Boks 4.1 Nordaustarktisk torsk

Foto: Øystein Paulsen, Havforskingsinstituttet

Fisket

Gjennomsnittleg årsfangst sidan 1946 er 670 000 tonn. Fram til om lag 1980 vart det teke store fangstar, men dei gjekk jamt nedover, med unnatak av periodar då særs sterke årsklassar kom inn i fisket. Fisketrykket var for høgt, og bestanden minka. Etter kvart som det kom på plass strengare reguleringar, og særleg då haustingsregelen vart innført etter tusenårsskiftet, snudde den negative trenden og bestanden byrja å auke igjen, jf. figur 4.7. I periodar var ulovleg, uregulert og urapportert fiske eit stort problem, men etter 2009 har det ikkje vore registrert urapportert overfiske av kvoten. Dette heng spesielt saman med innføringa av NEAFC sitt hamnestatsregime frå 1. mai 2007, aktivt kontrollsamarbeid mellom landa, og auka interesse for problemet både i næringa og på politisk hald.

Norsk fangst har dei siste åra vore om lag 45 prosent av total rapportert internasjonal fangst. Nesten alt utanlandsk fiske på nordaustarktisk torsk skjer med botntrål, men i det norske fisket er 65–70 prosent av fangsten teken med andre reiskapar.

Status og råd

Bestanden minka fram til tusenårsskiftet, men har sidan auka til eit svært høgt nivå, jf. figur 4.7. Ein viktig grunn til auken etter tusenårsskiftet er truleg betre ungfiskvern gjennom stenging av område med småfisk og bruk av sorteringsrist i trålfiskeria. Dessutan har det vore betre samsvar mellom tilrådde kvotar og fiske dei siste åra. Det har også vore svært gunstige tilhøve for torsken i Barentshavet i seinare år; høgare temperaturar har gjort det mogleg for torsken å breie seg ut over eit mykje større område enn før. Matfatet blir då større, og det har også vore generelt god mattilgang. Rekrutteringa til bestanden har vore jamn og nedgangen i individuell vekst har vore mindre enn ein skulle vente med ein så kraftig auke i bestanden.

Takka vere alle desse faktorane har gytebestanden i perioden 2008–2019 vore på det høgaste nivået vi har hatt i etterkrigstida. Sidan rekrutteringa dei siste åra har minka noko, og uttaket har auka samanlikna med bestandsstorleiken, er no gytebestanden på veg nedover.

Uttaket (den faktiske fiskeridødeligheita) var, etter det vi no veit, merkbart under det som forvaltingsplanen tilseier i perioden 2008–2016, medan den no er nær det som forvaltingsplanen tilseier.

I siste bestandsvurdering klassifiserte ICES gytebestanden til å vere godt over føre-var-nivået og fiskepresset til å vere under føre-var nivået. ICES tilrådde ein kvote for 2020 på 689 672 tonn i tråd med gjeldande haustingsregel. ICES påpeika òg at utøvinga av torskefisket må ta omsyn til trongen for vern av kysttorsk og trongen for redusert bifangst av vanleg uer. Kvoten for 2020 vart sett til 738 000 tonn, omtrent 48 000 tonn over gjeldande haustingsregel.

Det avtalte fangstnivået vil innebere at gytebestanden og totalbestanden vil halde fram med å minka.

Boks 4.2 Nordaustarktisk hyse

Foto: Thomas de Lange Wenneck, Havforskingsinstituttet

Fisket

Gjennomsnittleg årsfangst sidan 1946 er 140 000 tonn, men fangstane har variert mykje; frå 20 000 til 320 000 tonn, jf. figur 4.10. Saman med Russland står Noreg for størstedelen av hysefangsten. Også Færøyane, Storbritannia, Grønland, Tyskland og Frankrike fiskar på bestanden. Dei norske fangstane er i stor grad bifangst i trålfisket etter torsk, men eit direkte fiske med line langs kysten av Finnmark er også viktig. I tillegg går det også føre seg eit norsk fiske med snurrevad og garn. Dei andre landa fiskar hovudsakleg hyse med botntrål.

