5 Fisket etter avtalane i 2021 og 2022

Dette kapittelet gjer greie for hovudtrekka i fisket etter avtalane Noreg hadde med andre land i 2021 og 2022. Hovudvekta er lagd på norsk utnytting av avtalane, og i kva grad partane som får tildelt kvotar i havområda under norsk jurisdiksjon, faktisk nyttar desse kvotane samt verdien av fisket etter avtalane.

Det går godt i den norske fiskerinæringa, og norske fiskarar nyttar generelt kvotane godt. For dei kommersielt viktigaste bestandane blir kvotane nytta så godt som fullt ut, jf. tabell 5.1. For mange fiskeartar er det innført kvotefleksibilitet over år, dette gjeld mellom anna torsk, hyse, sei, norsk vårgytande sild, kolmule, sild sør for 62° N og makrell. Samanlikningar mellom kvotar og fangst i dei enkelte åra vil difor vere misvisande. Fiskeslaga dette gjeld, er markert i fotnotane i tabellane i dette kapittelet. Innføring av kvotefleksibilitet over år har gjort at kvotane i dei fleste tilfella blir fullt utnytta av alle partar. Variasjon i kvoteutnytting kan til dømes reflektere korleis fiskeflåten tilpassar seg til prisvariasjon over år, prioritering av annan aktivitet eller dårlege fangstforhold.

For dei bestandane vi deler med Russland, nyttar Noreg kvotane stort sett godt. Som følgje av koronaviruspandemien og utfordringar med å nytte torskekvoten innanfor avtalen om 10 prosent kvotefleksibilitet, bestemte partane som eit eingongstilfelle å opne opp for inntil 15 prosent kvotefleksibilitet når det gjeld overføring av torskekvote frå 2021 til 2022. Russland fiskar store delar av kvotane sine i norsk økonomisk sone og i fiskevernsona ved Svalbard.

Noreg nyttar kvotane på fellesbestandane i Nordsjøen godt med unntak av hyse og raudspette. Torskebestanden er på eit lågt nivå, men etter ein sterk nedgang der kvoten om lag vart halvert frå 2019 til 2020, auka kvoten sterkt i 2023. Når det gjeld seibestanden i Nordsjøen, minkar denne. Kvoten for 2022 var 25 prosent lågare enn kvoten for 2021, og kvoteutnyttinga auka frå 68 prosent i 2021 til 92 prosent i 2022.

Ifølgje offisiell fangststatistikk har EU dei seinare åra hatt relativt god utnytting av dei fleste fellesbestandane i Nordsjøen, det same gjeld kvotane dei har i norsk sone nord for 62° N.

Med unntak av hyse og kviting har Sverige nytta kvotane sine som dei får ut frå nabolandsavtalen i norsk økonomisk sone godt.

I 2021 vart Storbritannia ein eigen part i forhandlingane om forvaltinga av fiskebestandar i Nordsjøen og britisk sone elles. Dette medførte at EU-andelen i fellesbestandar vart redusert, og at tradisjonelle byteartar vart på britiske hender. Noregs andel i fellesbestandane i Nordsjøen heldt seg uendra. Dermed er det store reduksjonar i EU-kvotane i 2021 samanlikna med 2020. Det norske fisket i Skagerrak har dei siste åra i hovudsak vore konsentrert om reker, medan EU har fiska mest av artane torsk, raudspette, sild og reker i Skagerrak. I EU-farvatna vart dei norske kvotane av dei fleste viktige bestandane godt nytta.

Noreg og Storbritannia vart ikkje samde om byte- eller tilgangsavtale for 2021, slik at norske fartøy ikkje fekk moglegheit til å fiske i britisk sone, og vice versa. Avtalen med Storbritannia for 2022 gjer det mogleg for kvar part å fiske inntil 30 000 tonn botnfisk i kvarandre sine soner i Nordsjøen. Vidare fekk norske fartøy tilgang til å fiske 17 000 tonn Nordsjøsild i britiske farvatn, og britane kunne fiske 17 000 tonn NVG-sild i NØS. Partane bytte kvotar slik at Storbritannia fekk torskekvote i NØS i nord og nokre artar i Nordsjøen, medan Noreg fekk kvotar i britisk sone vest for 4 gradar V, i hovudsak lange og brosme.

