie dej minngemes jaepiej lea hijven dååjrehtimmieh dorjeme systematihkeles jih byjjes konsultasjovnigujmie dejnie aamhtesinie mah leah vihkeles dan saemien siebriedahkese. Dagkeres konsultasjovnh viehkiehtieh aaj dam tjåenghkies maahtoem jih goerkesem skaepiedidh mah leah dan vihkeles juktie mijjieh edtjebe maehtedh hijvenlaakan ektesne veasodh daennie laantesne.

Jijnjh hijven heannadamme dej 20 jaepiej mah leah vaaseme mænngan Saemiedigkie tseegksovvi. Saemiedigkien barkoe viehkiehtamme guktie  jijnjesh aktem stuerebe goerkesem jih iedtjem åådtjeme dejtie saemide jih saemien gielide jih kultuvrese. Altese eadtjohke politihken tjirrh jih dan åvteste saemien vuajnajimmieh siebriedahkedigkiedimmesne vååjnesasse dorjeme, dellie Saemiedigkie viehkiehtamme guktie saemien gyhtjelassh leah bæjjese båateme dan byøgkeles tjiehtjielasse, jih guktie dihte saemien lea akte bielie mijjen tjåenghkies nasjovnale voerkesvoeteste.

Manne Jupmelem birrem Saemiedigkien barkoem bueriesjugniedidh jih bæjhkoehtem daelie dam 6. Saemiedigkiem goh rihpestamme.