Sámegiella – ceavzilis giella

Čálii gielda- ja guovluministtar Erna Solberg (O)

[ Norsk versjon ]

Ráđđehus háliida ain nannet ja ovddidit sámegiela ealli ja anihahtti giellan. Dannego teknologiija dán áiggi lea nu dehálaš, ráđđehus vuoruha láhčit vejolašvuođaid sámegiela geavahit IKT-oktavuođas. Danin lea ráđđehus juolludan 6 milj. ruvnnu ráhkadahttit sámegiel korrektuvraprográmma elektrovnnalaš teakstagieđahallama várás.

Dákkár teknologiija – giellaoahppa- ja stávendárkkistus, sátnejuohkinprográmma ja synomymasátnegirji – lea erenoamáš mávssolaš veahkkeneavvu sámegiela ceavzziheamis ja ovddideamis, ja dat lea bevttoleamos doaibmabidju mii dagaha sámegiela ealli ja anihahtti giellan ođđaáigásaš geavahusas. Sámediggi galgá jođihit dán máŋgga jagi barggu, ja Sámediggi juolluda ieš 5,3 milj. ruvnnu dasa. Oktiibuot juolluduvvo 11,3 milj. ruvnnu ráhkadahttit IKT-čovdosiid, mat leat heivehuvvon sámegillii.

Máilmmi eanaš gielat leat uhcit, dan mearkkašumis ahte dain leat oalle uhccán hállit. Vuollil 5 proseantta máilmmi gielain (badjelaš 200) sáhttá gohčodit stuorra giellan, dat mearkkaša ahte badjel miljovnna olbmo geavahit giela. Máilmmi hállangielain lea bealis unnit go 1000 hálli. Vel movttegeamos meroštallamat ge čájehit ahte dušše bealli dálá hállangielain leat ealli gielat jagi 2100.

Ráđđehusa oaidnu lea áibbas čielggas: Sámegielain ii galgga nie geavvat. Sámegiella galgá baicce seailluhuvvot ja ovddiduvvot viššalis geavahemiin, ja dan galgá sáhttit eanet geavahit almmolaččat.

Ráđđehus bargá ulbmillaččat dán ollašuhttit. Gielda- ja guovludepartemeanta almmustahtii iežas interneahttasiidduid Odinis guovvamánu 6. beaivvi 2003, sámi álbmotbeaivvi. Miessemánus dán jagi ráđđehus jotkkii dien barggu go maiddái bajimuš Odin-siiddut ge almmuhuvvojedje sámegillii. Dál sáhttá válljet sámegiela seamma láhkai go ođđadáru ge ráđđehusa interneahttasiidduin. Dan lassin ahte dát addá sámegielhálli álbmogii vejolašvuođa válljet dáhttu go dieđuid sámegillii dahje dárogillii, de lea ráđđehussii dat ge dehálaš ahte sámegiella lea oidnosis almmolaš oktavuođain.

Gielda- ja guovludepartemeanta lea vuos áidna departemeanta mas leat sámegielat siiddut, muhto min ulbmil lea ahte jagi mielde galget buot departemeanttain, ja vel Stáhtaministara kantuvrras ge, leat sámegiel siiddut. Dábálaččat almmuhuvvojit dokumeanttat davvisámegillii, muhto ráđđehus áigu dađistaga geahččalit ovddidit siidduid julevsámegillii ja oarjelsámegillii ge.

Diibmá geasi mearridii ráđđehus ahte stáhta etáhtat galget árvvoštallat makkár dárbu sis lea geavahit sámegiela iežaset dihtorvuogádagain. Ulbmil lea ahte buot almmolaš registarat galget sáhttit geavahit sámegiela čálamearkkaid, ja ahte registarat galget sáhttit dihtoriin lonohallat dieđuid. Dan ii leat vel vejolaš dahkat, muhto áššiin fertet bargat oruskeahttá. Sámegiel namaid, báikenamaid, čujuhusaid jna. galgá sáhttit riekta čállit. Erenoamáš sámegiela čálamearkkaid han ollu vuogádagat eai vel hálddaš. Vai almmolaš doaimmahagaide šattašii álkit geavahišgoahtit sámegiela, lea Gielda- ja guovludepartemeanta ásahan gealbovuođu ja sierra neahttasaji sámegiela ja IT várás - www.samit.no. Áigumuš lea ahte almmolaš doaimmahagat galget sáhttit doppe viežžat veahki nu ahte sáhttet geavahišgoahtit sámegiela. Mun ávžžuhan buot almmolaš eiseválddiid duođas dáinna ražastit.

Davviriikkalaččat lea Norga, ovttas Ruoŧain ja Suomain, dorjon oktasaš dihtorstandariserenvuogádaga sámegiela várás. Dan lassin mun lean ovttas Ruoŧa ja Suoma sámeministariiguin ja sámediggepresideanttaiguin ávžžuhan márkanoassálastiid ráhkadit sámi čovdosiid iežaset IT-buktagiidda. Márkan lea čájehan beroštumi, muhto čovdosat eai leat vel doarvái buorit. Čuovvolan dihtii ášši davviriikkalaš dásis ge, mii leat vuođđudan sierra bargojoavkku man bajábealde lea Davviriikkaid ámmátolbmoorgána sámi gažaldagaid várás.

Gielda- ja guovludepartemeanta lea 2002 rájes gitta dássážii juolludan njeallje milj. ruvnnu sámi gielladoaimmaide. Dáin ruđain lea golbma milj. ruvnnu juolluduvvon IT:i guoski prošeavttaide. Stuorámus prošeavttaide gullet Sámedikki eSápmi-plána, gealbovuođu ásaheapmi sámegiela ja IT várás, ja sámegielat web-portálat, earret eará Web Portal Duodje Info ráhkadahttin. Ja dál han mii vel čuovvolit 6 milj. ruvdnosaš juolludemiin sámegiela IKT-čovdosiidda. Dás lea korrektuvraprográmmaprošeakta buot deháleamaos eaŋkilprošeakta, ja dat galgá leat buot sámegielat dihtorastiide ávkin. Leat menddo uhccán sámegielat dihtorastit, ja danne lea márkan menddo uhcci dasa ahte livččii márkanoassálastiide gávppálaččat gánnihahtti ovddidit dáid dárbbašlaš sámegielat IKT-čovdosiid. Danne lea dehálaš ja riekta ahte ráđđehus veahkeha buhttet dán márkanváilli go dat máksá osiid ovddidangoluin seailluhit ja ovdánahttit álgoálbmoga giela ge. Dát lea dehálaš doaibmabidju go áigu sihkkarastit ahte sámit ožžot vejolašvuođa oassálastit teknologalaš ja gielalaš ovdáneamis.