Hovudfiskeriet til Noreg i Færøysona er brosme og lange/blålange. Etter to år der norske fartøy nytta kvotane av lange/blålange godt, er mindre enn halvparten av kvoten utnytta i 2022. Færøyane har fiska mesteparten av kvotane sine på torsk og sei i NØS, men har dei to siste åra hatt noko uutnytta hysekvote. Når det gjeld pelagiske fiskeri, har dei god tilgang i andre soner.

Noreg har hatt godt utbyte av kvotane i sona til Grønland i 2021 og 2022. Det same har Grønland i NØS nord for 62° N. Dei siste åra har det norske fisket ved Grønland vore regulert gjennom fleire rulleringsordningar. Grønland har fiska med to fartøy dei to siste åra.

Norske fartøy har nytta kvotane på botnfisk ved Island godt dei seinaste åra. Dei siste åra har dette fisket vore regulert gjennom ei rulleringsordning basert på loddtrekking blant fartøy som har meldt seg på til dette fisket. Island har tradisjonelt nytta torskekvoten, som dei er tildelt i NØS nord for 62° N, godt, samstundes som dei i stor grad utnyttar det kvantumet som kan fiskast som bifangst.

Alle kyststatane har nytta kvotane sine av dei pelagiske artane norsk vårgytande sild, kolmule og makrell godt. Sett bort frå sesongen 2021–2022 har Noreg dei siste åra nytta heile loddekvoten sin ved Island, Grønland og Jan Mayen. Dette har mellom anna samanheng med at Noreg har hatt høve til å fiske heile den norske kvota i islandsk sone. Sesongen 2021–2022 hadde Noreg ein svært høg kvote. Mykje dårleg vêr og strenge restriksjonar i islandsk sone gjorde at Noreg ikkje tok heile kvoten denne sesongen. Sesongen 2022–2023 vart fisket godt og Noreg nytta heile kvoten. Etter at det norske fisket var over blei TAC auka til 459 800 tonn.

I 2022 vart det for første gong sidan 2018 gjennomført eit loddefiske i Barentshavet. Fisket var lite, på bakgrunn av bestandsvurderingane som ligg til grunn for reguleringa.

Tabell 5.2 gjev eit oversyn over verdien av dei viktigaste fiskeria i Noreg. Her ser vi på kvart av fiskeria, ikkje berre på verdien av kvar kvoteavtale. Noreg får til dømes kolmule i kyststatsavtalen om kolmule, men òg i den bilaterale avtalen med EU. Vi ser at torsken i Barentshavet utgjer om lag halvparten av verdien av fiskeria i tabell 5.2, medan makrellen står for cirka 18 prosent av verdien. Dette vil variere som følgje av endringar i kor store både kvotane og prisane er.

5.1 Verdien av fisket

Det er fleire faktorar som påverkar verdien av det norske fisket, som kvotar, prisen på råstoff, valutasvingingar og handelspolitikk. Generelle utviklingstrekk i samfunnet har òg mykje å seie for fiskeria, som den teknologiske utviklinga, den generelle økonomiske utviklinga og demografiske trendar. I 2022 eksporterte Noreg villfanga fisk og fiskeprodukt for 40,1 milliardar kroner, som vart ny rekord for andre året på rad.

Dette delkapittelet gjer greie for hovudtrekka i utviklinga av verdien på kvotane for dei viktigaste fiskeslaga over tid og med vekt på perioden 2020–2022. Hovudtrekka i utviklinga av lønnsemda i den norske fiskeflåten generelt, og for fartøygruppene i lønnsemdsgranskinga spesielt, blir også presenterte.

Innan botnfiskeria er det fiskeartane torsk, hyse, sei og reke som er dei kommersielt viktigaste, medan det innan pelagiske fiskeri er artane sild, makrell, kolmule og lodde som er kommersielt viktigast.

