Láhka mearraguolásteami jna. birra

Dát lea eahpeformálalaš jorgaleapmi dárogielas davvisámegillii. Jus čuožžila eahpádus lága dulkomis, de gusto láhka dárogillii, nu mo Stuorradiggi dan lea mearridan.

LÁHKA 1983-06-03 nr 40: Láhka mearraguolásteami jna. birra
 
 
BEAIVI:  LÁHKA-1983-06-03-40
 
DEPARTEMEANTA: GRD (Guolástus- ja riddodepartemeanta)
 
FÁPMUIBOAHTIN: 1984-08-15
 
MAŊIMUSTÁ RIEVDADUVVON: LÁHKA-2004-12-17-89 rievdadus gustogoahtá 2005-01-01 rájes
 
RIEVDADA: GUOVDDÁŠ LÁHKAÁSAHUSAT

SISDOALLU

Láhka mearraguolásteami jna. birra

Kapihtal I. Lága doaibmaguovlu.
§ 1. Lága báikkálaš doaibmaguovlu.
§ 2. Lága áššálaš doaibmaguovlu.
§ 3. Álbmotrievttálaš ráddjen.

Kapihtal II. Guolástusa jna. ráddjemat.
§ 4. Muddenfápmudusat.
§ 4a. Guolásteaddjiidlogahallamii girjekeahtes guolásteaddjiid bivddusráddjen.
§ 5. Fanasearit.
§ 5a. Sierra earreortnegat.
§ 6. Vuovdinorganisašuvnnaid váldi mearridit eriid.
§ 7. Mearriduvvon eari badjelmearálaš sállaša duogušteapmi.
§ 8. Lohpi guolástit trolain.
§ 8a. Lohpi guolástit stuorát fatnasiin mii geavaha eará bivdosa go trola.
§ 9. Girjengeatnegasvuohta ja geatnegasvuohta guldalit radio.
§ 9a. Girjengeatnegasvuohta go váldá vuostái sállaša.
§ 9b. Departemeanta sáhttá láhkaásahusain geatnegahttit su gii buktá sállaša,…
§ 10. Muddenráđi gelbbolašvuohta.

Kapihtal III. Sállaša geavaheapmi ja bálkesteapmi ja gávppašeapmi sállašiin.
§ 11. Sállaša geavaheapmi ja bálkesteapmi.
§ 12. Gávppašangielddus.

Kapihtal IV. Guolástus ja bivdu mearas sotnabeivviid ja basiid.
§ 13. Ráfáiduhttin bassin.

Kapittel V. Ortnetnjuolggadusat bivdoguovllus jna.
§ 14. Várrugasvuohta.
§ 15. Garvingeatnegasvuohta.
§ 16. Suohppunovdavuorronjuolggadus.
§ 17. Guolásteapmi vuoggabivdosiiguin.
§ 18. Guolásteapmi gáddenuhtiin.
§ 19. Guolásteapmi soaikonuhtiin.
§ 20. Mearragolgadeapmi.
§ 21. Guolásteapmi trolain ja snoranuhtiin.
§ 22. Bivdosiid okttiisorron.
§ 23. Bivdosiid merken.
§ 24. Bávkkanasaid ja báhčinvearjjuid geavaheapmi.
§ 25. Steaŋgga bidjan.
§ 26. Gielddus guođđit áđaid merrii.
§ 27. Guolásteapmi jna. ja eará doaibma.
§ 28. Guolásteapmi guollebiebmanrusttegiid lahka.

Kapihtal VI. Bivdosiid gádjun.
§ 29. Dieđihangeatnegasvuohta.
§ 30. Gádjunbálká.
§ 31. Lotnun.
§ 32. Láhkaásahusat gádjuma birra.

Kapihtal VII. Juhkosat ja báikkálaš bearráigeahčut.
§ 33. Bearráigeahččit ja juhkosat.
§ 34. Bearráigeahččiid bargamušat.
§ 35. Juhkosa gelbbolašvuohta.
§ 36. Láhkaásahusat juhkosiid birra.
§ 37. Hálddašanlága geavaheapmi.
§ 38. Báikkálaš guoálatusbearráigeahčut.
§ 39. Báikkálaš guolástusbearráigeahču gelbbolašvuohta.
§ 40. Báikkálaš guolástusbearráigeahču soabaheapmi.
§ 41. Sierra riektemeannudannjuolggadusat.

Kapihtal VIII. Buhtadus.
§ 42. Objektiiva ovddasvástádus.
§ 43. Duođaštangeatnegasvuođanjuolggadusat.
§ 44. Pántavuoigatvuohta buhtadusa várás.

Kapihtal IX. Dárkkistus ja giehtaguššan.
§ 45. Guolástusdirektoráhta gelbbolašvuohta.
§ 45a. Vuovdinorganisašuvnnaid dárkkistanovddasvástádus jna.
§ 46. Dárkkistandivát.
§§ 47-52. (Fámuhuhttojuvvon geassemánu 13. b. 1997-mannosaš lágain nr. 42 (fápmui 5...

Kapihtal X. Ráŋggáštusmearrádusat ja riektemeannudannjuolggadusat jna.
§ 53. Ráŋggáštusovddasvástádus.
§ 54. Duogušteapmi.

Kapihtal XI. Fápmuiboahtin. Eará lágaid fámuhuhttin ja rievdadeapmi.
§ 55. 1. Dát láhka doaibmagoahtá dan áiggi rájes maid Gonagas mearrida.

Láhka mearraguolásteami jna. birra.
Gč. ovddeš geassemánu 25. b. 1937-mannosaš lága nr. 20, geassemánu 17 b. 1955-mannosaš lága ja ođđajagimánu 17 b. 1975-mannosaš lága nr. 1.

Kapihtal I. Lága doaibmaguovlu.

§ 1. Lága báikkálaš doaibmaguovlu.

Norgga stáhtalahtuide ja Norggas ássi olbmuide dát láhka gusto:

a)  mearraguovlluin mat gullet Norgga duopmováldái,
 
b) mearraguovlluin mat eai gula mange stáhta guolástusduopmováldái, Norgga fatnasis mii guolásta dahje bivdá, dahje mii váldá vuostá dahje fievrrida guliid,
 
c) mearraguovlluin mat gullet vieris riikka guolástusduopmováldái jus guolástit dahje bivdet Norgga fatnasiin, muhto dušše dalle go dat guoská kapihttaliidda II, III, X ja §:i 24. Gonagas sáhttá mearridit ahte lága eará oasit ge galget gustot Norgga fatnasiidda dáin mearraguovlluin,
 
d) Norgga nannámis guliid sirddedettiin nuppi fatnasis nuppi fatnasii, guliid gáddái buvttidettiin, guliid fievrridettiin, guliid vurkedettiin ja guollegávppašeami gozihettiin nu mo namahuvvon § 2 vuosttas lađđasis.
 

Ovttadássásaš Norgga stáhtalahtuin dahje Norggas ássi olbmuin lea dán lága vuođul:

a) oasusfitnodat, dábálaš oasusfitnodat ja eará fitnodat ráddjejuvvon ovddasvástádusain go fitnodaga váldokantuvra ja stivra lea Norggas,
 
b) stáhta, lágádus dahje foanda man stáhta stivre, ja vel Norgga gielda,
 
c) juohkehaš gii guolásta dahje bivdá Norgga fatnasiin.
 

Norgga fatnasiin oaivvilduvvo fanas mii ollašuhttá mearralága § 1 vuosttas, nuppi ja njealját lađđasiid eavttuid.

Earáide go daidda geat gullet dás ovddabealde namahuvvon lađđasiidda, galget kapihttalat V, VI, VIII, IX ja X gustot, mearraguovlluin nu go namahuvvon vuosttas lađđasa bustáva a vuolde. Láhkaásahusat mat leat mearriduvvon kapihttala II vuođul, galget gustot dáin mearraguovlluin daidda geat leat namahuvvon ovddit dadjosis go dat leat čielgasit mearriduvvon. Earáide go daidda geat heivejit ovddit lađđasiidda, galget kapihttalat IX ja X ja kapihttala II vuođul mearriduvvon láhkaásahusat dasa lassin gustot mearraguovlluin nu mo namahuvvon vuosttas lađđasa bustáva b vuolde jus dát čuovvu vieris riikkain dahkkojuvvon soahpamušas, dahje jus guolástuvvo dahje bivdojuvvo fatnasiin mii ii gula mange riikii. Láhkaásahusas mii lea mearriduvvon kapihttala II vuođul, sáhttá maiddái mearriduvvot ahte § 11 galgá gustot seamma láhkai.

