3 Statens pensjonsfond

Lov om Statens pensjonsfond tok til å gjelda 1. januar 2006. Same dato vart Statens pensjonsfond skipa som overbygning over det som før var Statens petroleumsfond og Folketrygdfondet. Desse to fonda skifta samstundes namn til høvesvis Statens pensjonsfond utland (SPU) og Statens pensjonsfond Noreg (SPN). Verksemda i fonda er vidareført under den nye overbygningen. Tabell 3.1 syner at samla verdi av dei to fonda var 5 200,2 mrd. kroner ved utgangen av 2013, ein auke på 1 230,5 mrd. kroner frå utgangen av 2012. Kapitalen i fonda vert teken med i kapitalrekneskapen i kontogruppe 61 Spesielle fond og forsikringar.

3.1 Statens pensjonsfond utland

Inntektene og utgiftene i SPU er definerte i lov 21. desember 2005 nr. 123 om Statens pensjonsfond. Inntektene i 2013 er summen av statens netto kontantstraum frå petroleumsverksemda, netto finanstransaksjonar (medrekna ev. kjøp og sal av aksjar i Statoil ASA), og avkastninga av fondets investeringar. Utgiftene i fondet er ei årleg overføring frå fondet til statskassa etter vedtak i Stortinget.1 Med utgangspunkt i innstillinga frå finanskomiteen om handsaminga av tidlegare lov om Statens petroleumsfond vart det etablert som praksis at overføringa svarar til det oljekorrigerte underskotet i statsbudsjettet. Overføringa frå SPU til statsbudsjettet over kapittel 5800 vert rekneskapsført i samsvar med stortingsvedtaket i nysaldert budsjett. Etter handlingsregelen for budsjettpolitikken skal det strukturelle oljekorrigerte underskotet over tid svara til venta realavkastning av SPU, berekna til 4 prosent.

SPU vert forvalta som eit kroneinnskot i Noregs Bank og er ein del av balansen i rekneskapen til banken. Kroneinnskotet har same verdi som banken sin særskilde portefølje av utanlandske eigedelar tilknytt SPU. Rekneskapen for kroneinnskotet vert såleis ført etter dei same retningslinene som rekneskapen elles i Noregs Bank. Rekneskapen er ført etter IFRS. Det stortingsoppnemnde representantskapet skal etter sentralbanklova føra tilsyn med drifta av banken, medrekna kapitalforvaltninga. Representantskapet peikar ut ekstern revisor for Noregs Bank.

Tabell 3.3 nedanfor syner eit resultatoppsett for SPU med resultatelement som følgjer av lov om Statens pensjonsfond. Tabell 3.4 syner balansen til fondet. I tabell 3.2 er dei månadlege kontantoverføringane til fondet spesifiserte.

Resultatoppsettet i tabell 3.3 syner ein netto auke i verdiane i SPU på 1 207,9 mrd. kroner i 2013. Netto kontantstraum frå statens petroleumsverksemd var på 345,2 mrd. kroner. Etter vedtak i nysaldert budsjett 2013 vart det overført 117,3 mrd. kroner frå SPU til statsbudsjettet. Staten hadde i 2013 ikkje finanstransaksjonar, jf. lov om Statens pensjonsfond § 3. Avkastninga av plasseringane til fondet var 980,1 mrd. kroner, jf. Noregs Banks årsmelding om SPU. Av dette kjem til saman 125,3 mrd. kroner2 frå renter, utbyte og andre netto inntekter, med frådrag for forvaltningskostnader, medan 99,1 mrd. kroner kjem frå netto realiserte vinstar/tap på verdipapir og 464,2 mrd. kroner kjem frå netto urealiserte vinstar/tap på verdipapir. Valutakursreguleringar førte til ein auke i verdien av fondet målt i norske kroner svarande til 291,4 mrd. kroner som følgje av svekt kronekurs i 2013. Noregs Banks årsmelding om SPU syner eit positivt resultat frå forvaltning på 691,5 mrd. kroner, før valutakursregulering og forvaltningskostnader (jf. spesifikasjon i tabell 3.3, note 4).