5.1.1 Verdien av kvotane for norske fiskarar

For å finne verdien av kvotane som norske fiskarar kan fiske på etter avtalane, har vi først funne oppnådd gjennomsnittspris til fiskar per kilo fisk rundvekt1 som er omsett. Denne bruker vi så som verdi per kilo kvote som er oppgjeven i dei enkelte reguleringsforskriftene. Det vi ser på her, er førstehandsverdi på fiskeslaga og ikkje den verdien fisken kan generere i form av vidaresal og ringverknader.

5.1.1.1 Torsk og hyse

Forstørr bilete

Trenden for både torsk og hyse er at kvoteverdien har auka over heile perioden frå 2010 til 2022. Frå 2020 til 2022 auka kvoteverdien for torsk, medan kvoteverdien for hyse vart redusert. Kvotane for begge fiskeslaga auka frå 2020 til 2021, men vart redusert frå 2021 til 2022. Nivået for kvotane i 2022 var lågare for begge fiskeslaga enn i 2020. I perioden 2020–2022 har prisane på begge fiskeslaga auka og relativt mest for hyse. I 2022-prisar oppnådde begge fiskeslaga den høgaste prisen i 2022 i heile perioden 2010–2022. Frå 2021 til 2022 auka kvoteverdien for torsk (8 prosent), medan kvoteverdien for hyse vart redusert med 9 prosent.

Forstørr bilete

Forstørr bilete

5.1.1.2 Sild, makrell og kolmule

Både kvoten og kvoteverdien for makrell og sild i sør er høgare i 2022 enn i 2010. For kolmule var både kvoten og kvoteverdien på same nivå i 2022 som i 2010. For NVG-sild, var kvoten i 2022 omlag halvparten av nivået i 2010, medan kvoteverdien var omlag 9 prosent lavare, målt i 2022-verdi.

For sild i Nordsjøen og Skagerrak har prisen vore varierande over heile perioden, og etter nokre år med stigning vart prisen igjen redusert både for 2021 og 2022. Grunna auka kvote vart kvoteverdien likevel høgare i 2022 enn i 2021.

Forstørr bilete

Målt i 2022-verdi var 2016 året med høgast gjennomsnittspris for NVG-sild, med 8,97 kroner. Lågast gjennomsnittspris var det i 2010 med 3,88 kroner. I 2022 var førebels gjennomsnittspris 7,04 kroner, ein auke på om lag 4 prosent frå 2021. Kvoteverdien steig frå 2018 til 2021. Auken frå 2020 til 2021 kom som ein kombinasjon av auka kvote og høgare pris. Frå 2021 til 2022 er kvoten redusert med 8 prosent, noko som resulterte i ein nedgang i kvoteverdi med 5 prosent.

Forstørr bilete

Prisen for makrell har variert mykje i perioden 2010–2022. I 2022 var prisen lågare enn i 2020, men høgare enn i 2021. Prisen i 2022 var på 12,81 kroner, som er 17 prosent høgare enn i 2021. Trass i redusert kvote gjekk kvoteverdien difor likevel opp.

Etter fleire år med stigande pris vart prisen på kolmule redusert frå 2020 til 2021. I 2022 var prisen på same nivå som i 2021. Redusert kvote frå 2021 til 2022 medførte redusert kvoteverdi med 19 prosent.

Forstørr bilete

5.1.2 Lønnsemda i den norske fiskeflåten

Fiskeridirektoratet samlar kvart år inn opplysningar om lønnsemd og arbeidsinnsats frå den norske fiskeflåten. Alle registrerte fiskefartøy som har hatt ei fangstinntekt over ei minimumsgrense, som varierer etter storleiken på fartøya, inngår i lønnsemdsgranskinga. Desse fartøya står for rundt 90 prosent av den totale fangstinntekta i dei norske fiskeria.2 I Noreg har vi hatt lønnsemdsgranskingar sidan 1950, men den første tida berre for utvalde fartøygrupper og ikkje årleg. Sidan 1966 er lønnsemdsgranskingane gjennomførte årleg og etter kvart for heile fiskeflåten. I lønnsemdsgranskinga er det to ulike nøkkeltal som seier noko om lønnsemda – driftsmargin og totalkapitalrentabilitet. Nøkkeltalet driftsmargin viser kor mange kroner ein har tent per 100 kroner omsett, medan nøkkeltalet totalkapitalrentabilitet gjev uttrykk for avkastninga til den totale kapitalen. Desse to nøkkeltala viser same trend, men sidan totalkapitalen har auka over tid, har også betre lønnsemd ført til mindre utslag på totalkapitalrentabiliteten enn på driftsmarginen. I figurane under har vi valt å vise lønnsemda i form av nøkkeltalet driftsmargin.