Gonagas sáhttá mearridit ahte láhka dahje dan oasit eai galgga gustot dihto guovlluin.

Rievdaduvvon juovlamánu 23. b. 1988-mannosaš lágain nr. 99, geassemánu 24. b. 1994-mannosaš lágain nr. 39, miessemánu 3. b. 1996-mannosaš lágain nr. 24 (fápmui biddjojuvvon ođđajagimánu 1. b. 1997), geassemánu 13. b. 1997-mannosaš lágain nr. 44 (fápmui biddjojuvvon ođđajagimánu 1. b. 1999 suoidnemánu 17. b. 1998-mannosaš resolušuvnnain nr. 615), ođđajágimánu 21. b. 2000-mannosaš lágain nr. 8 ja geassemánu 15. b. 2001-mannosaš lágain nr. 51.

§ 2. Lága áššálaš doaibmaguovlu.

Dát láhka gusto mearraguolásteapmái earret anadroma guliid guolásteapmái. Guollin lohkkojuvvojit dás maiddái biikanáhkagat ja skálžo- ja šlieddaeallit (kreaktaeallit ja skálžžut). Láhka gusto maiddái guliid sirdimii nuppi fatnasis nuppi fatnasii, guliid gáddái buktimii, guliid fievrrideapmái, guliid vurkemii ja guollegávppašeami goziheapmái.

Lága kapihttalat II, III, IV, IX ja X ja vel § 24 gustojit njuorjjo- ja fálisbivdui ge. Gonagas sáhttá mearridit ahte lága eará kapihttalat áibbas dahje muhtumassii galget gustot dákkár bivdimiidda. Viidáseappot sáhttá gonagas mearridit ahte kapihttalat V ja X galget gustot anadroma luossaguliid bivdimii.

Gonagas sáhttá maiddái mearridit ahte kapihttalat II, V, VI, VIII ja X áibbas dahje muhtumassii galget gustot eará doaimmaide go guolásteapmái.

Guolástusdirektoráhta sáhttá addit lobi čađahit dieđalaš iskkadallamiid ja geavatlaš guolástusgeahččaladdamiid beroškeahttá dán lágas dahje mearrádusain mat leat addojuvvon dán lága vuođul.

Rievdaduvvon miessemánu 15. b. 1992-mannosaš lágain nr. 47 ja geassemánu 15. b. 2001-mannosaš lágain nr. 51.

§ 3. Álbmotrievttálaš ráddjen.

Dát láhka ii guoskka mearrajohtolatvuoigatvuhtii ekonomalaš avádagas, gč, juovlamánu 17. b. 1976-mannosaš lága nr. 91 Norgga ekonomalaš avádaga birra, ja lága njuolggadusat gustojit daid ráddjemiiguin, mat čuvvot álbmotrievttis dahje vieris riikkain dahkkojuvvon soahpamušas.

Kapihtal II. Guolástusa jna. ráddjemat.

§ 4. Muddenfápmudusat.

Go áigu hálddašit ealli resurssaid mearas ulmmálaččat, ja go riikkaidgaskasaš soahpamušat dan gáibidit dahje go háliida jierpmálaš ja ulbmillaš guolásteami ja bivddu dahje daid čađaheami, de sáhttá departemeanta addit láhkaásahusaid:

a) stuorámus, lobálaš sálašhivvodaga birra, dás maiddái hivvodaga juohkima birra guovlluid ja bivdosiid mielde,
 
b) ráfáiduhttináiggi birra ja gildosa birra guolástit ja bivdit dihto guovlluin ja dihto šlájaid,
 
c) unnimus guhkkodaga ja unnimus deattu birra,
 
d) bivdosiid čalbmesturrodaga, bivdosiid sturrodagaid ja bivdosiid hámiid birra,
 
e) lobálaš lassesállašiid birra,
 
f) bivdinvugiid ja bivdosiid geavheami gieldima dahje muddema birra,
 
g) dihto guovlluid bivdočáziid juohkima birra iešguđetlágan bivddusčohkiid, fanasčohkiid ja sturrodatčohkiid mielde,
 
h) bivddusčoahki, fanasčoahki ja sturrodatčoahki bivdináiggi birra,
 
i) dan birra galle fatnasa besset oktanaga guolástit seamma bivdoguovllus,
 
j) dan birra goas beassá vuolgit gáttis guolástit ja bivdit,
 
k) sállaša dihto geavaheami gieldima birra,
 
l) guolásteami, bivdima ja stárrema birra seamma guovllus,
 
m) gildosa birra atnit fatnasis dihto bivdosiid ja bivdosiid maid ii oaččo geavahit dan guovllus gos fanas lea,
 
n) dan flora ja fauna (šaddoriikka ja ealliriikka) golaheami birra, mii billista gáhttenárvosaš slájaid,
 
o) dan flora ja fauna golaheami birra, mii lea gáhttenárvosaš šlájaid ealáhat,
 
p) fatnasis dakkár biergasiid ja ráhkkanusaid geavaheami gieldima birra dahje muddema birra, maid sáhttá geavahit guliid sirret, málet, merrii bálkestit dahje buvttaduvvon sállaša bálkestit,
 
q) geatnegasvuođa birra atnit fatnasis RSW-táŋkkáid dohkkehuvvon kalibrerendokumeantta, vurkenlanjaid ja sálašlanjaid tevnnegiid ja válddahusaid ja vel dealgandokumeantta,
 
r) iešguđet guollešlájaid ja guollebuktagiid sierra dealgama birra,
 
s) geatnegasvuođa birra atnit fárus ja geavahit dihto biergasiid dárkkisteami, rapporterema ja iežas posišuvnna mearrideami várás. Departemeanta sáhttá mearridit man muddui fanas galgá máksit goluid dákkár biergasiid háhkama, atnui lágideami ja geavaheami ovddas.
 
t) fáktoriid birra go mearrida daid čollejuvvon guliid deattu, mat buktojuvvojit gáddái, buvttaduvvojit, vurkejuvvojit dahje fievrriduvvojit.
 

Departemeanta sáhttá mearridit ahte iešguđet máttodaga olleseari oassi mii lea mearriduvvon § 4 vuođul, galgá dolvojuvvot buvttadeapmái dihto guovllu gádderusttegii. Ollesearis sáhttá bidjat dihto hivvodagaid dihto áigodagaide ja dihto fanasčohkiide.

Dakkár máttodagaid bivdima oktavuođas, mii orru áitimin dáid náliid, sáhttá departemeanta gieldit ahte Norgga fatnasa geavahit earát go Norgga stáhtalahtut dahje dat geat leat ovttadássásaččat Norgga stáhtalahtuiguin § 1 nuppi lađđasa vuođul.

Departemeantta lobi haga ii oaččo giige luoitit organismmaid ja ealli meađđimiid vuonaide ja mearraguovlluide. Láhkaásahusain dahje bođu mearrádusain sáhttá lohpi addojuvvot luoitit dihto organismmaid dihto guovlluide.

Rievdaduvvon juovlamánu 23. b. 1988-mannosaš lágain nr. 99, geassemánu 11. b. 1993-mannosaš lágain nr. 73, suoidnemánu 17. b. 1998-mannosaš lágain nr. 57 ja geassemánu 15 b. 2001-mannosaš lágain nr. 51.

§ 4a. Guolásteaddjiidlogahallamii girjekeahtes guolásteaddjiid bivddusráddjen.

Jus departemeanta ii mearrideš eará § 4 vuođul, de sáhttá olmmoš gii ii leat girjejuvvon guolásteaddjiid ja bivdiid jna. logahallamii (guolásteaddjiidlogahallamii), guolástit čuovvovaš bivdosiiguin:

a) giehtaváđuin, stákkuin ja dušše ovttain giehtaváđđomašiinnain dahje uštinmašiinnain,
 
b) firpmiiguin mat oktiibuot eai leat guhkibut go 210 mehtera,
 
c) liinnaiguin main leat eanemusat 300 vuokka ja
 
d) eanemusat 20 dáinniin dahje merddiin.
 

Guolásteaddjiidlogahallamii girjekeahtes guolásteaddjiin ii leat lohpi bivdit trolain, snoranuhtiin ja nuhtiin. Departemeanta sáhttá addit sierralobi bivdit gáddenuhtiin.

Ovttaskas fatnasis ii sáhte bivdit eanet bivdosiiguin go dat mat leat namahuvvon vuosttas lađđasis.

