Eanet oadjebasvuohta ja buoret gearggusvuohta

Ráđđehus joatká bargguin ásahit eambbo oadjebasvuođa ja unnit rihkolašvuođa ja evttoha nannet bušeahta 713,1 miljovnna ruvnnuin. Eanas oassi lassáneamis adno čuovvolit suoidnemánu 22.b.-kommišuvnna evttohusaid buoret gearggusvuhtii. Dasa lassin evttoha ráđđehus miljárdda investerema ođđa gádjunhelikopteriidda.

– Deháleamos ráđđehusa politihkalaš prošeavttas lea doarjut dakkár servodaga gos leat unnán erohusat, gos olbmot vásihit oadjebasvuođa, oassálastima ja gullevašvuođa smávva ja stuora searvevuođain. Dát gáibida bures doaibmi justiisapolitihka, dadjá Justiisa- ja gearggusvuođaministtar Grete Faremo.

Suoidnemánu 22.b.-kommišuvnna loahppaárvvoštallan ahte eanasoassi das maid oahpaimet maŋŋel suoidnemánu 22.b. gullá “jođiheapmái, ovttasdoaibmamii, kultuvrii ja miellaguottuide – go dan ahte váilot resurssat, ahte lea dárbu ođđa lágaide, organiseremii dahje stuora árvoválljemiidda”.

– Visot maid dás lea oahppan ii sáhte mearridit. Daid ferte ovdánahttit áiggi badjel. Muhto mii fertet dál álgit, ja mii fertet álgit bajimusas, alddiineamet. Dáinna bušeahttaevttohusain bijan mun áššelistui nannejuvvon jođihanovddasvástádusa ja rievdadanjođiheami, sihke Justiisa- ja gearggusvuođadepartemeanttas ja muđuige justiisasuorggis, dadjá Faremo.

Nannejuvvon guovddáš heahtedilehálddašeapmi. – Justiisa- ja gearggusvuođadepartemeanta galgá váldit stuorát jođihanovddasvástádusa ja mii fertet rievdadit min jođihanvuogi. Doaimmaid maid leat bidjan johtui siviila dilálašvuođaguovddážiin ja go leat nannen guovddáš heahtedili jođihangotti departemeanttas, čájeha ahte manná rievttes guvlui. Nannejuvvon vuojeheaddji doaibma gáibida ođđa gelbbolašvuođa, dadjá Faremo.

Ráđđehus danin evttoha departemeanttas nannet gearggusvuođa- ja sihkarvuođabarggu 40 miljovnna ruvnnuin boahtte jagi.

Dehálaš oassi departemeantta vuojehandoaimmas lea čavget bearráigeahččodoaimma eará departemeanttaiguin ja vuollásaš etáhtaiguin. Bearráigeahčuin galgá fuolahit ahte buot departemeanttain lea bajilgovva iežaset suorggi riskkas ja hearkivuođas, sii čađahit doaimmaid ja hárjehallet jámmat.

Jándor birra doaibmi siviila dilálašvuo đ aguovddáš. Nannen dihte Justiisa- ja gearggusvuođadepartemeantta heahtedili hálddašannávccaid lea 2012:s ásahuvvon jándor birra siviila dilálašvuođaguovddáš. Ráđđehus evttoha lasihit ruhtajuolludeami gokčat 2013 ollesjagiváikkuhusa.

Politiijas jođihangoddeovddideapmi. Politiijadirektevra bargá dál viiddis ásahuvvon rievdadusprográmmain Politiijadirektoráhtas. Ráđđehus evttoha nannet dán rievdadusprográmma 25,5 miljovnna ruvnnuin boahtte jahkái. Direktoráhta jođihanjoavku viiddiduvvo vai gelbbolašvuohta ja čađahannákca nannejuvvo. Leat čađahuvvon struktuvrralaš doaimmat go sierra DGT ja gearggusvuođa ossodagat leat ásahuvvon.

– Politiijas leat stuora hástalusat mat gáibidit nannoset jođihangotti, eanet gelbbolašvuođa gulahallanteknologiija birra ja lágidankultuvrra, dadjá Faremo.

