3.2.4 Sámi jienastuslohku...

3.2.4 Sámi jienastuslohku ja válggat

Lea deaŧalaš oččodit eambosiid sámi jienastuslohkui. Ulbmilin lea buktit faktadieđuid ja fuomášumi ieš jienastusortnega birra, ja ná váikkuhit ahte eambosat čálihit iežaset sámi jienastuslohkui. Váikkuhangaskaoapmin lea eanet ja árjjaleappot juohkit dieđuid Sámedikki máŋggalágan doaimmaid birra mat gusket báikegottiide, ovttaskas olbmuide ja sámi servodahkii ollislaččat.

Sámediggi lea, maŋŋá go Sámeláhka rievdaduvvui váldán badjelasas ovddasvástádusa fievrridit dan guovddáš sámi jienastuslogu. Sámi jienastuslogu guovddáštahttima ulbmilin lea beavttálmahttit, oktiiortnet ja kvalitehta sihkkarastit jienastuslohkui fievrridanbarggu. Sámediggi háliida dán bokte olahit buorebut geavaheaddjiid ja bálvalit sámi álbmoga, ja dasto sihkkarastit sámiid demokráhtalaš vuoigatvuođaid.

2004–2005:s čađahuvvojit ain eanet doaibmabijut erenoamážit nissonolbmuid ja nuoraid ektui maiguin movttiidahttit eambosiid čálihit iežaset sámi jienastuslohkui. Lea dárbu joatkit dutkama sohkabeliid birra sámi searvodagas ja dán oktavuođas árvvoštallat sihke válganjuolggadusaid ja Sámedikki politihkalaš arenan.

Nissonovddastus Sámedikkis lea njiedjan 33 %:s 18 %:ii 1989 rájes 2001 rádjai. Sámediggi čujuha Od.prp. nr. 33 (1986/87) mas lea árvvoštallojuvvon dalle ahte bidjat dássenmandáhtaid Sámediggái (earret eará sohkabeali geažil), muhto dat hilgojuvvui fas čuovvovaš ákkain: «Dássenmandáhta ferte atnit «heahtečoavddusin» mainna divvut válgaortnegis dan mii muđui lea heittot.» Sámediggi lea bivdán Stuorradikki ásahit dássenmandáhtaid ávkin dan sohkabeallái mas eai leat doarvái ovddasteaddjit Sámedikkis. Ráđđehus válljii maŋidit dássenmandáhtaid ásaheami dassážii go ekspeartalávdegoddi maid Sámediggi lea evttohan, lea geargan bargguinis. Ekspeartalávdegoddi ii leat vuos álgán bargat ekonomalaš sivaid geažil ja manná guhkes áigi ovdal go lávdegoddi lea geargan bargguinis.

Sámedikki mielas ii leat dárbu vuordit ekspeartalávdegotti árvalusa ja bivdá Stuorradikki fuolahit ahte Ráđđehus čuovvola Sámedikki mearrádusa dán áššis, nu ahte mii sáhttit sihkkarastit, doalahit ja erenoamážit nannet nissonovddastusa Sámedikkis boahtte válggas 2005:s. Sámediggi lea ilus go Gielda- ja guovludepartemeanta cuoŋománu 2. b. 2004 reivves, dovddahii ahte lea gearggus čuovvolit muhtun ráje dain áigeguovdilis válgaortnetáššiin, nu ahte vejolaš rievdadusaid sáhttá čađahit 2005 válgga váste.