Del 2
Budsjettframlegget for 2019

5 Nærare omtale av løyvingsframlegga m.m.

Programområde 00 Konstitusjonelle institusjonar

Programkategori 00.30 Regjeringa

Utgifter under programkategori 00.30, fordelte på kapittel

Statsministerens kontor og Statsrådet

Statsministerens kontor stør statsministeren i arbeidet med å leie og samordne arbeidet i regjeringa, m.a. ved å førebu, gjennomføre og følgje opp regjeringskonferansane.

Visse saker vert behandla i Statsrådet under Kongen si leiing. Det gjeld til dømes framlegg til nye lover, budsjettframlegg og andre framlegg til vedtak i Stortinget. Statsministerens kontor har saman med fagdepartementa ansvar for å førebu, gjennomføre og følgje opp Statsrådet sine møte hos Kongen. Vidare samordnar kontoret regjeringsmedlemene si deltaking i enkelte debattar og munnlege spørjetimar på Stortinget. Kontoret skal òg stø statsministeren i internasjonalt arbeid. Dessutan har kontoret arbeidsgjevarfunksjonar for regjeringsmedlemene og andre politikarar i departementa.

Statsministerens kontor har tre avdelingar (administrativ og konstitusjonell avdeling, innanriksavdelinga og internasjonal avdeling) og ein kommunikasjonsseksjon. Regjeringa si bilteneste høyrer inn under administrativ og konstitusjonell avdeling.

Regjeringsadvokaten

Hovudoppgåvene til Regjeringsadvokaten er å føre sivile rettssaker på vegner av staten og gje fråsegner om rettslege spørsmål. Regjeringsadvokaten har som mål at staten får dekt behovet sitt for advokattenester på ein god måte, og slik at dei tildelte ressursane vert utnytta best mogleg sett under eitt. Brukarane skal oppfatte embetet som serviceinnstilt, målretta og effektivt. Saksbehandlinga skal vere rask og god.

Brukarane til Regjeringsadvokaten er dei statlege organa, dvs. regjeringa, departementa og verksemdene under departementa. Saksfeltet omfattar alle område av staten si verksemd. Viktige område er domstolskontroll av offentlege styresmakter (skatt, trygd, konsesjonar, ekspropriasjon m.m.), skadebotsaker, eigedomssaker, saker om arbeids- og tenestetilhøve m.m. I tillegg fører Regjeringsadvokaten saker for internasjonale domstolar, t.d. Menneskerettsdomstolen i Strasbourg og domstolane i EU og EØS.

Kap. 20 Statsministerens kontor

Rapport 2017

Post 01 Driftsutgifter

Statsministerens kontor har støtt statsministeren i å leie og samordne arbeidet til regjeringa, m.a. med å førebu, gjennomføre og følgje opp regjeringskonferansane. Om lag 78 pst. av utgiftene i 2017 var løn og godtgjersler til tilsette. Andre større utgifter var husleige og reiseutgifter.

Budsjett 2019

Post 01 Driftsutgifter

Løyvinga under kap. 20 Statsministerens kontor dekkjer vanlege driftsutgifter for kontoret. Framlegget inneber ei budsjettramme på 121,2 mill. kroner.

Kap. 21 Statsrådet

Rapport 2017

Post 01 Driftsutgifter

Større utgifter i 2017 har vore løn til regjeringa og dei politisk tilsette i departementa, investeringar i Regjeringa si bilteneste, reiseutgifter og husleige for pendlarbustader.

Budsjett 2019

Post 01 Driftsutgifter

Løyvinga under kapittel 21 Statsrådet skal dekkje lønsutgifter for regjeringsmedlemane, statssekretærane og dei politiske rådgjevarane, og ein del andre utgifter knytt til den politiske leiinga i departementa. Det gjeld m.a. utgifter til bustad for pendlarar, heimreiser, besøksreiser for familie og tenestereiser. Løyvinga dekkjer dessutan alle driftsutgifter knytt til Regjeringa si bilteneste.

Nærare reglar om kva for ytingar den politiske leiinga kan få dekt, finst i «Reglement om arbeidsvilkår for politisk ledelse», fastsett ved kgl.res. 28. mars 2003. Reglementet er supplert og utfylt i «Håndbok for politisk ledelse», som vert gjeve ut av Statsministerens kontor.

Frå 2019 kjem kap. 21 Statsrådet inn under ordninga med forenkla modell for betaling av premie til Statens pensjonskasse. Ordninga gjev ei meirutgift på om lag 9,8 mill. kroner i 2019.

Framlegget inneber ei budsjettramme på 190,2 mill. kroner.

Fullmakt til overskriding

I samråd med politiet set Statsministerens kontor i verk visse tryggingstiltak for regjeringa. Det er vanskeleg å budsjettere behova, og dei kan endre seg i løpet av budsjettåret. Difor gjer departementet framlegg om samtykkje til at Statsministerens kontor i 2019 kan overskride løyvinga på kap. 21 Statsrådet, post 01 Driftsutgifter for å setje i verk naudsynte tryggingstiltak for regjeringa, jf. framlegg til romartalsvedtak III.1.

Kap. 3021 Statsrådet

Post 02 Diverse refusjonar

Posten dekkjer i hovudsak refusjonar av utgifter der Statsministerens kontor har lagt ut for andre. Refusjonsbeløp kan variere mykje frå år til år. Det vert difor gjort framlegg om fullmakt til å overskride løyvinga under kap. 21, post 01 Driftsutgifter, med eit beløp tilsvarande meirinntekter på posten, jf. framlegg til romartalsvedtak II.1.

Kap. 24 Regjeringsadvokaten

Rapport 2017

I 2017 kom det inn 1 118 nye saker til Regjeringsadvokaten, ein nedgang på 3 pst. i høve til 2016. Sakene er ofte meir komplekse enn før og krev stadig meir ressursar til førebuing og gjennomføring.

Utviklinga går òg i retning av at både fråsegnssaker og rettssaker vert større og meir kompliserte. Det har særleg samanheng med at rettskjeldematerialet er meir omfattande og samansett, og at sakene oftare har eit internasjonalt tilsnitt. Difor aukar behovet for spesialkompetanse innan menneskerettar, EØS-rett og allmenn folkerett.

Av dei nemnde sakene er 813 rettssaker (857 i 2016), 183 rådgjevande fråsegner (143 i 2016) og 120 høyringar (150 i 2016). Blant rettssakene utgjer områda trygd, psykisk helsevern og utlendingssaker framleis ein stor del.

Utlendingssakene viser ein auke til 176 saker (160 saker i 2016). Talet på psykisk helsevernsaker var 249 i 2017, og på trygdesaker 88, ein nedgang frå 114 i 2016.

Arbeidsmengda for dei tilsette hos Regjeringsadvokaten er høg. Noko vert løyst ved å setje ut saker til private advokatar og ved noko eigenprosedyre i etatane. Sakene som vert sett ut til private advokatar, er helst slike som det er mange relativt like av. Krevjande saker må behandlast av Regjeringsadvokaten.

Budsjett 2019

Post 01 Driftsutgifter

Framlegget inneber ei budsjettramme på 106,2 mill. kroner for 2019. Løyvinga skal fyrst og fremst dekkje løns- og driftsutgifter hos Regjeringsadvokaten. For å sikre eit kvalifisert advokatkorps i ei tid der sakene stadig vert meir innfløkte, er Regjeringsadvokaten meir enn før nøydd til å halde på dei mest røynde advokatane, særleg dei som har møterett for Høgsterett.

I samsvar med tidlegare vedtak fortsettar styrkinga av Regjeringsadvokaten. For 2019 gjer regjeringa framlegg om at ramma vert auka med 5,3 mill. kroner samanlikna med saldert budsjett 2018. Forslaget fører til at Regjeringsadvokaten sine tenester kan vidareførast på ein forsvarleg måte, og at kapasiteten aukar på område som er særleg viktige og som det er pågang på frå regjering og forvaltning.

Post 21 Spesielle driftsutgifter

Løyvinga skal dekkje prosessutgifter og utgifter til leige av advokatar. Nokre sakstypar, til dømes utlendings- og trygdesaker, er tyngjande fordi det er så mange einskildsaker. Talet på nye rettssaker er uvisse. Dei siste åra har Regjeringsadvokaten hatt ein aukande tendens i talet på utlendingssaker og trygdesaker.

Framlegget inneber ei budsjettramme på 14,0 mill. kroner.

Kap. 3024 Regjeringsadvokaten

Post 01 Vederlag for utgifter i rettssaker

Inntektsframlegget dekkjer inntekter som følgjer av at staten vert tilkjend sakskostnader i sivile saker der Regjeringsadvokaten var prosessfullmektig. Inntektene er vanskeleg å anslå, og departementet føreslår ei ramme for 2019 på 19,0 mill. kroner.

Programkategori 00.40 Stortinget og underliggjande institusjonar

Utgifter under programkategori 00.40, fordelte på kapittel

Kap. 41 Stortinget

Hovudoppgåver

Oppgåvene og arbeidsordninga til Stortinget som konstitusjonelt organ er nedfelte i Grunnlova, lover, stortingsvedtak og konstitusjonell praksis. Stortingets konstitusjonelle hovudoppgåver er å vedta lover, løyve pengar til rådvelde for regjeringa og føre kontroll med regjering og forvalting.

Stortingets administrasjon skal organisere og utvikle det parlamentariske arbeidet og leggje til rette for at representantane kan vareta verva sine. Administrasjonen skal formidle kunnskap om Stortingets verksemd og folkestyret. Stortingets administrasjon skal drifte og modernisere Stortingets bygningar og system på ein måte som tek vare på dei historiske verdiane.

Det administrative arbeidet skal utførast slik at det sikrar omdømet til Stortinget på best mogleg måte. Administrasjonen skal opplevast som relevant, profesjonell, effektiv og samfunnsmedviten av stortingsrepresentantane og andre målgrupper. Stortingets administrasjon har ein felles kultur basert på verdiane hjelpsam, ansvarleg, påliteleg og open.

Direktøren er den øvste leiaren for Stortingets administrasjon og står direkte under Stortingets presidentskap.

Prioriteringar 2019

Budsjettet for 2019 er, som i dei seinare åra, prega av moderasjon og auka kostnadskontroll. Stortingets administrasjon har dei seinare åra gjennomført ei rekkje tiltak for å utvikle styringa si og dei administrative prosessane sine, og har arbeidd strukturert med å tilnærme seg dei standardane og krava som gjeld i staten elles. Stortinget har også gjennomført reduksjonar i driftsbudsjetta sine i same omfang som avbyråkratiserings- og effektiviseringsreforma. Stortinget ser eit behov for å auke innsatsen med å effektivisere og modernisere drifta si framover. Dette pregar budsjettet for 2019, som er 0,5 prosent lågare nominelt enn budsjettet for 2018, eit reelt kutt på om lag 3 prosent. Effektivisering vil framleis prege budsjetta framover.

Stortingets administrasjon har starta arbeidet med å utarbeide eit program for modernisering og effektivisering av verksemda. Dette skal ta utgangspunkt i kjerneoppgåva til Stortingets administrasjon, som er å organisere og utvikle det parlamentariske arbeidet og leggje til rette for at representantane kan vareta verva sine. Programmet skal sikre at dei prosessane og tenestene som blir ytte, er målretta, nyttige og effektive, samtidig som tenestene skal ytast så kostnadseffektivt som mogleg.

Etter mange års arbeid skal det omfattande byggjeprosjektet P26, som omfattar Prinsens gate 26, nytt post- og varemottak og ny tunnel, avsluttast. Planlegginga av dette prosjektet starta i 2011, med forprosjektfase frå 2014. Forslag til løyving for 2019 er basert på kostnadsramma til prosjektet, som blei vedteken i samband med revidert nasjonalbudsjett 2018, på 2 321 millionar kroner. Kostnadsramma blei grundig gjennomgått våren 2018, med ekstern kvalitetssikring inkludert.

I 2019 er det prioritert å gjennomføre aktivitetar i tilknyting til P26-prosjektet, som er nødvendig for ei god ferdigstilling. Dette dreier seg om å ta i bruk Prinsens gate 26, sprinkling i tilknytte lokale og oppgradering av Wessels plass. Når det gjeld Wessels plass, er oppgraderinga i vesentleg grad knytt til behovet for betre sikringstiltak.

Budsjettet elles prioriterer fullføring av oppstarta prosjekt, heilt nødvendig vedlikehald og forvalting, og gjennomføring av nye utrekningar og utviklingstiltak som kan auke effektiviteten. Den sterke stillingskontrollen som blei innført i 2018, blir vidareført.

Post 01 Driftsutgifter

Posten omfattar løn og godtgjersler for stortingsrepresentantar og tilsette og utgifter til Stortingets kjøp av varer og tenester.

Det følgjande er ein gjennomgang av sentrale oppgåver, og av tidlegare resultat og prioriteringar framover innanfor Stortingets hovudmål.

Eit vitalt parlamentarisk arbeid

Administrasjonen skal sikre god kvalitet og kontinuitet i støtta til presidentskapet og representantane. Administrasjonen varetek alle funksjonar som knyter seg til den verksemda Stortinget utøver som konstitusjonelt organ, medrekna Stortingets saksbehandling og arbeidsordning, forretningsorden og løyvingsreglement, komitéreiser og formelle spørsmål i tilknyting til verksemda i komiteane, og til Stortingets internasjonale arbeid. Dessutan innhentar og legg administrasjonen til rette informasjon til arbeidet i Stortinget, og dokumenterer Stortingets verksemd.

Det har dei siste par åra gått føre seg ei omfattande utvikling i IT-støtta knytt til det parlamentariske arbeidet gjennom ei større fornying av dagens elektroniske parlamentariske oppfølgingssystem. Ved årsskiftet 2019/2020 skal arbeidet ferdigstillast, og den nye løysinga vil leggje til rette for ei enklare saksbehandling knytt til gjennomføring av møte i salen og enklare samhandling med departement, ministrar og Stortingets folkevalde spesielt. Arbeidet med spørsmål og interpellasjonar vil også bli enklare.

Andre brukarvenlege IT-verktøy for representantar, komitear og partigrupper blir ferdigstilte og tatte i bruk i 2019. Det blir lagt vekt på brukarvenleg og påliteleg digital støtte tilpassa den parlamentariske saksgangen. Nytt arbeidsverktøy får eit enklare og meir einsarta brukargrensesnitt tilpassa ulike brukarbehov.

Aktuell kunnskapsformidling om folkestyret

Stortinget skal formidle aktuell kunnskap om folkestyret, og på den måten leggje eit grunnlag for engasjement og demokratisk deltaking. Kommunikasjonen med omverda skal vere aktiv og relevant og opne for samhandling mellom folket og dei folkevalde, særleg retta mot vaksne med låg demokratisk deltaking, førstegongsveljarar og folk som i arbeidet sitt er i kontakt med Stortinget.

Gjennom kanalane sine informerer Stortinget fortløpande om arbeidet dei folkevalde gjer, og om sakene som blir behandla. Stortingets nettstad gir brukarane tilgang til all informasjon om sakene Stortinget behandlar, møter og høyringar, biografiar m.m., og utgjer kjerneinformasjonen om det parlamentariske arbeidet. Møte i salen og høyringar er opne for publikum, og ein kan følgje debattane anten via internett eller ved sjølv å vere til stades. Gjennom brosjyrar, filmar og tekstar på nett kan kvar enkelt setje seg inn i og lære om Stortingets oppgåver og arbeid. Omvisingar, utstillingar og interaktive spel gir levande og engasjerande formidling til dei som besøkjer Stortinget.

I 2019 skal Stortingets opne datateneste kompletterast ytterlegare. Tenesta er tatt i bruk som datagrunnlag for andre nettsider, til forskingsprosjekt og til undervising. Tenesta er også mykje brukt av journalistar. For å gjere datamaterialet tilgjengeleg for fleire vil administrasjonen i 2019 arbeide med å lage løysingar for visualisering (som infografikk) med utgangspunkt i data frå den opne datatenesta.

Stortinget har sidan 2017 satsa på sosiale medium. Stortinget ønskjer å formidle stortingskunnskap til brukarane der dei er, noko som har ført til kontakt med opp mot fleire tusen menneske månadleg i sosiale medium. For å lukkast i det vidare arbeidet skal Stortinget produsere innhald av høg kvalitet og utvikle seg i tråd med endringane i kanalane.

Det har sidan 2017 vorte arbeidd med eit nytt læringsspel som skal kome i staden for læringsspelet som finst i dag, Minitinget. Det kjem elevar i den vidaregåande skulen frå heile landet og får kunnskap om Stortinget gjennom Minitinget. Læringsspelet skal etter planen bli tatt i bruk i 2020.

For å sikre bevaring av, og tilgang til, elektronisk skapt dokumentasjon er det nødvendig å etablere ei løysing for elektronisk langtidslagring. I 2018 sette Stortingets administrasjon i gang eit forprosjekt for å utvikle kunnskap om kva løysingar som er aktuelle. I 2019 skal forprosjektet leggje fram tilråding om vidare arbeid på dette området.

I tillegg til trykte stortingsforhandlingar finst det i Stortingets arkiv òg upublisert dokumentasjon frå komitéarbeid og administrasjonsverksemd. Administrasjonen vil halde fram arbeidet med å gjere kunnskap om dette materialet tilgjengeleg gjennom den nasjonale arkivportalen (arkivportalen.no). Slik legg administrasjonen til rette for innsyn og forsking basert på dette materialet. I løpet av 2019 skal 24 valperiodar vere tilgjengelege.

Smart representantservice

Stortingets representantar skal bli tilbydd framtidsretta og tilpassa administrative tenester og verktøy som bidrar til at dei kan konsentrere seg om det parlamentariske arbeidet. Administrasjonen yter direkte service overfor stortingsrepresentantane når det gjeld løn, godtgjersler, reiser, bustader, pensjonar, forsikringar, arbeidsforhold og velferdsordningar.

I 2019 skal servicetenestene framleis styrkast gjennom vidareutvikling av digitale løysingar og profesjonalisering av servicemedarbeidarane. Informasjon til og kommunikasjon med brukarane skal gjerast enklare ved innføring av nye verktøy for digital kommunikasjon.

Profesjonell drift og utvikling av bygningane

Stortingets administrasjon skal forvalte, drifte og utvikle Stortingets eigedommar, slik at dei gir trygge og gode rammer for det parlamentariske arbeidet samtidig som dei funksjonelle behova i stortingsbygningen, og annan bygningsmasse, blir godt tekne vare på. Stortinget arbeider vidare med verne- og forvaltingsplan for å vareta arkitektoniske og kulturhistoriske forhold i bygningsmassen. Tiltaka skal avstemmast med områdeplan (heilskapleg plan) for interiør og uttrykk.

Stortingets administrasjon har utvikla ein planmetodikk for drift og vedlikehald basert på kontinuerleg vurdering av kva tilstandsgrad bygningsmassen er i. Metodikken skal vidareutviklast i 2019, og målet er å etablere ein langtidsplan for drift og vedlikehald av bygningsmassen. Nytt elektronisk verktøy for forvalting, drift, vedlikehald og utvikling av bygningsmassen vil ytterlegare bidra til profesjonell drift og utvikling av bygningane, og til overordna disponering og utnytting av areala i bygningsmassen. Ein ventar at verktøyet skal vere i full drift i løpet av året.

Stortinget vil i 2019 ta i bruk det nye kontorbygget i Prinsens gate 26. Det er mål om at dette skal driftast med eksisterande ressursnivå, og det vil difor fokuserast på optimalisering av arbeidsprosessar og vurdering av eksisterande tilbod for å kunne drifte innanfor rammene.

Det vil i 2019 bli jobba med vidareutvikling av tryggingsarbeidet ved Stortinget. Førebyggjande tryggingsarbeid vil vere eit prioritert område når det gjeld sikkerheitsstyring og vidareutvikling av tilhøyrande dokumentasjon. Ny lov om nasjonal sikkerheit skal gjelde så langt Stortinget sjølv fastset det, og presidentskapet vil leggje fram ei eiga sak for Stortinget om i kva grad føresegner i lova skal gjelde for Stortinget. Sikring av bygningsmassen, inklusiv brannvern, held fram i 2019 òg utover tiltaka som er planlagt inn i Prinsens gate 26. Tiltaka vert sette i samanheng med tiltaka innan det organisatoriske og teknologiske domenet.

Post 45 Større utstyrskjøp og vedlikehald, kan overførast

Løyving over posten er knytt til ordinært vedlikehald, investeringar innan IKT og andre utstyrsinnkjøp.

Gjennomføring av tiltak for utvendig sikring av Stortinget og utforming av Wessels plass blir ei viktig oppgåve i 2019. Plassen vil få ei ny utforming i tråd med målsetjingar utforma i samarbeid med Oslo kommune om integrerte sikringstiltak som varetek eit ope og levande byrom.

Prosjektet Prinsens gate 26, nytt post- og varemottak og innkjøringstunnel

Løyvinga til prosjektet Prinsens gate 26 mv. utgjer den største delen av denne posten, med 246,3 millionar kroner. Etter ei vurdering av prosjektets økonomiske rammer vart det vinteren 2018 gjennomført ein ny kostnadsanalyse, som resulterte i auka løyvingar for 2018 i revidert nasjonalbudsjett. Ombyggingsarbeida i Prinsens gate 26, nytt post- og varemottak og ny innkøyringstunnel har ei estimert total kostnadsramme på 2 321 millionar kroner per 1. januar 2019.

Det blir jobba aktivt med økonomi- og risikostyringa for å gjere prosjektet ferdig i samsvar med kostnad, tid og kvalitet. I 2019 er hovudfokuset å gjennomføre dei siste aktivitetane som står att for byggutviklingsprosjekta for Prinsens gate 26, nytt post- og varemottak og ekstra innkøyringstunnel til Stortinget.

Arbeidet med å setje nye Prinsens gate 26 og nytt post- og varemottak i drift held fram i starten av 2019. Stortingsrepresentantar og tilsette i partigruppene vil gradvis flytte inn i kontorlokala tidleg i 2019.

Post 50 Sannings- og forsoningskommisjonen

Kommisjonen for å granske fornorskingspolitikk og urett overfor samar, kvener og norskfinnar (sannings- og forsoningskommisjonen) blei oppnemnd ved Stortingets vedtak 14. juni 2018. Stortinget vedtok 20. juni 2017 at ein slik kommisjon skulle setjast ned. Kommisjonen er venta å kome i gang med arbeidet i løpet av hausten 2018.

Kommisjonen er sett saman av 12 medlemmer. Dagfinn Høybråten, som er generalsekretær i Nordisk ministerråd og har brei leiarerfaring innan politikk og samfunn, leiar kommisjonen. Medlemene i kommisjonen er elles framståande fagpersonar innan fagfelt som er særleg relevante for arbeidet i kommisjonen. Ved samansetjinga blei det tatt omsyn til at kommisjonen skal ha medlemmer med særleg kunnskap om samiske og kvenske/norskfinske tilhøve og språk, i tillegg til geografisk representasjon. Dei fleste medlemmene var føreslåtte anten av Sametinget eller av kvenske/norskfinske organisasjonar. Ein tar sikte på å etablere eit fagleg kompetent sekretariat for kommisjonen, på ca. tre personar tilsette på heiltid. Det kan i tillegg vere aktuelt for kommisjonsmedlemmene å levere forskingsbaserte, skriftlege bidrag til kommisjonen, i tillegg til å delta i det ordinære kommisjonsarbeidet. Kommisjonen vil òg kunne tinge slike bidrag frå andre. Det blir vidare lagt opp til at kommisjonen kan etablere ei referansegruppe eller eit anna samarbeidsforum, og ein føreset at kommisjonen innhentar personlege erfaringar ved å oppsøkje samiske og kvenske/norsk-finske miljø rundt om i dei distrikta det vedkjem. Innsamling av materiale kan heilt eller delvis utførast av kvalifiserte samarbeidspartnarar ved til dømes forskingsinstitusjonar.

Kostnadane i samband med verksemda til kommisjonen i 2019 blir rekna til 8 millionar kroner. Sekretariatet for kommisjonen vil bli lokalisert ved UiT Norges arktiske universitet i Tromsø, og medarbeidarane vil verte tilsett ved UiT. Midlar til drift av kommisjonen og sekretariatet vil tildeles UiT, med rekneskaps- og rapporteringsplikt til Stortinget.

Post 70 Tilskot til partigruppene

Posten omfattar tilskota frå Stortinget til gruppesekretariata i partia. Tilskotet til kvar stortingsgruppe er avhengig av representasjonen til partiet på Stortinget.

Post 72 Tilskot til biblioteket ved Det Norske Nobelinstituttet

Posten omfattar tilskot til biblioteket ved Nobelinstituttet.

Post 73 Kontingentar til internasjonale delegasjonar

Posten omfattar kontingentane til Nordisk råd, OSSEPA og IPU.

Post 74 Reisetilskot til skular

Posten omfattar støtte til søkjarar frå skular som vitjar Stortinget.

Kap. 3041 Stortinget

Kap. 42 Ombodsmannsnemnda for Forsvaret

Hovudoppgåver

Ombodsmannsnemnda skal bidra til å sikre dei allmennmenneskelege rettane for Forsvarets personell, og gjennom arbeidet sitt søkje å medverke til å effektivisere Forsvaret. Ombodsmannsnemnda består av sju medlemmer som blir valde av Stortinget for fire år om gangen. Leiaren av nemnda har tittelen ombodsmann for Forsvaret, er årslønt og leiar ombodsmannens administrasjon. Ombodsmannens kontor består av 3,8 årsverk fordelt på fire personar.

Vernepliktige, befal og sivilt tilsette i Forsvaret kan klage til ombodsmannen dersom dei meiner seg urett, urettferdig eller urimeleg behandla. Ombodsmannen behandlar om lag 100 klagar kvart år. I tillegg blir det behandla ei betydeleg mengd førespurnader som blir løyste på ein enklare måte.

Ombodsmannsnemnda gjer årleg ei rekkje synfaringar til militære avdelingar og tenestestader. Nemnda fokuserer på dei vernepliktige generelt og på eigedom, bygg og anlegg (EBA) og personleg klednad og utrusting (PBU) spesielt. Nemnda fokuserer også på ulike forhold for dei tilsette i Forsvaret, mellom dei HMS-forhold og varetaking ved omorganisering og endringar. Etter kvar synfaring blir det skrive synfaringsrapport.

Ombodsmannsnemnda samarbeider nært med TVO-ordninga i Forsvaret, og med organisasjonane til dei tilsette. Like eins fokuserer nemnda på varetaking av veteranane.

Ombodsmannen deltar også i internasjonalt arbeid i regi av DCAF (Democratic Control of Armed Forces), ICOAF (International Conference Ombudsman for Armed Forces) og OSCE (Organization for Security and Co-operation in Europe). Vidare blir ombodsmannen stadig invitert til å delta for å orientere og presentere den norske modellen i ei rekkje land. Dette arbeidet er stadig aukande.

Melding til Stortinget

Ombodsmannsnemnda sender årleg melding om verksemda si til Stortinget – Dokument 5. Gjenpart av meldinga blir send Forsvarsdepartementet og Forsvarets organ og avdelingar. Nemnda kan òg, når ho finn det ønskjeleg, sende rapport til Stortinget om enkeltsaker i løpet av året.

Av Dokument 5 for 2017–2018 går det fram at det samla talet på klagar held seg relativt stabilt. Klagar frå vernepliktige omhandlar bl.a. innkalling til HV-øvingar, byte av tenestestad, arbeidstid og økonomiske forhold. Klagane frå befal gjeld ofte relegering, forbigåing ved tilsetjing, husleige og diverse tillegg.

Meldinga til Stortinget inneheld i tillegg fleire faste innspel frå einingar i Forsvaret som alle har eit betydeleg arbeid med og for personellet, slik som Tillitsvaldordninga (TVO), Forsvarets sanitet, Forsvarsstabens personellavdeling (FST-P), Forsvarets sentrale hovudverneombod, Forsvarets høgskule (Fokus), Forsvarets personell- og vernepliktssenter (FPVS), Feltprestkorpset og Generaladvokaten.

Kap. 43 Stortingets ombodsmann for forvaltninga

Hovudoppgåver og organisering

Sivilombodsmannens føremål og oppgåver følgjer av lov om Stortingets ombudsmann for forvaltningen av 22. juni 1962, og instruks for Stortingets ombudsmann for forvaltningen av 19. februar 1980. Sivilombodsmannen er vald av Stortinget for ein periode på fire år.

Som Stortingets tillitsmann skal Sivilombodsmannen føre kontroll med at det i den offentlege forvaltinga ikkje blir gjort urett eller feil mot den enkelte borgaren. Ombodsmannen skal også bidra til at forvaltinga respekterer og sikrar menneskerettane. Desse oppgåvene blir først og fremst varetekne gjennom undersøkingar og behandling av klagar frå enkeltpersoner, organisasjonar og selskap. Ombodsmannen står fritt til å ta opp dei spørsmåla han meiner er av interesse, og kan setje i verk saker av eige tiltak. Slike undersøkingar er i hovudsak baserte på kjennskap til forhold i forvaltinga det kan være grunn til å ta opp særskilt. Ombodsmannen er også nasjonal førebyggjande mekanisme for førebygging av tortur og annan grufull, umenneskeleg eller nedverdigande behandling eller straff.

Vidare søkjer ombodsmannen å hindre urett gjennom ulike kommunikasjonstiltak, slik som føredragsverksemd. Gjennom meldingane sine til Stortinget gir Sivilombodsmannen informasjon om korleis Grunnlova, lover og Stortingets vedtak i praksis blir brukte i forvaltinga, og om verksemda som følgjer av førebyggingsmandatet.

Ombodsmannens kontor er organisert i tre avdelingar som behandlar klagesaker innan ulike rettsområde, ei utgreiingsavdeling, ei eining for førebygging av tortur og ei administrasjonsavdeling.

Rapport for 2017

Ombodsmannens årsmeldingar for 2017 blei overleverte Stortinget i mars 2018. Sivilombodsmannens årsmelding i Dokument 4 (2017–2018) gjer greie for hovudinntrykk frå klagesaksbehandlinga i 2017, og omtaler også enkelte utviklingstrekk i forvaltinga baserte på ombodsmannen sine meir generelle erfaringar. Årsmeldinga for førebyggingseininga, Dokument 4:1 (2017–2018), gir ein nærmare omtale av førebyggingsarbeidet i 2017.

Klagesaksbehandling

Klagesakstalet hos ombodsmannen har i fleire år lege relativt stabilt på ca. 3 000 klagesaker i året, men i 2017 oppstod det ein betydeleg auke. Sakstalet auka med om lag 500 saker, eller ca. 16 prosent. Det er grunn til å tru at auken er eit resultat av at ombodsmannen sidan 2015 har arbeidd systematisk for å bli betre kjend. Det har vore ein aukande pågang innanfor saker om psykisk helsevern, utlendingssaker, trygdesaker og innsynssaker. Det kom inn 3 604 saker i 2017, mot 3 111 året før. I tillegg blei 21 saker tatte opp av eige tiltak i 2017, mot 17 saker i 2016. Talet på avslutta saker var 3 600 i 2017, mot 2 998 året før. Fordelinga mellom realitetsbehandla og avviste saker har vore relativt stabil gjennom fleire år, men i 2017 blei det avvist noko fleire saker enn normalt. Ca. 43 prosent av sakene blei realitetsbehandla og 57 prosent avvist.

Saksbehandlingstida har gått ned igjen i 2017, etter ein auke i 2016. Saksbehandlingstida avheng både av intern ressursbruk, kompleksiteten i sakene og kor raskt forvaltinga responderer på undersøkingar frå ombodsmannen. I den interne verksemdsstyringa er det i stor grad blitt fokusert på å halde saksbehandlingstida på eit så lavt nivå som mogleg.

