5 Fisket etter avtalane i 2014 og 2015

Dette kapitlet gjer greie for hovudtrekka i fisket etter fiskeriavtalane Noreg hadde med andre land i 2014 og 2015. Hovudvekta er lagt på norsk utnytting av avtalene og i kva grad partane som får tildelt kvotar i norske område, faktisk utnyttar desse kvotane.

Norske fiskarar utnyttar generelt kvotane godt, og for dei kommersielt viktigaste bestandane blir kvotane nytta så godt som fullt ut, jf. tabell 5.1

Noreg utnyttar godt kvotane på dei bestandane som vi deler med Russland. Noreg har god tilgang på desse bestandane i eiga sone, og vi nyttar difor lite av sonetilgangen vi har i russiske sone. Russland fiskar store deler av sine kvotar i norsk økonomisk sone (NØS). Årsaka til at Noreg ikkje nytta heile hysekvoten er at totalkvoten vart auka med 25 prosent midt i året som følgje av ein revidert metodikk for bestandsvurderinga.

Forhandlingane med EU var seint ferdige i 2014. Dette påverka i særleg grad EU sitt fiske i Nordsjøen detta året. Noreg nytta heile den norske sildekvoten, i tillegg var torske- og seikvoten sør for 62°N brukbart nytta begge åra. I følgje offisiell fangststatistikk har EU i dei seinare åra hatt relativt god utnytting av fellesbestandane i Nordsjøen.

I EU-farvatna vart dei norske kvotane og sonetilgangen av dei pelagiske artane sild, kolmule og brisling, i tillegg til blåkveite og kviting, godt nytta begge åra. Noreg nytta heile augepålkvoten i 2015. Norske linefartøy fiska ein god del av botnfiskkvotane av blålange, lange og brosme både i 2014 og 2015.

Det norske fisket i Skagerrak har dei siste åra i hovudsak vore konsentrert om reke og sild. EU har fiska mest av artane torsk, hyse, raudspette og reker i Skagerrak. Med unntak av hyse og kviting har Sverige fiska store deler av kvotane sine i NØS.

Avtalen mellom Noreg og Færøyane for 2014 vart først inngått i mars 2014. Dette er truleg noko av årsaka til låg kvoteutnytting for botnfisk då lineflåten bruker å fiske i færøysk sone tidleg på året. Færøyane har fiska mesteparten av kvotane sine på torsk, hyse og sei i NØS. Det har vore høg utnytting av kvotane i 2015.

Med unntak av kveite har Noreg hatt godt utbytte av kvotane i Grønlands sone i 2014 og 2015. Det same har Grønland i NØS nord om 62°N. Noreg har også utnytta botnfiskkvotane ved Island godt begge åra. Det same har Island i NØS nord om 62°N.

Alle kyststatane har nytta kvotane sine av dei pelagiske artane norsk vårgytande sild, kolmule og makrell godt.

I 2014/2015 nytta Noreg heile kvoten sin, både ved Grønland og ved Island. Dei norske fartøya kan sesongen 2015/2016 fiske heile kvota ved Island etter 1. oktober. Heile kvoten var fiska opp då fisket vart avslutta 22. februar 2016.

5.1 Tosidige avtalar

5.1.1 Noreg – Russland

Noreg har ei høg utnytting av kvotane på dei fiskebestandane vi forvaltar saman med Russland. Også Russland utnyttar sine kvotar godt. Russland fiskar store deler av sine kvotar i norsk økonomisk sone (NØS). Noreg nyttar lite av sonetilgangen vi har i russisk sone, fordi vi har god tilgang på desse bestandane i eiga sone. Årsaka til at hysekvoten ikkje vart fullt utnytta er at totalkvoten vart auka med 25 prosent midt i året som følgje av ein revidert metodikk for bestandsvurderinga.

5.1.2 Noreg – EU

Forhandlingane med EU for 2014 vart ferdige først 12. mars 2014. Dette gjorde det noko vanskelegare for fiskarane frå EU og Noreg å fiske i kvarandre sine soner. Tradisjonelt har EU-flåten fiska i norsk sone heile året, medan den norske flåten ikkje har vore avhengig av å kunne fiske i EU-sona dei første vekene. At avtalen kom seint i 2014 har difor truleg hatt mest å seie for EU-flåten. Forhandlingane for 2015 vart derimot gjennomførde på normalt vis. Lysingfangstar i Nordsjøen har auka dei siste åra. Noreg har fått større blåkveitekvote i EU-sona i ICES-område IIa, og kvoten vart godt utnytta.

