3.3.17 Riikkaidgaskasaš...
Underside | | Bargo- ja searvadahttindepartemeanta
3.3.17 Riikkaidgaskasaš áŋgiruššamat
Sámedikki riikkaidgaskasaš barggus lea 2003:s vuosttažettiin deattuhuvvon bargu válljejuvvon ON orgánaid ektui ja ovttasbargu davviguovlluin. Áŋgiruššamat leat lassánan, mii maid leamaš Sámedikki mihttomearrin, vaikko eai leat ge leamaš dárbbašlaš resurssat dan bargui. Dát buktá váttisvuođaid daid mihttomeriid ektui mat Sámedikkis leat dán bargui ja daid vuordámušaid ektui maiguin Sámediggi deaivida sámi servodagas ja mieldesearviid beales sihke našuvnnalaččat ja riikkaidgaskasaččat.
Eamiálbmotáššiid bissovaš forum doalai iežas nuppi sešuvnna Neš York:s miessemánus, ja Sámediggi lei norgalaš sáttagotti mielde. Dán jagi sešuvdna lei nuoraid váste, danne searvvai maiddái okta Sámedikki nuoraidpolitihkalaš lávdegotti (SUPU) lahtuin. Ole Henrik Magga válljejuvvui Foruma jođiheaddjin fas. Sámediggi juolludii maiddái 2003:s ruđa 300 000 ruvnno bargui Bissovaš Forumis.
Barggus ON eamiálbmotjulggaštusain lea Sámediggi searvan norgalaš sáttagotti mielde bargojoavkku 9. sešuvdnii Genèvas. Bargojoavkku mandáhtan lea hábmet ON máilmmeviidosaš eamiálbmotjulggaštusárvalusa. Julggaštus galgá bidjat unnimus stándarddaid dasa ahte makkár vuoigatvuođat eamiálbmogiin galggašedje leat beroškeahttá makkár riikkas ásset. Bargojoavkkus leat stáhta- ja eamiálbmotovddasteaddjit miehtá máilmmi. Áigumuššan lea ahte julggaštus mearriduvvo ovdal go ON eamiálbmot logijahki lea nohkan 2004:s.
Sámedikkis lea ovddastus Barentsovttasbarggu eamiálbmogiid ektui Barentsguovlluráđis ja Guovllulávdegottis 2003 čavčča rádjai. Guovlluráđi čoahkkimis golggotmánu 2. b. sirdojuvvui jođiheaddjidoaibma Norlándda fylkkagielddas Västerbottena länii Ruoŧas. Dan seammás válde Ruoŧa beale sápmelaččat badjelasaset Guovlluráđi eamiálbmotovddastusa maŋŋá Norgga beale sámiid. 2003 rájes galgá SPR nammadit sámiid (Suoma, Norgga ja Ruoŧa) ovddasteaddjiid Barentsovttasbarggu orgánaide. Sámedikki ja Barentsovttasbarggu Eamiálbmotbargojoavkku initiatiivva mielde rahppojuvvui eamiálbmotkantuvra Murmánskkas 2003:s. Barentsčállingoddi lea fuolahan dan geavatlaš beali láhčmimis, muhto Sámediggi máksá kanturgoluid. Eamiálbmot barggu ruđalaš beallái Barentsovttasbarggus ferte bidjat stuorát fuomášumi, ja maid prošeavttaid ruhtadeapmái guovllu eamiálbmogiid ektui. Eamiálbmogiin alddineaset eai leat ekonomalaš várit geavahusas, muhto leat sorjavaččat guoskevaš našuvnnalaš riikkaid ekonomalaš doarjagis.