Departemeanta sáhttá dán paragráfa vuođul mearridit láhkaásahusaid dan birra mo sáhttá hábmet bivdosiid, mii sáhttá lohkkojuvvot bivddusin ja mo astoáiggiguolásteapmi galgá čađahuvvot.

Lasihuvvon geassemánu 13. b. 1997-mannosaš lágain nr. 41.

§ 5. Fanasearit.

Go dihto guollemáttodaga stuorámus sálašhivvodat lea mearriduvvon § 4 vuođul dahje go dihto máttodaga ekonomalaš ja jierpmálaš ávkkástallan dahká dan govttolažžan, de sáhttá departemeanta addit láhkaásahusaid oassálasti fatnasiid eriid birra dihto áigodagaide ja juohke bivdomátkái.

Sálašráddjema sáhttá mearridit ovtta dahje eanet bivddusčohkiid, fanasčohkiid ja sturrodatčohkiid várás.

Fatnasiid eriid sáhttá mearridit fatnasiid sturrodaga vuođul, goastadannávcca vuođul ja dan barggaheami vuođul, maid sállaša buvttadeapmi gáibida fatnasis ja gáttis. Iešguđet bivddusčohkiid earit eai dárbbaš mearriduvvot ovtta stuorisin.

Daid fatnasiid earit, mat guolástit dahje bivdet ovttalágan bivdosiin, sáhttet ovtta áigodahkii mearriduvvot dan buohkanas eari vuođul, mii lea muhtun eriid dáfus muddejuvvon guolástusain. Viidáseappot sáhttá mearridit sálašráddjema dahje gildosa oassálastit muhtun eriid dáfus muddejuvvon guolástusain, go eará guolástusaid fatnasat oktiibuot ožžot govttoleabbo sálašortnega.

Rievdaduvvon juovlamánu 23. b. 1988-mannosaš lágain nr. 99.

§ 5a. Sierra earreortnegat.

Eriid heivehettiin konsešuvdnadárbbašeaddji trola- ja soaikonuohttefatnasiidda sáhttá guoskevaš čoahki olleseari juohkit ovttasturrosaš earrin (ovttadatearrin), maid lohku sáhttá leat stuorát go guoskevaš fanasčoahki oassálasti fatnasiid lohku. Ovttadatearri sáhttá juhkkojuvvot máŋggasturrosažžan čoahki oassálasti fatnasiidda. Guoskevaš čoahki olleseari rámmaid siskkabealde sáhttet maiddái mearrridit eará sierralágan earreortnegiid mat mielddiset buktet ahte earit juhkkojuvvojit máŋggasturrosažžan oassálasti fatnasiidda, dás maiddái earrelonuhanortnegiid.

Vuosttas lađas gusto seamma láhkai eará fatnasiidda mat oassálastet čohkiin, maidda searvan lea ráddjejuvvon.

Departemeanta sáhttá láhkaásahusain addit dárkilat mearrádusaid ovttadateriid mearrideami ja juohkima birra.

Lasihuvvon juovlamánu 21. b. 1984-mannosaš lágain nr. 94, rievdaduvvon juovlamánu 23. b. 1988-mannosaš lágain nr. 99, geassemánu 11. b. 1993-mannosaš lágain nr. 74, cuoŋománu 30. b. 1999-mannosaš lágain nr. 21 ja geassemánu 1. b. 2001-mannosaš lágain nr. 25.

§ 6. Vuovdinorganisašuvnnaid váldi mearridit eriid.

Go dihto guollemáttodahkii lea mearriduvvon stuorámus sálašhivvodat, de sáhttá departemeanta fápmudit vuovdinorganisašuvnna, man njuolggadusat leat dohkkehuvvon juovlamánu 14. b. 1951-mannosaš lága nr. 3 vuođul njuoskaguliid gávppašeami birra, mearridit oassálasti fatnasiid eriid dihto juogadannorpmaid vuođul. Vuovdinorganisašuvdna sáhttá viidáseappot dárkilat njuolggadusaid vuođul fápmudahttojuvvot addit láhkaásahusaid guolásteami ulmmálaš čađaheami birra.

§ 7. Mearriduvvon eari badjelmearálaš sállaša duogušteapmi.

Jus fanas bivdá eambbo go dan sálašhivvodaga mii lea mearriduvvon § 5, § 5 a ja § 6 vuođul, de oažžu dat vuovdinorganisašuvdna, masa sállaša vuosttamuš gávppašeapmi lea biddjojuvvon, lassesállaša dahje dan árvvu. Ná galgá leat beroškeahttá das šattaš go das ráŋggáštusovddasvástádus vai ii.

Vuovdinorganisašuvdna mearrida lea go sáhka badjelmearálaš bivddus nu mo namahuvvon vuosttas lađđasis, ja dat maiddái rehkenastá lassesállaša sturrodaga ja dan árvvu.

Departemeanta sáhttá addit láhkaásahusaid das ahte vuovdinorganisašuvdna sáhttá buhtadit gáddáibuktingoluid, go lea čielggas ahte lassesálaš ii lean bivdojuvvon eaktodáhtolaččat.

Departemeanta sáhttá maiddái addit láhkaásahusaid das mo dat sálaš dahje dan sállaša árvu, mii lei badjel mearriduvvon eari, galgá rehkenastojuvvot, ja mo ruđat galget geavahuvvot.

Rievdaduvvon juovlamánu 21. b. 1984-mannosaš lágain nr. 94 ja juovlamánu 23. b. 1988-mannosaš lágain nr. 99.

§ 8. Lohpi guolástit trolain.

Ii leat lohpi bivdit trolain Norgga nannáma olggobealde dan mearraviidodagas, man olgorádjá lea 12 mearramiilla vuođđolinnjáin eret. Gielddus ii gusto reahkatrolemii ja kreaktatrolemii.

Gonagas sáhttá mearridit ahte galgá leat lohpi trolet mearraguovlluin gaskal 4 ja 12 mearramiilla vuođđolinnjáid olggobealde miehtá rittu dahje dihto riddogaskkaid nuorttabealde 136 grádasaš njulgeslinnjá man vuolggasadji lea Lindesnesa mearračuovga.

Gonagas sáhttá mearridit ahte galgá leat lohpi trolet Norgga fatnasiin, man tonnaša lea lagabut ráddjejuvvon, mearraguovllus gaskal 4 ja 12 mearramiilla vuođđolinnjáid olggobealde eará riddogaskkain go dat mii namahuvvui nuppi lađđasis, go guolástusa ulbmil lea háhkat sállaša dahje sálašbuktagiid buvttadeapmái Norgga rusttegiin dahje háhkat varasguoli Norgii. Lohpi sáhttá ráddjejuvvot dihto guovlluide ja dihto áigodagaide.

Departemeanta sáhttá addit láhkaásahusaid das ahte vuosttas gielddus ii galgga gustot guolásteapmái dihto guollešlájaid bivdimii baskkesčalmmat govdutrolain.

Departemeanta mearrida mii galgá lohkkojuvvot trolan.

Rievdaduvvon juovlamánu 23. b. 1988-mannosaš lágain nr. 99 ja geassemánu 11. b. 1993-mannosaš lágain nr. 73.

§ 8a. Lohpi guolástit stuorát fatnasiin mii geavaha eará bivdosa go trola.

Departemeanta sáhttá láhkaásahusain gieldit guolásteami dihto sturrodaga stuorát fatnasiin gáddeguoraid vuođđolinnjáid siskkabealde dahje linnjá siskkabealde mii lea gessojuvvon dihto gaskkas vuođđolinnjáin eret.

Láhkaásahusas sáhttet addojuvvot iešguđetlágan mearrádusat vuosttas lađđasa vuođul

a) fatnasiid sturrodaga vuođul,
 
b) iešguđet bivdosiid várás,
 
c) jagi iešguđet áiggiid várás,
 
d) iešguđet riddogaskkaid várás.
 

Lasihuvvon geassemánu 30. b. 2000-mannosaš lágain nr. 61.

§ 9. Girjengeatnegasvuohta ja geatnegasvuohta guldalit radio.