Kontantstraumen frå petroleumsverksemda medrekna eventuelle finanstransaksjonar i samband med at staten har kjøpt eller selt aksjar i Statoil ASA, og med frådrag for overføringa til statsbudsjettet, utgjer netto avsetjing til fondet i statsbudsjettet. For 2013 er netto avsetjing 227,8 mrd. kroner.3 Kontantoverføringane frå statskassa til fondet gjennom året vert fastlagde ut frå ein prognose for netto avsetjing der ein òg tek omsyn til om det vart overført for mykje eller for lite året før. Dei månadlege kontantoverføringane og samanhengen med netto avsetjing til SPU kjem fram i tabell 3.2.

I Meld. St. 1 (2012–2013) varsla departementet endring av reglane for omvekting av SPU. Som ein del av endringane avvikla ein ordninga med delvis rebalansering. I tråd med dette endra Finansdepartementet i oktober 2012 mandatet for Noregs Banks forvaltning av SPU. Etter endringa påverkar kontantoverføringane ikkje lenger den prosentvise aksjedelen i den faktiske referanseindeks. Det vil mellom anna seia at den endeleg storleiken på kontantoverføringane til fondet vert fastsett av Finansdepartementet.4

Samla verdi av fondet ved utgangen av 2013 er bokført til 5 032,4 mrd. kroner i kapitalrekneskapen. Dette svarar til marknadsverdien av fondet på 5 034,8 mrd. kroner og mellomrekninga på 2,4 mrd. kroner i favør av statskassa. Balansen i SPU er nærare spesifisert i tabell 3.4, der bruttotal for balansen til fondet òg kjem fram.

Kapitalen i SPU er plassert i renteberande verdipapir, i aksjar noterte på børs og i eigedom. Noregs Bank forvaltar SPU på oppdrag frå Finansdepartementet. Finansdepartementet har i mandatet for fondet definert nærare innretting for forvaltninga. Samansetjinga av referanseindeksen for fondet er nærare omtala i Meld. St. 19 (2013–2014) Forvaltninga av Statens pensjonsfond i 2013.

Den 28. februar 2014 offentleggjorde Noregs Bank årsmeldinga for forvaltninga av SPU.

Årsmeldinga til Noregs Bank gjer greie for korleis den særskilde porteføljen av utanlandske verdipapir i SPU, som svarar til verdien av innskotet i Noregs Bank, vart forvalta i 2013. I samsvar med forskrift om årsrekneskap m.m. gjeldande frå 2011 følgjer Noregs Bank dei internasjonale rekneskapsstandardane IFRS i rekneskapsrapporteringa.5 Årsmeldinga syner at den bokførte verdien av den særskilde porteføljen var 5 034,8 mrd. kroner ved utgangen av 2013. Avkastninga av dei utanlandske investeringane i fondet vart på 15,9 prosent for heile 2013 målt i valutakorga til fondet. Valutakorga er ei vekta samansetjing av valutaene i referanseindeksane for aksjar og obligasjonar. Når ein fordeler avkastninga på aksje-, obligasjons- og eigedomsporteføljane, ser ein at aksjeinvesteringane gav ei avkastning på 26,3 prosent, obligasjonsinvesteringane gav 0,1 prosent og eigedomsinvesteringane 11,8 prosent.

Verdien av den norske krona svekte seg i 2013 mot fleire av valutaene fondet er investert i. Isolert sett vart verdien av fondet målt i norske kroner 291,4 mrd. kroner høgare som følgje av dette. Det er avkastninga i utanlandsk valuta som er relevant når ein skal vurdera utviklinga i den internasjonale kjøpekrafta til fondet.

Dei samla kostnadene til forvaltninga vert dekte av avkastninga i fondet i samsvar med mandatet for Noregs Bank si forvaltning av SPU. For 2013 utgjorde dei samla kostnadene for SPU 0,07 prosent av gjennomsnittleg forvalta kapital. Avkastningsavhengige honorar til eksterne forvaltarar er rekna med, og kom på om lag 0,7 mrd. kroner i 2013, mot 0,3 mrd. i 2012. Til saman utgjorde forvaltningskostnadene til Noregs Bank 2 889 mill. kroner i 2013. Forvaltningskostnadene er nærare spesifiserte i note 5 i Noreg Bank si årsmelding om SPU for 2013, og kostnadsutviklinga er nærare omtala i Meld. St. 19 (2013–2014).