Sivilombodsmannens førebyggingsarbeid

Førebyggingseininga mot tortur og umenneskeleg behandling ved fridomstap blei oppretta ved Sivilombodsmannens kontor i 2014, i tråd med tilleggsprotokollen til FNs torturkonvensjon (OPCAT). Førebyggingseininga har åtgang til å besøkje alle stader kor personar har fått fridomen sin tatt frå seg, for å førebyggje tortur og annan grufull, umenneskeleg eller nedverdigande behandling eller straff. Det blei gjennomført totalt 13 besøk til stader for fridomstap i 2017, samtidig som tidlegare gjennomførte besøk blei følgde opp. Besøkte sektorar omfatta fengsel med høgt tryggingsnivå, stader innan tvungent psykisk helsevern, politiets utlendingsinternat Trandum og barnevernsinstitusjonar. Det blei også gitt ei rekkje presentasjonar av funn og utfordringar som førebyggingsarbeidet har avdekt, på fagkonferansar, i etatane, i offentlege debattar og til sivilt samfunn.

Menneskerettsarbeid

Sivilombodsmannen arrangerte i 2017 eit seminar om «Helsepersonells rolle i møte med mennesker som er fratatt friheten i politiarrest og fengsel». Sivilombodsmannen ønskte med seminaret å sjå nærmare på kvifor helsepersonell er viktig for arrestantar og innsette, kva som karakteriserer møtet mellom legevaktslegen og arrestanten, og mellom fengselstilsette, helsepersonell og pasientar i fengsel, og på kva styresmaktene gjer for å bidra til godt samarbeid mellom politi, kriminalomsorg og helsepersonell.

Ombodsmannen behandlar jamleg klagesaker som vedkjem Noregs menneskerettslege forpliktingar. Ein omtale av uttaler i 2017 der det er vist til ei menneskerettsleg forplikting, finst i artikkelen «Arbeidet med menneskerettigheter» i ombodsmannens årsmelding for 2017, Dokument 4 (2017–2018). Artikkelen omhandlar også ombodsmannens undersøkingar av eige tiltak, arbeidet med openheit og ytringsfridom i forvaltinga, arbeidet i førebyggingseininga og Sivilombodsmannens internasjonale samarbeid.

Mål og budsjett for 2019

Ettersom dei to mandata til ombodsmannen er fastsette i lov, har verksemda stabile føringar for kva hovudmål som skal bli nådde kvart år. Ein stor del av ombodsmannens verksemd går årleg ut på å gjennomføre undersøkingar og gjere rettslege vurderingar av utvalde spørsmål. I fleire år har det vore eit mål at ombodsmannen skal prioritere arbeidsinnsatsen der den får størst betyding. Dette vil også vere av vesentleg betyding framover, og vil bli tatt omsyn til i det pågåande arbeidet med ny strategiplan for perioden 2019–2022.

Auken i talet på klagar frå 2017 er venta å vare ved. Det blir viktig å kunne handtere denne veksten også i 2019. Førespurnader må kunne svarast på på ein slik måte at det støttar opp under rolla til ombodsmannen.

Målet om å bli betre kjent har vorte følgd opp gjennom fleire år. Det blir tatt sikte på at dette er eit mål også for 2019, gitt moglegheitene til å kunne følgje opp den auka sakstilgangen som følgjer av å bli betre kjent.

Funksjonen som nasjonal førebyggjande mekanisme blir vidareutvikla i 2019. I samband med det vil det bli utført besøk til fleire stader der menneske har lidd fridomstap, bl.a. fengsel, politiarrestar, stader under tvungent psykisk helsevern og barnevernsinstitusjonar. Det vil framleis bli lagt stor vekt på vidareutvikling av metodikk og kunnskapsgrunnlag. Det vil også bli lagt vekt på oppfølging av stadene og sektorane som blir besøkte, og på å gjennomføre nye, uvarsla besøk til stader som tidlegare er besøkte, som ledd i ei tett oppfølging.

Institusjonen vil framleis arbeide internt for å ha ei tydeleg leiing og sikre at arbeidsprosessane er effektive og gode.

Ombodsmannen arbeider i 2018 med ei større anskaffing av ny kontrakt for sak- og arkivsystem. Dersom anskaffinga resulterer i byte av kontraktspartnar, vil betydeleg arbeid i 2019 gå med til å etablere nytt sak- og arkivsystem og overføre data.

Post 01 Driftsutgifter

Posten omfattar lønsutgifter og utgifter til Sivilombodsmannens kjøp av varer og tenester.

Budsjettveksten for 2019 er i hovudsak knytt til nye stillingar. Elles inneheld budsjettet i hovudsak vekst knytt til prisjusteringar.

Kap. 44 Stortingets kontrollutval for etterretnings-, overvakings- og tryggingsteneste

Stortingets kontrollutval for etterretnings-, overvakings- og tryggingsteneste (EOS-utvalet) er eit permanent utval, oppretta i 1996. Utvalet har sju medlemmer. Medlemmene blir valde for eit tidsrom på inntil fem år av Stortinget i plenum. Medlemmene kan nemnast opp på nytt éin gong etter innstilling av Stortingets presidentskap.

Hovudoppgåver

EOS-utvalet skal føre regelmessig tilsyn med etterretnings-, overvakings- og tryggingsteneste (EOS-teneste) som blir utført i den sivile og militære forvaltinga. Oppgåvene til kontrollutvalet er å gjennomføre inspeksjonar, undersøkje klagar og ta opp saker av eige tiltak som utvalet ut frå føremålet finn det rett å behandle. Hovudføremålet er å vareta rettstryggleiken til den enkelte og å sjå til at tenestene respekterer menneskerettane.

Det blir årleg gitt melding til Stortinget om verksemda til utvalet, og særskilte meldingar ved behov.

Rapport 2017

Utvalet har i 2017 gjennomført 21 inspeksjonar; PST er inspisert sju gonger, E-tenesta fem gonger, NSM tre gonger og FSA to gonger. Personelltryggingstenesta ved Statsministerens kontor, personelltryggingstenesta i Riksrevisjonen, Etterretningsbataljonen og Forsvarets spesialstyrker stab er også inspisert.

I 2017 undersøkte utvalet 31 saker av eige tiltak, mot 51 saker i 2016.

Utvalet undersøkjer klagar frå enkeltpersonar og organisasjonar. Det kom inn 26 klagar til utvalet i 2017, mot 32 klagar i 2016. Utvalet har på formelt grunnlag avvist nokre klagesaker, blant anna under tilvising til at forholdet fell utanfor kontrollområdet til utvalet.

Utvalet meiner at ressursbruken har vore effektiv i 2017, både med tanke på kva det er brukt ressursar på og korleis desse er nytta. Samla sett er utvalet fornøgd med resultat, måloppnåing og ressursbruk i 2017. Nærmare opplysningar om verksemda er gitte i årsmeldinga frå utvalet for 2017 (Dokument 7:1 (2017–2018)).

Mål og budsjett for 2019

Hovudoppgåva til utvalet er å føre løpande kontroll med EOS-tenestene. Kontrollen blir utøvd i form av inspeksjonar, behandling av klagesaker og behandling av saker som blir tatte opp av eige tiltak. Den faglege verksemda til utvalet blir i hovudsak styrt av kva som kjem fram gjennom inspeksjonsverksemda og klagesaker, og av dei signala Stortinget gir ved behandlinga av årsmeldingane frå utvalet. I tillegg tar utvalet opp saker på bakgrunn av opplysningar som kjem fram i offentlegheita.

Rammene for verksemda til utvalet er fastsette i lov om kontroll med etterretnings-, overvåkings- og sikkerhetstjeneste (EOS-kontrollova). Krava til inspeksjonsverksemda i utvalet blei endra i 2017. I samsvar med EOS-kontrollova § 7 andre ledd skal den årlege tilsynsverksemda til utvalet bli gjennomført ut frå behov og minst omfatte fleire inspeksjonar årleg av E-tenesta sentralt, NSM, PST sentralt og av Forsvarets tryggingsavdeling. I tillegg skal utvalet gjennomføre ein årleg inspeksjon av PST-einingar i minst to politidistrikt, og av minst ein av E-tenestas stasjonar eller etterretnings-/tryggingsteneste ved militære stabar og avdelingar. Ved lovendringa i 2017 blei utvalet også pålagd å ha minst ein årleg inspeksjon hos høvesvis Etterretningsbataljonen og Forsvarets spesialstyrker stab. Utvalet kan også undersøkje bistanden politiet gir PST, eller andre delar av forvaltinga om det er nødvendig ut frå kontrolloppgåva. Overordna påtalemakt, det vil seie statsadvokatane og riksadvokaten, er unnatatt frå kontrollområdet. Utvalet vil også i 2019 gjennomføre inspeksjonar i tråd med krava, i tillegg til å behandle innkomne klagesaker og å undersøkje saker i EOS-tenestene.

Det er i budsjettet for 2019 føreslått ei løyving på 29 mill. kroner på kap. 44, post 45 Større utstyrskjøp og vedlikehald, til finansiering av flytting til nye lokale på Bryn.

Kap. 45 Noregs nasjonale institusjon for menneskerettar

Hovudoppgåver og organisering

Noregs nasjonale institusjon for menneskerettar (Nasjonal institusjon) blei oppretta 1. juli 2015 som eit organ organisatorisk lagt under Stortinget. Føremålet og oppgåvene til institusjonen følgjer av lov om Norges nasjonale institusjon for menneskerettigheter av 22. mai 2015 nr. 33 (NIM-lova), og instruks om Norges nasjonale institusjon for menneskerettigheter, som blei vedteken av Stortinget 30. april 2015.

Nasjonal institusjon blir leia av eit styre og ein direktør. Styret har det overordna ansvaret for den faglege verksemda, økonomien og drifta til den nasjonale institusjonen. Stortinget vel både styre og direktør. Styret er vald for ein periode på fire år, mens direktøren er vald for ein periode på seks år.

Nasjonal institusjon skal bidra til å styrkje gjennomføringa av menneskerettane, særleg ved å overvake og rapportere om menneskerettane si stilling i Noreg, medrekna å leggje fram tilrådingar for å sikre at Noreg oppfyller dei menneskerettslege forpliktingane sine, gi råd til Stortinget, regjeringa, Sametinget og andre offentlege organ og private aktørar om gjennomføringa av menneskerettane, informere om menneskerettane, medrekna å rettleie enkeltpersonar om nasjonale og internasjonale klageordningar, fremje opplæring, utdanning og forsking på menneskerettane, leggje til rette for samarbeid med relevante offentlege organ og andre aktørar som arbeider med menneskerettane, og delta i internasjonalt samarbeid for å fremje og beskytte menneskerettane. Den nasjonale institusjonen skal ikkje prøve enkeltsaker om krenking av menneskerettar. Stortinget har føresett at institusjonen skal vere samlokalisert med, og administrativt knytt til, Sivilombodsmannen.

Rapport for 2017

Det følgjer av § 11 i NIM-lova at Nasjonal institusjon årleg skal gi ei årsmelding til Stortinget om institusjonen si verksemd og utviklinga av menneskerettssituasjonen i Noreg. Årsmeldinga, Dokument 6 (2017–2018), blei levert Stortinget 10. april 2018 og dekkjer eit breitt spekter av område, men er på ingen måte uttømmande. I meldinga gir Nasjonal institusjon tilrådingar på nokre område der dei meiner norsk lovgiving eller praksis anten bryt med menneskerettane, det er rom for forbetring eller det er særlege utfordringar som myndigheitene bør vere merksame på.

Mål og budsjett for 2019

Nasjonal institusjon har eit særs bredt mandat, då menneskerettane har betyding for nær sagt alle rettsområde. Institusjonen byggjer arbeidet sitt på 27 ulike område av rettar. Desse områda dannar grunnlag både for institusjonen si systematiske overvaking av menneskerettssituasjonen og for den interne arbeidsdelinga innanfor den juridiske analyseavdelinga. Det breie mandatet gir Nasjonal institusjon eit unikt høve til å følgje det store biletet og skape dialog med dei ulike menneskerettsaktørane.

Visjonen er eit sterkt og heilskapleg menneskerettsvern for alle. Det betyr at Nasjonal institusjon må jobbe breitt innanfor ei heil rekkje felt og ha tilsvarande brei kunnskap i organisasjonen. I strategien til Nasjonal institusjon for 2016–2020 er det sett overordna mål om å vere ein sterk fagleg aktør, ein samlande brubyggjar og ei tydeleg vaktbikkje. Ut frå breidda i mandatet til Nasjonal institusjon krev dette ei tydeleg prioritering av arbeidsinnsatsen. Denne prioriteringa byggjer på vurderingar baserte på den systematiske overvakingsverksemda og med utgangspunkt i kriterium vedtekne av styret for seleksjon av saker i 2016.

Adekvat bemanning med tung fagleg kompetanse og tilstrekkeleg administrativ støtte er avgjerande for kva moglegheit Nasjonal institusjon har til å oppfylle oppdraget sitt og bli ein synleg og effektiv institusjon med legitimitet og gjennomslagskraft. Institusjonen vil framleis arbeide internt for å ha ei tydeleg leiing og sikre at arbeidsprosessane er effektive og gode. Ettersom institusjonen er relativt nyoppretta, er eit av måla som blir følgd opp i 2019, å bli endå betre kjend, styrkje menneskerettsvernet i norsk forvalting og skape auka forståing og kunnskap om menneskerettane i allmenta elles.

Integreringa av Gáldu – kompetansesenter for urfolksrettar – i Nasjonal institusjon frå 1. januar 2017 medfører at ein har kontor både i Kautokeino og Oslo, noko som i seg sjølv fører til auka utgifter. I tillegg er det teke omsyn til at det vil krevje ekstra utgifter i form av reiser mellom dei to tenestestadene for å sikre ei reell integrering av Gáldu i Nasjonal institusjon.

Post 01 Driftsutgifter

Posten omfattar lønsutgifter, utgifter til kjøp og tenester til Nasjonal institusjon, og driftsutgifter som kjem på hos Sivilombodsmannen. Føresetnaden om samlokalisering med Sivilombodsmannen avgrensar kor mange kontorplassar, og dermed årsverk, Nasjonal institusjon kan ha dei første driftsåra. Det blir ikkje lagt opp til nokon budsjettvekst ut over løns- og prisvekst

Kap. 51 Riksrevisjonen

Hovudoppgåver og organisering

Riksrevisjonen blir leia av eit kollegium som består av fem riksrevisorar som er valde av Stortinget for ein periode på fire år. Riksrevisjonens føremål, oppgåver og rammevilkår følgjer av lov om Riksrevisjonen av 7. mai 2004 nr. 21 og instruks om Riksrevisjonens virksomhet av 11. mars 2004. Riksrevisjonen skal gjennom revisjon, kontroll og rettleiing bidra til at staten sine inntekter blir betalte inn som føresett, og at midlane og verdiane til staten blir brukte og forvalta på ein økonomisk forsvarleg måte, og i samsvar med Stortingets vedtak og føresetnader, jf. riksrevisjonslova § 1.

Riksrevisjonen kan også etter avtale påta seg revisjons-, kontroll- eller bistandsoppdrag internasjonalt. Stortinget kan påleggje Riksrevisjonen å setje i gang særlege undersøkingar. Oppgåvene er nærmare utdjupa i instruksen om Riksrevisjonens verksemd.

Riksrevisjonen er organisert i sju avdelingar, av dei tre rekneskapsrevisjonsavdelingar, to forvaltingsrevisjonsavdelingar, ei avdeling for metodestøtte og utvikling og ei administrasjonsavdeling og ein stabsseksjon knytte til revisjonsråden. Riksrevisjonen har vedtatt ny strategisk plan for perioden 2018–2024. Dette kan resultere i organisatoriske endringar.

Rapport 2017

Riksrevisjonens visjon for planperioden 1. mai 2014 til 30. april 2018 er å bidra til betre offentleg ressursbruk. Det er definert tre strategiske mål for perioden:

• Aktuell og samfunnsnyttig revisjon

• Profesjonell revisjon og kontroll

• God leiing og effektiv ressursbruk

Rapporteringa for 2017 viser at Riksrevisjonen har tilfredsstillande måloppnåing, og at revisjonen i hovudsak er gjennomført i tråd med planen. Men ikkje føresette forhold fører alltid med seg eit behov for enkelte omprioriteringar av ressursane. Omprioriteringar er baserte på ei vurdering av vesentlegheit og risiko for feil og manglar.

I 2017 blei 68 prosent av personalressursane brukte på revisjonsfaglege aktivitetar, 4 prosent på internasjonale aktivitetar, 5 prosent på kompetanseutvikling og 23 prosent på administrasjon og andre støttefunksjonar som IKT, informasjon og kommunikasjon, juridiske tenester, økonomi, HR, arkiv og bibliotek, reinhald, resepsjon og sentralbord. Dette er tilnærma likt prosentfordelinga frå det førre året, noko som må sjåast i lys av at det totale talet på årsverk er redusert.

Riksrevisjonen har i samband med bistand til institusjonsutvikling av andre riksrevisjonar innrapportert 10,1 millionar kroner som bistandsmidlar (DAC-midlar) til OECD via Norad i 2017. I 2016 var dette talet 9,7 millionar kroner.

Ei detaljert orientering om verksemda i 2017 blei lagd fram for Stortinget i Dokument 2 (2017–2018).

Mål og budsjett for 2019

Riksrevisjonen utfører arbeidet sitt i tråd med Riksrevisjonens overordna visjon og overordna målsetjingar i gjeldande strategiplan. Kollegiet har vedtatt ny strategisk plan for perioden 2018–2024. Riksrevisjonens visjon for denne perioden er «Revisjon til nytte for morgendagens samfunn», og hovudmåla for verksemda er at

• Riksrevisjonen skal vere den fremste leverandøren i samfunnet av aktuell og relevant offentlig revisjon

• Riksrevisjonen skal gjennomføre revisjon og kontroll av høg kvalitet

• Riksrevisjonen skal vere ein effektiv organisasjon

For å oppfylle måla og følgje samfunnsutviklinga står Riksrevisjonen overfor eit betydeleg omstillingsbehov, og Riksrevisjonen har etablert eit moderniseringsprogram for å koordinere planlegging og gjennomføring av tiltak som skal sikre at dei nødvendige endringane og omstillingane blir realiserte. Gjennom moderniseringsprogrammet skal det også sikrast at tiltaka gir effektiviseringsgevinstar i form av betre kvalitet på revisjonen, og at revisjonen blir gjennomført med lågare ressursbruk enn tidlegere.

Moderniseringsprogrammet består av fleire utviklingsprosjekt. Prosjekta omhandlar i hovudsak tiltak som skal gi betre styring og organisering av verksemda, forbetre kommunikasjonen av revisjonsresultata og annan ekstern kommunikasjon og forbetre utnyttinga av dei moglegheitene som nye IKT-løysingar gir.

Utviklingssamarbeidet med riksrevisjonane i andre land vil bli vidareført i 2019, og Riksrevisjonen vil framleis samarbeide tett med IDI (INTOSAI Development Initiative).

Post 01 Driftsutgifter

Posten omfattar lønsutgifter og utgifter til Riksrevisjonens kjøp av varer og tenester.

Lønsutviklinga i Riksrevisjonen er venta å følgje lønsutviklinga i staten elles.

I budsjettet er det innarbeidd ein netto reduksjon, som er knytt til reduksjon av personalutgifter.

Det er planlagt fleire nyinvesteringar knytte til moderniseringsprogrammet. Desse vil bli finansierte innanfor Riksrevisjonens ordinære utgiftsramme.

Post 75 Internasjonale organisasjonar og nettverk

Budsjettposten gjeld drifta av INTOSAI Development Initiative (IDI). Eit mål med IDIs arbeid er å styrkje offentleg revisjon i utviklingsland, og gjennom dette bidra til godt styresett, utvikling og kamp mot fattigdom. IDI er organisert som ei stifting med eit styre og eit sekretariat. Styret i stiftinga blir leia av Riksrevisoren.

IDIs utviklingsprogram blir finansierte gjennom tilskot frå fleire land, riksrevisjonar og den internasjonale samanslutninga av riksrevisjonar (INTOSAI). Fleire riksrevisjonar gir også støtte til IDIs arbeid i form av ressursar og tenester.

Tilskotet frå Riksrevisjonen finansierer drifta for IDI-sekretariat i tråd med intensjonen i Innst. S nr. 8 (1998–1999), og beløpet for 2018 er på 25,8 millionar kroner. Beløpet for 2019 blir føreslått auka med 1,6 prosent for dekning av pris- og lønsvekst og blir føreslått sett til 26,2 millionar kroner.

Kap. 3051 Riksrevisjonen

Riksrevisjonen vil ta i mot refusjonar i samband med inngått leigeavtale med IDI-sekretariatet og internasjonale revisjonsoppdrag.

Programområde 23 Finansadministrasjon

Programkategori 23.10 Finansadministrasjon

Utgifter under programkategori 23.10, fordelte på kapittel

Kap. 1600 Finansdepartementet

Hovudoppgåver

Arbeidsoppgåvene til Finansdepartementet kan delast inn i fem hovudområde:

1. Samordning av den økonomiske politikken, som omfattar

   • overvaking og analyse av den økonomiske utviklinga

   • finanspolitikk

   • pengepolitikk

   • inntekts- og fordelingspolitikk

   • strukturpolitikk, mellom anna verkemåten til arbeidsmarknaden og produktmarknadene

   • samordning av regjeringa sitt arbeid med berekraftig utvikling

   • internasjonalt økonomisk samarbeid

   • offisiell statistikk, irekna overordna styring av Statistisk sentralbyrå

2. Arbeidet med formues- og gjeldsforvalting, som omfattar

   • investeringsstrategien til Statens pensjonsfond utland og Statens pensjonsfond Noreg, medrekna strategien for ansvarleg forvalting

   • oppfølging og vidareutvikling av rammeverket for forvaltinga av Statens pensjonsfond

   • statleg gjeldsforvalting

3. Arbeidet med statsbudsjettet, som omfattar

   • utgifter og inntekter på statsbudsjettet under dei einskilde fagdepartementa

   • effektivitet og ressursbruk i statsforvaltninga, økonomiske og administrative verknader av offentlege utgifter og ordningane for kvalitetssikring av større statlege investeringsprosjekt

   • forvalting og utvikling av regelverket for økonomistyring i statsforvaltninga, tiltak for å leggje til rette for økonomistyringa i verksemdene og overordna styring av Direktoratet for økonomistyring

   • saker frå fagdepartementa med økonomiske og administrative følgjer

4. Arbeidet på skatte- og avgiftsområdet, som omfattar

   • skatte- og avgiftsframlegg som ledd i den samla finanspolitikken

   • utvikling av regelverk for skattar, avgifter og toll

   • fordelingsverknadene av skatte- og avgiftssystema og verknader på inntektene til det offentlege og ressursutnyttinga i økonomien

   • styring av Skatteetaten og Tolletaten

   • internasjonalt samarbeid på skatte-, avgifts- og tollområdet

5. Arbeidet med finansmarknadsspørsmål, som omfattar overordna styring av Finanstilsynet og utforming av regelverk for og overvaking av

   • finansinstitusjonane (bankar, andre kredittinstitusjonar, forsikringsselskap, m.m.)

   • verdipapirmarknaden og infrastrukturføretaka for verdipapirmarknaden (autoriserte marknadsplassar, verdipapirregister m.m.)

   • eigedomsmeklarar, rekneskapsførarar og revisorar

   • struktur- og konkurransepolitikk for finansmarknaden

   • finansiell stabilitet

Rapport

Økonomisk politikk og forvaltning av statsgjelda

Forvaltinga av statsgjelda har tidlegare vore med i den årlege lånefullmaktsproposisjonen. Frå og med for 2016 vart omtalen flytta til statsbudsjettet og nasjonalbudsjettet. For 2019 ber Finansdepartementet om fullmakter for statleg opplåning i Prop. 1 S (2018–2019) Statsbudsjettet for budsjettåret 2019 (Gul bok), mens Meld. St. 1 (2018–2019) Nasjonalbudsjettet 2019 inneheld ein generell omtale av gjeldsforvaltinga.

Frå og med 2015 overførte Finansdepartementet dei operative oppgåvene på statsgjeldområdet til Noregs Bank. Banken utfører oppgåvene etter eit mandat gjeve av Finansdepartementet. Mandatet gjev banken i oppdrag å dekkje statens lånebehov slik dette er definert av departementet, samt forvalte uteståande statsgjeld.

Formuesforvalting

Departementet rapporterte om forvaltinga av Statens pensjonsfond i 2017 i Meld. St. 13 (2017–2018) Statens pensjonsfond 2018.

Meldinga inneheldt analysar av forvaltinga av Statens pensjonsfond utland (SPU) og Statens pensjonsfond Noreg (SPN) for 2017 og ein brei analyse av arbeidet med ansvarleg forvalting. Vidare var det ein nærare gjennomgang av Noregs Banks forvalting av SPU over lengre tid, der departementets vurdering var at resultata av forvaltinga samla sett har vore gode. Meldinga drøfta dessutan fleire sider ved investeringsstrategien, m.a. investeringar i unoterte aksjar i SPU og obligasjonsinvesteringane i SPU. Det vart ikkje lagt opp til å opne for investeringar i unoterte aksjar i SPU. Stortinget behandla meldinga 11. juni 2018.

Sjå elles omtale i del I, pkt. 2.2 Statens pensjonsfond.

Arbeidet med statsbudsjettet og økonomistyring i staten

Dei seinare åra er det gjort større endringar i det internadministrative regelverket i staten. Føringa av statlege rekneskap har vorte meir normert og standardisert enn før. Verksemdsrekneskap og årsrapporter vert no presenterte for publikum på ein heilskapleg måte og vert gjorde tilgjengelege på heimesidene til både verksemder og departement. I oktober 2017 lanserte Finansdepartementet nettsida statsregnskapet.no som gjer høve til å samanlikne detaljert rekneskapsinformasjon både mellom verksemder og over tid. I juni 2018 vart statsregnskapet.no utvida til òg å omfatte detaljert rekneskapsinformasjon frå dei nettobudsjetterte verksemdene, m.a. universitet og høgskular. På denne måten har verksemda til staten vorte meir transparent, og ålmenta får innsyn i staten sitt virke på ein heilt annan måte enn tidlegare.

Skatte- og avgiftsområdet

Behandling av informasjon på skatteområdet

Finansdepartementet har, i samarbeid med Skatteetaten, greidd ut endringar i reglane om informasjonsbehandling på skatteområdet. Arbeidet er m.a. eit ledd i oppfølginga av regjeringa si strategi mot arbeidslivskriminalitet og to oppmodingsvedtak frå Stortinget. Departementet foreslår i Prop. 1 LS (2018–2019) Skatter, avgifter og toll 2019, kap. 16, at Skatteetaten skal få heimel til å sikre bevis i skattesaker. Departementet gjev også ei vurdering av i kva grad Skatteetaten bør innhente informasjon gjennom skjult observasjon (spaning) i skattesaker. I kapittel 17 i proposisjonen foreslår departementet endringar i reglane om utlevering av opplysningar frå Skatteetaten og Tolletaten til andre offentlege etatar.

Delingsøkonomi – plikt for digitale plattformer til å gje opplysningar

Finansdepartementet har, i samarbeid med Skattedirektoratet, greidd ut ei plikt til å gje opplysningar frå digitale plattformer om utleige og tenester som vert formidla over plattforma. Arbeidet følgjer opp innstillinga til Delingsøkonomiutvalet i NOU 2017: 4 Delingsøkonomien – muligheter og utfordringer. Departementet har hatt eit framlegg på høyring våren 2018. I Prop. 1 LS (2018–2019) Skatter, avgifter og toll 2019, kap. 19, foreslår departementet ei slik plikt for digitale plattformer.

Utval som skal greie ut om skatterådgjevarar si opplysningsplikt og teieplikt

Som ei oppfølging av Skattemeldinga (Meld. St. 4 (2015–2016) Bedre skatt – En skattereform for omstilling og vekst) og skatteforliket i Stortinget (Innst. 273 S (2015–2016)), har regjeringa sett ned eit utval som skal greie ut om opplysningsplikta og teieplikta til skatterådgjevarar. Utvalet skal mellom anna vurdere om opplysningsplikta bør utvidast og om teieplikta bør avgrensast ytterlegare. Utvalet skal levere sin rapport innan 31. desember 2018. Finansdepartementet vil sende rapporten på høyring og følgje opp eventuelle regelframlegg i 2019.

Renter

Finansdepartementet sende 4. mai 2017 på høyring forslag om endringar i reglane om grenser for frådraget for rentekostnader i føretak. Føremålet med endringane er å motverke flytting av overskot gjennom rentefrådraget. Høyringa følgde opp Skattemeldinga og skatteforliket i Stortinget. Etter høyringa har departementet vurdert uttalane frå høyringsinstansane og utarbeidd eit framlegg til lovendringar – sjå Prop. 1 LS (2018–2019) Skatter, avgifter og toll 2019, kap. 9.

Betre skattereglar for naturalytingar i arbeidsforhold

Skattedirektoratet sende i desember 2016 på høyring framlegg til betre skattereglar for naturalytingar i arbeidsforhold. Føremålet med framlegga er å gjere reglane enklare og klårare, meir rettferdige og betre tilpassa samfunnet i dag. Hovudgrepa er å gjere det klårt at arbeidsgjevaren til dei tilsette som får ytingar gjennom tredjepartar, har arbeidsgjevarpliktane også for desse ytingane, og å gjere reglane mindre skjønnmessige. Finansdepartementet fremja 15. mai 2018 endringar som i hovudsak var i samsvar med framlegga i høyringa. Sjå Prop. 86 LS (2017–2018), kap. 2. Stortinget slutta seg til framlegga, sjå Innst. 399 L(2017–2018), kap. 2. Departementet foreslår i Prop. 1 LS (2018–2019) Skatter, avgifter og toll 2019, pkt. 5.1.4, at grensa for skattefri personalrabatt vert sett til 7 000 kroner og at grensa for skattefri overtidsmat vert sett til 200 kroner. Samla gjev dette netto påløpt skattelette på 160 mill. kroner i 2019 for naturalytingar i arbeidsforhold, samanlikna med vedtaka i Innst. 399 L (2017–2018).

Enklare reglar for utanlandske arbeidstakarar

Finansdepartementet la i Prop. 86 LS (2017–2018), kap. 4, fram eit lovforslag om enklare reglar for utanlandske arbeidstakarar på kortvarig opphald. I ordninga vert lønsinntekter skattlagde etter ein bruttometode med ein flat sats. Reglane er no vedtekne, medan satsen vert foreslått fastsett til 25 pst. i Stortingets skattevedtak for 2019. Ordninga tek til å gjelde frå og med inntektsåret 2019.

Kjeldeskatt på renter og royalty

Regjeringa har sett i gang eit arbeid for å greie ut eit framlegg om kjeldeskatt på renter og royalty for å følgje opp Skattemeldinga og skatteforliket i Stortinget. Risikoen for overskotsflytting gjennom store frådrag for renter og royalty er stor, og innføring av ein intern heimel for kjeldeskatt på renter og royalty kan vere eit eigna tiltak mot slik overskotsflytting. Finansdepartementet tek sikte på å sende ut eit høyringsnotat i 2018 og fremje eit lovforslag i 2019.

Endringar i reiarlagskatteordninga

Den særlege skatteordninga for reiarlag vart i desember 2017 godkjent av EFTAs overvakingsorgan (ESA) for ein ny 10-årsperiode, gjeldande frå 1. januar 2018 til 31. desember 2027. Godkjenninga inneber at gjeldande regelverk kan vidareførast med nokre unntak. For å følgje opp ESAs vedtak om godkjenning av den særlege skatteordninga for reiarlag, og å sikre at gjeldande reglar samsvarer med EØS-regelverket, la Finansdepartementet fram eit forslag til endringar i skattelova i juni 2018, sjå Prop. 104 LS (2017–2018).