Dei underliggjande årsakene til den positive lønnsemdsutviklinga i perioden sett under eitt er fleire. Fleire av dei viktigaste fiskebestandane våre har vore i langt betre tilstand på 2000-talet enn dei var i 1990-åra. Samstundes er talet på merkeregistrerte fiskefartøy redusert, noko som bidreg til reduserte kostnader og auka produktivitet.

Auka kvotar av viktige kommersielle artar som torsk, hyse og sei innanfor botnfiskeria og sild, makrell og kolmule innanfor pelagiske fiskeri har vore vesentleg for at den norske fiskeflåten i dag har god lønnsemd. Samstundes er det ikkje kvotane aleine som gjev god lønnsemd. Noreg er ein betydeleg eksportør av fisk – over 90 prosent av det vi haustar, blir eksportert. Situasjonen i marknadene og prisendringar på kommersielt viktige fiskeslag har også stor verknad for korleis lønnsemda i den norske fiskeflåten endrar seg.

Figur 5.7 viser utviklinga i driftsmargin for den norske fiskeflåten frå 1980 til 2021.

Driftsmarginane i 2019 og 2020 var saman med 2011 og 2016 dei høgaste som er målte. Driftsmarginen for 2021 vart redusert samanlikna med 2020, men er framleis på eit høgt nivå. Førebelse tal for 2022 viser at fangstverdien for norske fartøy var høgare samanlikna med 2021.

Forstørr bilete

¹ Driftsmargin = (driftsresultat/driftsinntekter) * 100. Driftsmarginen gjev uttrykk for storleiken på inntening for kvar 100 kr seld.

Innan pelagisk sektor har fangstverdien vore rekordhøg i 2020, 2021 og 2022, og fangstverdien innan torskesektoren var også 24 prosent høgare i 2022 enn i 2021. Korleis dette vil slå ut på lønnsemda, er vanskeleg å seie, då det totale kostnadsbiletet for 2022 ikkje er klart på noverande tidspunkt. Høge drivstoffprisar i 2022 er eit moment som kan trekkje lønnsemda for flåten nedover.

Medan figur 5.7 viser utvikling i lønnsemd samla sett tilbake til 1980, viser figur 5.8 utviklinga i lønnsemd innan botnfiskeri og pelagiske fiskeri for perioden frå 2010 til 2021.

Forstørr bilete

Forstørr bilete

Innan botnfiskeria er torsk, hyse, sei og reke viktige kommersielle artar, medan innan dei pelagiske fiskeria er artane sild, makrell, kolmule og lodde som er kommersielt viktigast. Driftsmarginen innan dei pelagiske fiskeria har over tid vore høgare enn driftsmarginen innan botnfiskeria. Også i 2021 var driftsmarginen innan dei pelagiske fiskeria høgare enn for botnfiskeria, men avstanden minka noko etter ein auke frå 2019 til 2020.

Boks 5.1 Utviklinga i dei norske fiskeria sidan etterkrigstida

Det årlege fangstkvantumet har variert naturleg med biologiske variasjonar og tilhøyrande kvotar. Enkelte periodar er sterkt påverka av kollaps i bestanden av norsk vårgytande sild og den sterke nedgangen i torskebestanden i 1980- og 1990-åra. Etter ein liten auke etter krigen har talet på fiskarar og fiskefartøy blitt redusert som følgje av auka effektivitet på grunn av teknologisk utvikling og ein styrt struktureringspolitikk. Dette har gjeve ein betydeleg produktivitetsvekst i fiskeria og syner at fangst per fiskar har auka frå under 10 tonn per fiskar i 1945 til over 220 tonn i 2022. Den største auken i fangst per fiskar har skjedd dei siste 30 åra, frå om lag 60 tonn i 1990 til vel 220 tonn per fiskar i 2022. Det utgjer ein produktivitetsvekst på meir enn 280 prosent i perioden, eller ein jamn årleg auke på 4,5 prosent.