Årsmeldinga til Noregs Bank er uprenta vedlegg til Meld. St. 19 (2013–2014).

Note 1 Inntekter frå netto kontantstraum

Netto kontantstraum frå petroleumsverksemda vert overført til SPU over kapittel 2800, post 50 i statsbudsjettet. Netto kontantstraum utgjer desse postane i statsbudsjettet (tal i mill. kroner):

Note 2 Inntekt frå netto finanstransaksjonar

Det har ikkje vore finanstransaksjonar som påverkar resultatoppsettet for SPU i 2012 og 2013.

Note 3 Utgift ved overføring til statsbudsjettet

Overføringa frå SPU til statskassa vert fastsett i samband med stortingshandsaminga av nysaldert budsjett i desember og ført til inntekt over kapittel 5800, post 50 (tal i mill. kroner):

Note 4 Inntekter frå avkastning av fondet

Noregs Banks resultatrekneskap for SPU (tal i mill. kroner):

Summen av renteinntekter (52,2 mrd. kroner), aksjeutbyte (74,2 mrd. kroner) og andre nettoinntekter (1,8 mrd. kroner), med frådrag av forvaltningskostnader (2,9 mrd. kroner), utgjer 125,3 mrd. kroner og inngår i statens samla overskot, jf. tabell 1.4 i kapittel 1.

3.2 Statens pensjonsfond Noreg

Folketrygdfondet forvaltar Statens pensjonsfond Noreg (SPN) på oppdrag frå Finansdepartementet.

Folketrygdfondet offentleggjorde 5. mars 2014 årsmeldinga for forvaltninga av SPN i 2013.

Eigenkapitalen i SPN var 167,8 mrd. kroner ved utgangen av 2013, jf. tabell 3.6 nedanfor. Balansen syner at den bokførte verdien av dei samla eigenkapitalplasseringane (aksjar m.m.) til fondet var 104,8 mrd. kroner. Bokført verdi av obligasjonar og andre renteberande papir var 64,0 mrd. kroner. Bokført verdi av finansielle derivat var 1,6 mrd. kroner og samla krav var på 0,6 mrd. kroner. SPN har òg 4,5 mrd. kroner i bankinnskot.6 Det er òg gjeld for motteken kontantsikring på 6,9 mrd. kroner. Resterande gjeldpostar i balansen er fyrst og fremst finansielle derivat og innlån knytt til attkjøpsavtalar.

I 2013 syner resultatet til SPN eit overskot på 22,7 mrd. kroner, jf. tabell 3.5 nedanfor.7 Renteinntekter utgjorde 2,6 mrd. kroner, medan utbyte frå selskap i porteføljen utgjorde 3,6 mrd. kroner. Verdipapirvinstane var på 16,9 mrd. kroner, med 17,4 mrd. kroner i vinst på eigenkapitalplasseringar, 1,1 mrd. kroner i vinst på renteplasseringar og 1,5 mrd. i tap på finansielle derivat. Netto andre inntekter var negative med 0,4 mrd. kroner. Samla forvaltningskostnader var 138,5 mill. kroner, som er drygt 0,09 prosent av gjennomsnittleg forvalta kapital i 2013. Forvaltningskostnadene er kostnadene til Folketrygdfondet si forvaltning av fondet. Dette er nærare omtala i årsmeldinga til Folketrygdfondet og i Meld St. 19 (2013–2014).

Årsmeldinga til Folketrygdfondet gjer greie for korleis porteføljen av verdipapir i SPN vart forvalta i 2013. Avkastninga av fondet i 2013 var på 15,7 prosent. Avkastninga av plasseringane i norske renteinstrument var på 1,6 prosent, medan avkastninga av norske aksjar var på 21,6 prosent. Avkastninga av rente- og aksjeplasseringar i resten av Norden var på høvesvis 12,2 prosent og 39,7 prosent. Avkastninga av dei nordiske plasseringane er omrekna til norske kroner.

Folketrygdfondet si forvaltning av SPN vart i 2013 revidert av revisjonsselskapet Ernst & Young, som er oppnemnt av Finansdepartementet.