Tabell 5.8 syner fangstmoglegheitene for norske fartøy i EU-sona. For fleire artar kan kvoten også fiskast i NØS eller i internasjonalt område. Slike fangstar reduserer høvet til å fiske tilsvarande i EU-sona. Det er til dømes tilfellet med makrellen. Avvik kan elles komme av at fisken er vanskeleg tilgjengeleg eller at det er liten interesse for å fiske denne arten.

Noreg får også kvotar i grønlandske farvatn gjennom forhandlingane med EU. Tradisjonelt har kvoten på blåkveite på Vest-Grønland vore best nytta, men i 2014 og 2015 vart også kvoten på Aust-Grønland nytta. Dei siste åra har det vore liten interesse for å fiske reker.

Foto: Nærings- og fiskeridepartementet

Noreg – EU: fisket i Skagerrak og Kattegat

Det norske fisket i Skagerrak har dei siste åra i hovudsak vore konsentrert om reker og sild.

EU nyttar best ut kvotane på torsk, hyse og nordsjøsild. Det er i hovudsak Danmark og Sverige som fiskar på desse kvotane, men for enkelte artar har og andre EU-land mindre kvotar. På eige grunnlag kvoteregulerer EU også andre bestandar enn dei det er fastsett kvotar på gjennom avtalen om regulering av fiskebestandane i Skagerrak/Kattegat.

Tabellane 5.10 og 5.11 viser kvotane og fangstane i Skagerrak og Kattegat i 2014 og 2015.

Noreg – EU: Sverige

Noreg har ein såkalla nabolandsavtale med Sverige om fiskeri, som gjev svenske fiskarar retten til å fiske i norsk sone i Nordsjøen. Svenske fiskarar får tildelt kvotar på torsk, hyse, kviting, lyr, sei, sild, makrell, reker og industrifisk.

Svenske kvotar og fangstar i norske havområde i 2014 og 2015 er vist i tabell 5.12.

5.1.3 Noreg – Færøyane

Avtalen mellom Noreg og Færøyane for 2014 med omsyn til botnfisk vart først inngått i mars 2014. Dette er noko av årsaka til den låge kvoteutnyttinga, då lineflåten brukar å fiske i færøysk sone tidleg på året. Avtala for 2015 vart inngått 12. desember 2014.

Færøyane har utnytta botnfiskkvotane godt. Færøyske fartøy har i hovudsak fiska kvoten på kolmule og makrell i si eiga sone, i EU-sona og i internasjonalt farvatn dei siste åra. Dei har difor ikkje fiska makrell og kolmule i NØS nord for 62°N, eller i fiskerisona ved Jan Mayen i 2014. I 2015 hadde dei ikkje tilgang til å fiske kolmule i norske havområde.

5.1.4 Noreg – Grønland

Noreg sine kvotar og fangstar i grønlandsk sone i 2014 og 2015 går fram av tabell 5.15. I tillegg kan norske fartøy fiske i grønlandsk sone på kvote tildelt av EU (sjå tabell 5.8).

Kvotane på torsk og blåkveite var godt nytta, medan kvoten på kveite vart vanskeleg å nytte.

Kvoten på uer er delt i botnlevande og pelagisk uer. Den pelagiske uerkvoten frå Grønland og EU kan fiskast i internasjonalt farvatn. Desse kvotane vart godt nytta.

5.1.5 Noreg – Island

Norske fartøy har utnytta kvotane på botnfisk ved Island godt dei seinaste åra. Island har også tradisjonelt fiska opp torskekvoten som dei er tildelt, samstundes som dei i stor grad utnyttar det kvantum som kan fiskast som bifangst. Islandske fartøy har i hovudsak fiska kvoten på norsk vårgytande sild i si eiga sone og i færøysk sone dei siste åra. I tillegg hadde dei ikkje høve til å fiske norsk vårgytande sild i norske havområder i 2015. Dei har difor ikkje fiska norsk vårgytande sild i NØS nord for 62°N eller i fiskerisona ved Jan Mayen i 2014 og 2015.

5.2 Kyststatsavtalar og andre fleirsidige avtalar

5.2.1 Norsk vårgytande sild

I 2007 var kyststatane einige om å innføre kvotefleksibilitet over årsskiftet for 2008. Denne ordninga er seinare ført vidare. Tabell 5.19 og 5.20 viser kvotane før og etter overføringar mellom partane, og overføringar over år.