Forstørr bilete

Det er store variasjonar i lønnsemd mellom fartøy innan ei flåtegruppe og mellom flåtegrupper. Figur 5.9 og 5.10 viser utviklinga i driftsmargin for høvesvis utvalde kystfiskegrupper og havfiskegrupper for åra 2010 til 2021. Det har tradisjonelt vore ringnotsnurparar og torsketrålarar som har oppnådd høgast driftsmargin. Dei siste åra har også dei pelagiske trålarane hatt høg driftsmargin, og i 2019 og 2020 var det denne fartøygruppa som oppnådde den høgaste driftsmarginen. I 2021 var det igjen ringnotsnurparane som oppnådde den høgaste driftsmarginen med 27,4 prosent. Kystfiskefartøya og den konvensjonelle havfiskeflåten ligg noko lågare i driftsmargin.

Forstørr bilete

5.2 Tosidige avtalar

5.2.1 Noreg – Russland

Noreg har i all hovudsak ei høg utnytting av kvotane på dei fiskebestandane vi forvaltar saman med Russland. Noreg har god tilgang på desse bestandane i eiga sone, og vi nyttar difor lite av sonetilgangen vi har i den økonomiske sona til Russland. Justert for kvotefleksibilitet ligg utnyttingsgraden på 100 prosent for torsk, men for hyse var utnyttingsgraden på 87 prosent i 2021 og 95 prosent i 2022. Dette kjem i all hovudsak av høg torskekvote og at den kystnære flåten har utfordringar med tilgangen til hysebestanden. Fiskeridirektoratet har justert reguleringa i løpet av åra ved å innføre høg overregulering og fritt fiske for å leggje til rette for at norsk hysekvote kan nyttast fullt ut. Noreg utnytta kvotane på snabeluer og blåkveite godt i begge åra.

Russland utnyttar også kvotane sine godt. Dei fiskar betydelege delar av kvotane sine av torsk, sei, steinbit og uer i norsk økonomisk sone. Når det gjeld det russiske fisket av norsk vårgytande sild, fiska dei derimot ein svært liten del i norske farvatn. Årsaka til dette var dårleg tilgang på sild i norske farvatn og at silda oppheldt seg store delar av hausten i internasjonalt farvatn.

5.2.2 Noreg – EU – Storbritannia

I 2021 vart Storbritannia ein egen part i forhandlingane om forvaltinga av fiskebestandar i Nordsjøen og britisk sone elles. Dette medførte at EU-andelen i fellesbestandane vart redusert, og at tradisjonelle byteartar vart på britiske hender. Noregs andel i fellesbestandane i Nordsjøen heldt seg uendra. Dermed er det store reduksjonar i EU-kvotane i 2021 samanlikna med i 2020. Noreg og Storbritannia vart ikkje samde om byte- eller tilgangsavtale for 2021, slik at norske fartøy ikkje fekk moglegheit til å fiske i britisk sone, og vice versa. Partane vart likevel samde om ein avtale for 2022. Tabell 5.8 viser EUs fangstar av fellesartane i Nordsjøen i 2021 og 2022, medan tabell 5.9 viser Storbritannias fangstar av fellesartane.

5.2.3 Noreg – EU

Som følgje av at Storbritannia forlét EU, er det ikkje lenger mogleg for EU å gjennomføre byte med Noreg på same nivå som tidlegare. Grunnen er at dei fleste artane som inngjekk i bytet på EU si side, oppheld seg i britiske farvatn. Einaste art av betyding i EU-sona er kolmule som norske fartøy fiskar i irsk sone. Utanom kolmule fiskar norske fartøy minimale mengder i jurisdiksjonsområda til EU, jf. tabell 5.10. Noreg får også kvotar ved Grønland, som ved tidlegare år. Desse blir godt utnytta.

Tabell 5.11 viser EU sine kvotar og fangstar i norske havområde. I NØS i Nordsjøen er kvotar både i 2021 og 2022 sette saman av fleire kvoteavtalar: avtalen mellom EU og Noreg, «kolmuleavtalen», «makrellavtalen» og den bilaterale sonetilgangsavtalen mellom EU og Noreg.