DGT politiijas. Politiija DGT-vuođđostruktuvra ja dálá ráŋggáštusášševuogádagat dárbbašit viiddis ođasmahttima ja buorideami. DGT bargu politiijas joatká 2013:s Ođđa DGT-vuođđostruktuvra galgá plána mielde gárvvisin atnui váldojuvvon politiijaguovlluin 2013:s. Ráđđehus evttoha 20 miljovnna ruvnno politiijaid DGT-vuogádagaid ođasmahttinbargui. Ráđđehus lea válljen konseaptastrategiija politiija ođđa ráŋggáštusášševuogádagaide mii mielddisbuktá viiddis ođasteami politiija DGT-vuogádagain. 30 miljovnna ruvdno evttohuvvo dán bargui 2013:s. Politiijaid doaibmarámmas lea 2011:s ja 2012:s várrejuvvon birrasiid 250 miljovnna ruvdno bargui ahte ođasmahttit politiijaid DGT-vuogádagaid. Lea dárbu várret ruđaid DGT-ođasteapmái maiddái 2013:s.

Gearggusvuođaguovddáš jođánet reakšuvnna váste. Suoidnemánu 22.b.-kommišuvnna rávvaga mielde leat pláneme ođđa gearggusvuođaguovddáža Osloi mii čohkke Gearggusvuođajoavkku, beatnatbálvalusa ja politiijahelikopteriid. Dát buorida politiijaid gearggusvuođa ja reakšuvdnaáiggi. Ráđđehus lea guovddážii várren viessosaji Alnabruas Groruddalenis.

– Mii evttohit dál juolludit 10 miljovnna ruvnno ođđa gearggusvuođaguovddáža plánemii, dadjá Faremo.  

Politiijahelikopter birra jándora doaimmas. Ráđđehus evttoha lasihit Oslo politiijaguovllu bušeahta 10 miljovnna ruvnnuin. Nannen galgá geavahuvvot bajásdoallat ja ođasmahttit biergasiid politiijahelikopteriidda vai sihkkarastá diehttevašvuođa ja birra jándora doaimma politiijahelikopterbálvalussii.

– Mii leat bivdán Politiijadirektoráhta bidjat johtui buot veahkkedoaimmaid nu ahte jođáneamos lági mielde sihkkarastá birra jándora doaimma ja mii čuovvut dán barggu dárkilit, dadjá Faremo.

Eanet oahppan politiijat oažžut. Ráđđehus áigu nannet politiija go Politiijaallaskuvlii galgá leat alla sisaváldin. 2007:s ja 2008:s sisaváldojuvvojedje 432 studeantta. 2009:s lassánii sisaváldin 552 studentii. 2010 rájes sisaváldin lassánii 720 studentii. – Dán dási áigut joatkit maiddái 2013:s, dadjá Faremo. Politiijaoahppu lágiduvvo Oslos, Bådådjos, Kongsvingeris ja Stavernas.

Eambbo doaibmi politiijat. Ráđđehus evttoha lasihit ruhtajuolludemiid politiijaide 150 miljovnna ruvnnuin bargoveaga lasiheapmái. Doaibma mielddisbuktá birrasiid 70 ođđa jahkedoaimma Oslo politiijaguovllus ja muđui gitta 280 ođđa jahkedoaimma politiija- ja leansmánneetáhtas.

– Dát láhčá dili dasa ahte politiijameastárat sáhttet virgádit dan vuosttaš hirbmat stuora joavkku, 720 studeantta geat gerget Politiijaallaskuvllas. Dat galgá buktit eambbo doaibmi politiijaid buot guovlluide, eanet oadjebasvuođa ja unnit rihkolašvuođaid, dadjá Faremo.

Ráđđehus evttoha maiddái lasihit ruhtajuolludemiid politiijaide buhttet birrajagi váikkuhusa das go virgáda Politiijaallaskuvllas áiddooahppan olbmuid 2012 geasi.

Nanu sihkarvuođabálvalus. Lea mearrideaddjin min oadjebasvuhtii ahte mis lea sihkarvuođabálvalus mii lea doarvái bures ráhkkanan čoavdit iežas servodatbargguid. Ráđđehus evttoha lasihit ruhtajuolludemiid PSB:i 30 miljovnna ruvnnuin vai organisašuvdna nannejuvvo sihke bargoveagalaččat ja doaimmaid ja investeremiid dáfus. Mii leat dasalassin ásahan olgguldas lávdegotti mii galgá guorahallat PSB dili.