Departemeanta sáhttá láhkaásahusain geatnegahttit guolástus- ja bivdofatnasa eaiggáda dahje geavaheaddji dieđihit guolástushálddahussii ja vuovdinorganisašuvnnaide sálašhivvodaga, sturrodatčoahkádusa, guollešlájaid, bivdoáiggi, bivdoguovllu, bivdosa ja sállaša árvvu birra, ja dieđihit goas lea guođđán bivdoguovllu, goas lea gáddái joavdan, geasa ja man geavahussii sállaša áigu vuovdit ja addit fanasdoalu rehketdoalu. Departemeanta sáhttá mearridit dárkilat láhkaásahusaid girjen- ja dieđihangeatnegasvuođa birra, dás maiddái sierranjuolggadusaid dan sállaša birra, maid ieš buvttada, ovddalgihtiidieđiheami birra, sállaša addima birra vuostáiváldái ja dan birra man dávjá girjengeatnegasvuohta galgá čađahuvvot.

Departemeanta sáhttá láhkaásahusain mearridit ahte bivdooassálastit dahje guolástusoassálastit galget guldalit dihto radiofrekveanssaid dihto áiggiid vai ožžot dieđuid daid muddemiid birra, mat biddjojuvvojit doibmii. Departemeanta sáhttá addit dárkilat njuolggadusaid dákkár dieđuid almmuheami birra. Departemeanta sáhttá láhkaásahusain maiddái mearridit ahte guolástusfatnasa eaiggádis dahje geavaheaddjis lea geatnegasvuohta guldalit ja vástidit čuorvumiid jna. radiotelefovnnas.

Rievdaduvvon ođđajagimánu 19. b. 1990-mannosaš lágain nr. 2, geassemánu 11. b. 1993-mannosaš lágain nr. 73 ja geassemánu 15. b. 2001-mannosaš lágain nr. 51.

§ 9a. Girjengeatnegasvuohta go váldá vuostá sállaša.

Departemeanta sáhttá láhkaásahusain geatnegahttit juohkehačča gii váldá vuostái dahje vurke sállaša dahje gávppaša sállašiin Norgga dahje olgoriikka fatnasis, addit girjemiid ja dieđuid sálašhivvodaga birra guolástushálddahussii ja guoskevaš vuovdinorganisašuvdnii. Seammá gusto go sálaš sirdojuvvo nuppi guolástusfatnasis nuppi fatnasii. Departemeanta sáhttá láhkaásahusain geatnegahttit juohkehačča gii vurke sállaša dahje gávppaša dakkár sállašiin,

a) hálddustis atnit biergasiid sálašhivvodaga dárkkisteami várás,
 
b) dealgat sállaša dihto láhkai, ja
 
c) hálddustis atnit vurkenlánjaid ja sálašlanjaid tevnnegiid ja válddahusaid ja vel dokumeantta mii čájeha mo sálaš lea delgojuvvon.
 

Departemeanta sáhttá láhkaásahusain mearridit ahte juohkehaš gii váldá vuostái dákkár sállaša, galgá ovddalgihtii dieđihit guolástushálddahussii dahje guoskevaš vuovdinorganisašuvdnii guolástanfatnasa gáddáiboahtima.

Lasihuvvon geassemánu 11. b. 1993-mannosaš lágain nr. 73, rievdaduvvon geassemánu 15. b. 2001-mannosaš lágain nr. 51.

§ 9b. Departemeanta sáhttá láhkaásahusain geatnegahttit su gii buktá sállaša, máksit divada sállaša árvvus buot guolástusfatnasiid návcca heiveheami struktuvrafondii.

Departemeanta addá dárkilat mearrádusaid divadiid birra, dás maiddái divatmáksingeatnegasvuođa birra, divada sisagáibideami birra ja struktuvrafoandda geavaheami birra, ja vel su dieđihangeatnegasvuođa birra, gii buktá sállaša vuostáiváldái ja gii vuostáiváldá sállaša. Divada sáhttá bákkuin mávssihit. Divatsturrodaga galgá Stuorradiggi mearridit jahkásaš bušeahttameannudeamistis.

Divada sisagáibidangolut ja doarjjajuolludeamit struktuvrafoanddas buhtaduvvojit sisamáksojuvvon divatruđaiguin.

Dát paragráfa gusto vihtta jagi fápmuiboahtima beaivvi rájes.

Lasihuvvon njukčamánu 28. b. 2003-mannosaš lágain nr. 19 (fápmui biddjojuvvon suoidnemánu 1. b. 2003 njukčamánu 28. b. 2003-mannosaš resolušuvnnain nr. 411).

§ 10. Muddenráđi gelbbolašvuohta.

Ovdalgo ráhkaduvvojit muddenmearrádusat § 4 ja § 8 vuođul, de sáhttá dáhttut cealkámuša ráđis man departemeanta lea nammadan. Muddenráđi cealkámuša galgá dáhttut ovdalgo fanasearit mearriduvvojit § 5 vuođul.

Departemeanta addá dárkilat njuolggadusaid daid ráđiid čoahkádusa ja doaimma birra, mat nammaduvvojit vuosttas lađđasa vuođul.

Kapihtal III. Sállaša geavaheapmi ja bálkesteapmi ja gávppašeapmi sállašiin.

§ 11. Sállaša geavaheapmi ja bálkesteapmi.

Eallinnávccalaš guliid maid leat bivdán rihkodettiin dán lága mearrádusaid dahje dán lága vuođul addojuvvon mearrádusaid, galget dallánaga luoitit merrii.

Departemeanta sáhttá gieldit jápmán dahje jámadeaddji guliid buktimis gáddái ja gieldit sállaša ja guollebázahusaid bálkesteames merrii.

Jus jápmán dahje jámadeaddji guolit mat leat bivdojuvvon rihkodettiin dán lága mearrádusaid dahje dán lága vuođul addojuvvon mearrádusaid, fievrriduvvojit gáddái eaktodáhtolaččat dahje gohččuma mielde, de oažžu gullevaš vuovdinorganisašuvdna sállaša dahje dan árvvu. Seammá gusto jus guliid buket vuostáiváldái nu ahte rihkkot dán lága mearrádusaid dahje dán lága vuođul addojuvvon mearrádusaid. Guolástusdirektoráhta dahká duoguštanmearrádusa. Departemeanta sáhttá addit láhkaásahusa das ahte vuovdinorganisašuvdna sáhttá buhtadit goluid go lea čielggas ahte sálaš ii leat bivdojuvvon eaktodáhtolaččat. § 7 njealját lađas geavahuvvo seamma láhkai. Departemeanta sáhttá ovttaskas guolástussii mearridit láhkaásahusain das ahte dat sálaš dahje sálašárvu, maid vuovdinorganisašuvdna galgá oažžut, galgá uhciduvvot.

Rievdaduvvon juovlamánu 23. b. 1988-mannosaš lágain nr. 99 ja geassemánu 15. b. 2001-mannosaš lágain nr. 51.

§ 12. Gávppašangielddus.

Ii leat lohpi vuostáiváldit sállaša dahje gávppašit sállašiin maid leat bivdán rihkodettiin dán lága mearrádusaid dahje dán lága vuođul addojuvvon mearrádusaid. Gávppašeapmi lea liikká lobálaš go Guolástusdirektoráhta lea mearridan § 11 vuođul ahte vuovdinorganisašuvdna galgá oažžut sállaša.

Dárkkistansivaid geažil sáhttá departemeanta gieldit dan sállaša riikii sisafievrrideames, mii lea bivdojuvvon Norgga guolástusduopmoválddi olggobealde dan áiggi go ii leat lohpi gávppašit sállašiin dán paragráfa vuođul.

Rievdaduvvon juovlamánu 23. b. 1988-mannosaš lágain nr. 99.

Kapihtal IV. Guolástus ja bivdu mearas sotnabeivviid ja basiid.
§ 13. Ráfáiduhttin bassin.

Departemeanta sáhttá addit láhkaásahusa guolásteami ja bivdima birra sotna- ja bassebeivviid dahje daid oktavuođas dihto guovlluid dahje dihto guolástusaid dahje dihto fanasčohkiid várás, go dát lea dárbbašlaš fuolahettiin

a) guolásteami ja bivdima jierpmálaš dahje ulbmillaš doaimmaheami ja čađaheami,
 
b) dábálaš ráfáiduhttima bassin, dahje
 
c) eará erenoamáš dilálašvuođaid.
 

Guovlluin gosa bearráigeahččo- dahje juogusortnegat leat ásahuvvon, gč. kap. VII, sáhttá departemeanta gieldit lustaoagguma ja astoáiggiguolásteami go láhkaásahusat leat dan várás addojuvvon vuosttas lađđasa vuođul:

Rievdaduvvon geassemánu 1. b. 2001-mannosaš lágain nr. 26.

