3.3.7 Lágat ja vuoigatvuođat

3.3.7.1 Finnmárkkuláhka

Sámedikki bargu Od.proposišuvnna nr. 53 (2002–2003) Lov om rettsforhold og forvaltning av grunn og naturressurser i Finnmark (finnmárkkuláhka) ektui lea leamaš viiddis 2003:s, ja dat lea maiddái leamaš Sámedikki deaŧaleamos ášši 2003:s. Dán jahkedieđáhusas ii leat vejolaš nu viidát čállit dán ášši buot čuoggáid birra.

Sámedikki presideanta lea 05.03.03 beaiváduvvon reivves ovddidan Sámedikki gáibádusaid finnmárkkuláhkaárvalusa ektui justisministtarii. Stáhtaráđđi vástidii reivii ja čujuhii ahte su mielas lea deaŧalaš oažžut čielga vástádusa Sámedikkis láhkaárvalusa váttis beliid birra. Son deattuhii ahte eamiálbmotvuoigatvuođaide lea biddjojuvvon stuorra deaddu láhkabarggus. Reivves dovddahii stáhtaráđđi ahte háliida doallat sierra čoahkkima Sámedikki presideanttain ja fylkkasátnejođiheaddjiin ovdal go ášši ovddiduvvo stáhtaráđđái. Stáhtaráđđi lohpidii váldit oktavuođa Sámedikkiin dán čoahkkima ektui. Sámedikki presideanta ja fylkkasátnejođiheaddji eaba liikká bovdejuvvon čoahkkimii nugo lei lohpiduvvon, ja Ráđđehus almmuhii finnmárkkuláhkaárvalusa cuoŋománu 4. b. 2003.

Sámediggi meannudii finnmárkkuláhkaárvalusa miessemánu dievasčoahkkimis 19.- 23. b. 2003, geahča áššis 21/03. Sámediggi celkkii ahte Ráđđehusa láhkaárvalus ii sáhte dohkkehuvvot nugo dat lea ovddiduvvon, ja ahte láhkaárvalusa ferte ollu rievdadit ovdal go dat sáhttá dohkkehuvvot.

Sámedikki mearrádusas deattuhuvvo ahte boahtteáiggi finnmárkkuláhka ferte leat čielga álbmotrievttálaš rámmaid siskkobealde. Lágas ferte čielgasit daddjojuvvot ahte álbmotrievtti mearrádusain lea ovdamunni lága bustávva ektui vuostálašvuođaid oktavuođas. Láhka ferte dovdát ja dohkkehit sámi vuoigatvuođaid, geavahusvugiid ja riekteárbevieruid. Ferte ásahuvvot vuogádat dahje komišuvdna mii galgá iskat, árvvoštallat ja mearridit daid riektegáibádusaid mat leat vuođđuduvvon boares vieruide, dološ áiggiid rájes geavaheapmái, eamiálbmotriektái jna.

Ráđđehusa árvalus lea unnán vuođđuduvvon dan viiddis ja vuđolaš politihkalaš ja fágalaš prosessii maid Sámediggi lea atnán vuođđun Sámi vuoigatvuođalávdegottis. Láhkaproposišuvnnas lea hui unnán oktavuođa birra eará lágaide main lea stuorra mearkkašupmi sámi vuoigatvuođaide (čázádagat, guolástus, minerálaláhka jna.). Dát leat vuđolaččat čielggaduvvon ja čuvgejuvvon Sámi vuoigatvuođalávdegotti árvalusain.

Sámediggi searvvai Stuorradikki justiskomitea gulaskuddamiidda 16.06.03 ja ovddidii iežas gáibádusaid dán áššis.

Stuorradikki Justiskomitea bivddii Justisdepartemeantta guorahallat álbmotrievttálaš beliid finnmárkkulágas. Justisdepartemeanta bivddii láhkačehpiid Geir Ulfstein ja Hans Petter Graven čielggadit álbmotrievttálaš beliid Ráđđehusa finnmárkkuláhkaárvalusa oktavuođas. Jurddaboađusin lei ahte ođđa láhkaárvalus riektidiliid ja eana- ja luondduresurssaid hálddašeami birra Finnmárkkus ii ollašuhte Norgga álbmotrievttálaš geatnegasvuođaid. Álbmotriekteáššedovdiid jurddaboađus dávista Sámedikki mearrádussii dán áššis.

Jagi 2003 loahpageahčen meannudii Stuorradikki justiskomitea ođđa finnmárkkuláhkaárvalusa. Justiskomitea lea 24.10.03 beaiváduvvon reivves dovddahan ahte háliida ovttas bargat Sámedikkiin finnmárkkulága oktavuođas. Justiskomitea lea maiddái 18.12.03 beaiváduvvon reivves justisministtarii bidjan ollu gažaldagaid stáhtaráđđái, mat gusket Ráđđehusa oidnui viidáset bargui finnmárkkulágain.

Bargu finnmárkkulágain šaddá maiddái 2004:s leat Sámedikki deaŧaleamos bargu.

3.3.7.2 Minerálaláhka

Sámediggi lea áššis 32/03 buktán gulaskuddancealkámuša ođđa láhkaárvalussii minerálaresurssaid háhkama ja doaimma birra (minerálaláhka). Sámediggi deattuha ahte makkárge duohtadeamit dahje doaibmabijut eai galgga dohkkehuvvot, mat gusket minerálagávdnosiidda ovdal go sámiid vuoigatvuođat Finnmárkkus leat čielggaduvvon ja dohkkehuvvon. Danne lea Sámediggi bivdán Stuorradikki meannudit finnmárkkulága ovdal go Ráđđehus ovddida minerálaláhkaárvalusa Stuorradiggái. Sámediggi dárkilastá ahte diggi iešalddis ii vuostálastte bákteruvkedoaimma, muhto deattuha garrasit ahte dán doaimma ii sáhte čađahit dušše majoritehta servodaga eavttuiguin, muhto ferte vuhtii váldit maiddái sámiid vuođđoláhka suodjaleami go lea eamiálbmot ja minoritehta Vuođđolága § 110a mielde ja álbmotrievttálaš ja sisrievttálaš njuolggadusaid mielde eamiálbmot- ja minoritehtasuodjaleami hárrái.

Sámediggi ovddidii ášši Ealáhus- ja Gávpedepartemeantta stáhtaráđđái 03.11.03. Lohpiduvvui ahte minerálaláhkaárvalus maŋiduvvo dassážii go sámiid eana- ja čáhcevuoigatvuođat Finnmárkkus leat čilgejuvvon. 08.12.03 beaiváduvvon reivves Sámediggái čujuha stáhtaráđđi čoahkkimii mii dollojuvvui 03.11.03 Sámedikkiin, ja čállá ahte departemeanta áigu bivdit čoahkkima gos guorahallat daid čuolbmačilgehusaid mat Sámedikki mielas leat deaŧalaččat ođđa minerálaláhkaárvalusas.