Fisket i Skagerrak og Kattegat

I Skagerrak og Kattegat har EU dei siste åra nytta best kvotane på torsk, sild og reker. Det er i hovudsak Danmark og Sverige som fiskar på desse kvotane, men andre EU-land har mindre kvotar for enkelte artar. På eige grunnlag kvoteregulerer EU òg andre bestandar enn dei det er fastsett kvotar på gjennom avtalen om regulering av fiskebestandane i Skagerrak og Kattegat.

Noreg – Sverige

Noreg har ein nabolandsavtale med Sverige om fiskeri som gjev svenske fiskarar rett til å fiske i norsk sone i Nordsjøen. Svenske kvotar og fangstar i norske havområde i 2021 og 2022 er viste i tabell 5.14. Med unntak av hyse og kviting nyttar Sverige desse kvotane godt.

Det norske fisket i Skagerrak har i hovudsak vore konsentrert om reker og sild. Noreg har til dømes ein ganske stor kvote på kystbrisling som blir lite nytta. Dette fiskeriet har vore eit kombinasjonsfiskeri av brisling og sild som har skjedd på dei tradisjonelle felta i Oslofjorden. Tabellane 5.12 og 5.13 viser kvotane og fangstane i Skagerrak og Kattegat i 2021 og 2022.

5.2.4 Noreg – Storbritannia

Noreg og Storbritannia kom ikkje fram til ein bilateral avtale for 2021, men vart samde om ein avtale om kvotebyte og gjensidig tilgang for 2022. Hovudtrekka i avtalen er at fartøy frå begge partar kan fiske inntil 30 000 tonn botnfisk i sonene til kvarandre i Nordsjøen. Det vart også gjennomført eit kvotebyte der Noreg fekk tilgang til å fiske mellom anna torsk, blåkveite, brosme, skjelbrosme og lange i områda vest for Dei britiske øyar (ICES-område 6), medan Storbritannia fekk torskekvote i Barentshavet og kvote på nokre artar i Nordsjøen. I tabellane under går omfanget av kvotebyta mellom Noreg og Storbritannia fram, i tillegg til kor mykje som vart fiska i 2022.

5.2.5 Noreg – Færøyane

Norske fartøy har nytta kvotane på botnfisk i færøysk sone i varierande grad dei siste åra, og dei to siste åra har utnyttinga vore nokså låg. Færøyane har nytta botnfiskkvotane i norske jurisdiksjonsområde godt. Færøyske fartøy har i hovudsak fiska kvoten på makrell i si eiga sone, i EU-sona og i internasjonalt farvatn dei siste åra. Dei har difor ikkje fiska noko særleg makrell i NØS nord for 62° N eller i fiskerisona ved Jan Mayen. Færøyane har ikkje hatt tilgang til å fiske kolmule i norske havområde dei siste åra.

5.2.6 Noreg – Grønland

Kvotane og fangstane til Noreg i grønlandsk sone i 2021 og 2022 går fram av tabell 5.20. I tillegg kunne norske fartøy fiske i grønlandsk sone på kvote tildelt av EU, sjå tabell 5.10.

Kvotane på torsk og blåkveite vart godt nytta. Dei siste åra har fisket vore regulert gjennom fleire rulleringsordningar. Kvoten på uer har tradisjonelt vore delt i botnlevande og pelagisk uer, men etter 2021 vart Noreg ikkje tildelt kvote på pelagisk uer. Uerkvoten blir godt nytta.

Grønland utnyttar som regel kvotane sine i NØS godt, jf. tabell 5.21. I 2021 og 2022 var det to fartøy som fiska dei grønlandske kvotane i norske havområde.

5.2.7 Noreg – Island

Norske fartøy har nytta kvotane på botnfisk ved Island godt dei seinaste åra, jf. tabell 5.22 som viser norske kvotar og fangstar i islandsk sone. Dei siste åra har dette fisket vore regulert gjennom ei rulleringsordning basert på loddtrekking blant fartøy som har meldt seg på til dette fisket. To nye fartøy får vere med i dette fisket kvart år.