Kapihtal V. Ortnetnjuolggadusat bivdoguovllus jna.

§ 14. Várrugasvuohta.

Son gii boahtá bivdoguvlui gos bivdosat leat mearas, galgá iskat gokko bivdosat leat.

Fatnasat eai galgga stivret dahje orustit nu ahte bivdosat vahágahttojuvvojit dahje dárbbašmeahttumit sáhttet vahágahttojuvvot dahje ahte bivdinvejolašvuođat dárbbašmeahttumit heađuštuvvojit. Dát geatnegasvuohta čájehit várrugasvuođa gáibiduvvo maiddái go bivdosiid leat suohppumin, feastimin ja oahppamin.

Bivdinvejolašvuođa ii leat lohpi heađuštit dahje bilidit báhčalemiin, riejain jd.

§ 15. Garvingeatnegasvuohta.

Son gii bivdá rievdi bivdosiiguin dahje bivdosiiguin mat festojuvvojit, galget garvit orru bivdosiid.

Ii leat lohpi áŋkorastit dakkár bivdosadjái gokko golgadanfierpmit dahje govduliinnat leat suhppojuvvon ja leat rievdamin.

Fatnasiin main eai leat bivdosat mearas, galget sirdit go gohčohallet jus dat gártet daid guolásteaddjiid ovdii, geat leat bivdigoahtán dahje suohppugoahtán bivdosiiddiset.

Áŋkorastojuvvon fanas mii heađušta nuohttuma, galgá sirdit go gohčohallá jus eará dohkálaš áŋkorastinsadji lea dakko lahkosiin.

§ 16. Suohppunovdavuorronjuolggadus.

Das gii vuosttamužžan suohppugoahtá bivdosiiddis ja joatká dan dadjat jo oruskeahttá, lea vuoigatvuohta dan mearraviidodahkii, maid bivdosat gáibidit dahje šaddet gokčat.

Jus guokte dahje eanet fatnasat suohppugohtet bivdosiiddiset oktanaga, de dain lea seamma vuoigatvuohta.

§ 17. Guolásteapmi vuoggabivdosiiguin.

Vuoggabivdosiiguin galgá guolástit sihkkaris gaskkas eret suhppojuvvon nuohtis ii ge lagat go 100 mehtera das eret.

§ 18. Guolásteapmi gáddenuhtiin.

Jus steaŋga lea biddjojuvvon, de ferte nuohti bures gozihit. Jus eai oro leamen čoavdemeahttun hehttehusat, de galgá guolásteaddji fanas go gohčohallá dallánaga luoitilastit nuohti bodneleabbui nu ahte dárbbašlaš johtolat ii heađuštuvvo.

Vai garvvášii unohas gilvvu go lea bivdimin sallihiid ja šealgoreavvasiid gáddenuhtiin, sáhttá departemeanta addit láhkaásahusaid das mat vuoigatvuođat bivdis galget leat gáddenuohttebivddus guolásteami ektui eará bivdosiiguin.

§ 19. Guolásteapmi soaikonuhtiin.

Soaikonuohti galgá suohpput seahpeborddi beallái nu ahte fanas johtá birra nuohti seahpebeliid.

§ 20. Mearragolgadeapmi.

Jus giige suohppu golgadanfirpmiidis nuppiid golgadanfirpmiid lahka ja oktiirievdan ii oro garvimis, de galgá juoidá dahkkojuvvot sihkkarvuođa dihtii vai garvá oktiirievdama, vaikko geassit de ferteš bivdosiid. Seamma láhkai galgaba goappašagat dahkat go lea oktiirievdanvárra eará sivaid geažil.

Son gii golgadanfierbmeleŋkká feastidettiin dagaha ahte su leaŋká deaivá eará bivdosiid, galgá vuosttamužžan geassit iežas firpmiid.

§ 21. Guolásteapmi trolain ja snoranuhtiin.

Ii leat lohpi bivdit trolain dahje snoranuhtiin lagat go ovtta mearramiilla suhppojuvvon guolástan- dahje bivdobivdosis dahje dákkár bivdosiid mearkkas dahje fatnasis mii fierpmástallá dahje liinnastallá.

Departemeanta sáhttá mearridit ahte vuosttas lađđasa rádjá galgá leat oanehat dahje ii oppa galgga gustot ge:

a) reahka- dahje šákšatrolemii,
 
b) guolásteapmái snoranuhtiin,
 
c) rádjaguovlluide gokko trolas ja/dahje snoranuohtis lea áidnavuoigatvuohta dihto guvlui § 4 bustáva g vuođul.
 

Dán paragráfa mearrádusat eai galgga geavahuvvot doppe gos juogusortnet lea ásahuvvon § 33 vuođul.

Rievdaduvvon juovlamánu 23. b. 1988-mannosaš lágain nr. 99.

§ 22. Bivdosiid oktiisorron.

Sus geas bivdosa geasidettiin leat earáid bivdosat sorron iežas bivdosiidda, lea geatnegasvuohta dieđihit dan birra.

Jus ii leat vejolaš geassit iežas bivdosiid nu ahte nuppiid bivdosat eai vahágahttojuvvo, de galgá dieđihit buot berošteaddjiide ovdalgo daid geassigoahtá.

Jus nuppiid bivdosiid ferte botket dahje gálgat go dat leat sorrojuvvon nuppi bivdosii dahje fatnasii, de galgá dan dahkat nu ahte ollislaš vahát šaddá nu uhcci go vejolaš. Ii leat lohpi botket nuppi olbmo bivdosa jus bivdosiid sáhttá sirret eara láhkai.

Jus nuppi olbmo bivddus lea botkejuvvon dahje čovdojuvvon eará osiin, de galgá daid fas albma láhkai oktii čatnat dahje geatnit. Oktii sorrojuvvon bivdosiid mat eai fievrriduvvo gáddái, galgá albma láhkai buddet.

§ 23. Bivdosiid merken.

Departemeanta sáhttá addit láhkaásahusaid bivdosiid ja buddemiid merkema birra.

§ 24. Bávkkanasaid ja báhčinvearjjuid geavaheapmi.

Ii leat lohpi guolástit bávkkanasaiguin. Fatnasis eai galgga leat bávkkanasat go dat lea guolástanguovllus dahje johtimin dohko dahje doppe eret.

Bávkkanasaid sáhttá geavahit go árenastá fállá. Departemeanta addá láhkaásahusaid das mo galgá heakkahuhttit njurjo, fállá, ákkolaggámáttu (šuorjja) ja dakkáračča.

Departemeanta sáhttá gieldit báhčinvearjjuid geavaheames guolásteamis ja addit láhkaásahusaid dákkár bivdovuogi birra.

§ 25. Steaŋgga bidjan.

Juohkehaččas gii nuohttu, lea vuoigatvuohta giddet feastonuohti gáddái, go dat dáhpáhuvvá govttolaš gaskkas eret viesus (barttas) gos leat olbmot, ja go dat ii šatta menddo sakka earáid ovdii dahje daid heađuš.

Ii leat lohpi guolástit lagat go 100 mehtera ja johtit lagat go 20 mehtera dakkár feastinnuohtis dahje steaŋggas eret, mii lea giddejuvvon gáddái dahje áŋkorastojuvvon eara láhkai.

Departemeanta sáhttá mearridit lahkaásahusaid guliid feastima ja steŋgii bidjama birra mearas, dás maiddái guliid atnima birra steaŋggas ja steaŋgga rahpama birra amaset guolit vaháguvvat, fuotnut dahje amaset guolit nuoskkidit birrasiid dahje amaset birrasat nuoskkidit guliid.

§ 26. Gielddus guođđit áđaid merrii.

Ii leat lohpi bálkestit bivdosiid ja eará áđaid mat sáhttet heađuštit guolásteami, vahágahttit guliid ja bivdosiid dahje vahágahttit fatnasiid. Ii leat lohpi diktit bivdosiid, buddemiid ja eará áđaid orrut dárbbašmeahttumit mearas dahje mearrabotnis.

Sus gii rihkku dán paragráfa, lea geatnegasvuohta čorget ja jávkadit eret áđaid. Guolástusdirektoráhta sáhttá gáibidit čorget ja jávkadit eret áđaid.

Jus nuppi lađđasis addojuvvon gáibádus ii čuvvojuvvo, de sáhttá Guolástusdirektoráhta čađahit dárbbašlaš doaibmabijuid maid goluid ja vára ovddasvástideaddji ferte badjelasas váldit. Dákkár doaibmabijuid goluid sáhttá bákkuin mávssihit.