Status og råd

Bestanden av nordaustarktisk hyse har dei siste åra vore på eit historisk høgt nivå, jf. figur 4.10. Rekrutteringa til bestanden har vore over langtidsgjennomsnittet sidan 2000, og årsklassane 2004–2006 var særs sterke. Dei seinare årsklassane har vore rundt middels nivå, og bestanden kom difor ned på eit meir normalt nivå. Dei sterke årsklassene 2016 og 2017 vil føre til auke i bestanden dei komande åra. Hysa har hatt ei vidare utbreiing i Barentshavet dei siste åra samanlikna med tidlegare, og dette er truleg ein kombinert effekt av at bestanden er stor, og at temperaturauken har gjort det mogleg for hysa å utvide leveområdet sitt mot nord og aust.

Kvoterådet for 2020 er basert på den vedtekne haustingsregelen, og tilseier at kvoten maksimalt bør vere på 215 000 tonn, jf. tabell 4.2. Fastsett kvote er lik tilrådd kvote. Kvoterådet for 2020 vart avgrensa av klausulen i forvaltingsregelen om maksimalt 25 prosent endring i kvoterådet frå år til år, utan denne klausulen hadde rådet blitt 231 352 tonn. Fiskedødeligheita var, etter det vi no veit, merkbart under det som forvaltingsplanen tilseier i perioden 2008–2016, medan i åra etterpå har den vore litt i overkant av det forvaltingsplanen tilseier.

Boks 4.3 Nordaustarktisk sei

Foto: Thomas de Lange Wenneck, Havforskinginstituttet

Fisket

Gjennomsnittleg årsfangst i perioden 1960–2018 var på 161 000 tonn, og har variert mellom 90 000 og 260 000 tonn, jf. figur 4.13. Noreg dominerer fisket med over 90 prosent av fangstane dei siste åra. Dei ti siste åra har trålfisket stått for 40 prosent av dei norske landingane, not 25 prosent, garn 20 prosent og line, snurrevad og jukse 15 prosent.

Status og råd

Seibestanden nord for 62°N var på eit historisk høgt nivå i 2001–2007, men deretter gjekk bestanden kraftig ned. Etter 2011 har bestanden igjen tatt seg opp, og ser no ut til å stabilisere seg i underkant av 900 000 tonn.

Fiskeri- og kystdepartementet justerte i 2013 utnyttingsgraden i haustingsregelen frå føre-var-nivå til det nivået som vil gje høgast langtidsutbyte (Fmsy). ICES tilrådde, i tråd med denne regelen, ein maksimalkvote for 2020 på 171 982 tonn, og det vart også totalkvoten fastsett av Nærings- og fiskeridepartementet. Kvoterådet for 2020 vart avgrensa av klausulen i forvaltingsregelen om maksimalt 25 prosent endring i kvoterådet frå år til år. Utan denne klausulen hadde rådet blitt 189 419 tonn. Fiskedødeligheita var, etter det vi no veit, merkbart under det som forvaltingsplanen tilseier i perioden 2014–2018.

Boks 4.4 Nordaustarktisk blåkveite

Foto: Thomas de Lange Wenneck, Havforskingsinstituttet

Fisket

Gjennomsnittleg årsfangst i perioden 1964–2018 var på 24 000 tonn, men har variert mellom 10 000 og 90 000 tonn, jf. figur 4.16. I perioden før 1984 tok Noreg under halvparten av totalfangsten dei fleste åra, men har sidan dominert i dette fisket. Frå og med 2010 er fisket kvoteregulert og fordelt med 51 prosent til Noreg, 45 prosent til Russland og 4 prosent til andre land. Vel 60 prosent av fangsten blir fanga med botntrål, knapt 30 prosent med line og resten med garn eller andre reiskapar.

Status og råd

Det er stor uvisse knytt til storleiken på denne bestanden, men fiskbar del av bestanden auka frå 1992 til 2012 og har sidan vore stabil. Haustingsraten har vore relativt stabil sidan 1992. Det er ikkje semje om ein alderslesemetode, og det kan difor heller ikkje køyrast aldersfordelte bestandsmodellar eller fastsetjast biologiske referansepunkt. ICES gjev difor råd basert på føre-var-basis. Sidan blåkveite er ein langliva art som er relativt gamal før den rekrutterer til fisket, har ein brukt ei føre-var-tilnærming som baserer ein seg på ein 5-års prognose for fiskbar biomasse. Dette gav eit fiske på maksimalt 23 000 tonn for 2020, jf. tabell 4.4. Som vanleg dei siste åra vart det fastsett ein kvote som er høgare enn rådet.