Endringar i skattereglane for forsikrings- og pensjonsføretak

Finansdepartementet sende 7. februar 2018 på høyring eit forslag om endringar i skattereglane for forsikrings- og pensjonsføretak. Føremålet med forslaga er å fjerne utilsikta skatteeffektar av asymmetriar i samband med kundemidlane. Etter høyringa har departementet vurdert uttalane frå høyringsinstansane og utarbeidd eit framlegg til lovendringar. Departementet syner til framlegg til nye reglar i Prop. 1 LS (2018–2019) Skatter, avgifter og toll 2019, kap. 6 og 7.

Finansmarknadsområdet

Regelverksarbeidet på finansmarknadsområdet har i stortingsesjonen 2017–2018 resultert i desse lovendringane og lovframlegga:

Stortinget vedtok 11. desember 2017, etter framlegg i Prop. 158 L (2016–2017), Endringer i eiendomsmeglingsloven (forenklinger). Endringane gjaldt eigedomsmeklingsføretaks filialetablering, tillating til bruk av elektronisk kommunikasjon og elektroniske media, og varsling til Finanstilsynet om endringar i føretakets leiing. I tillegg vart reglane om tittelbruk forenkla, slik at alle med tillating til å drive eigedomsmekling etter lova eller etter lovas overgangsreglar, har lov til å kalla seg «eiendomsmegler». Lovendringane tredde i kraft 1. januar 2018.

Stortinget vedtok 11. desember 2017, etter framlegg i Prop. 160 L (2016–2017), Endringer i regnskapsloven mv. (forenklinger). Endringane inneber forenklingar og reduserte kostnader for rekneskapspliktige. Endringane inneber mellom anna at små føretak (inkludert aksjeføretak) ikkje lenger skal ha plikt til å utarbeide årsmelding. Usikkerhet om føresetnad om fortsatt drift må opplysast i note. Endringane opnar vidare for at enkelte små føretak kan utarbeide årsrekneskap etter en regel om avgrensa rekneskapsplikt. Lovendringane tredde i kraft 1. januar 2018, med verknad for rekneskapsår avslutta 31. desember 2017 eller seinare.

Stortinget vedtok 22. mai 2018, etter framlegg i Prop. 40 L (2017–2018), Lov om tiltak mot hvitvasking og terrorfinansiering (hvitvaskingsloven). Lova gjennomfører store delar av EUs fjerde kvitvaskingsdirektiv og inneber at Noreg implementerer ei rekkje av Financial Action Task Forces (FATF) 40 tilrådingar om tiltak mot kvitvasking og terrorfinansiering. Lova trer i kraft 15. oktober 2018.

Stortinget vedtok 15. juni 2018, etter framlegg i Prop. 77 L (2017–2018), Endringer i verdipapirhandelloven og oppheving av børsloven mv. (MiFID II og MiFIR). Føremålet med endringane var en overordna gjennomgang av det norske verdipapir- og børsregelverket med utgangspunkt i Verdipapirlovutvalets utredning om EUs reviderte verdipapirmarknadsdirektiv (MiFID II) og verdipapirmarknadsforordning (MiFIR). Lovendringane tredde i kraft 20. juli 2018.

Finansdepartementet la 8. juni 2018 fram Prop. 98 L (2017–2018) Endringer i finansforetaksloven (forsikrings- og pensjonsforetaks investeringer i forsikringsfremmed virksomhet). Framlegget inneber at grensa på maksimalt 15 pst. eigarskap i såkalla forsikringsframand verksemd, vert oppheva. Forbodet for forsikrings- og pensjonsføretaka mot å drive forsikringsframand verksemd vil etter framlegget i staden verte handheva av Finanstilsynet, basert på vurderingar av kvart einskild tilfelle.

Finansdepartementet la 22. juni 2018 fram Prop. 110 L (2017–2018) Endringer i finansforetaksloven mv. (andre betalingstjenestedirektiv). Dei foreslåtte lovreglane vil gjennomføre dei offentlegrettslege delane av EUs betalingstenestedirektiv (PSD 2) og legg mellom anna til rette for at andre enn bankar kan utføre betalingar for kundane. Desse nye aktørane skal etter framlegget underleggjast regulering og tilsyn.

Budsjett 2019

I kap. 2 i del I av denne proposisjonen er det omtalt nokre viktige oppgåver for Finansdepartementet i 2019. Dessutan går det fram av rapportdelen ovanfor at fleire av dei sakene som er omtalte der, krev oppfølging i seinare år.

Økonomisk politikk

Arbeidet med å utforme og samordne den økonomiske politikken til regjeringa vil vere ei hovudoppgåve for Finansdepartementet også i 2019. Politikken og dei analysane han byggjer på, vil få ein brei omtale i dei laupande budsjettdokumenta til Stortinget. Sjå nærare omtale i Meld St. 1 (2018–2019) Nasjonalbudsjettet 2019.

Formuesforvalting

Finansdepartementets arbeid med Statens pensjonsfond går ut på å utvikle den langsiktige investeringsstrategien til fondet, fastsetje og følgje opp retningsliner for forvaltinga, medrekna fondet si rolle som ansvarleg investor.

Arbeidet med å utvikle investeringsstrategien for fondet i 2019 tek utgangspunkt i dei måla som er skildra i Meld. St. 13 (2017–2018) Statens pensjonsfond 2018 og Stortingets behandling av denne meldinga, sjå Innst. 370 S (2017–2018). Sjå nærare omtale i del I, pkt. 2.1 Statens pensjonsfond, i proposisjonen her og i Meld. St. 1 (2018–2019) Nasjonalbudsjettet 2019.

Skatte- og avgiftsområdet

Kraftskatteutval

Regjeringa har oppnemnt eit utval som skal gjere ei heilskapleg vurdering av skattlegginga av kraftverk. Hovudoppgåva er å vurdere om dagens skattlegging av vasskraft hindrar at samfunnsøkonomisk lønsame tiltak i vasskraftsektoren vert gjennomførte. Utvalet skal levere si innstilling innan 1. oktober 2019.

Utval som skal vurdere skattlegginga av havbruk

Regjeringa oppnemnde 7. september 2018 eit utval som skal vurdere skattlegginga av havbruk. Utvalet skal vurdere korleis skattesystemet for havbruk bør vere slik at fellesskapet kan få ein del av grunnrenta. Samtidig bør skattesystemet vere slik at føretaka har insentiv til å gjennomføre lønsame investeringar. Utvalet er bedt om å vurdere ulike former for ekstraskatt på havbruksnæringa, mellom anna grunnrenteskatt og produksjonsavgift. Utvalet skal også vurdere den internasjonale konkurransesituasjonen for havbruksnæringa, føresetnader for lønsemd og risiko ved biologisk produksjon i sjø. I tillegg skal utvalet vurdere korleis skatte- og avgiftssystemet for havbruk verker på sysselsetting og industrialisering i Noreg samt forholdet mellom norsk og utanlandsk eigarskap. Utvalet skal levere si innstilling innan 1. november 2019.

Forenklingar i skatte- og avgiftslovgivinga

Forenklingar er naudsynte av omsyn til både dei skattepliktige og Skatteetaten. Administrative kostnadar og overflødig byråkrati svekker konkurransekrafta til næringslivet. Digitale marknadar, internasjonalisering og fleire skattepliktige med utanlandsforhold fører til at oppgåveløysinga til både dei skattepliktige og Skatteetaten vert meir kompleks og utfordrande. Eit enklare regelverk vil leggje til rette for meir automatisering og digitalisering og bidra til at Skatteetaten kan tilby betre og enklare tenester til dei skattepliktige. Som ei oppfølging av omtala i Prop. 1 LS (2017–2018) har Finansdepartementet saman med Skatteetaten sett i verk eit forenklingsprosjekt. Forenklingsprosjektet utgreier tiltak som kan redusere dei administrative byrdene for både dei skattepliktige og Skatteetaten. Prosjektet starta i desember 2017 og er planlagt å vare fram til 30. november 2019.

Gjennomgang av tollova

Departementet arbeider med å gå gjennom reglane i tollova for å få eit regelverk som passar betre til Tolletatens oppgåver. Endringar i regelverket vert sette i samanheng med EUs nye tollkodeks som vart vedteken 9. oktober 2013 og delvis tok til å gjelde frå mai 2016. Høvet mellom forvaltingsføresegnene for tollavgift og føresegnene i skatteforvaltingslova vert òg vurdert. Tolletaten er involvert i arbeidet. Arbeidet er meir tidkrevjande enn venta, og dette vil vere ei viktig oppgåve i 2019 òg.

Finansmarknadsområdet

I 2019 vil m.a. desse lovsakene krevje særleg innsats på finansmarknadsområdet:

Finansdepartementet har hatt på høyring eit høyringsnotat med utkast til føresegner om gjennomføring av reglar som svarer til forsikringsdistribusjonsdirektivet (2016/97/EU) i norsk lov og forskrift. Finansdepartementet vil følgje opp forslaget.

Finansdepartementet har hatt på høyring eit høyringsnotat utarbeidd av Finanstilsynet, med utkast til føresegner om gjennomføring i norsk lov og forskrift av den såkalla PRIIPS-forordninga. Utkastet skal sikre gjennomføring i norsk rett av venta EØS-reglar som svarer til Europaparlaments- og rådsforordning (EU) nr. 1286/2014 om nøkkelinformasjonsdokument om samansette og forsikringsbaserte investeringsprodukt (PRIIPS-forordninga). Finansdepartementet vil følgje opp forslaget.

Rapporteringsdirektivet (2004/109/EU) vart endra i direktiv 2013/50/EU, og endringane gjeld i EU frå november 2015. Endringsdirektivet er EØS-relevant, men er førebels ikkje teke inn i EØS-avtalen. I NOU 2016: 2 Endringer i verdipapirhandelloven – flagging og periodisk rapportering, vart det gjort framlegg til gjennomføring av endringane i rapporteringsdirektivet i norsk rett. Utgreiinga var på høyring våren 2016. Departementet tek sikte på å utarbeide ein lovproposisjon.

Forordning (EU) nr. 596/2014 (marknadsmisbruksforordninga) gjeld i EU frå juli 2016. Forordninga er EØS-relevant, men er førebels ikkje teke inn i EØS-avtalen, Ved NOU 2017: 14 Nye regler om markedsmisbruk – sanksjoner og straff, vart det gjort framlegg til gjennomføring av endringane i rapporteringsdirektivet i norsk rett. Utgreiinga vart sendt på høyring sommaren 2017, med høyringsfrist 31. oktober 2017. Departementet tek sikte på å utarbeide ein lovproposisjon.

Forordning (EU) 2017/1129 (prospektforordninga), gjeld i EU, dels frå august 2017 og hovudsakleg frå august 2019. Forordninga er EØS-relevant, men er førebels ikkje teken inn i EØS-avtalen. I NOU 2018: 10 Nye prospektregler – Gjennomføring av prospektforordningen og fastsettelse av regler for nasjonale prospekter, vart det gjort framlegg til gjennomføring av prospektforordninga i norsk rett. Utgreiinga har vore på høyring, med frist 1. oktober 2018. Departementet tek sikte på å utarbeide ein lovproposisjon.

Revisor- og regnskapsførerlovutvalet leverte si utgreiing NOU 2017: 15 Revisorloven – Forslag til ny lov om revisjon og revisorer, til Finansdepartementet 29. juni 2017. Utvalet kjem i si utgreiing med framlegg til ny lov om revisjon og revisorar. Utgreiinga har vore på høyring. Finansdepartementet vil følgje opp forslaget.

Revisor- og regnskapsførerlovutvalet leverte si utgreiing NOU 2018: 9 Regnskapsførerloven – Forslag til ny lov om regnskapsførere, til Finansdepartementet 1. juni 2018. Utvalet kjem i si utgreiing med framlegg til ny lov om rekneskapsførarar. Utgreiinga er på høyring, med frist 20. oktober 2018. Finansdepartementet vil deretter følgje opp forslaget.

Sentralbankutvalet leverte si utgreiing (NOU 2017: 13) til Finansdepartementet 23. juni 2017. Utgreiinga har vore på høyring, og Finansdepartementet følgjer opp forslaget.

Rettsakter frå EU

Arbeidet med å utvikle det norske regelverket for finansmarknadsområdet hengjer nært saman med arbeidet med å tilpasse og ta inn nye EU-rettsakter i EØS-avtalen. Finansdepartementet vil òg i 2019 prioritere dette innlemmingsarbeidet.

I tråd med den internasjonale utviklinga mot styrka regulering av og tilsyn med finansmarknadene har EU utarbeidd særs mykje regelverk for

• finansføretak (bankar, andre kredittinstitusjonar, forsikringsselskap, m.m.)

• verdipapirføretak, verdipapirfond, infrastrukturføretak for verdipapirmarknaden m.m., og

• rekneskap, rekneskapsførarar og revisorar

Dette er dels direktiv, med krav til utforminga av regelverket i dei einskilde medlemslanda, og dels forordningar, som gjeld direkte i heile EU. Det aller meste av regelverket i EU på desse områda er EØS-relevant og skal difor takast inn i EØS-avtalen og gjennomførast i norsk rett. Direktiv som er teke inn i EØS-avtala, skal gjennomførast med eigen norsk regeltekst i lov eller forskrift. Forordningar skal gjennomførast ved tilvising, enten i lov eller forskrift, til EUs regeltekst, slik denne er tilpassa i EØS-avtalen.

Dei tre EØS/EFTA-landa Liechtenstein, Island og Noreg klarlegg seg imellom kva ein treng av tilpassing til EU-rettsaktene og diskuterer dette med representantar for EU. Når partane er einige, kan rettsaktene takast inn i EØS-avtalen ved vedtak i EØS-komiteen.

Vedtaka i EØS-komiteen trer normalt i kraft med ein gong, med mindre EU-rettsakta enno ikkje er i kraft. Dersom det krevst stortingsvedtak, til dømes ny lovgjeving, er det vanleg å ta såkalla konstitusjonelt atterhald, slik at vedtaket i EØS-komiteen ikkje trer i kraft før det er gjeve melding om at konstitusjonelle krav er oppfylte. I slike tilfelle vert det normalt gjort framlegg om at Stortinget gjev samtykkje til innlemming, enten i særskild proposisjon eller saman med eit lovforslag.

Som nemnt mellom anna i Finansmarkedsmeldingen 2018 (Meld. St. 14 (2017–2018)), kap. 3.3, går EFTA-landa no saman med EU gjennom ei stor mengd direktiv og forordningar på finansmarknadsområdet og som er vedtekne i EU, for tilpassing og innlemming i EØS-avtalen. Dette omfattar m.a. sentrale regelsett for kredittinstitusjonar (CRD IV/CRR) og verdipapirføretak (MiFID II/MiFIR), reglar for verdipapirregistre (CSDR), nye reglar mot misbruk av verdipapirmarknadene (MAR), ny prospektforordning (Prospectus regulation), reglar for pengemarknadsfond (MMFs), reglar for verdipapirisering (STS), nye reglar mot kvitvasking (AMLD IV og revisjon av AMLD IV), og nytt betalingtenestedirektiv (PSD 2).

EU-kommisjonen har nyleg fremja ei rekkje forslag til nytt regelverk på finansmarknadsområdet, mellom anna om styrking av finanstilsyna til EU, om eit pan-europeisk individuelt pensjonsprodukt (PEPP), om meir hensiktsmessige og risikokjenslege kapitalkrav for verdipapirføretak, om folkefinansiering, om obligasjonar med fortrinnsrett, om forenkla grensekryssande distribusjon av kollektive investeringsfond, om lovvalg for grensekryssande transaksjoner med verdipapir og andre fordringar, om miljømessig bærekraftig finansiering, om tiltak for å lette tilgangen til kapitalmarknaden for små og mellomstore bedrifter, om verdipapir med sikkerhet i statsobligasjonar, om tilsyn med og krisehandtering av sentrale motpartar (CCP-er), om forenkling av EMIR-regelverket, om å gjere det billigare å betale med euro over landegrensene og om betre vern for ofre, skadd av motorvogn. Desse forslaga er til handsaming i Rådet og Parlamentet. Rådet (ECOFIN) prioriterer å ferdigstille forslaga om styrking av finanstilsyna i EU og om nytt paneuropeisk individuelt pensjonsprodukt.

Samfunnstryggleik og beredskap

Finansdepartementet har det overordna ansvaret for samfunnstryggleik og beredskap for å sikre finansiell stabilitet. Departementet har òg ansvar for viktige samfunnsfunksjoner som Folkeregisteret og Tolletatens kontroll med den grensekryssande vareførsla.

På Finansdepartementets ansvarsområde skal det arbeidast systematisk med samfunnstryggleik. Beredskapen for å kunne handtere ekstraordinære hendingar, skal vere god. Departementet og dei underliggjande etatane har beredskapsplanverk for å kunne handtere uynskte hendingar, og desse vert jamleg oppdaterte.

Finansdepartementet avslutta hausten 2017 arbeidet med ei oppdatert risiko- og sårbarheitsvurdering for departementet og sektoren. Departementet deltek òg jamleg i store, nasjonale øvingar innan sikkerhet og beredskap.

Vidare samarbeider Finansdepartementet med mellom anna Nasjonalt tryggingsorgan og Direktoratet for samfunnstryggleik og beredskap.

Ei sentral utfordring i finanssektoren er å halde betalingsformidlinga og andre deler av den finansielle infrastrukturen ved lag slik at samfunnet får dekt behovet for mellom anna betalingstenester. Finansielle tenester er utpeika som ein av 14 samfunnskritiske funksjonar i Noreg, og Finansdepartementet har i år utarbeidd ei særleg tilstandsvurdering av denne funksjonen, sjå del III pkt. 8 Finansielle tenester som samfunnskritisk funksjon.

Finansdepartementet arbeider også med beredskapen for Statens pensjonsfond.

Fleire etatar under Finansdepartementet forvaltar omfattande produksjonssystem som behandlar store informasjonsmengder. Gjennomføringa av personvernforordninga (GDPR) i norsk rett inneber òg endra krav til personvern. Finansdepartementet har difor, som ein del av oppfølginga av informasjonstryggleiken i underlagde etatar, starta ei kartlegging av etatane sine styringssystem for informasjonstryggleik, medrekna Folkeregisteret som er eit sentralt grunndataregister for personinformasjon. Skatteetaten starta i 2016 ei modernisering av Folkeregisteret. Dette arbeidet held fram i 2019, jamfør eigen omtale under kap. 1618 Skatteetaten. Moderniseringa skal mellom anna gje betre informasjonstryggleik.

Kontroll av vareførselen over grensa har mellom anna som føremål å motverke ulovleg inn- og utførsel av farlege og ulovlege varer. Tolletaten byggjer i stor grad kontrollen på risikoanalysar og etterretning, og etaten vil i 2019 arbeide vidare med å gjere val av kontrollobjekt meir effektivt. I denne samanhengen skal etaten i 2019 starte eit prosjekt for å utvikle ny digitalisert systemstøtte for oppgåver i alle ledd av kontrollprosessane til etaten, jf. eigen omtale under kap. 1610 Tolletaten.

Post 01 Driftsutgifter

Driftsløyvinga dekkjer lønsutgifter og andre utgifter til drift av departementet. For 2017 vart talet på årsverk rekna til 285, mot 282 for året før. Lønsutgifter m.m. utgjer om lag 75 pst. av budsjettet. Av andre driftsutgifter utgjer lokalleige den største einskildposten. For 2019 foreslår departementet ei løyving på 390,8 mill. kroner.

Post 21 Spesielle driftsutgifter, kan overførast

Posten omfattar hovudsakleg utgifter til forskingsoppdrag, utgreiingsarbeid og ein del særlege innkjøp. Forskingsmidlane vert særleg brukte til program i regi av Noregs forskingsråd, mellom anna knytt til skatteøkonomi. Kostnader som er knytt til Concept-programmet, eit forskingsarbeid for å utvikle ny kunnskap om tilrettelegging, kvalitetssikring og styring av store statlege investeringsprosjekt, vart tidlegare budsjetterte på kap. 1608 Tiltak for å styrkje statleg økonomi- og prosjektstyring. Frå 2019 vert dette belasta kap. 1600, post 21.

Hovudlinjene i Concept-programmet vert vidareførte i 2019. Programmet skal vektleggje forskning på tidlegfasen i prosjekta, frå den fyrste ideen oppstår til endeleg finansiering av gjennomføringa er vedteken. Etterevaluering av store statlege investeringsprosjekt som no er komne i driftsfasen, skal vere ein sentral aktivitet i åra framover. I 2017 vart det gjennomført 5 etterevalueringar av store investeringsprosjekt. Forskingsresultata og publikasjonane til Concept-programmet er fritt tilgjengelege frå nettsidene til programmet.

Løyvinga dekkjer òg utgifter til kjøp av utviklingstenester frå Statistisk sentralbyrå (SSB). Ei viktig oppgåve som SSB utfører for departementet, er å halde ved like det økonomiske modellapparatet som vert brukt i arbeidet med den økonomiske politikken.

Midlane på posten vert òg brukte til ei rekkje særskilte utgreiingsoppgåver. Det kan vere kostnader knytt til utgreiingsutval som regjeringa har sett ned på departementet sitt ansvarsområde, eller kjøp av eksterne konsulenttenester, m.a. i samband med departementet si oppfølging av Statens pensjonsfond. Etikkrådet er administrativt ein del av Finansdepartementet. Det gjev råd til Noregs Bank om utelukking og observasjon av verksemder.

Departementet held fram med å gjere djupare analyse av utvalde område for å skape effektivisering og betre budsjettmessig handlingsrom. Slike analysar er sette i gang om næringsretta verkemiddel, næringfremme i utlandet og byggje- og eigedomspolitikken i statleg sivil sektor. Tidlegare har det vore slike analysar av tilskot i kommunesektoren, stønadsordningar i klimapolitikken, Statens vegvesen, miljøforvaltninga og Noregs forskingsråd.

For 2019 foreslår departementet ei løyving på 90,9 mill. kroner.

Finansdepartementet får refusjonar frå andre offentlege verksemder som departementet samarbeider med. Sidan det er uvisst kor store refusjonane vert, ber Finansdepartementet om fullmakt til å overskride løyvinga under kap. 1600, post 21 Spesielle driftsutgifter, med eit beløp tilsvarande meirinntekter under kap. 4600, post 02 Ymse refusjonar, jf. framlegg til romartalsvedtak II.1.

Post 70 Forsking og allmennopplysning om finansmarknaden

I samband med statsbudsjettet for 2002 vart det vedteke å bruke ein del av provenyet frå omdanning og sal av Oslo Børs til å skipe eit finansmarknadsfond med ei fondsavsetning på 90 mill. kroner (Finansmarknadsfondet). Avsetninga vart seinare auka til om lag 206 mill. kroner i samband med omdanning og sal av Verdipapirsentralen (VPS), og ved overføring av unytta midlar frå fyrste driftsår.

Føremålet med Finansmarknadsfondet er å medverke til auka kunnskap om og forståing for verkemåten til finansmarknadene, mellom anna regulering av marknader og marknadsaktørar, og å fremje innsikt og auke medvitet om etikk på finansmarknadsområdet. Fondet skal medverke til forsking, utdanning og allmenn opplysning om finansmarknadsspørsmål.

Fram til utgangen av 2012 var kapitalen i Finansmarknadsfondet plassert som kontolån til staten. Fondsutbytet vart ført som inntekt i statsbudsjettet og gav grunnlag for ei utgiftsløyving til dei nemnde føremåla. Utbytet frå fondskapitalen året før vart ført som inntekt i statsbudsjettet året etter.

I samband med statsbudsjettet for 2013 vart det vedteke å skipe ein ny modell for løyvingar til Finansmarknadsfondet, slik at sjølve fondet vart avvikla 1. januar 2013. Fondskapitalen vart tilført statskassa og erstatta med vanlege utgiftsløyvingar over statsbudsjettet frå og med budsjettåret 2013, sjå side 48–50 i Prop. 1 S (2012–2013) for Finansdepartementet. Med den nye løyvingsmodellen legg ein opp til å halde tildelingane om lag like store som dei var under den tidlegare modellen, målt i faste prisar. For 2012, siste gongen med den tidlegare modellen, vart det løyvd 11,8 mill. kroner. For 2018 vart det løyvd 12,3 mill. kroner til Finansmarknadsfondet og 1,9 mill. kroner til Noregs forskingsråd for utføring av administrative tenester for Finansmarknadsfondet, til saman 14,2 mill. kroner.

Frå 2018 er alle løyvingar til drift av Forskingsrådet samla på ein post på budsjettet til Kunnskapsdepartementet. Kunnskapsdepartementet har utarbeidd eit styringssystem for departementa si styring av Forskingsrådet i samarbeid med dei andre departementa og Forskingsrådet. Finansdepartementet styrer løyvingane til Forskingsrådet i tråd med dette. Samla resultat av verksemda til Noregs Forskingsråd i 2017 er omtalt i budsjettproposisjonen til Kunnskapsdepartementet for 2019.

Finansdepartementet foreslår ei løyving til Finansmarknadsfondet for 2019 på 12,7 mill. kroner på kap. 1600, post 70, som er ei prisjustering av 2018-løyvinga. For nærare om løyvinga til Forskingsrådet til utføring av administrative tenester, sjå omtale i budsjettet for Kunnskapsdepartementet, Verksemdskostnader, kap. 285, post 55.

Fullmakt til å rette opp uoppklåra differansar og feilføringar i statsrekneskapar frå tidlegare år

Frå tid til anna oppstår det differansar i rekneskapen hos rekneskapsførarane i staten. Nokre av differansane vert ikkje oppklåra endå det er gjort mykje for å finna ut kva dei kjem av. Det hender òg at beløp vert tilviste og posterte feil i statsrekneskapen, og at feilen fyrst vert funnen etter at årsrekneskapen er avslutta.

På grunn av eittårsprinsippet vil retting av slike feil, med motsett postering i rekneskapen for eit seinare år, medføre at den rekneskapen òg vert galen. Slik Finansdepartementet ser det, er det mest korrekt at uoppklåra differansar og andre feil vert retta opp i statsrekneskapen med posteringar over kontoen for forskuvingar i balansen. Då vil desse posteringane ikkje påverke løyvingsrekneskapen det året rettinga vert gjord. Rettinga må skje etter ei posteringsoppmoding frå vedkomande departement og i) etter at ein har gjort det ein kan for å oppklåre differansen og ii) berre når feilposteringa ikkje kan rettast på nokon annan måte.

Det må hentast heimel frå Stortinget i kvar sak før posteringsoppmoding kan sendast til Finansdepartementet. For mindre beløp bør Finansdepartementet ha fullmakt.

Stortinget vedtok ved behandling av Innst. S. nr. 252 (1997–98), jf. St.prp. nr. 65 (1997–98), å gje Finansdepartementet ei fullmakt for budsjett- og rekneskapsåret 1998. Denne fullmakta er teken opp att i budsjettdokumenta kvart år sidan. Departementet gjer framlegg om same fullmakt for budsjett- og rekneskapsåret 2019, jf. framlegg til romartalsvedtak IX.

Kap. 4600 Finansdepartementet

Post 02 Diverse refusjonar

Posten omfattar refusjonar frå andre offentlege verksemder som Finansdepartementet samarbeider med.

Kap. 1602 Finanstilsynet

Samfunnsoppdrag, hovudoppgåver og organisering

Gjennom tilsyn med føretak og marknader skal Finanstilsynet bidra til finansiell stabilitet og velfungerande marknader og til at brukarane kan ha tillit til at finansielle avtalar og tenester vert følgde opp slik dei skal. Finanstilsynet skal sjå til at føretaka under tilsyn tar hand om dei interesser og rettar som forbrukarane har.

I dette arbeidet bruker tilsynet ei rekkje verkemiddel, anten kvar for seg eller i kombinasjon. Verkemidla er tilsyn, overvaking og kontroll, forvaltning, regelverksutvikling samt informasjon og kommunikasjon. Finanstilsynet har m.a. tilsyn med bankar, finansieringsføretak, kredittføretak, forsikringsføretak, pensjonsføretak, verdipapirføretak, fondsforvaltarar, eigedomsmeklingsføretak, inkassoføretak, rekneskapsførarar og revisorar. I tillegg har tilsynet kontroll med finansiell rapportering frå noterte føretak og verdipapirmarknaden.

Finanstilsynets styre har eit overordna ansvar for verksemda. Styret har fem medlemar og er supplert med to representantar frå dei tilsette ved behandling av administrative saker. Medlemane og varamedlemane vert peika ut av Finansdepartementet for ein periode på fire år. Direktøren for Finanstilsynet har ansvaret for den daglege leiinga av Finanstilsynet og vert oppnemnd av Kongen for eit åremål på seks år.

Finanstilsynet hadde ei bemanning tilsvarande 271 årsverk per 31. desember 2017.

Resultat i 2017

Nedanfor følgjer ein nærare omtale av arbeidet i Finanstilsynet i 2017.

Solide og likvide finansføretak

Finanstilsynet vurderer laupande soliditeten, risikoen og risikohandteringa i finansføretaka. Soliditeten i føretaka er følgt opp gjennom ein kombinasjon av stadlege tilsyn, pilar 2-vurderingar (krav til kapital ut over minstekrava for finansføretak), dokumentbasert tilsyn, makroøkonomisk overvaking og stresstestar. Utviklinga i norsk og internasjonal økonomi vert følgt laupande, og det er utarbeidd analysar og vurderingar av utsiktene for finansiell stabilitet. Omfattande endringar i europeisk og norsk regelverk dei seinare åra har ført til omfattande endringar også i krava til innrapportering av nøkkeltal frå føretaka til Finanstilsynet. Betydelege ressursar går med til å utvikle og følgje opp ny innrapportering.

Finanstilsynet behandla i 2017 fleire søknadar om å etablere bankar og søknadar om samanslåingar av sparebankar.

Det ble gjennomført stadlege tilsyn i 21 bankar og særskilt IRB-tilsyn (Internal Ratings-Based models) i ti bankar. Dei stadlege tilsyna har retta ekstra merksemd mot bankane sine eksponeringar mot offshorenæringa. Oppfølging av etterlevinga av kvitvaskingsregelverket og bustadlånforskrifta er ført vidare i 2017.

I 2017 vart kredittrisiko i bedriftsmarknadsporteføljen i alle bankar analysert. Dette gav grunnlag for å identifisere bankar med avvikande høg kredittrisiko. Det er òg gjennomført stresstestar for vurdering av finansiell stabilitet og til bruk i vurderingane av risiko og kapitalbehov (SREP).

Finanstilsynet publiserte i 2017 ein samlerapport med observasjonar av gjennomførte tematilsyn i 2016 innafor operasjonell risiko i syv bankar. Viktigast var bankane si handtering av planlegging, styring og kontroll av operasjonell risiko. Av dei sju tilsyna var fire stadlege oppfølgingsmøte om offshore-eksponeringar i bankane. Blant funna var svakheiter ved bankane sine system for styring og kontroll av risiko, svak styreinvolvering, manglande rammesetjing og svake kontrollfunksjonar.

Det er nytta vesentlege ressursar på oppfølging av Solvens II-rapporteringa. Soliditeten i livforsikringsføretaka er no vesentleg styrka. Finanstilsynet har i 2017 arbeidd med IFRS 9 (internasjonal rekneskapsstandard for finansielle instrument) for forsikringsføretak, og Finansdepartementet har hatt saka på alminneleg høyring våren 2018.

Robust infrastruktur

Tilsynet med infrastrukturen er konsentrert om verksemder og leverandørar som har størst innverknad på finansiell stabilitet og velfungerande marknader. Operasjonell risiko og tryggleik i betalings- og oppgjerssystema, verksemdene sine sentrale IKT-system og utkontraktering vert høgt prioritert. Vidare retta Finanstilsynet i 2017 særleg merksemda mot tilgangsstyring.