Færøyane skreiv i 2014 ikkje under avtalen fordi dei krevjer ei større del av totalkvoten. Dei andre partane inngjekk då ein firepartsavtale der dei sette av eit kvantum til Færøyane i samsvar med deira del av kvoten tidlegare år. Det vart ikkje inngått ein ny firepartsavtale for 2015. Det låg likevel føre ei felles forståing om ein totalkvote på 283 013 tonn. Som følgje av at det ikkje vart inngått ein avtale for 2015 vart det heller ikkje inngått avtalar som ga andre partar, med unntak av Russland, tilgang til å fiske norsk vårgytande sild i norsk sone. Færøyane og Island har dei siste åra fiska store delar av kvoten sin i eiga sone, medan EU i 2015 fiska den største delen av kvoten sin i internasjonalt farvatn i Norskehavet.

5.2.2 Lodde ved Island, Grønland og Jan Mayen

For sesongen 2014/2015 vart førebels TAC fastsett til 450 000 tonn i juni 2014. Fisket i Islands økonomiske sone (IØS) vart ikkje opna før 1. oktober. Norske fartøy starta difor fisket i juli i Grønlands økonomiske sone (GØS) og fiska 30 486 tonn. I januar starta dei fisket i IØS på resten av kvoten. 31. januar vart TAC auka, og norsk kvote i IØS auka då til 50 909 tonn. Det var eit godt fiske i IØS og Noreg nytta heile kvoten i sesongen 2014/2015.

Foto: Marit Elise Hasnes, Norafjell AS

For sesongen 2015/2016 vart kyststatane i mai 2015 einige om ein førebels TAC fastsett til 300 000 tonn. Fisket i GØS starta 29. juni medan fisket i IØS ikkje vart opna før 1. oktober. Eit norsk fartøy gjekk til GØS men fant ikkje lodde. 19. oktober vart TAC redusert til 44 000 tonn lodde, og norsk kvote vart då redusert til 34 685 tonn. Etter fleire tokt ble TAC den 22. januar 2016 auka til 173 000 tonn lodde. Norsk kvote auka til 58 326 tonn lodde. Dei fyrste fartya gjekk til Island i slutten av januar 2016. Med bakgrunn i tal frå elektronisk rapportering stoppa islandsk kystvakt det norske loddefisket natt til 22. februar 2016. Då vart kvoten estimert oppfiska.

5.2.3 Kolmule

I tillegg til Noregs kyststatsandel av kolmule, byter også Noreg tradisjonelt til seg kolmule frå EU – samstundes som vi byter frå oss kolmule til Russland.

Frå og med 2013 vart det innført kvotefleksibilitet over årsskiftet i fisket etter kolmule.

Noreg fiska både i 2014 og 2015 på forskot på neste års kvote. I begge desse åra fiska norske fartøy den største delen av kvoten sin i internasjonalt farvatn vestafor Irland. Sjølv om det ikkje vart einigheit om ein kyststatsavtale for kolmule i 2015, fekk Noreg gjennom bilaterale avtaler med EU og Færøyane tilgang til å fiske deler av kvoten i høvesvis EU-sona og i Færøysona. I 2015 utnytta norske fartøy denne tilgangen fullt ut.

Tabell 5.22 og 5.23 viser kvotane før og etter overføringar mellom partane, og overføringar over år. Dei fleste partane utnyttar kvotane godt.

EU-fartøy og færøyske fartøy har i dei siste åra fiska den største delen av sine kvotar i eigne farvatn, medan islandske fartøy i størst grad har fiska i færøysk sone.

5.2.4 Makrell

Frå og med 2011 vart det innført kvotefleksibilitet over årsskiftet i fisket etter makrell. Tabell 5.24 og 5.25 viser kvotane før og etter overføringar mellom partane, og overføringar over år. Noreg fiska både i 2014 og 2015 på forskot på neste års kvote. Noreg fiska storparten av kvoten i 2015 i eiga sone. Dei fleste partane utnyttar kvotane godt.

Foto: Johan Wildhagen, Norges sjømatråd

5.2.5 Norsk fiske i Irmingerhavet

Deltakinga i dette fisket har variert frå år til år. I 2014 deltok seks norske fartøy, mens det deltok tre fartøy i 2015. Kvoteutnyttinga har og variert frå år til år. I 2014 stod det att 355 tonn av den norske kvoten, mens kvoten vart fullt utnytta i 2015.

5.2.6 Norsk fiske i det nordvestlege Atlanterhavet

Dei siste åra har det vore auka interesse for fiske etter torsk i det nordvestlege Atlanterhavet. I 2014 deltok to norske fartøy i dette fisket, medan fire norske fartøy deltok i 2015. I begge åra er kvoten fullt utnytta.

Partane i NAFO vart i årsmøtet 2014 einige om å innføre eit fiskeforbod for rekefisket i 3L i 2015 og norske fartøy fiska difor ikkje reker i det nordvestlege Atlanterhav i 2015.