¹ Sidan det er stor uvisse knytte til storleiken på bestanden, er bestandstal ikkje vist i Figur 4.16 og Tabell 4.4.

Boks 4.5 Snabeluer i ICES- område I og II

Foto: Havforskingsinstituttet

Fisket

Gjennomsnittleg årsfangst av snabeluer i perioden 1992–2017 var på om lag 15 000 tonn jf. figur 4.18, men har vore over 100 000 tonn på 1970–1980-talet, og heile 300 000 tonn i 1976. Alt fiske etter snabeluer, inkludert bifangst, går føre seg med trål. Snabeluer blir dels fiska i Barentshavet, dels på det opne hav i Norskehavet (Smotthavet). Det er hovudsakleg Noreg og Russland som fiskar etter denne arten.

Status og råd

Basert på ein analytisk bestandsberekningsmodell klassifiserer ICES bestanden til å vere stabil og med god reproduksjonsevne. Gytebestanden auka jamt frå 1992 til 2007 og har frå og med 2007 vore rundt 800 000 tonn (jf. figur 4.18). Sidan snabelueren blir kjønnsmoden først i 12-årsalderen, og årsklassane fødde mellom 1996 og 2004 er svake, vil gytebestanden kunne auke monaleg når dei større årsklassane fødde etter 2004 byrjar å rekruttere til gytebestanden. Det er ikkje vedteken nokon forvaltingsplan for snabeluer, men ICES tilrår, basert på føre-var-tilnærming, at fangsten i 2020 ikkje bør overstige 55 860 tonn, jf. tabell 4.5. Ein metoderevisjon for snabeluer og vanleg uer vart gjennomført i 2018. Dessutan vart ulike forvaltingsreglar for snabeluer evaluert. Den norsk-russiske fiskerikommisjonen vurderte det slik at ein forvaltingsregel med fiskedødeligheit F=0,06 og triggerpunkt B_trigger på 450 000 tonn var å føretrekke. Ein forvaltingsregel for denne bestanden bør likevel ikkje vedtakast før 2020 slik at ein kan ta omsyn til resultata for snabeluer frå toktet i Norskehavet 2019.

Boks 4.6 Lodde i Barentshavet

Foto: Jan de Lange, Havforskingsinstituttet

Fisket

Gjennomsnittleg årsfangst i perioden 1965–2018 er på 675 000 tonn, men har variert mellom 0 og 3 millionar tonn, jf. figur 4.21. I løpet av dei siste 30 åra har loddefisket vorte stoppa i tre periodar kvar på 5 år, fordi bestanden av naturlege årsaker nærast har kollapsa. Ein fjerde periode med stopp i fisket varte berre i to år (2016–2017) og fisket vart opna igjen i 2018, men vart på nytt stengt i 2019 og 2020. Loddekvotane blir delte mellom Noreg og Russland i høvet 60/40. Tidlegare vart det fiska både om vinteren før gytinga ved kysten og om hausten i beiteområda, men på 2000-talet har det berre vore opna for fiske om vinteren før gytinga. På norsk side er loddefisket hovudsakleg eit ringnotfiske, medan Russland fiskar lodde med flytetrål.

Status og råd

Etter at bestanden vart målt til å vere låg både i 2015 og 2016, målte ein monaleg meir lodde enn venta på det norsk-russiske økosystemtoktet hausten 2017. Hausten 2018 fann ein igjen mindre lodde, og nedgangen heldt fram i 2019. Årsakene til det store spriket mellom målingane hausten 2016 og 2017 er ikkje klarlagde, men ein reknar med at målinga hausten 2016 var eit underestimat. Hausten 2019 estimerte ein den modnande delen av loddebestanden til å vere 302 000 tonn, og i følgje forvaltingsplanen for lodde (5 prosent sannsyn for SSB < 200 000 tonn ved gyting) gav dette ikkje rom for ein loddekvote i 2020.

