1.2.5 Mánáidgárddit,...

1.2.5.1 Mánáigárddit

Mánáidgárddit lea áibbas guovddážis sámi giela ja kultuvrra ovddideames ja nannemis. Sámedikki bajimuš mihttomearri lea danne ahte buot sámi mánáin galgá leat ollesárvosaš sámi mánáidgárdefálaldat. Dát fálaldat galgá vuođđuduvvot sámi gillii ja kultuvrii, ja lea okta dain deháleamos mánáid vuoigatvuođain.

Sámediggi diehtá ahte Mánáid- ja bearašdepartemeanta lea álggahan mánáidgárddiid rámmaplána ođasmahttinbarggu. Dien oktavuođas lea dehálaš bargat dan ala ahte plánii šaddá maiddái sámi sisdoallu lunddolaš oassin. Mánáidgárdelágas ferte dáhkidit sámi mánáid vuoigatvuođa oažžut fálaldagaid sámi gielas ja kultuvrras mánáidgárddiin.

1.2.5.2 Oahpahus

Buot sámi mánáin lea individuála vuoigatvuohta oahpahussii sámegielas. Dát individuála vuoigatvuohta ii guoskka vuoigatvuhtii oažžut oahpahusa sámegillii. Sámedikki mihttomearri lea ahte buot sámi oahppit ožžot individuála oahpahusa sámegillii, sihke vuođđoskuvllas ja joatkkaskuvllain, geahča dievasčoahkkinášši 46/02 mas ovttajienalaš Sámediggi cealká ahte Oahpahuslága § 6.2 ferte rievdadit nu ahte buot sámi mánáin – beroškeahttá orrunsajiin – sihkkarastojuvvo individuálalaš vuoigatvuohta oahpahussii sámegielas ja sámegillii. Sámi mánáid vuoigatvuohta sámegillii ferte sihkkarastojuvvot maiddái skuvlaastoáigeortnegis (SAO).

Sámediggi áigu sierra áššiin evttohit evalueret ja rievdadit Oahpahuslága.

10-jagi vuođđoskuvlla sámi oahppoplána (O97S) ferte gustogoahtit eanet skuvllaide ja gielddaide riikkas. Buot sámi oahpahusa ferte láhčit dábálaš diibmologu siste mii ohppiin lea juohke luohkás.

Sámi oahpahusas šaddet liigegolut gielddaide ja fylkkagielddaide. Dat liigegolut bohtet earret eará ávdnasiin sámegillii ja dasto adnojit liige oahpaheaddjiresurssat. Go sámi oahppiide galgá sihkkarastit sin vuoigatvuođaid oahpahuslága vuođul oahpahussii sámegielas ja sámegillii, de ferte stáhta máksit gielddaide ja fylkkagielddaide ollásit dáid liigegoluid ovddas.

Ferte ráhkaduvvot dievaslaš sámi oahppoplána joatkkaskuvllaid váste. addá maiddái dárbu sihkkarastit sámi sisdoalu našuvnnalaš oahppoplánain nugo lea dahkkojuvvon vuođđoskuvlla našuvnnalaš oahppoplánain. Sámedikki láhkaásahusválddi oahpahuslága § 6–4 vuođul, ferte viiddidit guoskat buot fágaide vuođđoskuvllain.

Sámi kulturdiđolašvuođa lassáneapmi lea dagahan ahte rávisolbmot maid leat jearahišgoahtán sámi oahpahusfálaldagaid. Dása ferte ráhkaduvvo plána ja dasto dasa ferte bidjat resurssaid. Diimmáš jahkedieđáhusas lei dát bajimužžii vuoruhuvvon suorgi, ja lea hui dehálaš gávdnat dasa čovdosa jođáneamos lági mielde.

1.2.5.3 Alit oahppu ja dutkan

Sámedikki bajimuš mihttomearri lea ahte sámi oahpahusásahusat ja sámi alit oahpahus ain ovddiduvvojit sámiid iežaset eavttuid vuođul. Danne oaidná Sámediggi ahte lea dárbu ásahit oktasaš sámi oahpaheaddjioahpu, mii lea ávkin olles sámi servodahkii. Dasto lea dehálaš ahte ráđđehus aktiivvalaččat doarju Sámi allaskuvlla ulbmila šaddat dieđalaš allaskuvlan.

Oahpahus- ja dutkandepartemeanta ferte váikkuhit ahte álggahuvvo dutkan- ja ovddidanbargu, earret eará guhkesáiggi prográmma ovddidit ja hukset sámi alit oahpahusa ja dutkama, ja dasto guhkesáiggi dutkan- ja ealáskuhttinprográmma sámegiela váste, mii erenoamážit lea oaivvilduvvon guovlluide gos gielladilli lea heittot.

Go galgá sihkkarastit oahpaheaddjiid rekrutterema sámi skuvllaide, de ferte bisuhit ja ovddidit váikkuhangaskaoapmeortnega. Mii guoská sámegielat oahpaheaddjiid ja ovdaskuvlaoahpaheaddjiid rekrutteremii, de ferte Sámediggi oažžut ruđaid Oahpahus- ja dutkandepartemeanttas stipeandaortnegiid ásaheapmái.

Sámi giella- ja kulturmáhtolašvuohta ferte heivehuvvot buot riikka allaskuvllaid ja universitehtaid fágalaš sisdollui.

1.2.5.4 Oahpponeavvoovddideapmi

Sámi servodagas leat stuorra hástalusat sámi oahpponeavvuid buvttadeami ja ovddideami ektui olmmošlaš ja ávnnaslaš resurssaid dáfus. Lea dárbu oktasaš davviriikkalaš mihttomearrái iešguđet fágaid ektui, vai šattašii álkit heivehit ja beavttálmahttit oahpponeavvoovddideami. Danne lea dárbu dán suorggis oktiiordnet barggu davviriikkalaš našuvnnalaš dásis. Ferte maiddái áŋgiruššat osiiguin maiguin sáhttá duhtadit erenoamášpedagogalaš dárbbuid, nu ahte oahpponeavvut sáhtášedje doaibmat multifunkšuvnnalaččat. Dasto lea dárbu viidásetovddidit sámi oahpponeahta ja heivehit sámi digitála/elektrovnnalaš oahpponeavvuid ovddideami našuvnnalaš prošeavttain.