5.3 Kyststatsavtalar og andre fleirsidige avtalar

5.3.1 Norsk vårgytande sild

I 2007 vart kyststatane samde om å innføre kvotefleksibilitet over årsskiftet for 2008. Denne ordninga er seinare ført vidare. Som følgje av at Færøyane hausten 2012 fremja krav om ein høgare del norsk vårgytande sild, vart det i åra 2013 og 2014 inngått firepartsavtalar mellom EU, Island, Noreg og Russland om fordeling av norsk vårgytande sild. I avtalane vart det sett av eit kvantum til færøysk fiske, i samsvar med delen deira frå 2007. Det vart ikkje semje om ein kyststatsavtale for 2015, men partane vart likevel samde om ein totalkvote i tråd med tilrådinga frå ICES. I 2016 vart det heller ikkje semje om ein avtale, men 15. januar 2016 la Noreg fram eit forslag til forvaltingstiltak i NEAFCs konvensjonsområde for 2016. I forslaget var det mellom anna lagt opp til ein TAC ut frå forvaltingsplanen. Tre partar røysta for, ein imot, og ein part valde å ikkje røyste. Forslaget frå Noreg vart difor vedteke. For åra 2017 til og med 2022 har partane blitt samde om ein totalkvote for NVG-sild. Hausten 2020 kom Storbritannia med i forhandlingane, frå 2021 har dei fastsett eigen kvote. Det er semje mellom partane om at Storbritannia er kyststat til sild, medan EU ikkje lenger er dette.

Andelsfordelinga er det ikkje semje om, og partane set seg unilaterale kvotar. Fordelinga av kvotar for 2021 og 2022, før og etter overføringar mellom partane og overføringar over år, synest i tabell 5.24 og 5.25.

Forstørr bilete

Foto: Jørgen Ree Wiig, Fiskeridirektoratet.

Vandringsmønsteret til silda endrar seg stadig. Det ser ein spesielt i 2017, 2018 og 2019 då den store silda oppheldt seg i ein lengre periode i internasjonalt farvatn. Dette gjorde at kyststatane, med unntak av Noreg og Island, fiska den største delen av kvoten sin her. Island og Noreg hadde hovudfisket i eigne farvatn. Sidan 2020 ser ein eit anna fangstmønster: Færøyane har fiska mesteparten av kvoten sin i islandsk sone, noko i eige og internasjonalt farvatn. Island fiska hovudsakleg i eiga sone, medan EU og Storbritannia fiska mest i NØS. Russland fiska i 2021 og 2022 størstedelen av kvoten sin i NØS. Grønlandske fartøy oppheld seg mest i færøyske farvatn.

5.3.2 Lodde ved Island, Grønland og Jan Mayen

Etter mange forhandlingsrundar sidan 2015 inngjekk kyststatane ein ny trepartsavtale i juni 2018.

Målingar hausten 2020 på umoden lodde førte til at ICES fann grunnlag for å fastsetje ein førebels TAC på 400 000 tonn lodde for sesongen 2021–2022. Dette rådet vart revidert hausten 2021 etter at Island hadde gjennomført loddetokt i tre veker i september. Basert på dette toktet kom det islandske havforskingsinstituttet med eit nytt kvoteråd 1. oktober der TAC vart auka til 904 200 tonn. På bakgrunn av nye tokt i januar og byrjinga av februar 2022 vart endeleg TAC sett til 869 600 tonn lodde den 21. februar 2022. Norsk kvote på slutten av sesongen vart difor 140 989 tonn lodde. Sesongen vart prega av mykje uvêr og dårlege fangstforhold. Med dei avgrensingane den norske flåten har i islandsk sone når det gjeld sørleg grense, avgrensingar på maksimalt tal fartøy i sona samstundes, reiskap og siste fiskedato, greidde ikkje Noreg å utnytte den store kvoten. Det stod difor att 52 056 tonn lodde sesongen 2021–2022. Island og Grønland hadde òg vanskar med å fiske opp loddekvotane sine.

Når det gjeld sesongen 2022–2023, fann ICES hausten 2021 grunnlag for å fastsetje ein førebels TAC på 400 000 tonn lodde. August og september 2022 samarbeidde Island og Grønland om å gjennomføre loddetokt. Basert på resultata frå dette toktet vart TAC justert ned frå 400 000 tonn til 218 400 tonn lodde. Island gjekk ut på tokt igjen i desember, men fann ikkje grunnlag for å justere TAC.