Det er gjennomført 18 reine IKT-tilsyn i 2017. IKT-forhold har i tillegg vore eit tema i fleire ordinære, stadlege tilsyn. Som vanleg dei seinaste åra har det vore utarbeidd ein analyse av risiko og sårbarheit i samband med bruk av IKT i finanssektoren. Vidare har det i 2017 vore brukt meir ressursar på oppfølging av IKT-hendingar enn føregåande år. Finanstilsynet følgde framleis opp handteringa av hendingar i føretaka for å sikre og setje i verk naudsynte tiltak.

Felleseuropeisk regelverk for føretak som inngår derivatkontraktar (EMIR), vart sett i verk 1. juli 2017. Rundskriv om fastsetjing av nivå-2 reglar og Finanstilsynets handheving har vore fastsett, og det har vore gjennomført informasjonsmøte med bransjen.

Gjennomføring av nytt direktiv og forordning som regulerer marknaden for finansielle instrumentar (MiFID II), er forseinka, og Finanstilsynet har mått tilpassa ressursane til dette. Oppgåver knytte til kartlegging av konsekvensar for den norske marknaden og norske føretak, fastsetjing av regelverk og dialog med aktørane i marknaden, har vore gjennomførte.

Vern av investorar

God marknadsåtferd hos noterte føretak, mellommenn og investorar er viktig for eit tilfredsstillande investorvern og generell tillit i marknaden.

Det har vore høg aktivitet gjennom 2017 i både aksje- og obligasjonsmarknaden. Det vart kontrollert 227 prospekt, der 65 av desse gjaldt aksjar. Vidare har det vore kontrollert 17 prospekt i samband med børsnoteringar, ein auke frå 2016. Prospektkontrollane har vore gjennomførte innafor gjeldande fristar. Vidare har det vore fleire rekneskapssaker som galdt innrekning og verdivurderingar.

Dokumentbasert og stadleg tilsyn med revisjonsføretak og ansvarlege revisorar er gjennomført. Enkelte av sakene om tilbakekalling av godkjenning på rekneskaps- og revisjonsområdet har vore særleg ressurskrevjande.

Forbrukarvern

Det har vore ein betydeleg vekst i forbrukslån dei seinare åra. Finanstilsynet gjennomførte i 2017 tilsyn med forbruksfinansiering i fleire bankar og kom med fleire merknadar til bankane. I juni 2017 publiserte Finanstilsynet eit rundskriv om retningsliner for forbruksfinansiering. Etterleving av retningslinene vil verte følgt opp i 2018.

Det er gjennomført ei ny bustadlånundersøking, tilpassa endringane i forskrifta. Etterleving av bustadlånforskrifta har vore følgt opp i 23 bankar og filialar gjennom rapportering. Etterlevinga er også vurdert ved fleire stadlege tilsyn i 2017.

På verdipapirområdet er investeringsrådgjeving til forbrukarar prioritert. Fleire løyve er kalla tilbake på grunn av brot på god forretningsskikk.

Etter innføringa av ordninga for aksjesparekonto (ASK), har Finanstilsynet aktivt følgt opp dei forpliktingar føretak har og medverka i arbeidet med ny forskrift om ny ordning for skattefavorisert, individuell sparing til pensjon.

På eigedomsmeklingsområdet er stadlege tilsyn gjennomførte som planlagt. Sentrale krav for bustadformidling av betyding for forbrukarane, vert prioritert. Finanstilsynet har gjennomgått rapporteringa frå advokatar av klientmidlar frå eigedomsmeklingsverksemd. Alvorlege regelbrot eller manglande oppfylling av konsesjonsvilkår vert laupande følgt opp.

Inkassoføretak og inkassoprosessane har vore følgde opp i 2017. Kontroll av risikohandtering og intern kontroll har vore prioritert ved stadlege tilsyn i inkassoføretak, til dømes der kor skyldnarar har vore utsette for grunnlaus innkrevjing.

Effektiv krisehandtering

Gjenopprettingsplanane i dei større bankane har vorte vurderte. Finanstilsynet skal vurdere om planane held tilstrekkeleg kvalitet og om dei er realistiske og gjennomførlege. Det er vurdert kva for norske føretak som kvalifiserer til forenkla krav i samsvar med forordninga.

Finanstilsynet deltek i Beredskapsutvalet for finansiell infrastruktur og har delteke i eitt møte og ei kriseøving. Finanstilsynet har delteke i arbeidet med etablering av sektorvis responsmiljø ved sikkerheitshendingar og IKT-tilsyn.

Internasjonal verksemd

Mengda arbeid i samband med både samordning av tilsynspraksis i EU og innlemming av reglar i EØS-avtalen, har auka betydeleg dei siste åra.

Finanstilsynets tilsynsverksemd vert stadig meir samordna med dei andre EU- og EØS/EFTA-landa. Dette omfattar både rapportering, analysar, handheving av regelverk og anna tilsynsarbeid. EUs finanstilsyn, EBA, ESMA, EIOPA og ESRB, har ei sterk koordinerande rolle. Dei utarbeider tilsynshandbøker og fastset anbefalingar om tilsynspraksis som det vert forventa at nasjonale finanstilsyn skal følgje. EUs finanstilsyn koordinerer også såkalla fagfellevurderingar (Peer Reviews), der nasjonal tilsynspraksis vert vurdert opp mot praksis i andre EØS-land.

På finansområdet er det fortsatt eit stort etterslep av EU-reglar som skal inn i EØS-avtalen og gjennomførast i norsk rett. Finanstilsynet deltek i dette arbeidet.

Samla resultatvurdering

Finanstilsynet har, etter Finansdepartementets vurdering, følgt opp mål, føringar og planlagde oppgåver og aktivitetar for 2017 på ein god måte.

Utvikling av tenester, oppgåveløysing og arbeidsprosessar gjennom IT-utvikling og digitalisering, krev ekstra merksemd for Finanstilsynet framover. Dette vil gjere tilsynet betre i stand til å møte framtidas utfordringar.

Viktige utfordringar

Omfattande regelverksutvikling i EU gjer at Finanstilsynet må bruke store ressursar på å utvikle tilsvarande norsk regelverk. Det er ei utfordring å handtere regelverkutviklinga og samstundes halde fram med eit tilstrekkeleg omfattande tilsynsarbeid med høg kvalitet. Utfordringa krev mellom anna at Finanstilsynets tilsynsarbeid følgjer beste praksis internasjonalt, og at det aktivt utnyttar tilgjengelege teknologiske løysingar og utviklar eigne støttesystem for å handtere utviklinga.

Generelt fører digitalisering til hyppige endringar i prosessar og produkt på finansområdet. Høg grad av innovasjon vil kunne føre til auka pågang og reise regulatoriske spørsmål. Finansdepartementet vil etablere ei såkalla regulatorisk sandkasse for Fintech, som skal drives av Finanstilsynet, innan utgangen av 2019, slik Stortinget har oppmoda om. Nettbaserte løysingar må tilfredsstille krav til forsvarleg kundevern, identifikasjon, dokumentasjon og teknisk tryggleik. Det nye betalingstenestedirektivet (PSD 2) inneber til dømes at verdikjeda i betalingssystemet vert endra og nye, teknologibaserte tenester vert innførte. Det er òg venta eit auka omfang av aktivitetar i randsona av konsesjonsplikt, til dømes plattformer for folkefinansiering.

Klimaendringane, og handteringa av klimaendringane, kan påverke korleis finansmarknadene fungerer og potensielt utgjere ein risiko for finansiell stabilitet. Finanstilsynet vil difor ha ei oppgåve i å kartleggje og analysere moglege konsekvensar av klimaendringane for finansnæringa og kva risiko klimaendringane kan utgjere på området.

På pensjonsområdet har det dei seinare åra skjedd ein gradvis overgang frå ytingspensjon til innskotspensjon med investeringsval. Dei nye produkta krev fagleg forsvarleg og balansert rådgiving, og både på forsikringsområdet og verdipapirområdet må Finanstilsynet sjå til at føretaka rettar seg etter god forretningsskikk i sals- og rådgjevingsverksemda.

Det er venta at Finanstilsynet framleis må bruke store ressursar på regelverksutvikling. I hovudsak vil det vere oppdrag frå Finansdepartementet i samband med gjennomføring av direktiv og forordningar som ein del av EØS-pliktene. Regelverksendringane frå EU vil krevje ytterlegare systemutvikling og behandlingskapasitet med aukande krav til rapportering til EBA, ESMA og EIOPA. Omfattande data skal hentast inn frå norske finansføretak som skal inngå i den overordna overvakinga av finanssektoren i Europa.

Oppfølging av EUs krisehandteringsdirektiv og gjennomføring i norsk rett vil krevje mykje ressursar frå Finanstilsynet dei nærmaste åra. Med det nye regelverket må alle bankar utarbeide gjenopprettingsplanar for å handtere finansielle krisesituasjonar. I del II, pkt. 8, i proposisjonen her er det gjeve ei breiare orientering om finansielle tenester som samfunnskritisk funksjon og ei tilstandsvurdering av funksjonen.

Vidare har nye EU-forskrifter ført til at Finanstilsynets ansvarsområde er utvida ettersom verksemd med handel i varederivat er regulert og underlagd tilsyn. Finanstilsynet vil få nye, ikkje-finansielle føretak under tilsyn. Føretak som handlar med råvarer, her òg kraftselskap, vert til dømes underlagde den same reguleringa som verdipapirføretak.

Mål og prioriteringar i 2019

Finansdepartementet fastsett følgande hovudmål for Finanstilsynet i 2019:

• Finanstilsynet skal bidra til finansiell stabilitet og velfungerande marknader.

Finansdepartementet vil, i samarbeid med Finanstilsynet, gjennomgå målstrukturen for Finanstilsynet i samband med utforminga av tildelingsbrevet for 2019. Resultata i 2019 skal jamt over vere like gode som i 2017, jf. rapportomtala over.

Viktige prioriteringar i 2019 vert:

Finanstilsynets oppdrag og tilsynsområder aukar i omfang. Vidare auke i oppgåvene skjerpar kravet til effektiv utnytting av ressursane og til prioritering av innsatsen på dei ulike tilsynsområda slik at samla måloppnåing vert høgast mogleg. Finanstilsynet må kontinuerleg jobbe for å effektivisere arbeidsprosesser, m.a. gjennom digitalisering.

Det har i 2017 vore arbeidd med å vidareutvikle stabile og effektive løysingar for innrapportering til Finanstilsynet, og dette må fortsatt ha merksemd.

Utviklinga innanfor digitalisering stiller krav til Finanstilsynet på fleire område. Digitaliseringa har ført til store endringar i måten finansføretaka og marknadene innrettar verksemda si på, men ho har òg ført til auka sårbarheit som tilsynet må følgje opp.

Budsjett for 2019

Departementet foreslår å setje budsjettramma til Finanstilsynet for 2019 til 415,4 mill. kroner. Løyvinga skal brukast i samsvar med dei mål og prioriteringar som er omtalte ovanfor, jf. Mål og prioriteringar i 2019.

Post 01 Driftsutgifter

Posten omfattar lønsutgifter og andre driftsutgifter. For 2019 foreslår departementet ei løyving på 389,4 mill. kroner. Finanstilsynet får stadig nye og endra oppgåver. Dette vil både påverke utføringa av dei faste oppgåvene tilsynet har, og gje nye oppgåver som følgje av internasjonalt regelverk og nasjonale tilhøve. Finanstilsynet må leggje stor vekt på å sikre rasjonell og effektiv drift.

Post 45 Større utstyrskjøp og vedlikehald, kan overførast

Posten omfattar utviklingstiltak for IKT-systema i Finanstilsynet. Nye krav til tilsyn og tilsynsmetodar stiller omfattande krav til tilpassingar og utvikling av IKT-system som støtte for tilsynsarbeidet. For 2019 gjeld det mellom anna vidare arbeid med å tilfredsstille europeiske rapporteringskrav og leggje til rette for naudsynt analyse. For 2019 gjer departementet framlegg om å løyve 26 mill. kroner.

Kap. 4602 Finanstilsynet

Post 03 Sakshandsamingsgebyr

Posten omfattar hovudsakleg gebyr frå den operative prospektkontrollen for omsetjelege verdipapir. Frå 2017 inngår òg gebyr for handsaming av søknader om å drive verksemd som betalingsføretak og e-pengeføretak, og gebyr ved tildeling av inkassoløyve.

Finanstilsynet skal sjå til at gebyr i størst mogleg utstrekning reflekterer dei reelle kostnadene ved sakshandsaminga. Eventuelle avvik mellom dei pålagde gebyra og kostnadene Finanstilsynet har ved prospektkontroll, vert fordelte året etter på dei noterte føretaka, anten som ei tilleggsutlikning eller som ei nedsetjing av utlikninga til andre tilsynsutgifter.

Slike etterutrekningar vert av praktiske årsaker førde på kap. 5580 Sektoravgifter under Finansdepartementet, post 70 Finanstilsynet, tilskot frå tilsynseiningane.

Sakshandsamingsgebyr ved tildeling av inkassoløyve er fire gonger rettsgebyret. Betalte gebyr vert trekte frå i berekning av tilsynsavgifta for inkassoføretaka. Sakshandsamingsgebyr for betalingsføretak og e-pengeføretak er fastsett i forskrift til 30 000 kroner. Betalte gebyr vert trekte frå i berekning av tilsynsavgifta for betalingsføretak og e-pengeføretak.

Kap. 5580 Sektoravgifter under Finansdepartementet

Utgiftene til Finanstilsynet vert fullt ut dekte av institusjonane som er under tilsyn etter finanstilsynslova § 1 eller annan lovheimel. Inndekkinga av utgiftene er heimla i finanstilsynslova § 9. Lovreglane er supplert med forskrifter. Brukarbetalinga er ein funksjon av budsjetterte tilsynsutgifter same året. I tillegg til utgiftene på kap. 1602 kjem dei posteringar ein reknar med at Finanstilsynet vil gjere på kap. 1633 Nettordning, statleg betalt meirverdiavgift, og til frådrag kjem inntektene på kap. 4602 Finanstilsynet, post 03 Sakshandsamingsgebyr.

Det samla tilskotet frå tilsynseiningane i 2019 er budsjettert til 418,4 mill. kroner. I tillegg kjem inntektene frå sakshandsamingsgebyr, jf. omtale ovanfor.

Kap. 1605 Direktoratet for økonomistyring

Samfunnsoppdrag, hovudoppgåver og organisering

Direktoratet for økonomistyring (DFØ) er ekspertorgan for økonomistyring i staten og forvaltar utgreiingsinstruksen, reglement for økonomistyring og føresegner om økonomistyring (økonomiregelverket i staten). DFØs samfunnsmål er å leggje til rette for god styring i staten og for at staten skal oppnå stordriftsfordelar og synergiar i eiga drift. DFØ skal sørgje for ei heilskapleg tilnærming på området.

Hovudoppgåvene til direktoratet er å:

• levere fellestenester på løn og rekneskap

• forvalte konsernsystema for statsrekneskapen og staten si konsernkontoordning

• forvalte utgreiingsinstruksen og økonomiregelverket i staten

• forvalte og formidle kunnskap om korleis verksemdene skal etterleve utgreiingsinstruksen og økonomiregelverket i staten

• gjennomføre analysar og utgreiingar som grunnlag for utvikling av statleg styring

DFØ er lokalisert på tre stader. Lønsavdelinga er i Stavanger, rekneskapsavdelinga er i Trondheim, medan forvaltings- og analyseavdelinga og verksemdsleiinga er i Oslo.

DFØ hadde per 31. desember 2017 ei bemanning som svarer til 377 årsverk.

Resultat i 2017

Resultata til Direktoratet for økonomistyring i 2017 vert vurderte ut frå dei tre måla for verksemda dette året, jf. omtale nedanfor.

Hovudmål 1: DFØs kompetanseoverføring representerer beste praksis innanfor styring og samfunnsøkonomisk analyse

DFØs metode- og kompetansetiltak byggjer på prinsippa og standardane i økonomiregelverket og utgreiingsinstruksen. I 2017 arbeidde DFØ med rettleiingar, rapportar, presentasjonar, kurs, seminar, faglege nettverk og rådgjevingsoppdrag innanfor sitt fagområde. I 2017 omfatta dette fagområdet mellom anna:

• regelverket for økonomistyring i staten

• utgreiingsinstruksen

• mål- og resultatstyring, resultatmålingar og resultatinformasjon

• verksemdstyring, risikostyring og internkontroll

• etatsstyring

• tilskotsforvalting

• evalueringar på styringsområdet

• samfunnsøkonomiske analysar

• statsrekneskap og verksemdsrekneskap

• årsrapport og oppstilling av årsrekneskapen

• statleg betalingsformidling

Tenestene er tilgjengelege for alle statlege verksemder som bidrag til å betre verksemds- og økonomistyringa i deira organisasjonar. Kompetansetenestene skal gjere det tydeleg for departementa og statlege verksemder kva krav regelverket set og kva som er god praksis for statleg styring. DFØs undersøking for 2017 viser at leiarar og andre brukarar av kompetansetiltaka meiner DFØ bidreg til god styring i statlege verksemder. Dei er òg tilfredse med DFØs kompetansetiltak innanfor styring, utgreiing og analyse. Undersøkinga viser at brukarane er godt tilfreds med svara dei får frå DFØ på spørsmål som gjeld økonomiregelverket og utgreiingsinstruksen.

Verksemder som er omfatta av økonomiregelverket, skal ha enkel tilgang til fortolkingar av regelverket. DFØ har i 2017 publisert fortolkingar av økonomiregelverket, gjorde i perioden 2004–2015. Desse fortolkingsfråsegnene vert brukte som revisjonsgrunnlag av Riksrevisjonen.

DFØ har evaluert eit utval av verksemdene sine årsrapportar for 2015 og 2016. Rapportane inneheld fleire resultatvurderingar enn i 2012, men legg framleis størst vekt på å omtale aktivitetar og leveransar. DFØ vil arbeide vidare med kompetansetiltak på dette området og vil gjere krava i regelverket tydelegare for verksemdene.

DFØ arbeidde i 2017 med nytt rettleiingsmateriell om tilskot. Det skal gjere krava til statlege tilskot i økonomiregelverket tydelegare og jamføre desse med krav til saksbehandling etter forvaltningslova. Rettleiinga vart publisert våren 2018.

DFØ har òg utvikla eit verktøy for utrekning av netto noverdi i samfunnsøkonomiske analysar. DFØ har arbeidd i 2017 med å utvikle ei e-læringsløysing for utgreiingsinstruksen og å revidere rettleiinga til instruksen. Desse arbeida vart publiserte våren 2018.

Hovudmål 2: DFØs fellestenester er korrekte, rettidige og nyttige

DFØs løns- og rekneskapstenester

DFØ tilbyr økonomitenester til verksemder i statsforvaltinga. Per 31. desember 2017 får 87 pst. av statlege verksemder levert lønstenester frå DFØ, medan 73 pst. av verksemdene er rekneskapskundar. I 2017 vart all løn utbetalt til rett tid, og alle rekneskapskundane av DFØ rapporterte til statsrekneskapen innan fristen.

DFØ har i 2017 teke opp fleire nye kundar og utvida samarbeidet med noverande kundar. Undersøkingar som DFØ har utført i 2017, syner at kundane samla sett er noko meir nøgde. enn dei var i 2016. Kundane meiner DFØs løns- og rekneskapstenester er nyttige, og dei er òg tilfredse med DFØs tilbod av rapporter med styringsinformasjon. Kundane viser til at systema til DFØ er stabile og at tenestetilbodet bidreg til at kvar av dei kan halde seg til statlige regelverk.

Statsrekneskapen, konserntenestene og regelverksforvaltinga

DFØ har ansvaret for å forvalte økonomiregelverket og utgreiingsinstruksen. Dette inneber å behandle søknader om unnatak og svare på spørsmål om regelverket. DFØ har tett dialog med departementet om forvalting, rettleiing og kompetansestyring på regelverksområdet. Prinsipielle spørsmål vert lagde fram for departementet.

DFØ har òg ansvaret for forvalting og drift av statsrekneskapen. Sidan 2015 har DFØ publisert rådata (sjå data.norge.no) med rekneskapsinformasjon etter standard kontoplan. DFØ lanserte i 2017 portalen statsregnskapet.no. Den nye informasjonen som vert stilt til rådvelde, vil mellom anna gje betre støtte til departementa i deira oppfølging av underliggjande verksemder.

På grunnlag av ein analyse i 2016 av innhaldet i det rekneskapsmessige mellomværet mellom staten og verksemdene, har DFØ i 2017 foreslått nokre endringar i fastsettinga av element som kan inngå i mellomværet. Finansdepartementet la forslaga til grunn i si høyring til forvaltinga vinteren 2017/2018. Høyringsinstansane slutta seg til i hovudsak til forslaga, og endringane vil etter planen verte gjennomførte frå rekneskapsåret 2020. Sjå nærare omtale i Prop. 1 S (2018−2019) Gul bok.

DFØ forvaltar rammeavtalar med bankar om betalingstenester i staten. Etter gjennomført anbodskonkurranse har DFØ inngått nye avtalar i 2018. Statlege verksemder får tilgang til tenestene ved å bestille dei frå ein av leverandørane DFØ har rammeavtale med. Statlege verksemder må bruke avtalane.

Hovudmål 3: DFØs tenester gjev synergiar og stordriftsfordelar

DFØ er ein stor leverandør av løns- og rekneskapstenester internt i staten, også samanlikna med leverandørar i privat sektor. Ved å tilby standardiserte løns- og rekneskapstenester med eit stort volum, oppnår ein stordriftsfordelar. Utviklinga har gått i retning av færre og større einingar i forvaltninga, av di fleire mindre verksemder vert slåtte saman til større. Denne utviklinga gjer at talet på kundar har vorte redusert dei seinare åra, medan prosentdelen av alle statlege verksemder som er kundar hos DFØ, har gått opp.

DFØ vart i 2017 samanlikna med andre offentlege verksemder som tilbyr fellestenester i ei internasjonal undersøking utført av Ernst & Young AS. DFØ skåra godt, og undersøkinga viser at DFØ dei siste åra har redusert kostnadane per eining på dei tre områdane med høgast volum (handtering av løn, hovudbok og periodeavslutning og inngåande faktura). DFØ oppgjer at ei årsak til dette er fleire digitale tenester og automatisering av prosesser. Omorganiseringa av DFØ i 2014–2017 har òg bidrege til lågare kostnader.

DFØs satsing på elektronisk fakturabehandling i statlege verksemder har gjeve administrative innsparingar i staten og betre økonomistyring hos kundane. Per 31. desember 2017 vert om lag 65 pst. av fakturaene i DFØ handsama elektronisk, mot 52 pst. i 2016. Om lag ein million fakturaer gjekk gjennom DFØs elektroniske fakturaløysing.

DFØ skaffa i 2017 eit nytt innkjøps- og fakturasystem som dekkjer eit samla behov hos kundane. Forseinkingar og endringar hos leverandør førte til at det nye systemet likevel ikkje vart ferdig utvikla. DFØ heva kontrakten våren 2018. Direktoratet vil prioritere arbeidet med å skaffe eit nytt system.

DFØs innkjøpsløysing for e-handel integrerer heile innkjøpsprosessen frå bestilling til betaling. Løysinga bidreg til at kundar kan oppfylle krava til sporing og dokumentasjon som vert stilte i økonomiregelverket. Våren 2018 har 45 verksemder teke i bruk denne tenesta. Løysinga samhandlar med Difis e-handelsplattform og er ein integrert, men frivillig, del av DFØs tenester på rekneskapsområdet. I 2017 lanserte DFØ òg eit system for å gjennomføre konkurransar og administrasjon av kontraktar ved offentlige innkjøp. 42 verksemder har teke i bruk løysinga våren 2018.

I alt fekk om lag 82 000 fast tilsette og om lag 111 000 honorar- og timelønte medarbeidarar i statlege verksemder løn gjennom DFØs lønstenester i 2017. Mobil-appen for DFØs lønsteneste har heilt sidan lanseringa i 2015 vorte utvikla med nye funksjonar, og nye brukargrupper har etter kvart kunna ta appen i bruk. Per 31. desember 2017 hadde DFØ nærare 42 000 unike brukarar av appen.

I arbeidet med å formidle og overføre kompetanse innanfor statleg økonomistyring legg direktoratet vekt på å utvikle og tilby tenester som kan nå mange, framfor å ta oppdrag retta mot einskilde kundar. Dette kjem mellom anna til uttrykk i DFØs kurs og rettleiingar, som utgjer grunnstammen i kompetansetilbodet frå direktoratet.

Samla resultatvurdering

Departementet meiner DFØs resultat i 2017 viser at brukarane er tilfredse og enkeltoppdrag er leverte i tråd med departementets forventingar. Ut frå hovudmåla som vart sette for etaten i 2017, vurderer Finansdepartementet resultata samla sett som gode.

Viktige utfordringar

Finansiering av fellestenester

Omsynet til effektive fellesløysingar gjer at løns- og rekneskapstenestene i dag er løyvingsfinansierte. Nye kundar av DFØ overfører ein sum som svarer til marginalkostnaden ved å ta opp ein ny kunde. Dette er i regelen ein lågare sum enn det verksemda sjølv har brukt. Gevinsten gjer det mogleg å effektivisere verksemda.

Mange kundar ynskjer no å kunne betale for å få levert fleire og betre tenester innan løn og rekneskap. Dei har behov for nye løysingar og ser gjerne at DFØ kan utvikle desse på oppdrag frå verksemda. Kundane ynskjer også fleire og utvida tenester på tilgrensande områder. I tida som kjem vil det vere viktig å halde staten sine interesser under eitt opp mot behova i einskilde verksemder. For å tilby løysingar til desse kundane kan DFØ utvikle løysingar finansiert av einskilde kundar, men desse skal kunne nyttas av andre kundar, som hovudregel vederlagsfritt.

Nye kundesegment og tenestetilbod

DFØ skal på økonomiområdet levere fellestenester som gjev synergiar og stordriftsfordelar for staten. For å kunne gjere dette må direktoratet vege omsynet til direkte gevinstar frå standardiserte fellesløysingar mot behovet for spesialtilpassingar for einskildverksemder eller grupper av verksemder.

Eit fleirtal av dei små verksemdene i staten og som har størst nytte av standardiserte tenester, er allereie kundar av DFØ. Dei verksemdene som no melder seg som kundar, er i regelen større og meir krevjande. Dei etterspør meir tilpassa tenester, og dei har behov for integrering med verksemdsinterne system som er kritiske for drifta. Dette kan vere utfordrande når DFØ samstundes skal bidra til å realisere stordriftsfordelar for staten. Det vil likevel vere ei god løysing for staten samla sett at DFØ tilpassar eller utviklar løysingar for ei verksemd dersom dei òg kan kome til nytte for fleire verksemder.

Dei fire store universiteta i Oslo, Bergen, Trondheim og Tromsø – vert løns- og rekneskapskundar av DFØ frå 2021. Dette inneber at talet på tilsette hos DFØ sine kundar aukar frå 82 000 til 105 000. Dette er ein monaleg auke med 28 pst., og universiteta er komplekse og krevjande kundar. Dette gjev DFØ høve til å utvikle nye løysingar og tenester som òg vil kome andre kundar til gode.

Mål og prioriteringar i 2019

Finansdepartementet fastsett desse hovudmåla for DFØ for 2019:

• DFØs kundar har effektiv økonomistyring og kan frigjere ressursar

• Statlege verksemder brukar avgjerdsgrunnlag av god kvalitet

• Statleg styring er tilpassa eigenart og retta mot overordna mål og effektiv ressursbruk

• Offentlegheita har enkel og god tilgang til informasjon om statleg ressursbruk

Hovudmåla er nye for 2019. Dei underliggjande styringsparametrar vert fastsette i styringsdialogen mellom Finansdepartementet og DFØ i samband med utforminga av tildelingsbrev til DFØ for 2019. Resultata i 2019 skal jamt over vere like gode som resultata i 2017, jf. rapportomtalen ovanfor.

DFØ arbeider jamt med å løyse oppgåvene sine betre. I det daglege arbeidet er det naudsynt at etaten veg kvalitet opp mot effektivitet. Heilt feilfri oppgåveløysing er ikkje eit realistisk mål.

Viktige prioriteringar i 2019:

Utvida tenestetilbod

DFØ skal i 2019 tilby eit system for planlegging av turnus i dei statlege verksemdene som er lønskundar av DFØ. DFØ skal òg utvikle ei løysing for bidrags- og oppdragsfinansiert aktivitet (BOA) til universiteta i Oslo, Trondheim, Bergen og Tromsø. Løysinga er planlagd teke i bruk frå 2021 for to av universiteta, og dei to siste i 2022. Slike nye løysingar gjer DFØ i betre stand til å tilby effektive løns- og rekneskapstenester i staten.

Bruk av ny teknologi

DFØs standardiserte tenester er i dag heildigitale. Direktoratet har frå 2017 teke i bruk robotteknologi på løns- og rekneskapsområdet. I 2018 vil DFØ ta i bruk kunstig intelligens i kundesentera. Gevinsten er mellom anna lågare kostnadar og meir tilgjengelege tenester for DFØs brukarar. DFØ vurderer òg korleis ny teknologi kan verte nytta i Forvaltings- og analyseavdelinga.

Behandling av personopplysingar

Direktoratet yter viktige fellestenester til dei fleste verksemdene i staten. Som ein stor utbetalar av løn behandlar DFØ store mengder opplysningar om tilsette i staten og andre som mottar honorar frå staten. Med unnatak av medlemskap i fagforeiningar er ikkje dette sensitive personopplysningar, men DFØ må syte for å ha rutinar og system som gjer at behandlinga av slike opplysningar er forsvarleg. DFØ skal i 2019 arbeide vidare med å styrkje informasjonstryggleiken på dette området.

Budsjett for 2019

Departementet gjer framlegg om å setje budsjettramma til DFØ for 2017 til 523,4 mill. kroner. Løyvinga skal brukast i samsvar med dei mål og prioriteringar som er omtalte ovanfor, jf. mål og prioriteringar i 2019.

Post 01 Driftsutgifter

Posten omfattar lønsutgifter, utgifter til opplæring, utgifter til leige og drift av kontorlokale, reiser, drift og innkjøp av kontorutstyr og IKT-utstyr med meir. Beløpet omfattar dessutan direkte utgifter til lønskøyring for andre statlege verksemder hos ekstern leverandør, i tillegg til utgifter til vidareutvikling av tenestene.

Frå 2019 vert det tidlegare kap. 1608 Statleg økonomi- og prosjektstyring avvikla. Den delen som gjeld tiltak for styrking av statleg økonomistyring, er frå 2019 av overført til kap. 1605 Direktoratet for økonomistyring, post 01 Driftsutgifter.

DFØ har inntekter mellom anna frå tenester som direktoratet utfører for andre statlege verksemder. DFØs kundemasse og korleis kvar einskild kunde betalar for tenestene, kan endre seg gjennom året. Sidan det er uvisst kor store inntektene vert, ber Finansdepartementet om fullmakt til å overskride løyvinga under kap. 1605, post 01 Driftsutgifter, med eit beløp tilsvarande meirinntekter under kap. 4605, post 01 Økonomitenester, jf. framlegg til romartalsvedtak II.1.

Kap. 4605 Direktoratet for økonomistyring

Post 01 Økonomitenester

Posten omfattar i hovudsak betaling frå kundar når DFØ vidarefakturerer visse utgifter i samband med elektronisk fakturabehandling, programvarevedlikehald og teknisk drift av lønssystemet. Posten inneheld òg inntekter som gjeld betaling for løns- og rekneskapstenester frå kundar som har fått unntak frå rammeoverføring som finansieringsform, eller som av andre årsaker ikkje kan overføre løyving til DFØ.

