3 Gjennomføring av fiskeeksporten

3.1 Eksportlova

Lov om regulering av eksporten av fisk og fiskevarer (eksportlova) blei vedteke 27 april 1990. Med heimel i denne lova har departementet oppretta Eksportutvalget for fisk, som er satt saman av representantar for eksportørar, produsentar, oppdrettarar og fiskarar. Hovudoppgåva til Eksportutvalget er å arbeide med felles marknadsføring av norsk fisk og norske fiskevarer. Vidare heimlar lova mellom anna ei godkjenningsordning for å bli eksportør og at eksportørane skal svare ei avgift ved eksport av fisk. Det kan elles nemnast at som ei følgje av lakseavtalen med EU blei eksportlova endra i 1997. Endringa er nærare omtalt i St prp nr 1 (1997-98) for Fiskeridepartementet side 52.

Med heimel i lova er det fastsett forskrift om regulering av eksporten av fisk og fiskevarer. Forskrifta gjev mellom anna nærare reglar om eksportgodkjenning, avgifter og om Eksportutvalget og deira oppgåver.

Årsmeldingane til Eksportutvalget for fisk for åra 1995 og 1996 følgjer med som utrykt vedlegg.

3.2 Oversikt over eksporten av fisk og fiskevarer

Norsk eksport av fisk og fiskevarer har hatt ei positiv utvikling gjennom heile nittitalet, og denne utviklinga heldt fram også i 1995 og 1996. Den totale eksporten i 1996 kom opp i 22.500 mill kroner, og dette er eit historisk høgmål.

Dei viktigaste fiskeslaga var laks og torsk, med ein samla totaleksport i 1996 på høvesvis 7.000 mill kroner og 4.900 mill kroner. Vidare var samla eksportverdi 2.200 mill kroner for sildeprodukt og 1.800 mill kroner for makrellprodukt, og eksporten av desse produkta auka sterkast i perioden. Dette kom av både ein sterk auke i sildekvotane og auka prisar for både sild og makrell.

Det viktigaste enkeltproduktet innanfor norsk fiskeeksport var fersk oppdrettslaks, med ein verdi på 5.100 mill kroner. Andre viktige produkt ein kan nemne var frosen makrell til ein verdi av 1.700 mill kroner, klippfisk torsk til 1.500 mill kroner og frosen torskefilet til 1.300 mill kroner.

EU var den viktigaste marknaden for norsk fiskeeksport i perioden, med ein eksportverdi i underkant av 13.900 mill kroner, tilsvarande om lag 62% av eksportverdien. Japan var det største enkeltlandet med 2.527 mill kroner, og frosen makrell utgjorde åleine 942 mill kroner. Eksporten til Russland har utvikla seg sterkt i dei seinare åra, og det var også ein markant auke frå 1995 til 1996. Russland var den tiande største marknaden i verdi og det nest største i volum, noko som kom av at hovudprodukta til Russland er frosen sild og makrell. Trenden i nittiåra med aukande eksport til dei austeuropeiske landa heldt fram i perioden.

Nedanfor blir det gitt nøkkeltal for fiskeeksporten i åra 1995 og 1996. Ein gjer merksam på at i tabellane 3.2 til 3.11 inneheld rada «Andre land» også dei EU-landa som ikkje er spesifiserte i dei enkelte tabellane. Alle tala blir gitt i tonn og mill kr.

Totaleksporten auka med 12,3% i volum og 11,8% i verdi frå 1995 til 1996, og totalverdien i 1996 var 22.500 mill kroner.

Dei viktigaste eksportmarknadene for Noreg målt i verdi var Japan, Danmark og Frankrike. Totaleksporten i 1996 var på 22.500 mill kroner, og eksporten til EU-landa utgjorde ca 62 % av dette. Samanlikna med 1995 ser vi at eksporten til Russland har auka sterkt, både i volum og verdi. I 1996 importerte Russland nesten 180.000 tonn frå Noreg og var med det den nest største marknaden, målt i volum (kjem av store kvanta frosen og fersk sild). Inntil for få år sidan var Russland ein liten marknad for norsk fisk.