Island har i januar og februar gjennomført fleire tokt. 3. februar auka TAC til 275 705 tonn, noko som gjorde at Noreg sin kvote auka til 48 280 tonn. Fisket var godt og Noreg nytta heile kvoten. Etter at det norske fisket var over kom det signal frå dei islandske styremaktene om at TAC vil auke. Kor mykje er enno ikke kjent.

Loddefisket er avgrensa til fartøy med ringnotløyve, og det er veldig stor interesse for å delta.

5.3.3 Kolmule

Frå og med 2013 vart det innført kvotefleksibilitet over årsskiftet i fisket etter kolmule.

I tillegg til Noregs kyststatsdel av kolmule byter også Noreg tradisjonelt til seg kolmule frå EU – samstundes som vi byter frå oss kolmule til Russland.

Noreg fiska både i 2021 og 2022 på forskot på kvoten for neste år – som i føregåande år. I 2021 fiska norske fartøy dei største delane av kvoten sin i både EU-sona vest av og nord for Irland og i internasjonalt farvatn, medan norske fartøy i 2022 fiska dei største delane av kvoten sin i EU-sona vest av og nord for Irland. Trass i kyststatsavtalar utan fordeling av totalkvoten og unilateral kvotefastsetjing dei siste åra har Noreg gjennom bilaterale avtalar med EU og Færøyane tilgang til å fiske delar av kvoten i sonene til EU og Færøyane. Sonetilgang i EU-sona i 2021 vart utnytta i mindre grad enn normalt. Dette kan forklarast med at sonetilgangen i EU-sona vart tildelt i mars, seinare enn normalt. Sonetilgang i EU-sona vart, som normalt, godt nytta i 2022. Tilgangen til Færøy-sona vart nytta i liten grad i 2021 og 2022.

Tabell 5.27 og 5.28 viser kvotane før og etter overføringar mellom partane og overføringar over år. Dei fleste partane nyttar kvotane godt.

EU-fartøy og færøyske fartøy har dei siste åra fiska den største delen av kvotane sine i eigne farvatn, medan islandske fartøy i størst grad har fiska i færøysk sone. Russland og Grønland fiskar i hovudsak i færøysk sone og i internasjonalt farvatn.

5.3.4 Makrell

Frå og med 2011 vart det innført kvotefleksibilitet over årsskiftet i fisket etter makrell. Tabell 5.29 og 5.30 viser kvotane før og etter overføringane mellom partane og overføringane over år. Noreg tok i 2021 med seg eit betydeleg kvantum til året etter. Dette kjem mellom anna av at det stod igjen eit stort restkvantum for kystgruppa. Dei andre partane tok også med seg unytta kvantum til året etter, forutan Storbritannia som fiska på forskot. I 2022 tok Noreg med seg eit lågare unytta kvantum til året etter. Det var behov for justeringar undervegs i fisket for både kyst- og ringnotgruppa i 2022.

Forstørr bilete

Foto: Johan Wildhagen, Norges sjømatråd.

5.3.5 Norsk fiske i Irmingerhavet

Den norske kvoten av uer i Irmingerhavet har tradisjonelt vore samansett av tre komponentar: eit kvantum frå forvaltingsavtalen om snabeluer i Irmingerhavet og kvantum som Noreg byter til seg frå Grønland og EU. Dei to siste åra har det ikkje vore opna for fiske etter snabeluer i Irmingerhavet.

5.3.6 Norsk fiske i det nordvestlege Atlanterhavet

Sidan 2010 har det vore stor interesse for fiske etter torsk i det nordvestlege Atlanterhavet. Rekrutteringa har likevel vore på eit lågt nivå sidan 2011, og bestanden, og dermed kvotane, er blitt kraftig reduserte sidan 2017. I 2021 deltok eitt norsk fartøy, mot to i 2022. Kvoten vart godt utnytta i begge åra. I 2021 hadde deltakande norske fartøy moglegheit til å fiske reker i til saman 471 døgn, mot 0 døgn i 2022. Ingen fartøy deltok.