Det vert vist til forslag til fullmakt til å overskride løyvinga under kap. 1605, post 01 Driftsutgifter, med eit beløp tilsvarande meirinntekter under kap. 4605, post 01 Økonomitenester, jf. framlegg til romartalsvedtak II.1.

Det vert gjort framlegg om å løyve 51,6 mill. kroner under post 01.

Kap. 1608 Tiltak for å styrkje statleg økonomi- og prosjektstyring

Løyvinga under kap. 1608 har vore delt mellom tiltak for å styrkje økonomistyringa i staten og forsking og utvikling innanfor styring av store statlege investeringsprosjekt. Den delen som gjeld tiltak for styrking av statleg økonomistyring, er frå 2019 av overført til kap. 1605 Direktoratet for økonomistyring. Midlar til utvikling av styring av store statlege investeringsprosjekt, vil heretter verte dekte over kap. 1600 Finansdepartementet, post 21 Spesielle driftsutgifter. Løyvingsframlegga for båe kapittel tek omsyn til desse endringane. Sjå omtale under kap. 1605 og kap. 1600.

Programkategori 23.20 Skatte-, avgifts- og tolladministrasjon

Utgifter under programkategori 23.20, fordelte på kapittel

Kap. 1610 Tolletaten

Samfunnsoppdrag, hovudoppgåver og organisering

Tolletatens samfunnsoppdrag er å sikre at lover og reglar for grensekryssande vareførsel vert etterlevde.

Dette inneber at Tolletaten skal forvalte og medverke til at regelverk som gjeld for toll og grensekryssande vareførsel, vert etterlevd, mellom anna ved å informere og rettleie aktørane. Etaten skal leggje til rette for at varer som vert førde inn eller ut av landet, som hovudregel vert registrert og klassifisert med riktig opphavsland og verdsett med riktig verdi, samt kontrollere at aktørane etterlever regelverket. Varer som er underlagde restriksjonar, skal kontrollerast for gyldige løyve ved inn- og utførsel. Smugling av varer som er ulovlege, ubeskatta eller underlagt restriksjonar, skal motverkast. Samstundes skal Tolletaten leggje til rette for effektiv handel og vareførsel.

Tolletatens verksemd har fleire positive effektar på samfunnsnivå.

• Ved å motverke ulovleg inn- og utførsel av varer i strid med forbod eller restriksjonar, bidrar Tolletaten til eit trygt og berekraftig samfunn.

• Ved å sikre riktige og fullstendige opplysningar om grensekryssande varer som er grunnlag for å fastsetje skattar og avgifter, og ved å fastsetje riktig toll, bidrar Tolletaten til finansiering av offentlege tenester.

• Ved å motverke ulovleg vareførsel bidrar Tolletaten til rettferdige konkurransevilkår for lovlydige aktørar.

• Ved å samarbeide med internasjonale partnarar og handelsorganisasjonar bidrar Tolletaten til at Noreg oppfyller internasjonale forpliktingar og bidrar til utvikling av internasjonalt regelverk og praksis ved vareførsel.

• Ved å registrere vareførsla inn og ut av Noreg, bidrar Tolletaten til korrekt handelsstatistikk.

Etaten består av eit sentralt direktorat og seks underliggjande tollregionar. Per 31. desember 2017 var etaten lokalisert 35 stader i landet og hadde ei bemanning som svarer til 1 420 årsverk. I tillegg utfører svenske og finske tollstader oppgåver for norske tollstyresmakter.

Resultat i 2017

Resultata til Tolletaten vert vurderte ut ifrå to hovudmål, jf. nedanfor.

Hovudmål 1: Leggje til rette for korrekt og effektiv inn- og utførsel av varer

Etaten behandlar og kontrollerer straumen av varer som kryssar grensa, med tilhøyrande vareinformasjon og inn- og utførselsdeklarasjonar. Deklarasjonane er grunnlaget for det meste av statsinntektene som kjem av innførsel av varer til Noreg. Deklarasjonane vert òg brukte av Statistisk sentralbyrå i statistikken for norsk utanrikshandel, og dei utgjer behandlings- og avgjerdsgrunnlag for andre etatar som Mattilsynet, Landbruksdirektoratet og Miljødirektoratet.

I 2017 tok Tolletaten imot om lag 7,5 mill. inn- og utførselsdeklarasjonar, mot 7,2 mill. i 2016. Dette var ein auke på 4,8 pst. Til saman vart det i 2017 utført om lag 164 000 deklarasjons- og etterkontrollar. Frå 2016 var dette ein auke med om lag 13 000. Deklarantar som gjer mange feil, får særskild oppfølging med informasjon og andre tiltak.

Talet på søknadar om ny berekning som vert behandla elektronisk, har auka med 165 pst. frå 2016. Dette er mellom anna eit resultat av at Tolletaten har prioritert å gi deklarantane mykje rettleiing. Gjennom forenkling, digitalisering og målretta informasjon og rettleiing arbeider etaten kontinuerleg med å betre kvaliteten på næringslivet si deklarering.

Til saman avdekte deklarasjons-, etterkontrollar og anna økonomisk kontrollverksemd at vel 142 mill. kroner vart deklarert feil eller prøvd unndrege i 2017. Avdekte beløp i Tolletaten er lågare enn føregåande år, i hovudsak på grunn av overføringa av oppgåver frå Tolletaten til Skatteetaten.

Tolletatens etterkontrollar rettar seg mot etterleving av regelverket for toll- og vareførsel, medrekna korrekt tollverdi på importerte varer, og anna regelverk om inn- og utførsel av varer. Tolldeklarasjonane er underlagsdokumentasjon for skattemeldinga for meirverdiavgift.

Hovudmål 2: Beskytte samfunnet mot ulovleg inn- og utførsel av varer

Kontroll av vareførselen over grensa har òg som føremål å motverke ulovleg inn- og utførsel av farlege, ulovlege eller restriksjonsbelagte varer.

Tolletaten byggjer i stor grad kontrollen på risikoanalysar og etterretning for å avdekkje alvorlege lovbrot og fortenestemotivert ulovleg inn- og utførsel. Kampen mot den organiserte og profesjonelle smuglinga og mot narkotikakriminalitet har høg prioritet. Beslaga varierer frå år til år, og einskilde beslag kan gjere store utslag på årsresultatet.

Etaten har sidan 2012 nytta elektronisk utstyr med kamera og skiltattkjenning (ANPR) på nokre utvalde grenseovergangar i Østfold og Sør-Hedmark. Systemet syner og registrerer køyretøy som passerer. Det varslar mellom anna når køyretøy mistenkt brukt for smugling, passerer ein grenseovergang. Røynsla med ANPR har vore god. ANPR vert no systematisk bygd ut på alle landevegs grenseovergangar og ferjeleie med utanlandstrafikk. Sjå nærare omtale av ordninga i eige avsnitt under Mål og prioriteringar i 2019.

Tolletaten har aldri tidlegare gjort så mange beslag som i 2017. Kontrollverksemda har i 2017 jamt over like gode eller betre resultat enn i 2016. Det er ein auke i tal på treff i kontrollen av reisande, gods og kurér, transportmiddel og post. Auken i tal på treff i kontroll av post i 2017 heng i hovudsak saman med beslag av legemiddel som er ulovlege å innføre, og som vert sende til destruksjon. Beslag av legemiddel har ikkje tidlegare vore resultatført som tal på treff i kontroll av post. Det er grunn til å tru at auken i varer som vert innførte med post, og som det er knytt restriksjonar til, er ein trend.

Det er grunn til å tru at auken i beslag og tal på treff har samband med bruk av ANPR, auka bruk av mobile kontrollgrupper og styrkt bemanning i grensekontrollen. Dei største beslaga er gjorde ved kontroll av godskøyretøy.

Beslaga vert òg målte ved at kvart alvorlege beslag vert vekta med ein poengsum etter kor stort beslaget er og kva for ei gruppe av beslag det tilhøyrar. Dei største narkotika- og dopingbeslaga gjev flest poeng. Dette vert gjort for å vektleggje dei beslaga som vanlegvis er eit resultat av eit langt og ressurskrevjande etterretningsarbeid. Poenga vert summerte, og i 2017 vart resultatet 2 741 poeng, som var noko høgare enn i 2016.

I 2017 gjorde Tolletaten om lag 37 500 beslag. Av desse galdt om lag 4 400 narkotika. Tolletaten har aldri gjort så mange beslag av narkotika som i 2017, og nesten halvparten av desse beslaga vart gjort i postsendingar. Det har vore ein auke av avdekt syntetiske narkotiske stoff i postsendingar dei siste åra.

Tolletatens beslag av alkohol i form av brennevin, vin og øl i 2017, er den største på femti år.

Tolletatens etterretningssenter vart etablert i februar 2017. Senteret er framleis i ein oppbyggingsfase. Senteret skal mellom anna styrkje etterretninga i Tolletaten med sentral etterretning og dataanalyse, og sikre ombruk av etterretningsinformasjon.

Samla resultatvurdering

Finansdepartementet vurderer driftsresultata i 2017 samla sett som gode, særleg sett i lys av Tolletatens naudsynte overføring av midlar frå drift til investering og utvikling. Etaten kan syne til gode resultat i 2017, men somme resultat er noko dårlegare enn i 2016. Departementet er tilfreds med at styrkinga av grensekontrollen no ser ut til å påverke resultata til etaten positivt.

I styringa av Tolletaten har departementet lagt vekt på at langsiktig utviklingsarbeid i større grad må prioriterast, slik at etaten vert betre rusta til òg i framtida å oppnå gode resultat. Departementet er nøgd med at etaten i 2017 har arbeidd med ei rekkje tiltak for å gjere Tolletaten meir effektiv og utviklingsorientert. Etaten gjer òg eit godt arbeid på området kunstig intelligens og ny teknologi.

Viktige utfordringar

Tolletatens evne til å løyse samfunnsoppdraget vert utfordra av stadig større volum som skal kontrollerast, samstundes som etaten er underlagt krav til meir effektiv drift. Dette inneber krevjande prioriteringar i Tolletaten. Etaten må arbeide systematisk for å nytte tildelte ressursar og tilgjengelege verkemiddel på ein effektiv måte. Tolletaten må mellom anna i åra framover prioritere å betre balansen mellom drift, utvikling og investeringar.

Tolletaten vil prioritere å digitalisere verksemda og utvikle eit nytt hovudløp for næringslivet ved innførsel av varer. Det pågåande ANPR-prosjektet og det nye prosjektet med digitalisering av kontrollområdet i etaten er viktige for å lukkast med dette. Etaten må i større grad nytte IKT som verkemiddel for å gjere det enklare for reisande og næringslivet, samt å effektivisere interne prosessar. Etaten vil òg halde fram med å studere dei teknologiske moglegheitene for betre å kunne utnytte desse i kontrollen av vareførsla.

Tolletatens oppgåver er prega av den internasjonale utviklinga: Rask teknologisk utvikling, meir effektive internasjonale handelsprosessar og eit meir komplisert og utfordrande trusselbilete. Etaten må framover følgje med på kva teknologiske, legale og organisatoriske løysningar andre land og organisasjonar utviklar for kontroll og prosedyrar for vareførselen, og søkje samarbeid om sams løysningar. Etaten har òg ei viktig rolle med å vere ein pådrivar, samt å freiste å påverke den kontinuerlege utviklinga av dei internasjonale standardane og regelverket på toll og vareførselsområdet.

Tolletaten er i ferd med å vurdere den framtidige organiseringa av verksemda. Dette vil òg prege Tolletatens utvikling. Ei fleksibel organisering er viktig for at etaten kan tilpasse seg endringar i varestraumane og utvikle seg vidare med tanke på automatisering, digitalisering, innretning av det operative kontrollarbeidet og effektivisering av prosessar i tråd med dei måla og samfunnseffektane etaten skal oppnå. Internt i etaten vert det prioritert å operasjonalisere den overordna strategien til etaten på kontrollområdet og evaluere etatsutdanninga.

Statlege verksemder skal etablere internkontroll, tilpassa risiko og kva som er vesentleg. Tolletaten har identifisert områder kor etaten må forbetre seg innanfor intern styring og kontroll, mellom anna personvernområdet. I tillegg set den nye personvernforordninga (GDPR) nye krav til etaten sin internkontroll, blant anna med innsamling og bruk av personopplysningar. Tida framover vil difor òg verte prega av arbeidet med å utvikle og etablere ein betre intern kontroll.

Mål og prioriteringar i 2019

Finansdepartementet fastsett desse hovudmåla for Tolletaten for 2019:

• Det er enkelt og effektivt å etterleve lover og reglar for grensekryssande vareførsel.

• Aktørane i vareførselen oppfattar risikoen ved å ikkje etterleve som høg.

• Tolletaten støttar opp under verksemda til andre myndigheiter.

Hovudmåla for 2019 er nye. Føremålet med dei nye hovudmåla er å leggje til rette for ei styring av Tolletaten som i større grad legg vekt på dei samla effektane av etatens verkemedelbruk. Den underliggjande målstrukturen vert fastsett i styringsdialogen mellom Finansdepartementet og Tolletaten i samband med utforminga av tildelingsbrevet frå departementet til etaten for 2019. Resultata i 2019 skal jamt over vere like gode som resultata i 2017.

I oppfølginga av etaten tek departementet omsyn til at dette er hovudmål som ein aldri vil kunne nå fullt ut. Det er ikkje realistisk at Tolletaten kan stoppe all ulovleg inn- og utførsel av varer. Vidare vil òg etatens kontrollverksemd alltid innebere ei viss hindring for vareførselen, sjølv om etaten gjer det enkelt og effektivt å etterleve lover og reglar.

Tolletaten arbeider jamt med å løyse oppgåvene sine betre. I det daglege arbeidet er det naudsynt at etaten veg kvalitet opp mot effektivitet. Heilt feilfri oppgåveløysning er ikkje eit realistisk mål. Etaten må nytte kontrollressursane på best mogleg måte og prioritere på grunnlag av risikovurderingar. Departementet forventar at etaten prioriterer betre utnytting av teknologi, og at etaten sørgjer for rett kompetanse til dei ulike oppgåvene etaten skal løyse.

Tolletaten er inne i ein periode med omprioriteringar, endring og utvikling. Mellom anna skal etaten i 2018 vurdere organiseringa og leggje fram eit forslag til ny organisering til Finansdepartementet, og fleire av Tolletatens ressursar må difor prioriterast til utvikling. Av røynsle er det risiko for at ein slik periode kan påverke oppgåveløysinga negativt. I motsett retning vil satsinga på styrkt grensekontroll og arbeidet Tolletaten gjer for å effektivisere og utvikle, kunne gje ein positiv effekt. Samla sett er det likevel ein viss risiko for at enkelte av resultata i 2019 og dei neste åra kan verte noko svakare enn tidlegare år.

Viktige prioriteringar i 2019 vert:

Elektronisk nærvær ved alle landevegs grenseovergangar

Tolletaten starta i 2016 utbygging av elektronisk utstyr med kamera og skiltattkjenning (ANPR) på alle landevegs grenseovergangar og ferjeleie med utanlandstrafikk. Dette arbeidet har vorte forsinka med eit år grunna konkurs hos utstyrsleverandør i 2017. I 2018 er det inngått avtale med ein ny utstyrsleverandør. Løysinga frå den nye leverandøren vert implementert fyrste halvår 2019. Fram mot utgangen av 2020 vil etaten fortlaupande byggje ut ordninga til fleire grenseovergangar. Det vil verte oppretta elektronisk skiltattkjenning for både inn- og utgåande trafikk.

Digitalisert systemstøtte på kontrollområdet og ekspressfortolling

Tolletatens trusselbilete er karakterisert av meir organisert kriminalitet og aktørar som vert stadig meir profesjonelle og avanserte i sin metodebruk. Kriminalitet som gjeld vareførsel, vert meir samansett og innfløkt. Ein jamn, vesentleg auke i den legale vareførselen gjev òg etaten utfordringar i kontrollen. Frå 2009 til 2017 auka talet på innførselsdeklarasjonar med 38,6 prosent (frå 4,4 mill. til 6,1 mill. deklarasjonar). Annan grensekryssande trafikk har òg auka vesentleg i den same perioden, og trafikkveksten er venta å fortsetje. Gjennom fleire år har det vore ein kraftig auke i handelen via internett med postsendte varer. Nesten halvparten av narkotikabeslaga i 2017 vart gjort i postsendingar. Samla medfører dette både at kontrolldekninga går ned som følgje av at trafikken aukar, og at fleire ressursar må flyttast frå kontrollverksemd til ekspedisjonsoppgåver.

Tolletaten har i dag tilgang til store mengder informasjon til bruk i kontrollen av vareførselen ut og inn av landet, utan at etaten har god nok systemstønad til å nyttiggjere seg dette i særleg grad. Det er òg gjort regelverksendringar som legg grunnlaget for betre kontroll, til dømes moglegheit for å lagre data frå etatens skiltavlesingskamera langs grensa, men mangelfull IKT-stønad har gjort det vanskeleg å hente ut verknaden av dette.

Tiltaket inneber å etablere både ny og forbetra systemstønad for oppgåver i alle ledd av Tolletatens kontrollprosessar og ein ny prosedyre for deklarering og automatisk fortolling av varer på grensa (ekspressfortolling). Tiltaket skal gje både smartare grensekontroll og digitalisering av Tolletatens verksemd. Det skal etablerast nye digitale kanalar mot næringslivet og utviklast avanserte digitale løysingar for innsamling og analyse av store datamengder. Føremålet er å effektivisere oppgåveløysinga for både næringslivet og Tolletaten, oppnå meir treffsikker kontroll og betre kontrollresultat, og styrkje kriminalitetsnedkjempinga på Tolletatens ansvarsområde.

Mangelfull IKT-basert systemstønad på kontrollområdet i Tolletaten gjer at bemanningsbehovet i etaten aukar i takt med transportvolumet. Tolletatens kontrollprosessar består av informasjonsfangst, etterretning, objektutveljing, kontroll (medrekna resultatregistrering) og sanksjonering. Dei nye løysingane skal gi betre systemstønad i alle ledd av kontrollprosessane, med hovudvekt på utveljing av kontrollobjekt. Løysingane skal følgje opne standardar, vere fleksible og kunne setjast opp i tråd med nye og endra behov. Det skal òg leggjast til rette for utveksling av informasjon og samhandling med andre etatar.

Med betre systemstønad kan informasjonsinnhentinga effektiviserast, analysekapasiteten og -kvaliteten aukast og kontrollane verte meir treffsikre. Røynsler frå kontrollresultata kan brukast meir systematisk og etaten kan nytta informasjon frå eigne og eksterne kjelder betre. Tiltaket skal auke både kor stor del av objekta som vert vurderte for kontroll, og bidra til at det i auka grad er dei mest kontrollverdige objekta som faktisk vert kontrollert. Det skal styrkje Tolletatens evne til å identifisere hittil ukjende, kontrollverdige objekt, og til å gjennomføre tilstrekkeleg mange kontrollar av slike objekt. Fleire lovbrot vil kunne avdekkjast, samtidig som lovlydige transportørar og reisande vert utsette for færre fysiske kontrollar. Ved å utnytte slik teknologi får etaten betre og meir effektive kontrollprosessar samtidig som ressursane til etaten kan utnyttast betre. Mykje arbeid må i dag gjerast manuelt, og ein kan bare vurdere små utval av store datamengder. Den nye løysinga skal gje støtte til systematisk og kontinuerleg risikovurdering av motteken og innsamla informasjon om dei ulike vare- og transportstraumane. I tillegg skal løysinga ha funksjonalitet for automatisk vurdering av informasjon, og data skal òg utnyttast betre gjennom sjølvlærande algoritmar og maskinlæring.

Trafikkveksten fører òg til auka press på fysisk infrastruktur på grensetollstadene, som mellom anna gjev utslag i fulle parkeringsplassar på tollstader som Svinesund og Ørje og tidvise køar langs vegen. Dette vanskeleggjer objektutveljing for smuglingskontrollen og krev investeringar i infrastruktur som auka ekspedisjonskapasitet og større parkeringsplassar. Næringslivet ynskjer òg i aukande grad fristilling av varer på grensa. Dei fleste scenario for utviklinga i import av varer skisserer at auka kjem til å vare. Situasjonen på grensetollstadene er prega av stort og aukande arbeidspress, særleg på utvalde dagar i veka og tidspunkt på døgnet. Scenario viser at godstrafikk på landeveg òg i framtida kjem til å auke meir enn for andre transportformer.

Ekspressfortollingsprosedyren vil gje ei føreseieleg og smidig grensepassering for næringslivet. For aktørar som fortollar på grensa betyr dette at ein, i normalsituasjonen, slepp å stanse for å få behandla papira sine i ekspedisjonen. Prosedyren går i hovudsak ut på at all relevant informasjon om varer og køyretøy vert sendt inn elektronisk og behandla av Tolletaten før grensepassering, og at fristilling av varer så skjer automatisk ved grensepassering dersom etaten ikkje spesifikt ynskjer å kontrollere transporten. Ekspressfortolling inneber digitalisering av informasjonsfangst og automatisering av prosedyrar. Automatisering av sjølve grensepasseringa kan gje innsparingar for næringslivet då færre transporter må stoppe for manuell tollekspedering. I tillegg vil det elektroniske mottaket som Tolletaten etablerer for underlagsdokumentasjon (fakturaer, lisensar m.m.), spare næringslivet for unødig arbeid. Tolletaten har arbeidd med eit forprosjekt for ekspressfortolling, og det vert starta eit forsøksprosjekt på Ørje tollstad allereie i 2018, jf. omtale i Prop. 1 S (2017–2018) for Finansdepartementet.

Tiltaket skal leggje til rette for at Tolletaten kan vurdere risiko på eit breiare grunnlag, basert på ny teknologi som maskinlæring og kunstig intelligens. Vidare legg forslaget til rette for utveksling av informasjon og samhandling med andre etatar. Løysinga vil òg gje betre systemstønad for å oppfylle Noregs plikter etter tryggingsavtalen mellom Noreg og EU, slik at konkurransekrafta til næringslivet ikkje vert svekt, samtidig som tryggingsaspektet i vareførsla vert vareteke. Tiltaket vil forenkle arbeidet til tolltenestemennene, mellom anna ved bruk av mobile løysingar i kontrollsituasjonen. Her vil tenestemannen kunne få presentert informasjon om kontrollobjekta og kunne søkje fram annan relevant informasjon. Systemet skal sørgje for at resultatet frå ein kontroll er tilgjengeleg med det same for andre prosessar som analyse og nye kontrollar. Dette bidrar til rask og sikker røynsle- og kompetansedeling. Slike moglegheiter har tenestemennene ikkje i dag.

Tiltaket er planlagt gjennomført i perioden 2019 til 2022 med ei samla kostnadsramme for prosjektet på 520 mill. kroner. Tolletaten reknar med å kunne dekkje 75 mill. kroner av desse kostnadene med gjeldande løyvingsnivå.

For 2019 er det sett av 50 mill. kroner til prosjektet.

Gjennomgang av tollova

Det vert arbeidd med endringar i tollova for å få eit regelverk som passar betre til Tolletatens oppgåver. Endringar i regelverket vert sett i samanheng med EUs nye tollkodeks som vart vedteken 9. oktober 2013 og tok til å gjelde frå mai 2016 for nokre delar. Høvet mellom forvaltingsføresegnene for tollavgift og føresegnene i skatteforvaltingslova vert vurderte. Tolletaten er involvert i arbeidet med å gå gjennom tollova og gjere framlegg om endringar i regelverket. Dette vil vere ei viktig oppgåve i 2019 òg.

Budsjett for 2019

Departementet foreslår å setje utgiftsramma for Tolletaten til 1 617,8 mill. kroner. Dette er 2,5 pst. høgare enn Saldert budsjett 2018. Løyvinga skal brukast i samsvar med dei mål og prioriteringar som er omtalte ovanfor.

Post 01 Driftsutgifter

Posten omfattar lønsutgifter og andre driftsutgifter og er budsjettert til 1 522,6 mill. kroner. Det er ein auke på 2,3 pst. frå Saldert budsjett 2018.

Tolletaten framleiger ein del lokale. På grunn av den nære samanhengen som det her er mellom utgifter og inntekter, vil nettoføring gje det beste uttrykket for dei økonomiske realitetane. Finansdepartementet ber difor om fullmakt til å nettoføre refusjonane som utgiftsreduksjon under kap. 1610 Tolletaten, post 01 Driftsutgifter, jf. framlegg til romartalsvedtak IX.2.

Finansdepartementet ber om fullmakt til å overskride løyvinga under kap. 1610, post 01 Driftsutgifter, mot tilsvarande meirinntekter under kap. 4610, postane 01 Særskilt vederlag for tolltenester, 04 Ymse refusjonar og 05 Refusjonar frå Avinor AS, jf. nærare omtale nedanfor.

Post 45 Større utstyrskjøp og vedlikehald, kan overførast

Posten omfattar større vedlikehald, utskiftingar og kjøp av utstyr til grensekontrollen og IT-føremål. Posten er budsjettert med 95,2 mill. kroner. Det er 4,9 mill. kroner høgare enn Saldert budsjett 2018. Ein stor del av 2018-løyvinga går til utstyrskjøp i samband med styrkinga av grensekontrollen, mellom anna til montering av system for elektronisk kontroll (ANPR) ved enda fleire grenseovergangar. Byte av leverandør har ført til ei forskyving av aktiviteten i prosjektet slik at 2019-behovet vil verte dekt av overføringar frå tidlegare år. Av 2019-forslaget gjeld 50 mill. kroner nytt prosjekt for digitalisert systemstøtte på kontrollområdet og ekspressfortolling, jf. nærare omtale foran.

I samband med visse kjøp og prosjekt kan det vere behov for å bestille for meir enn det som er løyvt, mot dekning av seinare løyvingar. Departementet ber difor om ei bestillingsfullmakt på 40 mill. kroner, jf. framlegg til romartalsvedtak IV.

Kap. 4610 Tolletaten

Post 01 Særskilt vederlag for tolltenester

Posten omfattar gebyr for privatrekvirert tollbehandling og ekspedisjonsgebyr for utført tollforretning utanfor kontorstad og ekspedisjonstid. For å dekkje dei meirkostnadane som denne behandlinga og ekspederinga fører med seg ved høgare aktivitetsnivå enn det som er føresett, ber Finansdepartementet om fullmakt til å overskride løyvinga under kap. 1610, post 01 Driftsutgifter, mot tilsvarande meirinntekter under kap. 4610, post 01 Særskilt vederlag for tolltenester, jf. framlegg til romartalsvedtak II.1.

Satsane for privatrekvirert tollbehandling skal i 2019 vere 430 kroner for 50 pst. overtid og 580 kroner for 100 pst. overtid. Ekspedisjonsgebyret skal vere på 205 kroner per påbyrja halvtime. Gebyrheimel er tollova § 4–3 tredje ledd.

Post 02 Andre inntekter

Posten omfattar fleire typar inntekter, som til dømes inntekter frå auksjonssal av varer som er forsøkt smugla inn i landet eller varer på tollager som ikkje har vorte tollbehandla, innkravde sakskostnadar og agio. Desse inntektene vert truleg om lag dei same i 2019 som i 2018. Auken frå 2018 gjeld nye inntekter frå utleige av grunn til NSB AS.

Tolletaten har ein del direkte utgifter i samband med auksjonssal, særleg til kunngjeringar, provisjon til nettauksjonsstaden og til taksering av særskilde varer, til dømes tepper og smykke. Slike utgifter er med på å gje høgare salsinntekter. For å få eit meir korrekt uttrykk for salsresultatet foreslår departementet at slike direkte utgifter kan trekkjast frå brutto salsbeløp (nettoposterast), jf. framlegg til romartalsvedtak IX.1.

Post 04 Diverse refusjonar

Posten vert brukt til inntekter som er ei direkte følgje av, og av same slag som, den tilsvarande utgifta. Det gjeld mellom anna bestemte prosjekt etter oppdrag og med tilskot frå andre statlege etatar, kompetansetiltak m.m., inntekter frå kursverksemd for næringslivet.

Det er nær samanheng mellom desse inntektene og dei tilhøyrande utgiftene på kap. 1610, post 01 Driftsutgifter, og inntektene varierer ein del frå år til år. Finansdepartementet ber difor om fullmakt til å overskride løyvinga under kap. 1610, post 01 Driftsutgifter, mot tilsvarande meirinntekter under kap. 4610, post 04 Ymse refusjonar, jf. framlegg til romartalsvedtak II.1.

Post 05 Refusjonar frå Avinor AS

Avinor AS dekkjer Tolletatens meirkostnadar i samband med prøveprosjektet Forenkla transfer, Domestic transfer, enklare prosedyrar ved flybytte ved Oslo lufthamn, Gardermoen. Refusjonar frå Avinor AS vert førte på denne posten. Ordninga er under evaluering, og det er ikkje teke stilling til om gjeldande ordning skal vidareførast. Gjeldande ordning er difor lagt til grunn for løyvinga. Fordi meirkostnadane og dermed òg refusjonsbeløp er noko usikre, ber Finansdepartementet om fullmakt til å overskride løyvinga under kap. 1610, post 01 Driftsutgifter, mot tilsvarande meirinntekter under kap. 4610, post 05 Refusjon frå Avinor AS, jf. framlegg til romartalsvedtak II.1.

Post 85 Tvangsmulkt og gebyr for regelbrot

Posten omfattar inntekter frå gebyr som vert ilagde ved ulovleg ut- og innførsel av valuta, gebyr for brot på nærare angjeve føresegner i tollova kapittel 3 og 4 og tvangsmulkt for brot på nærare angjeve føresegner i tollova kapittel 13.

Valuta og andre betalingsmiddel med ein verdi på meir enn 25 000 kroner skal meldast og leggjast fram for Tolletaten ved inn- og utførsel i samsvar med tollova med forskrift. Når det er konstatert brot på deklareringsplikta, kan det ileggjast eit gebyr, eventuelt kan tilhøvet meldast til politiet. Gebyret kan utgjere opp til 30 pst. av det ikkje-deklarerte beløpet.

Ved brot på nærare angjeve føresegn i tollova kapittel 3 og 4, for manglande medverknad til kontroll og utskriving av uriktig opphavsbevis m.m., kan det ileggjast eit gebyr. Ramma for gebyret er regulert i forskrift.

Ved brot på nærare angjeve føresegn i tollova kapittel 13, om krav til å gje opplysningar m.m., kan det ileggjast ei dagleg, løpande tvangsmulkt fram til opplysningane vert gjevne.

Kap. 1618 Skatteetaten

Samfunnsoppdrag og organisering

Skatteetaten skal sikre eit finansielt hovudgrunnlag for offentleg verksemd.

Skatteetaten består av eit direktorat, fem skatteregionar, Statens innkrevjingssentral, Sentralskattekontoret for storbedrifter, Oljeskattekontoret, Nav innkrevjing og Skatteopplysninga. Etaten hadde per 31. desember 2017 ei bemanning tilsvarande 6 360 årsverk.

Skatteetaten fekk 4. oktober 2016 fullmakt frå departementet til å gå over til ein ny kontorstruktur i etaten med 57 kontoreiningar. Den nye kontorstrukturen vert innført gradvis og innan 31. desember 2019. Skatteregionane hadde 94 kontoreiningar per 31. desember 2017. Skatteetaten har fått tilslutning til å innføre ein ny organisasjonsmodell, basert på landsdekkjande oppgåveløysning, frå 1. januar 2019, jf. omtale under.

Resultat i 2017

Resultata til Skatteetaten vert vurderte ut ifrå fire hovudmål. Skatteetaten skal leggje til rette for rett fastsetjing og innbetaling av skattar, avgifter og andre krav, syte for eit oppdatert folkeregister og yte god service.

