Geassemánus mearridii Gonagas stáhtaráđis finnmárkkulága, lei boađus 25 jagi barggus. Láhka lea garrasit digáštallojuvvon, muhto sihke Finnmárkku ja Sámedikki álbmotválljen áirasat dorjot lága. Lága mávssolaš vuođđojurdda lea ahte Finnmárkku eatnamiid ja čázádagaid hálddašeapmi fátmmasta buot Finnmárkku ássiid.

Finnmárkkuláhkabargu álggii das, go Sámi vuoigatvuođalávdegoddi ásahuvvui jagis 1980 čielggadit makkár riektegeatnegasvuođat stáhtas leat sámiid hárrái. Duogážin ledje earret eará stuimmit Álttá-Guovdageainnu eanu buođđudeamis, mas čielggai ahte norgga stáhta ii sáhttán šat hálddašit sámi árbevirolaš guovlluid almmá vuhtii válddekeahttá sápmelaččaid beroštumiid. Lávdegoddi ovdanbuvttii máŋggaid guorahallamiid, mat dađistaga leat ovddidan sámiid riektedili. Sámeláhka mearriduvvui jagis 1987 ja Sámediggi ásahuvvui jagis 1989. Vuođđolága § 110 a, mii čilge sápmelaččaid árvvu Norgga álgoálbmogin, dohkkehuvvui jagis 1988. Lávdegoddi evttohii jagis 1997 modealla movt hálddasit Finnmárkku, ja dat modealla leage vuođđun ráđđehusa finnmárkkulága evttohussii. Vaikko lága álgobargun leige čielggadit sápmelaččaid vuoigatvuođaid, de lea dattetge ráđđehusas okta váldoeaktun dat ahte láhka galgá leat čearddalaččat neutrála. Láhka galgá addit seamma vuoigatvuođaid sápmelaččaide, kveanaide ja buohkaide earáide Finnmárkkus.

Stuora rabasvuohta láhkabarggus

Olbmot leat áŋgirit digáštallan finmmárkkulága dan rájes go ráđđehus ovddidii láhkaevttohusa jagis 2003. Stuoradikki justiisalávdegoddi lea bargan garrasit meannudettiin láhkaárvalusa. Láhka lea viiddiduvvon máŋgga saji dan mielde maid iešguđet ovddasteaddjit lea cealkán láhkii. Ii goassige ovdal leat láhkabargguiguin nu rahpasit bargojuvvon. Justiisalávdegottis lei rabas gulaskuddan láhkaevttohusa birra jagis 2003, lávdegoddi finadii Finnmárkkus ja lea ožžon čálalaš árvalusaid sihke Sámedikkis ja Finnmárkku fylkkadikkis. Rievdadanevttohusaid leat digáštallan Sámedikkiin ja Finnmárkku fylkkagielddain njealji ráđđádallančoahkkimis. Maŋimus čoahkkin lei rabas buohkaide. Dan láhkái leat mii váldan vuhtii sápmelaččaid vuoigatvuođaid ahte singuin ráđđádallat áššiin mat váikkuhit sidjiide, seammás go Finnmárkku álbmotválljen áirasat besse oassálastit seamma olu. Ráđđehus lea ollásii dorjon rievdadusaid maid justiisalávdegotti dagai.

Go dasto Justiisalávdegoddi ovddidii finnmárkkulága árvalusa miessemánus, de dohkkehuvvui láhkaárvalus stuora eanetloguin Finnmárkku fylkkadikkis ja ovttajienalaš Sámedikkis. Láhkaárvalusa dohkkehedje stuora eanetloguin Odeldikkis ja Láhkadikkis. Loahpalaččat dohkkehii Gonagas stáhtaráđis lágá geassemánu 17. b. dán jagis.

Eambbo galgá ollašuhttot ovdalgo láhka lea fámus

Vaikko láhka leage loahpalaččat dohkkehuvvon, de dat ii leat vel fámus. Máŋga beali galget sajis ovdalgo láhka lea fámus. Earret eará galget ásahuvvot Finnmárkkuopmodaga stivra ja Finnmárkkukommišuvdna. Nu maiddái galget Statsskog bargiid sirdit Finnmárkkuopmodahkii. Veahážiid mielde mii čađahit sirdima, mii álggahuvvo čakčageasi, ja olles láhka galgá leat fámus 01.01.2007 rájes.

Diehtojuohkin lága birra

Olbmot leat leamaš hui eahpesihkkarat dasa maid finnmárkkuláhka duohtavuođas sisttisdoallá ja movt dat mearkkaša Finnmárkku álbmogii ja olbmuide obanassiige. Danne mii leat bargamen oažžut áigái diehtojuohkindoaimmaid ovttasráđiid Finnmárkku fylkkagielddain, Sámedikkiin, Justisdepartemeanttain ja Gielda- ja guovlodepartemeanttain. Vuosttažettiin mii sáddet diehtogihppaga lága sisdoalu birra buot viesuide Finnmárkkus. Nu besset finnmárkulaččat diehtigoahtit maid láhka mearkkaša ovttaskas olbmuide. Mii sávvat ja jáhkkit finmmárkkulága boahtit ávkin sihke sápmelaččaide ja buohkaide earáide geat orrot Finnmárkkus.