Rievdaduvvon geassemánu 11. b. 1993-mannosaš lágain nr. 83. - Gusto borgemánu 10. b. 1984-mannosaš resolušuvnna nr. 1552 vuođul nu guhkás go dat heive eará doaimmaide go guolásteapmái.

§ 27. Guolásteapmi jna. ja eará doaibma.

Suodjalan dihtii lunddolaš ja dikšojuvvon guolleresurssaid, mearrašattuid šaddadanrusttegiid ja guolásteaddjiid bivdinvejolašvuođaid, dás maiddái nuohttesuhppen- ja steaŋgabidjansajiid geavaheami, sáhttá Gonagas addit láhkaásahusaid eará doaimmaid čađahemi várás go guolásteami várás siskkabealde dan rájá mii lea 4 mearramiilla vuođđolinnjáin eret.

§ 28. Guolásteapmi biebmanrusttegiid lahka.

Guolástan- ja johtingildosa birra biebmanrusttegiid lahka gustojit geassemánu 14. b. 1985-mannosaš lága nr. 68 njuolggadusat guliid, skálžoealliid ja dakkáraččaid biebmama birra.

Rievdaduvvon geassemánu 16. b. 1989-mannosaš lágain nr. 58.

Kapihtal VI. Bivdosiid gádjun.

§ 29. Dieđihangeatnegasvuohta.

Son gii gádju eret rievdan, láhppojuvvon dahje guđđojuvvon bivdosa, dás maiddái geahppafatnasa ja eará biergasiid, galgá johtileamos lági mielde dieđihit dán birra eaiggádii dahje lagamus almmolaš eiseváldái.

§ 30. Gádjunbálká.

Sus gii gádju dakkár bivdosa mii lea namahuvvon §:s 29, lea vuoigatvuohta oažžut gádjunbálkká mii mearriduvvo virolašvuođa dahje govttolašvuođa vuođul. Gádjunbálká ii galgga leat gáddjojuvvon bivdosa árvvu stuorát.

Gáddju oažžu dan sállaša maid son gádju. Jus sállaša árvu lea mealgat stuorát go gádjunbálká, de dat sáhttá vuoliduvvot dahje sihkkojuvvot.

§ 31. Lotnun.

Eaiggát ii leat geatnegahttojuvvon lotnut dan mii lea gáddjojuvvon. Ii sáhte gáibidit oažžut dan mii lea gáddjojuvvon, ovdalgo gádjunbálká ja golut leat máksojuvvon.

§ 32. Láhkaásahusat gádjuma birra.

Departemeanta sáhttá mearridit láhkaásahusaid bivdosiid gádjuma birra.

Kapihtal VII. Juhkosat ja báikkálaš bearráigeahčut.
§ 33. Bearráigeahččit ja juhkosat.

Departemeanta sáhttá dihto guovlluide mearridit ahte ovtta dahje eanet bivddusčohkiid várás galget válljejuvvot bearráigeahččit ja juhkosat.

Jus guovllus leat eanet juhkosat, de sáhttá departemeanta nammadit juhkosiid oktasaš ovdaolbmo. Dakkár guovllu várás sáhttá departemeanta maiddái mearridit ahte doppe galgá leat oktasašjuogus.

§ 34. Bearráigeahččiid bargamušat.

Bearráigeahččit galget ovddastit guolásteaddjiid beroštumiid bisuhettiin ráfi ja ortnega bivdoguovllus ja sii galget bagadettiin ja várrehettiin geahččalit eastadit daid mearrádusaid rihkkuma, mat leat addojuvvon dán lágas dahje dán lága vuođul.

§ 35. Juhkosa gelbbolašvuohta.

Juhkosat mat leat nammaduvvon § 33 vuođul, sáhttet, hehtten dihtii iešguđet bivddusčohkiid oktii boahtimis, dahje sihkkarastin dihtii guolásteami jierpmálaš čađaheami, go mearrádusat addojuvvon § 4 vuođul eai leat hehttehussan, iežaset guovllu várás addit láhkaásahusid:

a) mearragaskkaid juohkima birra iešguđet bivdosiid geavaheaddjiid mielde,
 
b) bivdosiid suohppuma ja geassima birra, dás maiddái mearrádusaid birra mat gusket suohppuma ja geassima signálaide ja áiggiide,
 
c) bivdobáikái vuolgima áiggiid birra, dás maiddái signálamearrádusaid birra,
 
d) gildosa birra leat bivdobáikkis dihto áiggiid,
 
e) bivdosiid buddema birra,
 
f) bivdosiid merkema birra go dat eai šatta vuostálagaid daid láhkaásahusaiguin, mat leat addojuvvon § 23 vuođul.
 

Láhkaásahusaid mat leat addojuvvon vuosttas lađđasa vuođul, sáhttet bivddusčoahki 10 oassálasti mat leat ovddastuvvon juhkosis, dahje uhcimusat viđas bivddusčoahkis mii ii leat ovddastuvvon juhkosis, guoddalit Guolástusdirektoráhtii ovdalgo 2 vahku leat gollan fápmuibidjama maŋŋá. Guoddaleapmi ii mielddisbuvtte maŋideami.

Rievdaduvvon juovlamánu 23. b. 1988-mannosaš lágain nr. 99.

§ 36. Láhkaásahusat juhkosiid birra.

Departemeanta sáhttá addit láhkaásahusaid §§ 33-34 njuolggadusaid čađaheami ja ollisteami birra ja juhkosiid organiserema ja doaibmaguovllu birra.

§ 37. Hálddašanlága geavaheapmi.

Hálddašanlága kapihtal VII ii gusto daidda mearrádusaide, mat leat addojuvvon § 35 vuođul.

§ 38. Báikkálaš guolástusbearráigeahčut.

Departemeanta sáhttá dihto guovlluide ásahit báikkálaš guolástusbearráigeahču.

Departemeanta sáhttá dáidda guovlluide addit láhkaásahusaid bearráigeahččobirradagaid juohkima birra, bearráigeahču doaibmanáiggi birra ja guolástusoassálastiid dieđihan- ja girjengeatnegasvuođa birra.

Dán bearráigeahču čađaheapmái sáhttá departemeanta nammadit bearráigeahččohoavdda.

§ 39. Báikkálaš guolástusbearráigeahču gelbbolašvuohta.

Bearráigeahčču galgá gozihit ahte dán lága mearrádusat ja juovlamánu 14. b. 1951-mannosaš lága nr. 3 mearrádusat njuoskaguliid gávppašeami birra ja ahte láhkaásahusat mat leat addojuvvon dáid lágaid vuođul, čuvvojuvvojit. Departemeanta sáhttá addit láhkaásahusaid das mo dán lága čuovvun galgá gozihuvvot.

Bearráigeahčču galgá gozihandoaimmastis beassat fatnasii hehttejumi haga. Fatnasa ovddasvástideaddji galgá bearráigehččui addit dan veahki ja daid dieđuid, maid dat dárbbaša.

Gonagas sáhttá mearridit ahte bearráigeahččohoavddas galgá leat politiija- ja áššáskuhttinváldi, ja addit dárkilat mearrádusaid bearráigeahččohoavdda válddi birra dábálaš politiija- ja áššáskuhttineiseválddi válddi ektui.

Bearráigeahččohoavda sáhttá iežas gelbbolašvuođain goalmmát lađđasa vuođul addit bearráigeahču virgeolbmui politiijaválddi ja vuoigatvuođa sáhkohit. Jus bearráigeahččohoavda ii leat nammaduvvon, de sáhttá departemeanta addit dákkár válddi.

Sáhttá gáibidit ahte son gii lea áššáskuhttojuvvon, dallánaga dieđiha dohkkeha go son vai ii go dohkket dan sáhku, maid bearráigeahču virgeolmmoš lea sutnje čálihan.

§ 40. Báikkálaš guolástusbearráigeahču soabaheapmi.

Báikkálaš guolástusbearráigeahču virgeolbmot galget nu bures go lea vejolaš geahččalit čoavdit dakkár soahpameahttunvuođa, mii lea bohciidan guolásteamis dahje guolásteami oktavuođas, nu ahte buot bealit leat duhtavaččat.

Borgemánu 13. b. 1915-mannosaš láhka nr. 5 duopmostuoluid birra § 106 bealatkeahtesvuođa birra gusto soabaheaddjái.