Hovudmål 1: Skattane skal fastsetjast rett og til rett tid

I 2017 vart provenyet frå direkte og indirekte skattar 1 155,0 mrd. kroner. Det var 54,7 mrd. kroner meir enn i 2016. Tabell 5.3 syner fastsett proveny for dei viktigaste skatteartane. Nærare omtale finst i Prop. 1 LS (2018–2019) Skatter, avgifter og toll 2019.

Skattar frå personleg og upersonleg skattepliktige utgjorde i alt 534,4 mrd. kroner i 2017. Dette er 28,8 mrd. kroner lågare enn i 2016. Årsaka til nedgangen er dels at delar av forskotsskatten for 2017 vart postert i desember 2016. Korrigert for dette utgjorde fastsett skatt for personleg og upersonleg skattepliktige 588,2 mrd. kroner i 2017.

Skattemelding

I 2017 behandla Skatteetaten skattemeldingar for formues- og inntektsskatt for inntektsåret 2016 frå om lag 303 000 etterskotspliktige selskap, 370 000 personleg næringsdrivande og 3,8 mill. lønstakarar og pensjonistar. Frå inntektsåret 2016 må personleg næringsdrivande og etterskotspliktige selskap levere elektronisk skattemelding. Av lønstakarane og pensjonistane nytta 71,0 pst. ordninga med leveringsfritak. Det er ein auke på 0,7 prosenteiningar frå 2016. Av lønstakarar og pensjonistar som leverte skattemelding, leverte 90 pst. elektronisk.

Delen skattemeldingar for meirverdiavgift levert i tide i 2017, er høg. Nye reglar om tvangsmulkt har medverka til dei gode resultata. Ein høg del skattemeldingar som er leverte til rett tid, gjev færre skjønsfastsetjingar.

Dei nye reglane om tvangsmulkt har òg medverka til at fleire grunnlagsdata vert leverte i tide. Det har ført til betre kvalitet på førehandsutfylte grunnlagsdata i skattemeldingane for formues- og inntektsskatt. Grunnlagsdata er tredjepartsopplysningar frå til dømes bankar, arbeidsgjevarar og offentlege verksemder. Kvaliteten på grunnlagsdata vert mellom anna målt ved delen førehandsutfylte skattemeldingar som vart produsert utan manglar og tekniske feil. I 2017 var denne delen 98,9 pst., ein auke på 6,4 prosenteiningar frå 2016.

Skatteoppgjeret for inntektsåret 2016

Skatteoppgjeret for inntektsåret 2016 vart klart i juni 2017 for 89 pst. av lønstakarane og pensjonistane. Dette er ein auke på 3 prosenteiningar frå året før. Personleg næringsdrivande kunne få tidlege skatteoppgjer frå august og utover. Etterskotspliktige selskap får alltid skatteoppgjeret i oktober.

Etterleving av skatte- og avgiftsreglane

At dei skatte- og avgiftspliktige etterlever skatte- og avgiftsreglane er særs viktig. Dei siste åra har etaten auka kunnskapen om kvifor skattepliktige oppgjev eller unnlet å oppgje inntekt og formue til skattlegging, og etaten har utvikla nye og tilpassa metodar for å auke etterlevinga.

Skatteetaten gjennomfører ei rekkje tiltak for å bidra til god kvalitet på skatteoppgjeret, til dømes informasjon og rettleiing, dialog med skattepliktige, dialog med oppgåvegjevarane og kontroll. Målet med dette arbeidet er både å auke etterlevinga og å tryggje rettane til skattytarane. Etaten arbeider etter ein etterlevingsmetodikk der ulike verkemiddel vert vurderte i samanheng.

Eit av mange verkemiddel i etterlevingsmetodikken er kontroll. Skatteetaten legg vekt på å kontrollere mest på dei områda der faren for medvitne feil og unndraging er størst. Treffprosenten for avdekkingskontrollar i 2017 (63,8 pst.) er lågare enn i 2016 (71,2 pst.). Skatteetaten vil arbeide vidare for å betre treffprosenten.

Tabell 5.4 syner gjennomsnittleg avdekte beløp per avdekkingskontroll.

Skatteetaten legg vekt på ei god samansetjing av kontrollane som mellom anna dekkjer store, tunge saker og kontrollaksjonar der synleggjering av kontrollarbeidet er eit av måla. Opplevd oppdagingsrisiko har mykje å seie for kor mykje skatt og avgift som vert unndrege. Kriminalitets- og tryggleiksundersøkinga i Noreg (KRISINOR) måler mellom anna opplevd oppdagingsrisiko hos eit utval verksemder. Delen som opplever liten eller svært liten oppdagingsrisiko, var på 20 pst. i 2017. Dette er ein nedgang på 12 prosenteiningar samanlikna med Skatteetatens eiga undersøking frå 2016. I KRISINOR-undersøkinga i 2015 var denne delen 21 pst. Departementet vil peike på at resultata frå desse undersøkingane bør vurderast over tid før ein kan trekkje klåre konklusjonar om opplevd oppdagingsrisiko og verknadene av tiltak.

Skatteetaten arbeider med å redusere skatte- og avgiftsunndragingar ved både å avdekkje og drive inn unndregne skattar og avgifter og ved å melde kriminelle bakmenn. Samarbeid med andre kontrolletatar og politiet vert stadig viktigare. Dette samarbeidet skjer mellom anna i tverretatlege a-krimsenter og i Nasjonalt tverretatleg analyse- og etterretningssenter. Sjå elles omtale nedanfor av arbeidet etaten gjer for å motverke arbeidslivskriminalitet. Skatteetaten samarbeider òg med ei rekkje arbeidslivs- og bransjeorganisasjonar for å redusere handlingsrommet til dei useriøse aktørane og for å setje innkjøpar og forbrukar i stand til å handle kvitt, mellom anna gjennom alliansen «Samarbeid mot svart økonomi» (SMSØ).

Kontroll av arbeidsgjevarar

Dei kommunale skatteoppkrevjarane kontrollerer arbeidsgjevarane. Føremålet er å sjå til at forskotstrekk og arbeidsgjevaravgift vert rekna ut, sikra, rapportert og betalt i samsvar med dei føresegnene som gjeld. Sidan skattemeldinga for formues- og inntektsskatt òg baserer seg på innsende a-meldingsopplysningar frå arbeidsgjevarane, er kontrollen viktig for å få korrekt skattegrunnlag.

Dei kommunale skatteoppkrevjarane kontrollerte 4,6 pst. av arbeidsgjevarane i 2017. Dette er 0,3 prosenteiningar betre enn i 2016, men under etatens resultatmål på 5 pst. Departementet merkar seg auken, men er bekymra for at kommunane ikkje prioriterer arbeidsgjevarkontrollen høgt nok. I 2017 var det 13 kommunar som ikkje gjennomførte ein einaste arbeidsgjevarkontroll.

Meirverdiavgift

Ved utgangen av 2017 var det registrert 363 000 verksemder i Meirverdiavgiftsregisteret, og det vart behandla 1,8 mill. skattemeldingar for meirverdiavgift. Gjennomsnittleg avdekt meirverdiavgift per meldingskontroll (om lag 36 000 kroner) er høgare enn i 2016 (31 000 kroner). Behandlingstida for negative skattemeldingar for meirverdiavgift teke ut til kontroll, er betre enn i 2016, men Skatteetaten arbeider framleis for at saksbehandlingstida skal verte kortare. Etaten har hatt ei positiv utvikling for saksbehandlingstida for skjønsfastsetjingar.

Ansvaret for meirverdiavgift ved innførsel vart overført frå Tolletaten til Skatteetaten 1. januar 2017. Frå same tidspunkt vart ordninga lagt om slik at registrerte avgiftssubjekt melder og betalar innførselsmeirverdiavgift samstundes med innanlands meirverdiavgift i skattemeldinga for meirverdiavgift. Dette arbeidet har skjedd utan større problem, og proveny vert innbetalt i forventa storleik.

Hovudmål 2: Skattane skal betalast til rett tid

Skatteetaten er ansvarleg for innkrevjing av petroleumsskatt, meirverdiavgift og særavgifter. Gjennom Statens innkrevjingssentral krev etaten dessutan inn straffekrav og avgifter, gebyr og misleghaldne krav på vegne av andre styresmakter. Innkrevjing av inntekts- og formuesskatt og avgifter til folketrygda (trygdeavgift og arbeidsgjevaravgift) er lagt til dei kommunale skatteoppkrevjarane, med Skatteetaten som fagleg overordna styresmakt.

Innkrevjing av skatt og meirverdiavgift

For dei fleste personleg skattepliktige skjer innbetaling av skatt gjennom forskot. For inntektsåret 2016 utgjorde betalt forskotstrekk 99,96 pst. av sum krav per 31. desember 2017. Dette er same nivå som året før.

Skatteetaten tok hausten 2016 i bruk ei modernisert løysing for forskot med enklare løysingar for søknader om endra skattekort. Etaten har i 2017 utvikla ny funksjonalitet i desse løysingane og gjort ferdig ei skattekalkulatorteneste. Produksjonen av skattekort for 2018 gjekk i hovudsak etter planen. Ein del skattepliktige med pensjon og inntekt fekk feil skattekort, men feilen vert retta og hadde difor lita betydning for dei skattepliktige.

Per 31. desember 2017 var 99,5 pst. av meirverdiavgifta som var fastsett for avgiftsåret 2016, betalt.

Tabell 5.5 syner nokre hovudtal for innkrevjing av skatt og meirverdiavgift.

Tabell 5.6 syner restansar for skatt og meirverdiavgift.

Innkrevjing av straffekrav som er utferda av justisstyresmaktene og avgifter, gebyr og misleghaldne krav for andre statlege verksemder

Innkrevjingsresultata for Statens innkrevjingssentral er jamt over gode og betre enn i 2016. Delen feilfri saksbehandling i tvangsinnkrevjinga og anna innfordring ligg samla sett på eit stabilt høgt nivå – rett over 99 pst.

Kontrollen av skatterekneskapen

I 2017 gjennomførte skattekontora stadleg kontroll av skatteoppkrevjarfunksjonen i 82,0 pst. av kommunane. Dette er på om lag same nivå som i 2015 og 2016.

Hovudmål 3: Folkeregisteret skal ha høg kvalitet

Skatteetaten arbeider med å modernisere Folkeregisteret, jf. nærare omtale av moderniseringa og identitetsforvalting under. Eit oppdatert folkeregister er avgjerande for ei rekkje sentrale samfunnsfunksjonar. Gratis standardtenester frå 2016 har gjort opplysningane i Folkeregisteret meir tilgjengelege. I samband med moderniseringa av folkeregisterløysinga arbeider Skatteetaten systematisk med å redusere talet på feil i registeret. Ei brukarundersøking syner at delen profesjonelle brukarar som er nøgd med Folkeregisteret, er 71,5 pst. Dette er om lag same resultat som i 2016.

Eit godt folkeregister føreset at borgarane og offentlege instansar sender korrekte opplysningar til Skatteetaten, og at endringar vert melde raskt. Skatteetaten hadde i 2017 jamt over gode resultat for meldingsbehandling og saksbehandlingstider med unntak av meldingar om innvandring. Skatteetaten endra i 2016 sine rutinar slik at fleire meldingar om innvandring vart behandla grundigare, noko som har påverka saksbehandlingstida. Etaten har sett i verk tiltak for å korte ned saksbehandlingstida på denne meldingstypen. Andelen d-nummer som er tildelt etter fem dagar, er 85,3 pst. som er ein auke på 14,9 prosenteiningar frå 2016.

Registrering i det norske Folkeregisteret er attraktivt for mange, og det er fare for at nokon skal få fødsels- eller d-nummer på feil grunnlag. Ein god identitetskontroll ved melding om innvandring og rekvirering av d-nummer er difor viktig. Skatteetaten overtok 1. januar 2017 identitetskontrollen frå Arbeids- og velferdsetaten, Brønnøysundregistra, bankar med fleire. Det er rekvirerande verksemd sitt ansvar ut frå eige regelverk og eigne risikovurderingar, å avgjere om ein person skal verte kontrollert eller ikkje. Skatteetaten er i dialog med fleire rekvirentar for å vurdere kva for grupper som skal til identitetskontroll, og om det er naudsynt med regelendringar.

Skatteetaten er ein pådrivar for at andre rekvirentar og brukarar aktivt skal nytte informasjon om identitetsgrunnlag i Folkeregisteret. Etaten har sett alle d-nummer som enten aktive eller inaktive. Utanlandske arbeidstakarar med inaktivt d-nummer skal møte til ny identitetskontroll når dei søkjer om nytt skattekort. Desse tiltaka skal medverke til at personar med d-nummer som vert tekne opp i skattemanntalet, i hovudsak har ei aktiv tilknyting til Noreg.

Hovudmål 4: Brukarane skal få god service

Skatteetaten legg stor vekt på rettstryggleik og på å yte god service og gje god informasjon til dei skattepliktige. Dette er viktig mellom anna for å medverke til høg tillit til skattesystemet og etaten.

Behandling av klager på skatte- og avgiftsvedtak

Høve til å klage på skatte- og avgiftsvedtak er ein viktig del av rettstryggleiken til dei skattepliktige. 1. juli 2016 vart det etablert ei ny, landsdekkjande klagenemnd for skatt og meirverdiavgift. Eit eige, landsdekkjande sekretariat førebur sakene for nemnda.

Tabell 5.7 syner talet på klagesaker som i 2017 vart behandla ved skattekontora, Skatteklagenemnda og Klagenemnda for petroleumsskatt.

2017 var fyrste året med ny skatteforvaltingslov. Med den nye lova vart eigenfastsetjing og høve til eigenendring innført, noko som gjer at skattepliktige sjølv kan endre fastsetjinga i inntil tre år etter levering av skattemeldinga. Dette har i 2017 ført til færre klager og langt færre saker som er behandla av skattekontora i fyrste instans. Ein del forhold som tidlegare førte til klage, vert no endra ved eigenendring som må saksbehandlast i Skatteetaten. Samla sett er likevel eigenfastsetjingsprinsippet ressurssparande for etaten.

I 2017 vart 93,6 pst. av klagene på skatt og meirverdiavgift behandla innan åtte månader etter at klaga vart motteke. Delen inkluderer både saker der skattekontora behandlar og avgjer klagene, og saker der skattekontora førebur sakene før dei vert sende til Skatteklagenemnda.

Det har vist seg krevjande å etablere ei ny klageordning og samstundes oppretthalde effektiv saksbehandling. Per 31. desember 2017 var det 2 900 ubehandla saker i nemnda. Dette var ikkje tilfredsstillande. Mellom anna har overleveringa av klagesaker frå skattekontora til sekretariatet ikkje vore effektiv nok. Sekretariat har i 2017 gjennomgått saksbehandlingsrutinane sine og sett i verk tiltak som skal betre saksflyten. Skattedirektoratet har òg sett i verk meir kortsiktige tiltak for å få ned restansane. Til dømes har direktoratet auka sakshandsamingsressursane i sekretariatet. Utviklinga i 2018 syner at det no er færre ubehandla saker enn ved årsskiftet. Finansdepartementet er likevel ikkje nøgd med restansesituasjonen i Skatteklagenemnda. Departementet vil difor starte ein ekstern gjennomgang av den nye klageordninga.

Frå 1. august 2018 vart ansvaret for behandling av visse klagesaker i andre instans overført frå Skatteklagenemnda til Skattedirektoratet. Desse klagesakene er vedtak om tvangsmulkt og forseinkingsgebyr etter a-opplysningslova, klagesaker over vedtak om fastsetjing av skatt på inntekt og formue, meirverdiavgift og arbeidsgjevaravgift når den samla skattemessige verknaden er under 25 000 kroner, og klagesaker om skatteavgrensing ved liten skatteevne, jf. skatteloven § 17-4. Desse endringane vil redusere sakstilfanget til nemnda monaleg og skal medverke til kortare saksbehandlingstid og færre ubehandla saker i nemnda.

Brukarundersøkingar

På oppdrag frå Skatteetaten gjennomfører meiningsmålingsbyrå jamleg brukarundersøkingar, retta mot privatpersonar og i næringslivet. Brukarundersøkingar frå 2017 syner at publikum stort sett er nøgd med servicen frå Skatteopplysninga. 81 pst. er nøgd med telefonsamtalen brukaren har hatt med Skatteopplysninga, medan 84 pst. av brukarar som har hatt kontakt med Skatteetaten, meiner servicen er god.

Fyrstelinetenesta

Skatteetaten har i 2017 lagt vekt på rettleiing i bruk av etatens digitale sjølvbeteningsløysingar. Målet er at flest mogleg vert sjølvhjelpne på skatteetaten.no. Samstundes legg etaten vekt på at fyrstelinetenesta skal gje korrekt rettleiing og at brukarane skal få svar ved fyrste kontakt.

Ei intern kvalitetsundersøking av svara i fyrstelinetenesta syner at Skatteopplysninga og rettleiarane i skranke svarer rett på gjennomsnittleg 93,3 pst. av spørsmåla i undersøkinga. Dette er 2,3 prosenteiningar betre enn i 2016, men resultatet er framleis noko lågare enn målet til etaten. Skatteetaten arbeider heile tida med å betre kvaliteten i fyrstelinetenesta.

Skatteetaten gjennomførte i 2017 eit pilotprosjekt på nokre kontoreiningar med timebestilling av rettleiing. Røynslene med ei slik ordning har vore gode, og timebestilling er innført som ei fast ordning ved alle skattekontora i 2018.

Samla resultatvurdering

Finansdepartementet vurderer resultata til Skatteetaten i 2017 som gode sett under eitt.

Departementet er stort sett nøgd med resultata på fastsetjingsområdet. Dei store produksjonane er i hovudsak gjennomførte til rett tid og med god kvalitet. Skatteetaten nyttar mange verkemiddel for å auke etterlevinga av skatte- og avgiftsreglane. På kontrollområdet må etaten fortsetje arbeidet med kvaliteten på utveljing av kontrollobjekt.

Resultata på innkrevjingsområdet er gode og betre enn i 2016. Kvaliteten på forskotet har generelt vore god, og resultata for dei største provenyordningane, det vil seie forskotstrekk og arbeidsgjevaravgift, held seg på eit stabilt høgt nivå. Resultata for innkrevjingsarbeidet på vegne av eksterne oppdragsgjevarar, er òg gode, og betre enn i 2016.

Skatteetaten har i 2017 framleis arbeidd med sterkare fagleg styring og oppfølging av den kommunale skatteoppkrevjarfunksjonen. Det har ikkje vore noko særleg betring i resultata for delen kontrollerte arbeidsgjevarar og delen tvangsinnkrevd restskatt. Skatteetaten må framleis vere ein pådrivar overfor kommunane på dette området.

Departementet er samla sett nøgd med resultata for saksbehandlingstider på folkeregisterområdet og etatens arbeid med identitetsforvalting.

Departementet er ikkje nøgd med talet på ubehandla saker i sekretariatet til Skatteklagenemnda. Det er i 2017 og 2018 sett i verk fleire tiltak for å betre restansesituasjonen. Finansdepartementet vil òg starte ein ekstern gjennomgang av den nye klageordninga.

Brukarundersøkingar syner at publikum gjennomgåande er godt nøgd med rettleiinga frå Skatteopplysninga og at skattytarane er nøgde med servicen til etaten. Skatteetaten må framleis følgje opp at den faglege kvaliteten i fyrstelinetenesta er god.

Departementet er nøgd med at Skatteetaten i 2017 har gode resultat, samstundes som etaten gjennomfører store omstillingar og endringar. Etaten gjorde i 2017 eit omfattande arbeid med innføring av ny kontorstruktur, utgreiing av ny organisasjonsmodell (Nye skatt), store endringar som følgje av ny skatteforvaltingslov og omlegging av ordninga for meirverdiavgift ved innførsel. Skatteetaten har òg teke aktivt del i arbeidet mot arbeidslivskriminalitet og teke i bruk ordningar for internasjonal informasjonsutveksling (Common Reporting Standard (CRS) og land-til-land-rapportering). Departementet er særs nøgd med Skatteetatens arbeid med IKT-utvikling og -forvalting.

Viktige utfordringar

Skatteetaten er i ein periode med omfattande omstillingar. I 2019 skal etaten både innføre ein ny organisasjonsmodell, jf. eigen omtale av Nye skatt under, og sluttføre arbeidet med ny kontorstruktur. Desse organisatoriske endringane skal etter kvart setje Skatteetaten i stand til å løyse oppgåvene sine på ein enda betre og meir effektiv måte enn før. På kort sikt er det ein viss risiko for at dei store omstillingsprosessane kan påverke resultata til etaten negativt. Skatteetaten må i 2019 følgje risikobiletet tett og setje i verk risikoreduserande tiltak når det er naudsynt for å tryggje produksjonen i etaten.

Strammare budsjettrammer inneber krevjande prioriteringar i Skatteetaten. Etaten må arbeide systematisk for å nytte tildelte ressursar og tilgjengelege verkemiddel på ein effektiv måte. Det er viktig å ha ein god balanse mellom drift og utvikling. Ein annan viktig del av Skatteetatens arbeid med effektivisering er å gje departementet faglege innspel til tiltak som kan gje eit enklare og meir effektivt skatte- og avgiftssystem som er mindre ressurskrevjande for etaten. Departementet viser her til at det er etablert eit sams forenklingsprosjekt mellom departementet og Skattedirektoratet, jf. nærare omtale under kap. 1600 Finansdepartementet og Prop. 1 LS (2017–2018). Prosjektet skal òg leggje grunnlag for framlegg om forenklingar i regelverk for både næringslivet og personleg skattepliktige. Skatteetaten må òg fortsetje arbeidet med å realisere nytteverknader av at oppgåver som før var i Tolletaten, Statens innkrevjingssentral og Nav innkrevjing, no er samla i Skatteetaten.

Innføring av ei ny klagenemndsordning for skatt og avgift har vore krevjande. Det er viktig å redusere talet på ubehandla saker i Skatteklagenemnda.

Skatteetaten har lenge vore gode på å nytte dei digitale moglegheitane. Det er viktig at etaten held fram med å nytte IKT som verkemiddel for å skape forenkling for brukarane og effektive interne arbeidsprosessar.

Mål og prioriteringar i 2019

Finansdepartementet fastset desse hovudmåla for Skatteetaten for 2019:

• Dei skatte- og opplysningspliktige etterlever skatte- og avgiftsreglane

• Skatteetaten sikrar brukarane tilgang til registerdata og informasjon med god kvalitet

• Samfunnet har tillit til Skatteetaten

Dette er dei same hovudmåla som gjeld for 2018.

Underliggjande effektindikatorar, styringsparametrar og forklaringsvariablar vert fastsett i styringsdialogen mellom Finansdepartementet og Skatteetaten i samband med utforminga av tildelingsbrev til etaten for 2019. Resultata i 2019 skal jamt over vere like gode som resultata i 2017. Sjølv om ny organisering i hovudsak er ei endring i styringsliner og organisasjonsprinsipp, er det i ei stor og kompleks verksemd som Skatteetaten likevel ein viss risiko for dårlegare resultat i ein overgangsperiode.

Skatteetaten arbeider jamt med å løyse oppgåvene sine betre. I det daglege arbeidet er det naudsynt at etaten veg kvalitet opp mot effektivitet. Heilt feilfri oppgåveløysing er ikkje eit realistisk mål.

Viktige prioriteringar i 2019 vert:

Tiltak mot arbeidslivskriminalitet

Regjeringa la i 2015 fram ein eigen strategi mot arbeidslivskriminalitet. Hovudtilnærminga i strategien er eit styrkt samarbeid med partane i arbeidslivet, meir koordinert kontroll og oppfølging frå tilsynsstyresmaktene, krav til offentlege innkjøp, kunnskap for å fremje seriøsitet, informasjon til utanlandske arbeidstakarar og internasjonalt samarbeid. Tiltaka gjeld område under fleire departement. Strategien vart revidert og utvida i 2017. Ein sentral del i strategien er betre koordinering mellom dei offentlege etatane, slik at deira sams innsats vert så slagkraftig og effektiv som mogleg. Politiet, Skatteetaten, Arbeidstilsynet og Arbeids- og velferdsetaten har etablert sju arbeidslivskriminalitetssentre (a-krimsentre) der desse etatane og andre offentlege styresmakter samarbeider om oppfølginga av konkrete saker. I tillegg skjer det òg eit operativt samarbeid mot arbeidslivskriminalitet fleire andre stader i landet. Etatane har sams handlingsplanar mot arbeidslivskriminalitet og ein sams styringsmodell for a-krimsentra. Regjeringa gjer framlegg om å styrkje innsatsen i a-krimsentra med 20 mill. kroner. Av styrkinga skal 10 mill. kroner gå til teknologistøtte og 10 mill. kroner til anna styrking av a-krimsentras arbeid, ut frå etatane si sams vurdering av kor innsatsen gir størst effekt. Skatteetatens del av styrkinga er 5,2 mill. kroner.

Arbeidet med meirverdiavgift

Skatteetaten må fortsetje arbeidet for eit riktig og oppdatert meirverdiavgiftsregister. Registeret er viktig for etterleving av meirverdiavgiftsreglane og for å førebyggje at meirverdiavgiftssystemet vert nytta til svindel. Etaten må òg ha høg merksemd på forvaltinga av meirverdiavgift ved innførsel. Skatteetaten må leggje vekt på arbeidet med å førebyggje og avdekkje unndragingar. God rettleiing og risikobasert kontroll er viktige reiskap her.

Internasjonalt arbeid for å tryggje skattegrunnlaget

Internasjonale transaksjonar fører med seg risiko for tap av skatteproveny, særleg i saker som gjeld internprising i multinasjonale konsern og ved skjulte økonomiske interesser og verdiar i utlandet. Skatteetatens samarbeid med andre skatteadministrasjonar og arbeidet med internprising og skjult inntekt og formue i utlandet, er difor viktig. Eit viktig bidrag vil vere å gjennomføre land-for-land-rapporteringa etter lov- og avtaleføresegn som følgjer opp G20/OECDs «Base Erosion and Profit Shifting» (BEPS) Action 13 rapport «Transfer Pricing Documentation and Country-by-Country Reporting».

Skatteetaten skal fortsetje arbeidet med å utvikle IT-løysingar og prosessar som effektivt nytter informasjonen etaten får gjennom dei internasjonale standardane for automatisk utveksling av land-for-land-rapportar og av finansielle kontoopplysningar gjennom Common Reporting Standard (CRS) og Foreign Account Tax Compliance Act (FATCA). Vidare må etaten etablere metodar for å hindre unndraging via land eller middel som ikkje er knytte til eller omfatta av standardane. Førespurnader om bistand frå utlandet skal nyttast aktivt for å få fleire opplysningar i dei einskilde sakene. Departementet forventar at desse tiltaka vil føre til at skattereglane i større grad vert følgde.

Skatteklagenemnda

Skattedirektoratet må i 2019 arbeide vidare med å redusere saksbehandlingstida i Skatteklagenemndas sekretariat, jf. omtale over. Departementet vil starte ein ekstern gjennomgang av den nye klagenemndsordninga.

Betre identitetsforvalting

Fleire etatar har oppgåver som påverkar identitetsforvaltinga i Noreg. Skattedirektoratet har i 2018, saman med Politidirektoratet, UDI og Difi, etablert ei rådgjevande gruppe for å koordinere deira innsats for å betre identitetsforvaltinga i Noreg (KoID). Skattedirektoratet leiar gruppa, og føremålet er ei betre identitetsforvalting og meir koordinert innsats frå dei fire etatane. Gruppa vil òg samarbeide med andre sentrale aktørar som Nav, Finans Noreg, Nasjonalt ID-senter og Brønnøysundregistera.

Personopplysningane i Folkeregisteret vert nytta når andre instansar skal utferde dokument som pass, bankkort og førarkort. Skatteetatens arbeid for å gjere grunnlaget for registrering av ein identitet synleg i Folkeregisteret held fram i 2019. Det vil gå fram av registreringa om personen sin identitet er kontrollert eller ikkje. Slik kan brukarar av Folkeregisteret avgjere om identiteten er trygg nok for deira bruk.

For å sikre at ein person kan ha ein unik identitet registrert i Folkeregisteret, er det naudsynt å nytte informasjon om biometriske data frå register i justissektoren. Skattedirektoratet har etter den nye lova om folkeregistrering høve til å registrere om ein identitet er unik. Før Skattedirektoratet kan registrere om ein person har unik identitet, må justissektoren sørgje for at registera deira kan utveksle informasjon om biometriske data. Skattedirektoratet skal i 2019 halde fram samarbeidet med Politidirektoratet og Utlendingsdirektoratet om kopling av informasjon om biometriske data frå passregisteret og utlendingsregisteret til Folkeregisteret.

Organiseringa av Skatteetaten – Nye skatt

Skattedirektoratet har vurdert den overordna organiseringa av etaten, jf. Prop. 1 S (2017–2018) for Finansdepartementet.

Den 13. februar 2018 fekk Skatteetaten tilslutning frå departementet til å innføre ein ny organisasjonsmodell frå 1. januar 2019 der dagens skatteregionar vert ertstatta av einingar med landsdekkjande ansvar for kvar sin del av oppgåveløysinga i etaten. I tillegg vert direktoratet og støttefunksjonane omorganisert. Den nye organiseringa byggjer på etatens nye kontorstruktur med 57 kontoreiningar. Endringane skal gje færre styringsnivå, enklare styringsliner og ein meir fleksibel og effektiv organisasjon. Ny organisering skal òg leggje til rette for meir spesialiserte og berekraftige fagmiljø, betre oppgåveløysing og meir likebehandling. Omorganiseringa er i hovudsak intern, og dei skattepliktige vil stort sett kunne forhalde seg til Skatteetaten som før.

Mange leiarfunksjonar på høgt nivå i etaten vil i den nye organiseringa verte lagt til stader utanfor Oslo. Desse leiarfunksjonane ligg i dag i Skattedirektoratet i Oslo. Skattekontora i Bergen, Trondheim, Skien, Tromsø og Oslo, som i dag er regionhovudkontor, vil framleis ha viktige leiings- og stabsfunksjonar. Skattedirektoratet får færre årsverk enn i dag.

Nytt IT-system for meirverdiavgift

Meirverdiavgift er ein av statens viktigaste inntektskjelder. Det noverande IT-systemet for meirverdiavgift byggjer på ein prosess som vart utforma med utgangspunkt i manuelle arbeidsoperasjonar på papir. Det legg i liten grad til rette for å nytte moglegheitane som følgjer av at betaling og rekneskapsføring no i hovudsak skjer elektronisk. Eit utdatert meirverdiavgiftssystem inneber òg at Skatteetaten ikkje får nytta moglegheitane som digitalisering gjer for effektive arbeidsprosessar og ein god digital dialog med næringslivet.

Skatteetatens IT-system for behandling av skattemeldinga for meirverdiavgift og sikring av meirverdiavgiftsprovenyet er over 20 år gamalt og vil om få år nå grensa for teknisk levetid. Det noverande systemet er bygd på ein teknologi som er driftsmessig sårbar og med aukande forvaltingskostnader. Den tekniske plattforma er lite fleksibel, og det er utfordrande og kostnadskrevjande å gjennomføre regelverksendringar i systemet. Meirverdiavgiftssystemet er det siste fastsetjingssystemet i Skatteetaten som byggjer på denne teknologien, og det bør skiftast ut.