Ođđa gádjunhelikopterat. Ráđđehus evttoha háhkat eanemusat 16 ođđa, ođđaáigásaš, buotlágán dálkki ohcan- ja gádjunhelikopteriid Nannán-Norgii. – Dát lea miljárdda investeren gádjumii ja gearggusvuhtii Norggas ja dat boahtá buoridit gádjunhelikopterbálvalusa návccaid čoavdit dehálaš servodatbargguid nugo ohcamiid, gádjumiid ja áibmoambulánssa. Mii fertet fuolahit ahte servodaga ollislaš gearggusvuođaresurssat ávkkástallojuvvojit buoremus lági mielde. Danin mii leat maiddái čielggadan njuolggadusaid gádjunhelikopteriid geavaheapmái nu ahte sihkkarastit politiijaide alla vuoruheami ja jođánis reakšuvdnaáiggi fáhkka dáhpáhusain, dadjá Faremo.

Ođđa helikopterat sáhttet gádjut 20 olbmo gitta 150 nautalaš miilla vuođđolinjjás eret. Bušeahttaevttohusas leat váldojuvvon vuhtii golut mat gullet dasa ahte soahpamuša dahkat das ahte buvttadit ođđa gádjunhelikopteriid, muhto fálagilvvu geažil ii almmuhuvvo konkrehta submi.

Seammás evttoha ráđđehus nannet gádjunbálvalusa 300 miljovnna ruvnnuin vai sihkkarastá viidáset doaimma dálá Sea King-helikopteriid gádjunhelikopteriidda nannámis. Dasa lassin evttohuvvo joatkit nanneme helikopteriid doaimma 40 miljovnna ruvnnuin 2012 rájes. Oktiibuot evttohuvvo várrejuvvot 340 miljovnna ruvdno áimmahuššat Sea King-mašiinnaid lassáneaddji bajásdoallandárbbuid 2013:s.

 

SGD nannen. Ráđđehus evttoha nannet Servodatsihkarvuođa- ja gearggusvuođa direktoráhta (SGD) 45 miljovnna ruvnnuin. Dát mielddisbuktá nannema hárjehallama, plána, analiissa ja bearráigeahču bargguin. – Dušše hárjehallamiid oahppama bokte leat mii buorebut ráhkkanan boahtte heahtedilis, dadjá Faremo. SGD galgá maiddái nannet barggu mii gullá gáržžidit kemikálaid olaheami.

Buoret heahtedieđihanvuogádat. COSPAS-SARSAT (C/S) lea riikkaidgaskasaš gádjunbálvalusa heahtedieđihanvuogádat mii geavaha satellihtaid mat dustejit heahtesignálaid ja almmuhit posišuvnna das gii lea heađis. Ođđa teknologiija galgá boahtit dálá vuogádaga sadjái ja C/S- biergasat biddjojit ođđa satellihtaide. Dát addá buoret gádjunbálvalusa go eambbo juste gávdná posišuvnna das gii lea gártan heahtái, buktá jođánet dieđiheami ja ruovttoluottadieđihanfunkšuvnna mii čájeha ahte heahteveahkki lea boahtime báikái. Ráđđehus áigu danin ođasmahttit váldogádjunguovddáža.

Buoret DGT-sihkarvuohta. Ráđđehus vuoruha datasihkarvuođabarggu hui ládje ja evttoha nannet NorCERT 32,6 miljovnna ruvnnuin. Dat mearkkaša ahte guovddáš sáhttá duppalastit kapasitehta ja dasto oažžut sadjái buoret birra jándora gearggusvuođa. Bušeahtalasiheami maiddái láhčá dili dasa ahte nannet ja ain ovddidit NorCERT operatiivvalaš našunála suorgerasttideaddji guovddážin mii gieđahallá áitagiid ja fallehemiid servodathearkkes DGT-vuogádagaid ektui. Davviriikkalaš ovttasbargu maiddái nannejuvvo. Ruhtajuolludeapmi lea Suodjalusdepartemeantta bušeahta bokte.

Servodatsihkarvuođa ja gearggusvuođadutkan. Terrorakšuvdna suoidnemánu 22.b. 2011:s dagai áigeguovdilin bidjat eambbo dutkannávccaid servodatsihkarvuhtii ja gearggusvuhtii. Dasalassin leat eará dáhpáhusat, nugo earenoamášdálkkit ja riđut, váttisvuođat Tele-fierpmádagain ja lihkohisvuođat mearas, čájehan ahte lea dárbu suorgerasttideaddji perspektiivii bidjat eanet dutkannávccaid. JD áigu ovttas eará departemeanttaiguin álggahit ođđa dutkanprográmma servodatsihkarvuhtii ja gearggusvuhtii Norgga Dutkanráđi olis. Evttohuvvo ahte 2013:s dutkanprográmmii várrejuvvo 20 miljovnna ruvdno.