Sámediggi searvá Ráđđehusa Eurohpapolitihkalaš Forumii ja searvvai Foruma vuosttas čoahkkimii mii dollojuvvui juovlamánu 9. b. 2003. Sámediggi searvá maiddái dan Báikkálaš ja guovllulaš eiseválddiid oktavuohtajovkui, ja Eurohpapolitihkalaš áššiid hárrái. Boahtteáiggis lea Sámedikkis ain stuorát dárbu fokuseret EU politihkalaš orgánaid politihkalaš proseassaid, ja dan mii dáhpáhuvvá EU byrokráhtalaš vuogádagas. Erenoamáš gelbbolašvuođa dárbu EU/EEO ektui lassána dađistaga, ja Sámediggi ferte oažžut vejolašvuođa deaivvadit maiddái dáiguin boahtteáiggi hástalusaiguin dán suorggis.
3.3.17.1 Biologalaš šláddjivuođa konvenšuvdna
Nugo ovddit jagiin ge de lea Sámediggi čuovvolan riikkaidgaskasaš barggu Biologalaš šláddjivuođa konvenšuvnnain (CBD), ja erenoamážit dalle CBD artikkala 8 (j), mas lea sáhka eamiálbmogiid árbevirolaš máhtolašvuođa birra. Sámediggi searvvai 8 (j) bargojoavkku čoahkkimii Montreálas juovlamánus 2003. Guovddáš fáddán dás lei eaktodáhtolaš njuolggadusaid ráhkadeapmi doaibmabijuid váikkuhaniskančielggadusaide, mat váikkuhit eamiálbmogiid eatnamiid ja bassi báikkiid, ja dasto biraslaš, sosiálalaš ja kultuvrralaš beliid. Eará guovddáš fáttát ledje vuogádagat árbevirolaš máhtolašvuođa suodjaleapmái ja nannoset ovttasbargu Eamiálbmogiid Bissovaš Forumis. Bargojoavkku čoahkkima árvalus ovddiduvvo konvenšuvnna oktasaščoahkkimis guovvamánus 2004. Sámediggi áigu maiddái 2004:s čuovvolit riikkaidgaskasaš barggu Biologalaš šláddjivuođa konvenšuvnnain (CBD). Sámedikkis lea buorre oktavuohta Birasgáhttendepartemeanttain dán barggu hárrái. Muhto lea ágga vuordit čielgaset miellaguottu Norggas dan ektui ahte eamiálbmogiid máhtolašvuođat, geavahusat ja ođastusat movt suodjalit biologalaš šláddjivuođa eaktudit ahte eamiálbmogiin lea duohta váldi ja vuoigatvuohta ráđđet sin iežaset eatnamiid ja resurssaid.
3.3.17.2 Interreg prošeavttat
2003:s leat bargan oažžut ovdan máŋga prošeavtta. Dás leat lihkostuvvan Åarjelsaemien Dajve oasseprográmma oktavuođas, mas lea leamaš váttis álgu, muhto mii 2003 loahpas lea buktán 9 ođđa prošeaktaohcama, ja mat leat meannuduvvomin.
Tabealla vuolábealde čájeha man galle ohcama juohke sámi oasseprográmmas leat leamaš ja maidda lea juolluduvvon ruhta. Dasto čájeha ta-bealla ahte man ollu Sámediggi lea juolludan iežas bušeahttaruđain ja man ollu stáhtalaš Interreg-ruđat (IR-ruđat) leat addojuvvon sámi prošeavttaide. Kolonna ravddamusas olgešbealde čájeha prošeavttaid ollislaš ruhtadeami (mas leat mielde EU-ruđat ja EU-riikkaid nášuvnnalaš ruhtadeapmi).
Tabealla 3.1
| Oasseprográmma | Ohcamiid lohku ollásit | Juolludemiid lohku | Submi Sámedikkis | IR-ruđaid submi | Submi man ollu juollu-duvvon ollásit |
|---|---|---|---|---|---|
| Sápmi | 28 | 16 | 400 800 | 1 254 750 | 6 756 880 |
| Åarjelsaemien Dajve | 13 | 4 | 827 850 | 1 015 214 | 8 341 610 |