Regjeringa gjer framlegg om å utvikle eit nytt IT-system for meirverdiavgift. Tiltaket vil leggje til rette for auka etterleving av regelverket, sikring av meirverdiavgiftsprovenyet og meir effektive løysingar og arbeidsprosessar for Skatteetaten og næringslivet. Skatteetaten har estimert at den auka etterlevinga årleg vil gje om lag 400 mill. kroner i auka skatteinntekter. Tiltaket vil gje ei modernisert IT-plattform for mottak og behandling av skattemeldinga og anna saksbehandling knytt til meirverdiavgift. Ei meir digitalisert prosesstøtte og betre rettleiing for verksemdene vil gjere det enklare å etterleve meirverdiavgiftsreglane. Eit modernisert system vil ha tilpassa løysingar ut frå kor store verksemdene er og gjere det mogleg både for Skatteetaten og verksemdene å sjå skatte- og avgiftsforhold for verksemda samla på tvers av skatteartene. Tiltaket omfattar òg løysingar som legg til rette for automatiserte analysar og ei meir risikobasert oppfølging av dei avgiftspliktige. Parallelt med systemutviklinga vert det vurdert moglege regelverksendringar som kan effektivisere forvaltninga av meirverdiavgifta og auke etterlevinga ytterlegare.

Eit nytt IT-system for meirverdiavgift vil verte utvikla i perioden 2019–2023 med ei kostnadsramme på 607 mill. kroner. For 2019 er det sett av 50 mill. kroner til prosjektet.

Dialogbasert skattemelding (SIRIUS)

Skatteetaten har starta arbeidet med å utvikle ei ny dialogbasert skattemelding for formues- og inntektsskatt for næringsdrivande, lønstakarar og pensjonistar. Den nye skattemeldinga skal forenkle og forbetre prosessane for fastsetjing av skatt og redusere næringslivets kostnadar ved å etterleve statlege rapporteringskrav. Den nye skattemeldinga vil òg modernisere Skatteetatens IT-system for fastsetjing av skatt.

Dialogbasert skattemelding vil verte utvikla i perioden 2018–2021 med ei kostnadsramme på 572,8 mill. kroner, jf. Prop. 1 S (2017–2018). Av dette er 46 mill. kroner til arbeidet med tilpassingar i Statistisk sentralbyrå. For 2019 er det sett av 176,1 mill. kroner til prosjektet i Skatteetaten.

Modernisering av Folkeregisteret

Skatteetaten byrja i 2016 eit prosjekt for å modernisere Folkeregisteret. Sjå omtale i Prop. 1 S (2016–2017). Prosjektet er eit viktig tiltak for auka digitalisering og effektivisering av offentleg sektor og ei betre identitetsforvalting. Eit modernisert folkeregister vil mellom anna gje informasjon med betre kvalitet, kortare saksbehandlingstid og nye tenester for offentlege og private verksemder. Prosjektet skal etter planen verte avslutta ved utgangen av 2019. Arbeidet er noko forseinka. Skatteetaten skal no gå gjennom prosjektet og vurdere om føresetnader og leveransar er tilstrekkelege til å avslutte prosjektet etter planen. Finansdepartementet vil kome tilbake til Stortinget om vidare oppfølging av saka.

Kostnadsramma for prosjektet er 575,5 mill. kroner. Det er for 2019 sett av 171,1 mill. kroner til modernisering av Folkeregisteret.

Ny systemløysing for avgiftsforvaltninga (SAFIR)

Hovudmålet med SAFIR er at staten får eit nytt, velfungerande IT-system for å forvalte særavgifter. SAFIR-systemet skal handtere fastsetjing og innkrevjing av alle særavgifter og av meirverdiavgift ved innførsel. Systemet skal òg handtere innkrevjing av alle pengestraumar som gjeld import. SAFIR har hatt hovudleveransane sine i 2018. Det som står att i 2019 er utvikling av saksbehandlingsstøtte, migrering av historiske data og utfasing av gamal systemløysing. Ein ny informasjonsplattform for analyse av data vil òg verte teken i bruk i 2019. Sjå òg omtale i Prop. 1 S (2016–2017).

SAFIR-prosjektet har ei samla kostnadsramme på 626,1 mill. kroner. For 2019 er det sett av 44,7 mill. kroner til prosjektet.

Modernisering av systema for forskotsutskriving og skatteutrekning (SOFUS)

Skatteetaten starta i 2014 arbeidet med å modernisere prosessen og systema for forskotsutskriving og skatteutrekning. Prosjektet skulle vore avslutta i 2018, men vil halde fram til og med 2019. Årsaka er at nokre leveransar frå prosjektet har vore meir omfattande å utvikle enn planlagt. Dette gjeld mellom anna funksjonalitet for korrekt skatteutrekning og skatteoppgjer for inntektsåret 2018. For å redusere risiko er det naudsynt å vidareføre prosjektet i 2019. Forlenginga vil ikkje påverke den samla kostnadsramma til prosjektet, som er 247,5 mill. kroner. Det er i 2019 sett av 30,9 mill. kroner til arbeidet.

Budsjett for 2019

Budsjettramma for Skatteetaten er for 2019 sett til 6 947,4 mill. kroner som er 207,8 mill. kroner høgare enn i Saldert budsjett 2018. Løyvinga skal brukast i samsvar med dei mål og prioriteringar som er omtalte ovanfor.

Post 01 Driftsutgifter

Posten omfattar mellom anna lønsutgifter, utgifter til opplæring, utgifter til leige og drift av kontorlokale, reiser og kontorutstyr.

For 2019 er det gjort framlegg om å løyve 6 062,1 mill. kroner under post 01. Dette er ein nominell auke frå Saldert budsjett 2018 med 299,8 mill. kroner eller 5,2 pst. Forslaget inneber skjerpa krav til effektivisering og innsparingar. I forslaget ligg det spesifiserte innsparingstiltak med om lag 8,6 mill. kroner og 28,8 mill. kroner som følgje av avbyråkratiserings- og effektiviseringsreforma.

Skatteetaten har nokre inntekter frå sal av tenester til andre statsinstitusjonar og kommunar og ein del andre inntekter. Fordi det er uvisst kor store inntektene vil vere, ber Finansdepartementet om fullmakt til å overskride løyvinga under kap. 1618, post 01 Driftsutgifter, med eit beløp tilsvarande meirinntekter under kap. 4618, post 03 Andre inntekter, jf. framlegg til romartalsvedtak II.1.

Skatteetaten har utgifter til tenester for eksterne oppdragsgjevarar. Finansdepartementet ber om fullmakt til å overskride løyvinga under kap. 1618, post 01 Driftsutgifter, mot tilsvarande meirinntekter under kap. 4618, post 02 Andre refusjonar, jf. framlegg til romartalsvedtak II.1.

Skatteetaten framleiger ein del lokale. På grunn av den nære samanhengen her mellom utgifter og inntekter vil nettoføring gje det beste uttrykket for dei økonomiske realitetane. Finansdepartementet ber difor om fullmakt til å nettoføre refusjonane som utgiftsreduksjon under kap. 1618 Skatteetaten, post 01 Driftsutgifter, jf. framlegg til romartalsvedtak IX.3.

Post 21 Spesielle driftsutgifter

Posten omfattar utgifter til innkrevjing av meirverdiavgift, særavgifter og petroleumsskatt m.m. for Skatteetaten, og dessutan Skatteetatens del av utgifter som dei kommunale skatteoppkrevjarane har til innkrevjing av arbeidsgjevaravgift, skatt og trygdeavgift. Posten omfattar òg kostnadar med tvangsforretning, tinglysing, garantistilling og innkrevjing av barnebidrag. Vidare omfattar posten sakskostnadar i rettssaker som gjeld meirverdiavgift, sakskostnadar der Oljeskattekontoret er part, særavgifter og krav gjennom Statens innkrevjingssentral. For 2019 er det gjort framlegg om å løyve 205,9 mill. kroner under post 21.

Post 22 Større IT-prosjekt, kan overførast

Posten omfattar løyvingar til arbeid med dialogbasert skattemelding (SIRIUS), modernisering av systema for forskotsutskriving og skatteutrekning (SOFUS), ny systemløysing for avgiftsforvaltninga (SAFIR) og modernisering av Folkeregisteret. Posten omfattar òg ei løyving til å starte arbeidet med å utvikle eit nytt IT-system for meirverdiavgift. Prosjekta er nærare omtalte ovanfor. For 2019 er det gjort framlegg om å løyve 472,8 mill. kroner under post 22.

For desse investeringsprosjekta kan det verte bruk for avtalar som går utover budsjettåret, mot dekning av seinare løyvingar. Departementet ber difor om at Skatteetaten får fullmakt til å inngå slike avtalar innanfor dei kostnadsrammene som er gjevne ovanfor, jf. framlegg til romartalsvedtak V.

Post 23 Spesielle driftsutgifter, a-ordninga

Etatenes fellesforvaltning tek hand om interessene til dei tre samarbeidande etatane (Skatteetaten, Arbeids- og velferdsetaten og Statistisk sentralbyrå) og til dei opplysningspliktige i den vidare forvaltinga og utviklinga av a-ordninga. For 2019 er det gjort framlegg om å løyve 88,1 mill. kroner til forvaltinga av a-ordninga.

Post 45 Større utstyrskjøp og vedlikehald, kan overførast

Posten omfattar utviklingstiltak for Skatteetatens system og infrastruktur på IKT-området, medrekna meir omfattande oppgraderingar, vidareutvikling av systemløysingar med meir. For 2018 er det gjort framlegg om å løyve 115,0 mill. kroner under post 45.

I samband med visse kjøp og prosjekt kan det vere behov for å bestille for meir enn det som er løyvt. Difor ber departementet om ei tingingsfullmakt på 35 mill. kroner, jf. framlegg til romartalsvedtak IV.

Skatteetaten samarbeider med andre offentlege institusjonar om somme IT-investeringar. Eit døme er utskriftssamarbeidet med arbeids- og velferdsetaten der denne etaten betaler ein del av utgiftene til høgvolumskrivar og konvolutteringsmaskin. Nettoføring vil her gje det beste uttrykket for dei økonomiske realitetane. Finansdepartementet ber difor om fullmakt til å nettoføre slike refusjonar som utgiftsreduksjon under kap. 1618 Skatteetaten, post 45 Større utstyrskjøp og vedlikehald, jf. framlegg til romartalsvedtak IX.4.

Post 70 Tilskot

Posten omfattar tilskot til Senter for skatteforsking ved Noregs Handelshøgskule. For 2019 er det gjort framlegg om å løyve 3,5 mill. kroner under post 70.

Kap. 4618 Skatteetaten

Inntektene på kap. 4618, postane 85–88, er jamt over vanskelege å budsjettere. Hovudgrunnen er at krava vert ilagde av andre. Også inntektene på nokre av dei andre postane på kapitlet vert monaleg påverka av forhold utanfor etaten.

Post 01 Refunderte utleggs- og tinglysingsgebyr

Posten omfattar refusjon av gebyr ved utleggsforretningar som vert utførte av Skatteetaten og dei alminnelege namsmennene, og staten sin del av dei refusjonane som skatteoppkrevjarane får inn frå debitorane, jf. kap. 1618, post 21.

Post 02 Andre refusjonar

Posten omfattar refusjonar for utgifter Skatteetaten har til tenester for oppdragsgjevarane. Det gjeld i hovudsak innkrevjing av misleghalden kringkastingsavgift.

Post 03 Andre inntekter

Posten omfattar mellom anna refusjonar for datatenester som er utførte for andre statlege verksemder, gebyr for folkeregisteropplysningar og nokre andre refusjonar. Inntekter frå framleige av lokale og refusjonar frå samarbeidande institusjonar ved somme IT-investeringar er det ynskjeleg å føre netto, jf. nærare omtale under høvesvis post 01 Driftsutgifter og post 45 Større utstyrskjøp og vedlikehald.

Post 05 Gebyr for utleggsforretningar

Posten omfattar gebyrinntekter frå utleggsforretningar som Skatteetaten utfører sjølve.

Post 07 Gebyr for bindande førehandsfråsegner

Posten omfattar inntekter frå gebyr for bindande førehandsfråsegner frå Skatteetaten.

Post 11 Gebyr på kredittdeklarasjonar

Ved innførsel er hovudregelen at toll og avgifter skal betalast ved grensepasseringa. Etter tollkredittordninga kan godkjende importørar få kreditt slik at deklarasjonar for ein kalendermånad kan samlast og betalast den 18. i månaden etter. I månader der ein importør har brukt tollkredittordninga vil han få eit gebyr på 100 kroner. Samla gebyrinntekter svarer til dei kostnadane som Skatteetaten har med tollkredittordninga.

Post 85 Inngått på tapsførte lån m.m.

Posten omfattar inntekter frå innkrevjing av misleghaldne lån som er tapsførte i Statens lånekasse for utdanning og i Husbanken.

Post 86 Bøter, inndragingar m.m.

Posten omfattar inntekter frå bøter (forenkla førelegg, vanlege førelegg og bøter som er ilagde ved dom), inndragingar og sakskostnadar.

Post 87 Trafikantsanksjonar

Posten omfattar inntekter frå trafikkgebyr, parkeringsgebyr og overlastgebyr utferda av politiet og Statens vegvesen.

Post 88 Forseinkingsgebyr, Rekneskapsregisteret

Posten omfattar innbetaling av forseinkingsgebyr ilagde av Rekneskapsregisteret.

Post 89 Gebyr for regelbrot

Posten omfattar inntekter frå gebyr for regelbrot som kan ileggjast arbeidsgjevarar som ikkje kan leggje fram ei oppdatert personalliste.

Tilsegnsordninga ved oppfølging av konkursbu

For å sikre og følgje opp krav i konkursbu som ledd i det offentlege innkrevjingsarbeidet, vart det for 2018 gjeve fullmakt til å gje nye, vilkårsbundne tilsegner om dekking av kostnadar ved vidare bubehandling for opp til 8 mill. kroner. Ved utgangen av 2017 låg det føre slike tilsegner for vel 4,7 mill. kroner. Tilsegnsfullmakta er knytt til kap. 1618 Skatteetaten, post 21 Spesielle driftsutgifter. Vidare har skatteoppkrevjarane etter § 4-6 i skatteoppkrevjarinstruksen høve til å gje tilsegn om opp til 0,5 G til dekking av utgifter til vidare bubehandling. Tilsegna kan utvidast til opp til 1 G etter godkjenning frå Skatteetaten. Når ein skatteoppkrevjar gjev tilsegna, vert utbetalinga skuldskriven skatterekneskapen. Tilsegner frå skatteoppkrevjarane er ikkje omfatta av rapporteringa her.

Vanlegvis vert det gjeve tilsegn når ein reknar med at vidare bubehandling kan tilføre eit konkursbu aktiva, men buet ikkje har evne til å bere risikoen for kostnadane. I særlege tilfelle er tilsegna grunngjeven med preventive omsyn. Det gjeld mellom anna når mistanke om økonomisk kriminalitet tilseier at konkursbuet forfølgjer saka privatrettsleg eller overfører saka til påtalemakta. Ordninga medverkar dessutan til å avsløre brot på skatte-, avgifts- og rekneskapslovgjevinga og motverkar økonomisk tapping av verksemder.

Føremålet med tilsegnsordninga er å tilføre skatte- og avgiftskreditorane verdiar som gjev betre dekking av skatte- og avgiftskrav som er melde i buet. Skatteetaten opplyser at skatte- og avgiftskreditorane får ei meirdekking i konkursbu der det er gjeve tilsegn om midlar til vidare bubehandling.

Finansdepartementet ser på tilsegnsordninga som viktig med tanke på både innkrevjing og allmennprevensjon. Ansvaret for å gje nye tilsegner er delegert til Skattedirektoratet. Departementet gjer framlegg om å vidareføre ordninga i 2019 ved å gje Skattedirektoratet fullmakt til å gje nye vilkårsbundne tilsegner om dekking av kostnadar ved vidare bubehandling for opp til 8 mill. kroner innanfor ei samla fullmakt for nye og gamle tilsegner på 20,8 mill. kroner, jf. framlegg til romartalsvedtak VIII.

Programkategori 23.30 Offisiell statistikk

Utgifter under programkategori 23.30

Kap. 1620 Statistisk sentralbyrå

Samfunnsoppdrag, hovudoppgåver og organisering

Statistisk sentralbyrå (SSB) har hovudansvaret for å dekkje behovet for offisiell statistikk om det norske samfunnet. Offisiell statistikk gjev viktig kunnskap om korleis samfunnet er bygd opp, korleis det verkar og korleis det utviklar seg. Offisiell statistikk er eit felles gode, og statistikkar og analysar frå SSB skal vere til nytte for heile samfunnet. Statistikk utgjer òg eit viktig grunnlag for planlegging og styring. SSB har dessutan ei omfattande forskingsverksemd. Hovudoppgåvene til SSB er regulerte i statistikklova. Statistikklova slår fast at SSB er ein fagleg uavhengig institusjon som administrativt er underlagd Finansdepartementet. Slikt sjølvstende i høve til styresmakter og interessegrupper er avgjerande for den tillita og autoriteten offisiell statistikk må ha.

SSB har hovudansvaret for Noregs deltaking i internasjonalt statistisk samarbeid. Dette samarbeidet er med på å heve kvaliteten på norsk statistikk og legg til rette for å samanlikne med internasjonal statistikk. Samstundes legg det føringar på den norske statistikkproduksjonen. Den oppdaterte europeiske statistikklova, som inneheld retningsliner for å utvikle, produsere og formidle europeisk statistikk, vil verte gjort gjeldande i norsk rett. Saman med Dei Sameinte Nasjonane (SN) sine grunnleggjande prinsipp for offisiell statistikk, utgjer desse retningslinene eit internasjonalt rammeverk for verksemda til SSB som kjem i tillegg til den norske statistikklova.

Ved utgangen av 2017 hadde verksemda ein arbeidsstokk tilsvarande 828 årsverk. I tillegg utgjorde intervjuarar 50 årsverk. Om lag 61 pst. av dei tilsette i 2017 arbeidde i Oslo og 39 pst. på Kongsvinger.

Med heimel i statistikklova nemner Finansdepartementet opp representantar til styret for SSB for periodar av fire år. Styret fører tilsyn med utviklinga i offisiell statistikk og med verksemda til SSB. Styret behandlar og godkjenner strategiar, årsrapportering og budsjettframlegg etter framlegg frå administrerande direktør. Styret skal òg sjå til at verksemda har tilfredsstillande internkontroll.

Statistikkrådet er eit rådgjevande organ for SSB og andre registereigarar og produsentar av offisiell statistikk i Noreg. Rådet medverkar til samordning av produksjon og formidling av offisiell statistikk. Administrerande direktør i SSB leiar Statistikkrådet.

SSB har òg rådgjevande utval for ei rekkje statistikkområde og kjem der i dialog med viktige brukarar av statistikken.

Resultat i 2017

Statistikk av høg kvalitet som dekkjer viktige sider av samfunnet, er eit hovudmål for SSB. Det er sett kvantitative mål for viktige indikatorar som skal underbyggje SSBs arbeid med å levere relevant statistikk av høg kvalitet. Indikatorane er òg i stor grad forankra i dei europeiske retningslinene for statistikk.

Nedanfor følgjer ein omtale av resultata for sentrale resultatindikatorar for statistikkproduksjonen i 2017. For 2018 er måla i hovudsak vidareførte eller styrkte.

Aktualitet

Som mål på aktualitet i statistikken nyttar ein talet på veker frå referanseperioden går ut til statistikken vert publisert. Den gjennomsnittlege produksjonstida for statistikkane var om lag uendra frå 2016 til 2017.

Punktleg publisering av statistikk

SSB annonserer tidspunkta for publisering i ein publiseringskalender på nettsida ssb.no. I 2017 vart 95 pst. av statistikkane publiserte på det varsla tidspunktet, noko lågare enn i 2016, men framleis høgt.

Svarrespons

For at statistikken skal halde høg kvalitet, er det viktig at ein så stor del av intervjuobjekta som mogleg tek del i undersøkingane. Statistikklova gjev SSB heimel til å bruke oppgåveplikt ved innsamling av data og eventuelt tvangsmulkt ved manglande levering. Svarresponsen for dei friviljuge undersøkingane var klart lågare i 2017 enn i 2016, mens svarresponsen for undersøkingar med oppgåveplikt auka. Ei årsak til denne utviklinga var at SSB fatta vedtak om oppgåveplikt for næringsundersøkingane, og dei er no ein del av undersøkingane med oppgåveplikt. Desse har tidlegare vore med på å trekkje opp gjennomsnittleg respons for dei friviljuge undersøkingane.

Oppgåvebør

Det er eit viktig mål for regjeringa å redusere oppgåvebøra. Tilrettelegging for elektronisk rapportering er eit viktig verktøy for å halde oppgåvebøra låg. 97 pst. av rapporteringa til SSB skjedde elektronisk i 2017. Om lag eit av ti føretak i privat sektor rapporterer til SSB i ei eller fleire undersøkingar. Som det går fram av tabellen nedanfor, har oppgåvebøra minka over tid, sjølv om større, periodevise undersøkingar kan gje store svingingar frå eit år til det neste.

Statistikkpubliseringar

I 2017 vart det publisert 861 statistikkar frå SSB. Det var 13 færre enn året før, sjå tabellen nedanfor. Nedgangen kjem i hovudsak av at ein har slått saman statistikkar for å gje meir heilskaplege bilete av tema.

Samla resultatvurdering

SSBs samfunnsoppdrag er å levere statistikk, analysar og forsking av høg kvalitet til nytte for det norske samfunnet. SSB har gjennomført oppdraget sitt på ein tilfredsstillande måte i 2017, gitt ein krevjande situasjon med mykje uro rundt og internt i SSB hausten 2017, og ein periode med fleire store omstillingar. Verksemda må like fullt arbeide vidare med å betre resultata og måloppnåinga. Særleg må det arbeidast med å betre aktualiteten.

Viktige utfordringar

Dagens statistikklov er frå 1989. Rammeverket for statistikkproduksjon har sidan endra seg mykje både nasjonalt og internasjonalt. Finansdepartementet sette difor i 2016 ned eit utval for å vurdere statistikklova. Utvalet har levert si utgreiing i NOU 2018: 7, og departementet har hatt ho på høyring. Det er viktig å få på plass eit solid rammeverk for Noregs offisielle statistikk og SSB som legg til rette for statistikkproduksjon og forsking i lang tid framover.

Moderne demokratiske samfunn må verte understøtta av truverdig offisiell statistikk. Eit uavhengig faktagrunnlag som basis for analysar og meiningar i samfunnet, vert stadig viktigare. SSB er sentral i kampen mot falske nyheiter gjennom å levere objektiv og relevant statistikk, forsking og analyser til nytte for å forstå Noreg. Denne oppgåva stiller krav til at SSB utviklar statistikken og analysane, til høg aktualitet, og ikkje minst til evna til å formidle resultat og dermed bidra til å setje premissa for offentleg debatt.

SSB er ein arbeidsplass med høge krav til kompetanse. For at verksemda skal kunne nyttigjere seg auka tilgang på data til å produsere betre og meir relevant statistikk og analysar, vil krava til kompetanse verte strengare dei næraste åra.

Det er naudsynt med ei heilskapleg og omfattande modernisering av statistikkproduksjonen. Eksterne krav og endringar i datagrunnlaget gjer at SSB kontinuerleg må tilpasse systema for statistikkproduksjon. I dagens produksjonssystem vert statistikkane produsert i eigne produksjonsløp, ofte med eigne system og prosessar for kvar statistikk. Endringar som kjem av endra rammevilkår må difor verte implementerte i mange ulike system. Dette er vanskeleg å sameine med krav til reduserte kostnader, lågare oppgåvebør og krav om meir og betre statistikk. SSB må difor betre evna til å produsere statistikk og analysar på ein effektiv måte, mellom anna gjennom å automatisere og straumlinjeforme arbeidsprosessane. Dette arbeidet er komplisert og ressurskrevjande.

Globalisering gjer det meir krevjande å skilje eller avgrense aktivitet i Noreg og i utlandet. Framveksten av delingsøkonomi og netthandel har konsekvensar for grunnlaget for mellom anna næringsstatistikken og utanriksrekneskapen. Stadig meir fragmenterte verdikjeder og meir kompliserte næringsstrukturar gjev òg utfordringar for tradisjonell statistikkproduksjon, både som følgje av utkontraktering og fordi klassifiseringa i ulike næringar vert meir diffus. Vidare gjer digitalisering og stor tilgang på ukonvensjonelle data både moglegheiter og utfordringar for statistikkproduksjonen.

Data frå SSB er vårt felles faktagrunnlag som bør kome alle til gode. Det er auka etterspurnad etter mikrodata frå både forskarar og forvaltning. SSB må arbeide kontinuerleg med å gjere det enklare og raskare å få tilgang til data, samstundes som datasikkerheit og anonymitet skal verte høgt prioritert. Enklare tilgang til slike data vil i tillegg til å skape vinstar for forskarar og forvaltninga, også kunne skape vinst for verksemda sjølv. Portalen microdata.no, som vart opna i mai, er eit bidrag til dette arbeidet. Portalen gjer forskarar og studentar lettare og betre tilgang til registerdata, og han frigjer òg ressursar hos SSB.

Statistikklovutvalet

Eit offentleg utval har vurdert endringar i statistikklova og la i mars 2018 fram si utgreiing. Utvalet føreslår mellom anna at det skal etablerast eit nasjonalt program for offisiell statistikk og eit breitt samansett råd for Statistisk sentralbyrå til erstatning for dagens styre. I tillegg føreslår utvalet at dagens statistikkråd, som er eit rådgjevande og samordnande organ for SSB og andre statistikkprodusentar i Noreg, får ei sterkare rolle, at SSB får ei lovfesta leiarrolle i rådet og at SSB bør få eit større ansvar for å sjå til at andre statistikkprodusentar etterlever kvalitetskrava til offisiell statistikk. Vidare meiner utvalet at SSB framleis skal drive med forsking og analyse. Utgreiinga har vore på offentleg høyring. Departementet vil arbeide vidare med utgreiinga og høyringane og tek sikte på å fremje ein proposisjon med forslag til ny statistikklov i 2019.

Mål og prioriteringar i 2019

SSBs hovudmål og oppgåver er fastsette i statistikklova § 3-1 og skal liggje til grunn for verksemda i 2019:

• Kartleggje og prioritere behov for offisiell statistikk

• Samordne omfattande statistikk som vert utarbeidd av forvaltningsorgan

• Utvikle statistiske metodar og nytte statistikken til analyse og forsking

• Gje opplysningar til statistisk bruk for forskingsføremål og for offentleg planlegging

• Ha hovudansvaret for internasjonalt statistisk samarbeid

Den underliggjande målstrukturen vert fastsett i styringsdialogen mellom Finansdepartementet og SSB i samband med utforminga av tildelingsbrevet til byrået. Resultata i 2019 skal jamt over vere minst like gode som resultata i 2017, jf. rapportomtalen ovanfor.

SSB arbeider jamt med å løyse oppgåvene sine betre. SSB skal, som ein del av arbeidet med å betre kvaliteten i oppgåveløysinga, nytte ressursane sine så effektivt som mogleg. I det daglege arbeidet er det samstundes naudsynt at verksemda veg effektivitet opp mot andre kvalitetsindikatorar.

Viktige prioriteringar i 2019

Modernisering av produksjonsprosessane

Teknologiske endringar gjev tilgang på meir data og nye datakjelder. Det skapar nye moglegheiter, men fører òg til auka etterspurnad etter statistikk og analysar frå SSB.

For å møte auka krav frå brukarane, samstundes som det vert sett krav til å effektivisere verksemda, må SSB modernisere statistikkproduksjonen. Heile produksjonsløpet for statistikk skal etter planen verte bygd om dei neste åra. I 2017 vart det difor etablert eit moderniseringsprogram der fleire større prosjekt vart samla. I 2018 byrja arbeidet i dei fyrste, avgrensa prosjekta for å etablere ei moderne IT-plattform, gje ny datalagring og fellesløysingar for datafangst og førebu prosessforbetringar i dei statistikkproduserande avdelingane. Rutineprosessar som i dag krev mykje arbeidsinnsats, vil i større grad kunne verte erstatta gjennom å standardisere og automatisere produksjonsprosessane, samstundes som det vert lagt til rette for å nytte fleire nye datakjelder. I tillegg til innsparingar gjennom forenkla produksjonsprosessar, vil auka bruk av nye datakjelder med tida bidra til ei lettare oppgåvebør.

SSBs styre har fått gjennomført ei ekstern kvalitetssikring av prosjektet som konkluderer med at programmet er godt grunngitt, men at det er naudsynt med meir utgreiing før eit samla program vert sett i verk. Styret og verksemda er samde om dette synet. Arbeidet med å førebu prosjektet og prosjektmandatet vil halde fram i 2018 og inn i 2019. Modernisering av statistikkproduksjonen vil vere ressurskrevjande. For 2019 er det øyremerkt 20 mill. kroner til dette arbeidet.

Det nasjonale informasjonssystemet KOSTRA (Kommune-Stat-Rapportering) hadde eit stort moderniseringsbehov. SSB har nyleg sluttført arbeidet med modernisering av KOSTRA og har laga ei ny formidlingsløysing. Denne var på plass til dei endelege KOSTRA-tala for 2017 vart publiserte i juni 2018. Modellen som KOSTRA-moderniseringa er basert på, ligg i stor grad til grunn for verksemda sitt moderniseringsarbeid framover.

Skattedirektoratet skal utvikle ei ny digital skattemelding, SIRIUS, i perioden 2018–2021. SIRIUS vil verke inn på SSBs innhenting og handsaming av skattedata. I 2018 vart det etablert eit prosjekt under moderniseringsprogrammet for å følgje opp endringane som følgjer med SIRIUS. Prosjektet skal gje effektive og sikre løysingar for levering av data frå Skattedirektoratet òg med ny systemløysing. SSB samarbeider med Skattedirektoratet slik at vesentleg informasjon til sentrale statistikkar ikkje skal gå tapt, jf. eiga omtale under kap. 1618.

Utvikle kompetanse for framtidas SSB

Tilsette med rett kompetanse er avgjerande for at SSB skal levere gode resultat. Behovet for kompetanse endrar seg i takt med den teknologiske utviklinga og etterspurnaden etter ny statistikk.

Med dei store endringane verksemda går gjennom er det særleg viktig å halde på og å utvikle kjernekompetansen.

Dei komande fem til ti åra vil om lag ein tredel av dei tilsette i SSB gå av med pensjon. Det vil gje behov for nytilsettingar, og SSB må rekruttere rett kompetanse for framtida. Modernisering av SSBs produksjonssystem vil gje auka behov for tilsette med kompetanse innan prosjekt- og programstyring, IKT, dataanalyse og statistisk metode. Moderniseringa vil òg gje store endringar i arbeidsprosessane. Dette gjer det naudsynt å tilpasse organisasjonen. SSB vil difor utvikle kompetansen slik at verksemda kan meistre endringane som moderniseringa gjev, og slik at dei tilsette har grunnlag for å meistre nye oppgåver og prosessar etter kvart som fleire av prosessane vert automatiserte.

Samvirke med omverda

Vidare utvikling av SSB må skje i samarbeid og dialog med brukarar, registereigarar og andre dataforvaltarar. Eit nærare samarbeid kan ytterlegare redusere oppgåvebøra for næringslivet og andre, gje registerdata med betre kvalitet og sikre tilgang til nye datakjelder. For næringslivet vil betre skjema for sjølvadministrerte undersøkingar, auka bruk av data direkte frå næringane sine eigne system og auka bruk av ukonvensjonelle datakjelder vere viktig. Samstundes vil ein òg vidareutvikle samarbeidet med eigarar av registerdata. Arbeidet skal bidra til at SSB betre kan fange opp og dekkje brukarbehov. SSB skal òg fortsetje arbeidet med å betre tenesta for utlån av mikrodata, mellom anna ved å vidareutvikle dei nye tekniske løysingane for datatilgang som vart tekne i bruk i 2018.

Tema og forteljingar

Som ein viktig premissgjevar skal SSB vere til stades i offentlegheita, bidra med statistikk om heile samfunnet, sjå statistikkar i samanheng og gjere analysar av aktuelle saker. Verda vert meir komplisert, og det er viktig å nytte data frå mange fleire og nye kjelder for å belyse samanhengane. Det set krav til at SSB fangar opp og utviklar relevante statistikkområde og gode formidlingsmetodar innanfor dei ressursane verksemda disponerer.