Soabaheapmi mii lea dohkkehuvvon guolástusbearráigeahču vehkiin addá vejolašvuođa erenoamáš bákkuin mávssihit dan mii lea soabaduvvon, bággolonistanlága vuođul go guktot bealit leat soahpamuša vuolláičállán ja soabaheaddji virgeolmmoš lea vuolláičállima duođaštan.

Rievdaduvvon geassemánu 26. b. 1992-mannosaš lágain nr. 86.

§ 41. Sierra riektemeannudannjuolggadusat.

Duopmostuollu galgá dárbbašmeahttun vuordima haga ja eará ámmátáššiid ovdal ovddidit dakkár áššiid, mat gusket lágaid ja láhkaásahusaid rihkkumii nu mo namahuvvo § 39 vuosttas lađđasis, dalle go bearráigeahčču § 38 vuođul ain lea doaimmas.

Áššečuoččaldahttin soahpameahttunvuođa geažil mii lea bohciidan guolásteamis dahje guolásteami oktavuođas dalle go bearráigeahčču ain lea doaimmas, sáhttá, go eará láhka dahje tariffašiehtadus ii dan cakka, dikki ovdii biddjojuvvot dan diggegottis gos guolásteapmi lei jus áššáskuhttojuvvon olmmoš, dalle go stevdnen boahtá riektái, ain orru riektegotti guovllus dahje man diggegoddi ain lea su ruoktodiggi. Vuosttas lađas gusto seamma láhkai dákkár áššečuoččaldahttimiidda.

Kapihtal VIII. Buhtadus.

§ 42. Objetiiva ovddasvástádus.

Juohkehaš gii vahágahttá bivdosiid mat leat biddjojuvvon merrii bivdin láhkai, lea geatnegahttojuvvon beroškeahttá sivalašvuođas, buhtadit vahága, dás maiddái buhtadit sállaša massima ja dinestusa massima guolásteami gaskkalduhttima geažil.

Buhtadangeatnegasvuohta vuosttas lađđasa vuođul sáhttá geahpeduvvot dahje sihkkojuvvot jus vahágahtti duođašta ahte son ii leat dagahan vahága.

§ 43. Duođaštangeatnegasvuođanjuolggadusat.

Jus rievdi dahje orru bivddus lea vahágahttojuvvon, de lea trola- ja snoranuohttebivdiin geat seamma áiggi leat trolen dahje bivdán snoranuhtiin bivdoguovllus, geatnegasvuohta duođaštit ahte sii eai leat sivalaččat vahágii, jus dilálašvuođat jo eai leat nu čielgasat ahte ii dárbbaš maidege duođaštusaid.

Rievdaduvvon juovlamánu 23. b. 1988-mannosaš lágain nr. 99.

§ 44. Pántavuoigatvuohta buhtadusa várás.

Vahátbuhtadusa gáibádussan dán lága vuođul ja buhtadusgáibádussan go oktii beaškkihit bivdofatnasat, veahkkefatnasat, fatnasat mat leat fievrrideamen guliid, dahje eará fatnasat mat leat fárus bivddus, lea vuoigatvuohta pántan váldit vahágahtti searvvi fatnasiid, bivdosiid ja sállaša. Mearralága kapihttala 3 njuolggadusat mearrapántta birra gustojit seamma láhkai. Vuoruheami dáfus lea gáibádus ovttadássásaš dainna gáibádusain, mii lea namahuvvon mearralága § 51 vuosttas lađđasa 4. nummiris.

Vuoigatvuohta pántan váldit sállaša gahččá eret go sálaš lea vuostáiváldái dolvojuvvon, muhto velgoheaddji oažžu dan sadjái pántavuoigatvuođa vuovdinárvui.

Rievdaduvvon geassemánu 24. b. 1994-mannosaš lágain nr. 39.

Kapihtal IX. Dárkkistus ja giehtaguššan.

§ 45. Guolástusdirektoráhta gelbbolašvuohta.

Guolástusdirektoráhta galgá gozihit ahte dáid lágaid mearrádusat čuvvojuvvojit: dát láhka, njukčamánu 26. b. 1999-mannosaš láhka nr. 15 guolástan- ja bivdinvuoigatvuođa birra (oassálastinláhka), juovlamánu 17. b. 1976-mannosaš láhka nr. 91 Norgga ekonomalaš avádaga birra § 3, § 4 ja § 7 bustáva b, geassemánu 17. b. 1966-mannosaš láhka nr. 19 gildosa birra suovvat olgoriikalaččaid guolástit jna. Norgga mearraguovlluin, juovlamánu 14. b. 1951-mannosaš láhka nr. 3 njuoskaguliid gávppašeami birra ja geassemánu 24. b. 1994-mannosaš láhka nr. 34 njuoskaguliid jna. vuosttas oastin logahallama birra, ja vel láhkaásahusat mat leat addojuvvon dáid lágaid vuođul.

Guolástusdirektoráhtagalgá gozihandoaimmastis beassat fatnasii ja fanaseaiggáda fitnodatkantuvrii hehttejumi haga, ja buohkaid lusa geain ealáhusoktavuođas leat guolit mat galget vurkejuvvot, fievrriduvvot dahje maiguin galgá gávppašuvvot ja sin lusa, geain leat dokumeanttat dáid guliid birra.

Guolástusdirektoráhtagalgá juohkehačča luhtte geasa nubbi lađas gusto, beassat hehttejumi haga dárkkistit rehketdoalu ja eará áššáiguoski dokumeanttaid ja dieđuid beroškeahttá das mo dat vurkejuvvojit, ja galgá hehttejumi haga beassat áššáigulli áđaid lusa. Ovddasvástideaddji dahje su ovddasteaddji galgá addit Guolástusdirektoráhtii dárbbašlaš veahki ja dieđuid, čájehit áššáigulli áđaid ja dokumeanttaid jna., duođaštit máŋgosiid, dihtorčálihusaid, vuorkálisttaid jna., ja diktit Guolástusdirektoráhta bearráigeahčči čállit mearkkastagaid sálašbeaivegirjái, vuostáiváldinjournálii ja dakkáraččaide. Ovddasvástideaddji dahje su ovddasteaddji galgá ieš vuolláičállit dan raportta maid bearráigeahčči lea čállán, muhto son sáhttá dasa čállit dárbbašlaš mearkkastagaid.

Guolástusdirektoráhta sáhttá bissehit ja dárkkistit fatnasiid ja báikkiid mat leat namahuvvon nuppi lađđasis. Fatnasa ovddasvástideaddji sáhttá gohčohallat bissehit guolásteami ja bivddu ja geassit trola ja eará bivdosa. Guolástusdirektoráhta sáhttá dárkkistandoaimmastis geassit bivdosiid ja daid buddemiid. Guolástusdirektoráhta sáhttá plombet bivdosiid, sálašlanjaid ja eará guliid ja guollebuktagiid vurkenlanjaid ja dokumeanttaid vurkensajiid, áššáiguoski dieđuid ja áđaid. Guolástusdirektoráhta sáhttá vel politiijas ge dáhttut veahki čađahit dárkkistusa.

Dárkkisteaddji sáhttá biddjojuvvot fatnasii čađahit dárkkistangohččuma ja dárkojeaddjit sáhttet biddjojuvvot fatnasii dárkot ja girjet guolástusa. Fanas galgá guossohit biepmu ja ođđinsaji. Dárkkisteaddji ja dárkojeaddji galgaba nuvttá beassat geavahit radio ja eará gulahallangaskaomiid.

Guolástusdirektoráhta sáhttá iskat fanaseaiggátfitnodaga rehketdoalu ja sáhttá gohččut galmmihanfitnodagaid addit dieđuid dan sállaša birra, mii gaskaboddasaččat lea orrumin gullevaš fitnodagas. Fanaseaiggát ja ovddasvástideaddji dan fatnasis, mii doalvu sállaša olgoriikii dahje olgoriikka fatnasiidda ja fitnodagaide dahje fitnodagat mat dolvot sállaša dahje buktagiid olgoriikii, sáhttet geatnegahttojuvvot addit daid dieđuid, maidda lea dárbu go čađaha dárkkistusa vuosttas lađđasa vuođul.

Guolástusdirektoráhta sáhttá ásahit registara daid dieđiuid čohkkema, vurkema ja geavaheami várás, maid leat ožžon dakkár biergasiiguin maidda čujuhuvvo § 4 vuosttas lađđasa s-bustávas. Departemeanta sáhttá láhkaásahusain mearridit dárkilat njuolggadusaid registara dieđuid girjema ja geavaheami birra.