Fersk oppdrettslaks var det viktigaste enkeltproduktet i norsk fiskeeksport med ein verdi på kr 5.100 mill i 1996. Samstundes med at kvantumet har auka, har verdien vore om lag på same nivå i 1994, 1995 og 1996. Dette skuldast at prisane har blitt reduserte. Heile 87% av eksporten av fersk laks gjekk til EU, og Danmark har blitt det største importlandet. Mykje av denne importen blei nytta som råstoff i danske røykeri og blei seinare reeksportert til andre EU-land, mellom anna til Frankrike.

Eksporten av frosen makrell auka med 35 % i verdi frå 1995 til 1996, samstundes med at volumet minka sterkt grunna reduserte kvotar. Prisane på frosne makrellprodukt har auka sterkt i perioden. Japan var framleis den viktigaste marknaden med 55 % av totalverdien, og medan eksportkvantumet til Japan blei redusert med 30 %, auka eksportverdien likevel med 30 % grunna den sterke prisveksten. Eksporten auka sterkt på andre marknader, særleg Russland, Latvia og Polen.

Eksportverdien av frosen sild auka med 115 % frå 1995 til 1996, og det har vore ein markant kvantumsauke gjennom desse to åra. Dette kjem i stor grad av ei svært positiv utvikling i handelen med Aust-Europa, særleg Russland, Latvia og Litauen. For dette produktet var det også ein liten auke i tradisjonelle EU-land. Prisen på frosen sild har auka med ca 17 % på dei to åra

Frosen torskefilet var det fjerde største produktet innan norsk fiskeeksport målt i verdi. Det var berre fersk oppdrettslaks, frosen makrell og klippfisk torsk som var større. Eksporten av frosen torskefilet auka med 6,3 % i volum og 2,2 % i verdi frå 1995 til 1996. Prisane på frosne fileter har vore pressa dei siste åra som følgje av aukande tilførsle av lågprisvarer som Alaska pollack.

Frosen seifilet var det viktigaste seiproduktet med ein eksportverdi på 421 mill kroner 1996. Trenden har likevel ikkje vore positiv, sidan både volum og verdi har hatt ein nedgang frå 1995 til 1996. Den negative utviklinga kjem i stor grad av endringar i den tyske marknaden, som hovudmarknaden for dette produktet. Både prisar og kvanta til Tyskland har minka.

Det var ei positiv utvikling i eksporten av klippfisk frå 1995 til 1996. Samla eksportverdi auka med 1 % i perioden, medan volumet auka med 8 %. Ein opplevde ein reduksjon i eksporten til Portugal, men dette blei oppvegd av ein verdiauke på 11 % i den brasilianske marknaden. Brasil sto for 49 % av den totale eksportmarknaden for klippfisk, målt i verdi.

Eksporten av saltfisk blei redusert med 3,6 % i verdi, medan det var ein auke på 8 % i volum frå 1995 til 1996. EU-marknaden utgjorde heile 87 % av eksportverdien og 95 % av eksportvolumet. Portugal representerte åleine 54 % av den totale eksportverdien. Produktet nyttast hovudsakleg til produksjon av klippfisk.

Det var ein mindre volumauke i eksporten av tørrfisk i 1996 samanlikna med året før. Prisane utvikla seg i negativ retning slik at verdien gjekk ned med 2,3 % i same periode. Italia er hovudmarknaden for tørrfisk, og representerte 86 % av den samla eksportverdien i 1996.

Sett under eitt auka eksporten av rekeprodukt med 16 % i volum og 4 % i verdi frå 1995 til 1996. Dei viktigaste rekeprodukta var pilla, frosne reker og frosne råreker med eksportverdiar på høvesvis 590 mill kroner og 140 mill kroner i 1996. Dei viktigaste marknadene for pilla, frosne reker var EU-landa Sverige, Storbritannia og Finland som til saman representerte 83 % av eksportverdien for dette produktet. Kva gjeld frosne råreker, sto den japanske marknaden for heile 90 % av verdien.