Nyheiter frå Statistisk sentralbyrå

Offisiell statistikk skal vere til allmenn nytte, og media er ein viktig vidareformidlar av statistikk frå SSB. SSB må nytte nye og relevante formidlingskanalar og tilpasse publiseringane til nye medieforhold. Samstundes opnar utviklinga for nye former for kontakt med publikum.

SSBs verksemd og samfunnsoppdrag kan gjerast betre kjend i samfunnet gjennom å auke interessa blant unge for å nytte og forstå statistikk. SSB har difor i 2017 sett i verk ei særskild satsing for å verte meir synleg og brukt i skulen, i fyrste rekkje for elevar i den vidaregåande skulen.

Produsere meir relevant og etterspurd næringsstatistikk

Næringsstatistikken må verte tilpassa nye næringsstrukturar, endra brukarbehov og nye internasjonale retningsliner. Det vil verte lagt vekt på å framstille næringsstatistikken på ein meir samanhengande måte for brukarane enn i dag. SSB vil tilby meir analyse og relevant statistikk for tenestenæringane. SSB får viktige innspel mellom anna gjennom dei rådgjevande utvala og gjennom brukarseminar. Verksemda vil fortsetje arbeidet med å kartleggje data for nye måtar å jobbe på, mellom anna delingsøkonomi og netthandel.

SSB må førebu seg på å innarbeide den komande europeiske rammeverksforordninga for næringsstatistikk som truleg vert gjort gjeldande frå 2020. Forordninga gjer nye føringar om statistikk for fleire næringar, mellom anna undervisning, helse- og sosialtenester, kulturell verksemd, underhaldning og fritidsaktivitetar, finanstenester og anna tenesteyting, samt for hyppigare statistikk om tenestenæringar. Tilsvarande gjeld for nye forordningar på sosialstatistikkområdet.

Forbruksundersøkinga

Forbruksundersøkinga er ein sentral statistikk der resultata mellom anna vert nytta i økonomiske analysar og i analysar av levekår, både av SSB og av eksterne brukarar. Den siste forbruksundersøkinga er frå 2012. I 2019 vil SSB arbeide med forenkla undersøkingsmetodar der ein kan bruke data frå elektroniske transaksjonar til å supplere delar av datainnsamlinga. Det vil redusere kostnadane og oppgåvebøra og samstundes auke kvaliteten når ein skal gjennomføre ei fullstendig forbruksundersøking. Det er ei rekkje metodiske, tekniske og juridiske utfordringar som må løysast for å kunne hauste desse vinstane.

Forskning og analyse

Forskningsverksemda i SSB skal haldast på et høgt internasjonalt nivå. Ho skal vere empirisk basert og i all hovudsak ta utgangspunkt i SSBs eigne data. Forskninga skal understøtte analyse- og statistikkproduksjonen. Det er med på å betre kvaliteten, bidra til å kunne prioritere og utvikle ny statistikk og til å stille saman statistikk og analysar for å skape ei god forståing av samfunnet og samfunnsutviklinga. SSB skal leggje vekt på analysar av økonomiske problemstillingar, medrekna modellbaserte analysar av norsk økonomi og prognoser for utviklinga i norsk økonomi. Leiinga i SSB må utvikle forskningsverksemda vidare slik at forskninga held eit høgt fagleg nivå og ressursane vert nytta effektivt.

Ei planlagd omorganisering av forskningsavdelinga i SSB vart stansa i 2017, og det skal ikkje gjerast større endringar i organiseringa av SSBs forskningsverksemd før ein ny statistikklov er handsama i Stortinget.

Internasjonalt samarbeid

Det internasjonale samarbeidet på statistikkområdet inneber at det vert sett særskilde krav til innhald, omfang og kvalitet i statistikkane. I stor grad samsvarer slike internasjonale krav med SSB sine prioriteringar.

Forordning (EC) nr. 223/2009 om europeisk statistikk gjev rammeverket for produksjon i det europeiske statistiske systemet (ESS). Noreg deltek i ESS gjennom EØS-avtala. Denne forordninga vart revidert i 2015, og vert innlema i avtala. Mellom anna vart den uavhengige stillinga til dei nasjonale statistikkbyråa styrkt. Endringane i det europeiske statistikkregelverket gjev viktige føringar for Noreg og var ei viktig årsak til at regjeringa sette ned statistikklovutvalet.

Relevante statistikkrettsakter som er vedtekne av EU, vert tekne inn i vedlegg XXI om statistikk i EØS-avtala og vert deretter innarbeidd i norsk rett. I 2017 vart ni nye rettsaktar innarbeidd. Oppfølging av arbeidet i Eurostat med omfattande omlegging av regelverket for næringsstatistikk, sosialstatistikk og jordbruksstatistikk, har vore særskilt krevjande i 2017. Det europeiske statistikkprogrammet er utvida frå 2013–2017 til 2018–2020 (Prop. 84 S (2017–2018)). Programdeltakinga gjev økonomiske bindingar for SSB i perioden. Retningsliner for europeisk statistikk (European Statistics Code of Practice) vart reviderte i 2017 og vedtekne på møtet i ESS-komiteen 16. november 2017.

SSB overtok i 2017 leiinga i EFTAs statistikksamarbeid for to år og har òg leiinga i det nordiske statistikksamarbeidet i 2018.

I samarbeidet i regi av Dei Sameinte Nasjonane (SN) er særleg arbeidet med indikatorar for berekraft og statistikk om flyktningar viktig i 2019. SSB er i styringsgruppa for ei ekspertgruppe, saman med Eurostat og SNs høgkommissær for flyktningar. Etter at retningslinene vart vedtekne på Statistikkommisjonen i mars 2018, skal gruppa utvikle praktiske verktøy for gjennomføring.

SSB skal etablere og føre vidare langsiktige og breie landsamarbeid som støttar opp om SN sine berekraftsmål i Agenda 2030 og samstundes støttar utvikling av gode nasjonale statistikksystem.

Budsjett for 2019

Departementet gjer framlegg om å setje budsjettramma til SSB for 2019 til 866,4 mill. kroner. Løyvinga skal brukast i samsvar med dei mål og prioriteringar som er omtalte ovanfor.

Post 01 Driftsutgifter

Posten omfattar utgifter til løn, opplæring, leige og drift av kontorlokale, reiser, kontorutstyr o.a. For 2019 gjer departementet framlegg om ei løyving på 593,3 mill. kroner som er 5,0 pst. meir enn Saldert budsjett 2018.

SSB skal framleige ein mindre del av lokala sine. På grunn av den nære samanhengen her mellom utgifter og inntekter vil nettoføring gje det beste uttrykket for dei økonomiske realitetane. Finansdepartementet ber difor om fullmakt til å nettoføre refusjonane som utgiftsreduksjon under kap. 1620 Statistisk sentralbyrå, post 01 Driftsutgifter, jf. framlegg til romartalsvedtak IX.5.

Post 21 Spesielle driftsutgifter, kan overførast

Spesielle driftsutgifter er knytte til brukarfinansierte oppdrag. For 2019 gjer departementet framlegg om ei løyving på 253,1 mill. kroner, noko som reelt er om lag som for 2018.

Ved brukarfinansierte oppdrag vert utgiftene posterte på kap. 1620 Statistisk sentralbyrå, post 21 Spesielle driftsutgifter. Inntekta frå slike oppdrag skal dekkje utgiftene og vert postert på kap. 4620 Statistisk sentralbyrå, post 02 Oppdragsinntekter.

SSB kan overskride løyvinga til oppdragsverksemda på kap. 1620, post 21 Spesielle driftsutgifter, med eit beløp som svarer til meirinntektene på kap. 4620, post 02 Oppdragsinntekter. Eventuelle unytta meirinntekter kan reknast med ved utrekning av beløp som kan overførast på post 21, jf. framlegg til romartalsvedtak II.2.

Post 45 Større utstyrskjøp og vedlikehald, kan overførast

Det meste av løyvinga skal brukast til utvikling av systema for statistikkproduksjon, datatryggleik og SSBs teknologiske plattform elles.

Kap. 4620 Statistisk sentralbyrå

Post 02 Oppdragsinntekter

Sjå omtale under kap. 1620, post 21. Frå 2018 vert premiebetaling til Statens pensjonskasse rekna med ved prisinga av oppdrag. Avtalebindingar og moglege verknader på etterspurnaden gjer at inntektene er noko meir usikre enn elles.

Oppdragsinntektene er førte opp med 3 mill. kroner meir enn utgiftene på kap. 1620, post 21. Inntektene skal overstiga utgiftene med meirverdiavgifta i samband med brukarfinansierte oppdrag, og som vert å belaste kap. 1633 Nettoordning, statleg betalt meirverdiavgift. For 2019 reknar ein her med ei utgift på om lag 7,3 mill. kroner. Til frådrag kjem verknad av avtalebindingar med 4,3 mill. kroner.

Post 85 Tvangsmulkt

SSB har med heimel i statistikklova høve til å ileggje tvangsmulkt. Til grunn for auken frå 2018 til 2019 ligg særleg rekneskapstal frå dei seinaste åra og høgare rettsgebyr (R). Mulktene vert utmåla som ein funksjon av rettsgebyret.

Programkategori 23.40 Andre føremål

Utgifter under programkategori 23.40, fordelte på kapittel

Kap. 1632 Kompensasjon for meirverdiavgift

Post 61 Tilskot til kommunar og fylkeskommunar, overslagsløyving

Med verknad frå 1. januar 2004 vart det innført ei allmenn ordning der kommunar og fylkeskommunar vert kompenserte for meirverdiavgift på kjøp av varer og tenester. Føremålet med ordninga er at meirverdiavgifta i minst mogleg mon skal påverke avgjerdene som kommunane tek om anten å produsera avgiftspliktige tenester med eigne tilsette eller å kjøpe dei frå private. Ordninga vart finansiert med ein reduksjon i dei frie inntektene til kommunane. Den allmenne kompensasjonsordninga kom i staden for ei avgrensa kompensasjonsordning som vart innført i 1995.

I saldert budsjett for 2018 vart det lagt til grunn ei utgift på 23 650 mill. kroner i momskompensasjon til kommunar og fylkeskommunar. Løyvinga vart ikkje endra i samband med revidert nasjonalbudsjett for 2018.

Samla momskompensasjon til kommunar og fylkeskommunar i 2019 er talfesta til 24 600 mill. kroner.

Kommunane sender inn oppgåver over meirverdiavgiftskompensasjon til avgiftsstyresmaktene annankvar månad slik som i det ordinære meirverdiavgiftssystemet, men det er òg mogleg å levere årsoppgåver. Utbetalingane skjer etter kvart og innan tre veker etter innsending. Dokumentasjonskrava i samband med innsending av kompensasjonskrav er forenkla ved at krava berre skal ha stadfesting frå revisor. Kompensasjonskrav frå private tenesteprodusentar kan sendast direkte til avgiftsstyresmaktene. Det er ei minstegrense på 20 000 kroner for kompensasjonsbeløp per år for at verksemder skal kome inn under ordninga. Ordninga gjeld nokre private og ideelle verksemder òg. Det er ein eigen tilskotspost for desse, jf. post 72.

Post 72 Tilskot til private og ideelle verksemder, overslagsløyving

For ikkje å medverke til konkurransevriding mellom kommunal og privat produksjon av sentrale velferdstenester er private og ideelle verksemder òg omfatta av ordninga. Det gjeld private og ideelle verksemder som utfører slike sosiale tenester og helse- og undervisningstenester som kommunane ved lov er pålagde å utføre. Det er på desse områda ein reknar med at kompensasjonsordninga i størst mon vil kunne gje kommunane ein konkurranseføremon framfor private verksemder utan avgiftsplikt. Dei private og ideelle verksemdene som er omfatta av ordninga, skal sende krav etter dei same kriteria som kommunane.

I saldert budsjett for 2018 vart det lagt til grunn ei utgift på 2 160 mill. kroner på denne posten. I samband med revidert budsjett for 2018 vart løyvinga redusert til 2 100 mill. kroner. Departementet gjer framlegg om ei løyving på 2 180 mill. kroner under denne posten for 2019.

Kap. 1633 Nettoordning, statleg betalt meirverdiavgift

Post 01 Driftsutgifter, overslagsløyving

Med verknad frå 1. januar 2015 vart det innført ei ordning med nettoføring av meirverdiavgift i ordinære statlege forvaltningsorgan. Nettoføringsordninga inneber at forvaltningsorgana som er inkluderte i ordninga, ikkje vert belasta meirverdiavgift for utgifter på postane 01-49 i budsjetta og rekneskapane sine, men fører utgiftene til meirverdiavgift på eit sentralt kapittel for meirverdiavgift under Finansdepartementet (kap. 1633, post 01). Det vil vere uvisse om løyvingsbehovet til ordninga også i 2019. Regjeringa foreslår ei løyving på 6 600,0 mill. kroner.

Programområde 24 Statleg gjeld og krav, renter og avdrag m.m.

Programkategori 24.10 Statsgjeld, renter og avdrag m.m.

Utgifter under programkategori 24.10, fordelte på kapittel

Det oljekorrigerte underskotet på statsbudsjettet, slik det er berekna ved nysalderinga av budsjettet, vert finansiert med overføring frå Statens pensjonsfond utland. Finansieringsbehovet i statsbudsjettet, m.a. avdrag på statsgjelda, netto utlån og kapitalinnskot til statsbankane, vert dekt med låneopptak i marknaden og/eller ved trekk på staten si kontantbehaldning.

Det er lagt opp til at finansieringsbehovet til staten skal dekkjast ved å ta opp nye langsiktige lån innanlands. Av omsyn til statspapirmarknaden vert det vanlegvis lagt opp til å glatte ut den langsiktige opplåninga over fleire år. Den kortsiktige opplåninga er mellom anna for å fange opp behovet i marknaden for kortsiktige papir. Finansdepartementets fullmakt til å låne i marknaden vart fram til 2015 fastsett av Stortinget på grunnlag av ein årleg proposisjon om lånefullmakter. For 2019 ber Finansdepartementet om fullmakter for statleg opplåning i Prop. 1 S (2018–2019) Statsbudsjettet for budsjettåret 2019 (Gul bok).

Tabell 5.19 syner den innanlandske statsgjelda per 31. desember 2017, medrekna kontolån frå ordinære fond i statskassa.

Kap. 1650 Statsgjeld, renter m.m.

Post 01 Driftsutgifter

Posten omfattar driftsutgifter som staten har i samband med gjelds- og likviditetsforvalting. Det gjeld m.a. utgifter til informasjons- og analysesystem, utgifter som Noregs Bank og verdipapirsentralen (VPS) har i samband med behandlinga av staten sine lån, og utgifter knytte til ratingbyråa si vurdering av Noreg. Posten dekkjer òg betaling til Noregs Bank for dei tenestene som banken yter Finansdepartementet i forvaltinga av gjelda og likviditeten til staten, og drift og forvalting av statens kontoar i Noregs Bank.

Frå 2015 har Noregs Bank fått utvida operative oppgåver i samband med forvaltinga av statsgjelda. Banken har no fullmakt til å ta opp lån og inngå derivatkontraktar på vegner av staten, innanfor rammer gitt av Finansdepartementet.

Post 89 Renter og provisjon m.m. på innanlandsk statsgjeld, overslagsløyving

Til grunn for overslaget for renteutgiftene under kap. 1650, post 89, ligg dels eksisterande lån og dels overslag over behova for låneopptak i 2018 og 2019. Renteutgiftene vert påverka av omfanget av ny opplåning, førtidig innfriing og endringar i statens portefølje av rentebyteavtalar. Renteutgiftene vert òg påverka av utviklinga i marknadsrentene. Overslaget over renteutgifter er usikkert.

Underpost 89.11 Faste lån

Under denne posten vert det budsjettert renteutgifter på obligasjonslån som er tekne opp før 1. januar 2018. Ved opptak av statsobligasjonslån kan det på grunn av skilnad mellom kupongrenta på det aktuelle lånet og marknadsrenta på lånetidspunktet, oppstå ein over- eller underkurs. For å gje eit meir korrekt bilete av dei årlege finansieringskostnadene for staten, vert ein slik over- eller underkurs ikkje inntekts- eller utgiftsført på lånetidspunktet, men avrekna mot ein balansekonto i statsrekneskapen (gruppe 77) og inntekts- eller utgiftsført på post 89.11 over den løpetida som står att for lånet. Renteutgiftene på faste lån i 2019 kjem dermed fram som kupongrenta, justert for den delen av over- eller underkursen som vert inntekts- eller utgiftsført i 2019.

Renteutgiftene på faste lån er anslått til 8 492 mill. kroner i 2019.

Underpost 89.12 Gjenkjøps- og rentebyteavtalar

Posten omfattar dels renteutgifter i samband med utlån av statspapir til primærmeklarane (gjenkjøpsavtalar). Staten betaler rente på kontantinnskotet som primærmeklarane stiller som sikkerheit i utlånsperioden. I tillegg vert nettoeffekten på renteutgiftene frå rentebyteavtalar i norske kroner ført på denne posten. Staten har for tida ei netto inntekt frå desse avtalane. Staten mottek ei fast langsiktig rente og betaler ei kortsiktig pengemarknadsrente i rentebyteavtalane. Ettersom ein ventar framleis låge pengemarknadsrenter, reknar ein med ei nettoinntekt på denne posten på 1 329 mill. kroner i 2019.

Underpost 89.13 Kontolån

Statsinstitusjonar og statlege fond skal etter avtale plassere ledige midlar som innskot (kontolån) i statskassa. For dei fleste av desse innskota betaler staten rente. Kontolånsplasseringar som kjem frå overskotslikviditet i samband med skatte- og avgiftsbetalingar, vert ikkje forrenta. Renteutgiftene på kontolån er anslått til 103 mill. kroner i 2019.

Underpost 89.14 Kontolån frå ordinære fond

Inneståande kontolån frå ordinære fond (gruppe 81 i Statsrekneskapen) var ved utgangen av 2017 på 207,9 mrd. kroner (medrekna kapitaliserte renter). For 2019 vert rentene på kontolån frå ordinære fond anslått til 2 273 mill. kroner.

Underpost 89.15 Statskassevekslar

Den ordinære kortsiktige opplåninga i marknaden skjer gjennom auksjon av statskassevekslar. Dette er renteberande papir utan kupongrente, der rentekostnaden følgjer av underkursen som papira vert lagde ut til. Den effektive renta på statskassevekslane er såleis avhengig av kursen som staten oppnår i auksjonane.

Dei samla renteutgiftene til staten under denne posten er anslått til 450 mill. kroner i 2019.

Underpost 89.17 Nye faste lån

Underposten omfattar renteutgifter på innanlandske obligasjonslån med faste rente- og avdragsterminar tekne opp etter 1. januar 2018. Over- eller underkurs er budsjettert som omtalt under post 89.11. For 2019 er renteutgiftene på nye faste lån anslått til 501 mill. kroner.

Kap. 1651 Statsgjeld, avdrag og innløysing

Post 98 Avdrag på innanlandsk statsgjeld, overslagsløyving

Posten omfattar avdrag på langsiktige statsobligasjonslån. I 2019 forfell det langsiktige statsobligasjonslån for 76,5 mrd. kroner. Noregs Bank vil arrangere tilbakekjøpsauksjonar i marknaden på fastsette datoar i 2018. Det kjøpte beløpet vert då å rekne som avdrag og vil redusere forfallet i 2019. Per 1. juli 2018 var det kjøpt tilbake for 7 485 mill. kroner, og dette er teke omsyn til i forslaget for 2019. Det er ikkje mogleg å gje gode overslag for omfanget av tilbakekjøp, og slike er difor ikkje teke omsyn til i budsjettforslaget. Det er heller ikkje ynskjeleg å gå ut med overslag her, sidan dette kan gje staten mindre handlefridom i marknaden.

Programkategori 24.20 Statlege krav, avsetningar m.m.

Utgifter under programkategori 24.20, fordelte på kapittel

Kap. 1670 Avsetningar til Den nordiske investeringsbanken

Den nordiske investeringsbanken (NIB)

Den nordiske investeringsbanken (NIB) vart skipa i 1975 etter avtale mellom regjeringane i dei nordiske landa. Avtalen er seinare revidert etter semje 23. oktober 1998. Frå 1. januar 2005 vart Estland, Latvia og Litauen medlemmer av banken. NIB har hovudkontor i Helsingfors i Finland.

Nærare om låne- og garantiordningane i NIB

Hovudtyngda av verksemda til banken er vanlege investeringsutlån og garantiar. Dei vanlege utlåna vert finansierte med grunnkapitalen til banken. Utanom vanlege utlån og garantiar yter banken lån til prosjektinvesteringar utanfor Norden (PIL) og miljølån til prosjekt i nærområda til medlemslanda (MIL).

Bankens årsmøte i 2016 vedtok å justere medlemslanda sine delar av innbetalt kapital og garantikapital slik at dei vert like, samt å justere medlemslanda sine delar av garantiansvaret for PIL og MIL slik at dei speglar fordelinga av grunnkapitalen. Føremålet med endringane er å få betre samsvar mellom eigarane sine rettar og plikter. Blant anna vart Noregs del av utbyte frå NIB betre i tråd med det samla ansvaret Noreg har teke på seg. Endringane vart fullførte tidleg i 2017.

Grunnkapitalen

Grunnkapitalen er dels innbetalt kapital og dels garantikapital frå medlemslanda. Den norske kapitalen utgjer 21,5 pst. av den samla kapitalen i NIB. Etter justeringane i 2017 er Noregs innbetalte kapital 90 019 510 euro, medan garantikapitalen er 1 230 785 695 euro.

I tråd med dette tilrår departementet at Stortinget gjev Finansdepartementet fullmakt til å gje garantiar i 2019 for Noregs del av grunnkapitalen til NIB, fråtrekt innbetalt kapital, innanfor ei samla ramme for nye tilsegner og gammalt ansvar på 1 230 785 695 euro, jf. framlegg til romartalsvedtak VI.1.

Prosjektinvesteringslån (PIL)

Gjennom PIL gjev banken lån til finansiering av prosjekt i land utanfor Norden og Baltikum med relativt god betalingsevne.

Utlånsramma for prosjektlåneordninga (PIL) er 4 000 mill. euro. Garantiansvaret til medlemslanda er avgrensa til 90 pst. av kredittrisikoen ved kvart lån innanfor eit samla beløp på 1 800 mill. euro. Styret i NIB har vedteke at banken skal dekkje eventuelle tap under PIL opp til ein viss sum som er avsett i eit eige fond. Fondet er bygd opp gradvis. I tillegg har Noreg sett av 16 mill. kroner til tapsfond for PIL.

Etter årsmøtevedtaket i 2016 om å justere fordelinga av garantiansvaret i PIL, er ansvaret for Noreg om lag 387,1 mill. euro. Finansdepartementet tilrår at Stortinget for 2019 gjev departementet fullmakt til å gje garantiar for lån frå NIB i samband med PIL innanfor ei samla ramme for nye tilsegner og gammalt ansvar på 387 086 761 euro, jf. framlegg til romartalsvedtak VI.2.

Miljølåneordninga (MIL)

Gjennom MIL gjev NIB lån til miljøprosjekt i nærområda i Aust-Europa. Føremålet er å minke miljøbøra som nærområda skaper for medlemslanda. Ordninga vert garantert 100 pst. av medlemslanda. I åra 1998 til 2004 vart det løyvt til saman 45 mill. kroner til eit tapsfond for denne låneordninga.

Etter årsmøtevedtaket i 2016 om å endre fordelinga av garantiansvaret for MIL, er ansvaret for Noreg vel 57,2 mill. euro. Finansdepartementet tilrår at Stortinget for 2019 gjev departementet fullmakt til å gje garantiar for lån frå NIB under MIL innanfor ei samla ramme for nye tilsegner og gammalt ansvar på 57 243 888 euro, jf. framlegg til romartalsvedtak VI.3.

På grunn av innløysinga av garantiansvar under ordninga i 2014–2016 vart det på kap. 1670 Avsetningar til Den nordiske investeringsbanken, post 50 Tapsfond for miljølåneordninga, løyvd 20 mill. kroner til tapsfondet i 2015, 2016 og 2017, og for 2018 10 mill. kroner. Målet var å auke tapsfondet slik at det igjen kjem opp til omkring 10 pst. av Noregs garantiansvar. Med eurokursen per 1. juni 2018 utgjorde fondet då 9,94 pst. av ansvaret. For 2019 vert det difor ikkje gjort framlegg om ytterlegare oppbygging av fondet.

Den nordiske investeringsbanken er eit sams nordisk-baltisk tiltak. Reglar for økonomiforvaltninga i den norske statsforvaltninga kan difor ikkje utan vidare gjerast gjeldande. Forvaltinga av Noreg sine garantiskyldnader under PIL-ordninga og MIL-ordninga oppfyller ikkje føresegnene i økonomireglementet om forvalting av statlege garantiar. Dette gjeld reglane om at garantiordninga skal vere sjølvfinansierande og at staten skal stille som enkel kausjonist, og dessutan krava om lineær nedtrapping av garantiansvaret, pro rata risikofordeling og valutaslag.

I tabellen nedanfor er det gjeve ei samla oversikt over garantiordningane for Den nordiske investeringsbanken.

Kap. 5341 Avdrag på uteståande fordringar

Post 91 Vanlege fordringar

På denne posten vert det ført eventuelle avdrag på lån, m.a. til næringsverksemd.

Post 95 Avdrag på lån til andre statar

Posten gjeld avdrag på eit lån som vart gjeve til Jugoslavia i 1983. Den delen av lånet som står att, vert no betalt av Serbia og Montenegro. Sjå nærare omtale i Prop. 1 S (2015–2016) frå Finansdepartementet.

Post 98 Avdrag på eigenbehaldning statsobligasjonar

Posten omfattar avdrag som staten får innbetalt på eigenbehaldning av statsobligasjonar som vert nytta til marknadspleie. I 2019 er det forfall av eit langsiktig statsobligasjonslån der staten har ei behaldning på 8 mrd. kroner.

Kap. 5351 Overføring frå Noregs Bank

Etter retningslinene for Noregs Banks årsoppgjersdisposisjonar, fastsette ved kgl. res. 21. desember 2000, skal eit eventuelt overskot setjast av til bankens kursreguleringsfond inntil fondet utgjer ein bestemt del av dei innanlandske og utanlandske aktiva som inneber ein kursrisiko for banken. Eventuelt overskot etter avsetjingar til kursreguleringsfondet skal setjas av i eit overføringsfond. Ved kvart årsoppgjer skal eit beløp svarande til ein tredel av inneståande beløp i overføringsfondet overførast til statskassa.

Basert på vurderingar av risikoen for svingingar i resultatet til Noregs Bank i åra framover, er storleiken på kursreguleringsfondet sett til 40 pst. av bankens netto internasjonale fordringar og 5 pst. av bankens behaldning av innanlandske verdipapir. Retningslinene er nærare omtalte i St.prp. nr. 40 (2002–2003). Kursreguleringsfondet var i fleire år lågare enn minstekravet i retningslinene, og det vart difor ikkje sett av midlar til overføringsfondet. Dette har endra seg dei siste åra. I 2017 vart det overført 17,7 mrd. kroner til statskassa, medan det i 2018 vart overført 14,3 mrd. kroner. Ein reknar med at det vil vere grunnlag for overføringar til staten i 2019 på 12,0 mrd. kroner. Endeleg beløp vert fastlagt ved Noregs Banks avslutning av rekneskapen for 2018.

Kap. 5605 Renter av kontantar i statskassa og av andre fordringar

Post 80 Av statskassas foliokonto i Noregs Bank

Ved utgangen av 2017 var staten si kontantbehaldning i Noregs Bank om lag 162 mrd. kroner, mot 147 mrd. kroner ved utgangen av 2016.

Alle betalingar til og frå staten vert avrekna mot staten sin foliokonto i Noregs Bank. Det er store daglege svingingar på kontoane til staten, m.a. som følgje av skatteinnbetalingar og overføringar til Statens pensjonsfond utland. Utviklinga i kontantbehaldninga er heller uviss.

Renta av det inneståande på foliokontoen vert rekna ut på bakgrunn av den renta som Noregs Bank får på sine utanlandske krav. For 2019 er dei samla renteinntektene under denne posten anslått til 2 158 mill. kroner.

Post 81 Av verdipapir og bankinnskot i utanlandsk valuta

Posten omfattar m.a. renter på staten sine bankinnskot til bruk på utanriksstasjonane. For 2019 er renteinntektene under denne posten anslått til 0,2 mill. kroner.

Post 82 Av innanlandske verdipapir

Posten omfattar for det meste renteinntekter som staten får på eigenbehaldninga av statspapir som vert nytta til marknadspleieføremål.

For å gje eit meir korrekt bilete av dei årlege renteinntektene på eigenbehaldninga og dermed av dei årlege netto finansieringskostnadene til staten, vert over- eller underkurs ført etter dei same prinsippa som for statsgjelda, jf. omtale under kap. 1650, post 89. For 2019 er renteinntektene under denne posten anslått til 1 308 mill. kroner.

Post 83 Av alminnelege fordringar

Posten omfattar renteinntekter av innskot frå statens rekneskapsførarar i bankar utanom konsernkontoordninga, utlån som vert forvalta av Finansdepartementet og andre departement, og andre renteinntekter av alminnelege krav.

Inntektene på denne posten er vanskeleg å føreseie. På usikkert grunnlag er det for 2019 ført opp inntekter på 25 mill. kroner.

Post 84 Av driftskreditt til statsverksemder

Dei regionale helseføretaka kan ta opp lån i statskassa til investeringsføremål. Føretaka skal ikkje betale renter i opptrekksperioden. Rentene i denne perioden skal i staden kapitaliserast og leggjast til låna gjennom ei særskild låneløyving for opptrekksrenter under Helse- og omsorgsdepartementet, jf. kap. 732, post 83. Post 84 her er den motsvarande inntektsposten. Etter opptrekksperioden skal rentene på låna innbetalast av føretaka og inntektsførast på særskilde postar under fagdepartementet.

I 2009 vart dei regionale helseføretaka sine driftskredittar i private bankar omgjorde til driftskredittar i staten, jf. kap. 732, post 86 under Helse- og omsorgsdepartementet. Føretaka betaler renter av trekka på driftskredittramma, og desse rentene vert òg inntektsførte under post 84. Frå og med 2018 har òg Bane NOR SF ei slik driftskredittordning.

For 2019 er renteinntektene under denne posten anslått til 54,9 mill. kroner.

Kap. 5692 Utbyte av statens kapital i Den nordiske investeringsbanken

Den nordiske investeringsbanken betaler utbyte til medlemslanda i høve til den innskotne kapitalen. Storleiken på utbyte vert vedteken av styret i banken på grunnlag av resultatet av verksemda året før. For 2017 har banken i 2018 betalt utbyte til den norske stat med vel 11,8 mill. euro eller vel 112 mill. kroner.

Basert på same utbyte i 2019 som i 2018 og valutakursen per 1. juni 2018, gjer departementet framlegg om for 2019 å føre opp eit utbyte på 112,7 mill. kroner.

Kap. 5693 Utbyte av aksjar i ymse selskap m.m.

Det er tidlegare lagt til grunn at staten skal ha normalt utbyte av den innskotne ansvarlege kapitalen i Folketrygdfondet, jf. Prop. 1 S (2009–2010) for Finansdepartementet. I tråd med dette er det for 2018 fastsett eit utbytekrav på 641 000 kroner. Utbytekravet er fastsett med utgangspunkt i ei femårig statsobligasjonsrente. For 2019 er det difor budsjettert med eit utbyte på 0,6 mill. kroner.