Boks 4.7 Norsk vårgytande sild

Foto: Kjartan Mæstad, Havforskingsinstituttet

Fisket

Den gjennomsnittlege årlege totalfangsten av norsk vårgytande sild i perioden 1950–2018 er om lag 708 000 tonn, men det har vore store variasjonar knytt til endringar i storleiken av bestanden, jf. figur 4.27. Når bestanden har vore på topp har det vore teke fangstar på opp mot 2 millionar tonn, medan det vart full stopp i fisket då bestanden braut saman på 1960-talet. Minstemålet på sild er 25 cm, så fisket føregår på vaksen sild, hovudsakleg under gyteinnsiget langs Norskekysten om vinteren, medan ho er på beitevandring i Norskehavet om sommaren og når ho vandrar mot kysten av Nord-Noreg for å overvintre om hausten. Det norske fisket, som for det meste skjer om vinteren når silda har høgast kvalitet, skjer hovudsakleg med ringnot.

Status og råd

Bestanden er inne i ein periode med reduksjon etter å ha vore på eit svært høgt nivå, jf. figur 4.27. Dette skuldast dårleg rekruttering i ei rekkje år. Bestandsvurderinga syner at gytebestanden no er estimert til å være over 3.184 millionar tonn, som er den nye føre-var-grensa etablert i 2018. Tilrådd totalkvote for 2020 er på 525 594 tonn, jf. tabell 4.7. Fiskedødeligheita var, etter det vi no veit, i snitt så å sei på Fmgt (0.14) i perioden 2008–2016, slik den også er no.

Boks 4.8 Makrell

Foto: Leif Nøttestad, Havforskingsinstituttet

Fisket

Den gjennomsnittlege årlege totalfangsten av nordaustatlantisk makrell i perioden 1980–2019 er 745 000 tonn, og uttaket har auka dei siste åra, med årlege totalfangster frå 1 million tonn til 1.4 millionar tonn, jf. figur 4.30. Det knyter seg likevel stor uvisse til om rapportert fangst gjev eit godt bilete av dei reelle fangstane, særleg i perioden fram til 2005. Truleg har fangstane vore langt høgare i denne perioden enn desse tala viser. Fisket går hovudsakleg føre seg i eit direkte fiske med ringnot og trål. I dei sørlege områda tek dei også ein del makrell som bifangst i trål. Det norske fisket går føre seg med ringnot, men ei mindre mengd blir fanga med garn, dorg og trål. Dette fisket går mest føre seg om hausten i den nordlege delen av Nordsjøen, i Norskehavet og i Skagerrak. I seinare år har makrellen vandra langt mot nord og vest, og nokre fangstar har vore tekne utanfor Nord-Noreg. Andre viktige aktørar i makrellfisket er EU, Island, Færøyane, Russland og dei seinaste åra også Grønland.

Status og råd

ICES vurderer at makrellbestanden er i god forfatning og blir hausta berekraftig, jf. figur 4.30.

Gytebestanden er estimert til å ha auka etter 2007 til eit maksimumsnivå i 2014, men har sidan minka og stabilisert seg på om lag 4.4 millionar tonn i 2019. Han har likevel vore over MSY B_trigger sidan 2008. Fiskedødeligheten har minka sidan 2003, men er framleis høgare enn F_MSY. Det har vore ei rekkje sterke årsklassar sidan 2001, der årsklassane frå og med 2011 er estimert til å være over gjennomsnittet. ICES sitt råd om fiske i 2020 er å følgje ei MSY-tilnærming, som tilsvarar ein fangst på 922 064 tonn, jf. tabell 4.8. Fiskedødeligheita var, etter det vi no veit, omtrent 20 prosent over Fmsy (0.27) i perioden 2008–2016, medan den no ligg litt over (4 prosent).

Dette er på grunn av at Island, Grønland og Russland har gitt seg sjølve større kvoter enn det kyststatsavtalen mellom Norge, EU og Færøyane legg opp til.

Boks 4.9 Kolmule

Foto: Jan de Lange, Havforskingsinstituttet

Fisket

Den gjennomsnittlege årlege totalfangsten av nordaustatlantisk kolmule i perioden 1981–2019 er 1 014 000 tonn, og uttaket har variert mykje i takt med storleiken på bestanden, jf. figur 4.33. Hovudfisket skjer langs kontinentalskråninga og bankane vest av Dei britiske øyane og ved Færøyane, der kolmula samlar seg for å gyte om våren. Fisket går føre seg med flytetrål. Noreg har historisk sett dominert dette fisket, og tok fram til 2004 om lag 40 prosent av den totale fangsten. Seinare har den norske delen gått attende, og Island, EU, Færøyane og Russland tek no ein større del av totalfangsten.