Departemeanta sáhttá addit láhkaásahusaid dárkkisteami birra mii čađahuvvo dán paragráfa vuođul, dás maiddái:

a. addit mearrádusaid dárkojeaddji válddi ja geatnegasvuođaid birra,
 
b. mearridit makkár fanasčohkiin ja galli fatnasis galgá leat dárkkisteaddji dahje dárkojeaddji, ja vel mo daid fatnasiid galgá válljet,
 
c. mearridit ahte fanas ollásit dahje muhtumassii galgá máksit bálká- ja fievrridangoluid jna. dárkkisteaddji- ja dárkojeaddjiortnegiid čađahettiin,
 
d. mearridit ahte dárkkisteaddji- ja dárkojeaddjiortnegiid golut galget juogaduvvot buot oasseváldi fatnasiidda, mat leat lagabut mearriduvvon fanasčoahkis, ja
 
e. mearridit ahte fanas mii ii leat máksán geatnegahttojuvvon dárkkisteaddji- dahje dárkojeaddjigoluid, sáhttá gildojuvvot guolásteames.
 

Rievdaduvvon juovlamánu 23. b. 1988-mannosaš lágain nr. 99, ođđajagimánu 19. b. 1990-mannosaš lágain nr. 2, suoidnemánu 17. b. 1998-mannosaš lágain nr. 57, geassemánu 15. b. 2001-mannosaš lágain nr. 51 ja juovlamánu 17. b. 2004-mannosaš lágain nr. 88.

§ 45a. Vuovdinorganisašuvnnaid dárkkistanovddasvástádus jna.

Vuovdinorganisašuvdna mas leat njuolggadusat mat leat dohkkehuvvon juovlamánu 14. b. 1951-mannosaš lága nr. 3 vuođul njuoskaguliid gávppašeami birra, galgá gozihit ahte dát láhka ja dán lága vuođul mearriduvvon láhkaásahusat čuvvojuvvojit. Ovddit dadjosa goziheapmi galgá ráddjejuvvot dakkár dieđuide, mat lunddolaččat čuvvot vuovdinorganisašuvnna doaimmas juovlamánu 14. b. 1951-mannosaš lága nr. 3 vuođul njuoskaguliid gávppašeami birra, erenoamážit goziheapmi ahte bivdojuvvon sálaš ja gáddái buktojuvvon sálaš sohpet daidda mearrádusaide, mat leat addojuvvon dán lága §§ 4, 5, 5 a, 6 ja 11 vuođul.

Departemeanta sáhttá addit láhkaásahusa goziheami birra mii čađahuvvo vuosttas lađđasa vuođul ja raporterema- ja gozihandagaldumiid birra.

Lasihuvvon ođđajagimánu 19. b. 1990-mannosaš lágain nr. 2, rievdaduvvon geassemánu 15. b. 2001-mannosaš lágain nr. 51.

§ 46. Dárkkistandivat.

Departemeanta sáhttá addit láhkaásahusa dárkkistandivada birra, dás maiddái dárkilat mearrádusaid geatnegasvuođa birra divada máksit, divatgáibideami birra ja su dieđihangeatnegasvuođa birra, gii nubbái bidjá ja nuppis vuostáiváldá sállaša, go dát mearrida divatgeatnegasvuođa viidodaga.

Mávssekeahtes divada sáhttá bákkuin mávssihit.

Fámuhuhttojuvvon geassemánu 13. b. 1997-mannosaš lágain nr. 42 (fápmui biddjojuvvon skábmamánu 5. b. 1999 skábmamánu 5. b. 1999-mannosaš resolušuvnnain nr. 1143), fas lasihuvvon juovlamánu 17. b. 2004-mannosaš lágain nr. 89 (fápmui biddjojuvvon ođđajagimánu 1. b. 2005).

§§ 47-52. (Fámuhuhttojuvvon geassemánu 13. b. 1997-mannosaš lágain nr. 42 (fápmui biddjojuvvon skábmamánu 5. b. 1999-mannosaš resolušuvnnain nr. 1143).)

Kapihtal X. Ráŋggáštusmearrádusat ja riektemeannudannjuolggadusat jna.

§ 53. Ráŋggáštusovddasvástádus.

Son gii eaktodáhtolaččat dahje váruhemet rihkku dán lága mearrádusaid dahje dán lága vuođul addojuvvon mearrádusaid dahje dasa váikkuha, sáhkohallá dahje dubmehallá giddagassii čohkkát gitta 6 mánnui jus rihkkun ii deaivvahala garrasat ráŋggáštusmearrádussii. Jus leat erenoamáš čavgejeaddji dilit, de sáhttá dubmehallat giddagassii čohkkát gitta 2 jahkái.

Jus rihkkuma lea olgoriikka fanas dahkan olggobealde mearraterritoria, de ii geavahuvvo giddagasráŋggáštus. Ii ge sáhte dubmet subsidiára giddagassii jus dubmejuvvon sáhkku ii máksojuvvo. Giddagasráŋggáštus sáhttá liikká geavahuvvot njuolggadusaid vuosttas lađđasa vuođul jus dat čuovvu soahpamušas vieris riikkain, dahje fanas ii gula mange riikii.

Lága rihkkun adnojuvvo rihkkumuššan. Geahččaleapmi ráŋggáštuvvo seamma láhkai go ollašuhttojuvvon rihkkun.

Fanasjođiheaddji sáhttá dohkkehit sáhkkocealkima barggaheaddji ovddas. Barggaheaddji sáhttá maiddái dubmehallat dakkár áššis mii čuoččaldahttojuvvo fanaseaiggáda vuostái.

Jus fanasveaga lahttu lea rihkkuma dahkan ja ráŋggáštusovddasvástádus dalle gullá fanasjođiheaddjái, de ii galgga vuollásaš bargi ráŋggáštuvvot.

Rievdaduvvon suoidnemánu 20. b. 1991-mannosaš lágain nr. 66, geassemánu 13. b. 1997-mannosaš lágain nr. 42 (fápmui biddjojuvvon skábmamánu 5. b. 1999-mannosaš resolušuvnna nr. 1143 vuođul) ja geassemánu 15. b. 2001-mannosaš lágain nr. 51.

§ 54. Duogušteapmi.

Go rihkku dán lága mearrádusaid dahje dán lága vuođul addojuvvon mearrádusaid, de sáhttet duoguštit fatnasa, ja dasa gulli osiid, sállaša ja bivdosiid mat leat fatnasis, vaikke gii dal de leš eaiggát. Biergasa sajis sáhttet duoguštit biergasa árvvu olliásit dahje muhtumassii sus gii lea sivalaš dahje sus gean ovddas son lea bargan, dahje eaiggádis. Sáhttá mearriduvvot ahte pántavuoigatvuohta dahje eará vuoigatvuođat biergasiidda mat leat duoguštuvvon, ollásit dahje muhtumassii gahččet eret. Ráŋggáštuslága § 37 c mearrádusat galget gustot seamma láhkai. Go lobálaš ja lobihis sállašat leat seaguhuvvon, de sáhttet duoguštit olles sállaša.

Kapihtal XI. Fápmuiboahtin. Eará lágaid fámuhuhttin ja rievdadeapmi.
§ 55. 1. Dát láhka doaibmagoahtá dan áiggi rájes maid Gonagas mearrida.

Seamma áiggi rájes fámuhuhttojuvvojit čuovvovaš lágat: - - -

2. Lága fápmuiboahtima rájes rievdaduvvojit eará lágat čuovvovaččat: - - -

3. Mearrádusat mat leat addojuvvon geassemánu 25. b. 1937-mannosaš lága nr. 20 vuođul sallit- ja šealgoreavasbivdduid birra, geassemánu 16. b. 1939-mannosaš lága nr.7 § 14 ja § 15 vuođul fálisbivddu birra, juovlamánu 14. b. 1951-mannosaš lága nr. 1 § 5 vuođul njuorjjobivddu birra, geassemánu 17. b. 1955-mannosaš lága vuođul mearraguolásteami birra, geassemánu 16. b. 1972-mannosaš lága nr. 57 § 10, § 10 a ja § 10 b vuođul guolástusoassálastima muddema birra ja ođđajagimánu 17. b. 1975-mannosaš lága nr. 1 vuođul avádagaid birra Norgga guolástusrájá olggobealde gos ii leat lohpi trolet, galget ain gustot dassážiigo dat fámuhuhttojuvvojit dahje daid sadjái bohtet dán lága vuođul addojuvvon mearrádusat.