Status og råd

Etter ein topp i bestandsstorleiken rundt 2003 minka bestanden kraftig til 2009, jf. figur 4.33. No er denne trenden snudd, og gytebestanden er attende på omlag same nivå som tidleg på 2000-talet. Årsklassane frå 2004–2009 var svært svake samanlikna med føregåande tiår, men frå 2009 vart rekrutteringa betre og var over gjennomsnittsnivå fram til 2015. Rekrutteringa etter dette er estimert til å vere under gjennomsnittet igjen. Den auka rekrutteringa saman med lågare fiskepress i perioden etter 2010 førte til ein auke i bestanden. Bestanden har no stabilisert seg.

ICES sitt råd om fiske i 2020 er å følgje den avtalte forvaltingsplanen, som svarar til ein fangst på 1 161 615 tonn, jf. tabell 4.9. Fiskedødeligheita var, etter det vi no veit, nesten 40 prosent under styringsmålet for uttak (Fmgt) i perioden 2008–2013, medan den etter 2013 har lagt rundt 30 prosent over (for kolmule er Fmgt = Fmsy = 0.32).

Boks 4.10 Nordsjøsild

Foto: Jan de Lange, Havforskingsinstituttet

Fisket

Den gjennomsnittlege årlege totalfangsten av nordsjøsild i perioden 1960–2018 er kring 492 000 tonn, og uttaket har variert i takt med storleiken på bestanden, frå nesten 0 på slutten av 1970-talet til toppar på 0,6, 0,8 og 1,2 millionar tonn før og etter, jf. figur 4.39. Sildefisket i Nordsjøen går føre seg i eit direkte fiske med ringnotfartøy og trålarar, og som bifangst i industritrålfisket. Danmark, Noreg og Nederland tek brorparten av fangstane. Det norske fisket har variert mellom 0 og 605 000 tonn og er i gjennomsnitt på 117 000 tonn.

Status og råd

Bestanden har full reproduksjonsevne og blir hausta berekraftig, jf. figur 4.39. ICES vurderer bestanden til å vere i ein fase med låg produksjon, og rekrutteringa har vore dårleg i lang tid. Men fiskepresset er redusert og gytebestanden har sidan midt på 1990-talet vore over føre-var-grensa. ICES ga i 2019 råd basert på MSY-tilnærminga om eit maksimalt uttak på 418 649 tonn i direktefisket i 2020, jf. tabell 4.10. Fiskedødeligheita var, etter det vi no veit, heile 70 prosent under Fmsy (0.26) i perioden 2009–2011. I 2008 og 2012–2016, låg den i snitt 35% under, medan den no er rundt 25 prosent lågare. Årsaka til den låge fiskedødeligheita er ein kombinasjon av at ein god del av fangsten er sild som er eldre enn dei aldersgruppene som er dekka av Fmsy (2-6), samt ein auke i estimert bestandsnivå for heile tidsserien i førre bestandsvurdering.

Boks 4.11 Sei i Nordsjøen, Skagerrak, Rockall og vest for Skottland

Foto: Havforskingsinstituttet

Fisket

Den gjennomsnittlege årlege totalfangsten av nordsjøsei i perioden 1967–2018 er kring 160 000 tonn. Uttaket har variert i takt med storleiken på bestanden, og det var langt høgare fram til midten av 1980-talet, jf. figur 4.42. Seien blir hovudsakleg fiska med trål, både av EU og Noreg. For Noregs del blir om lag 85 prosent av seifangstane tekne med trål og litt over 5 prosent med not på kysten av Vestlandet.

Status og råd

Det er uklåre bestandsgrenser, og difor blir seien i Nordsjøen og Skagerrak slått saman med seien vest av Skottland i bestandsvurderinga og kvoterådgjevinga. Gytebestanden har fluktuert utan klåre trendar, og har vore over føre-var grensa etter 1996. Rekrutteringa har sidan 2003 vore under langtidsgjennomsnittet. Tilrådd kvote for 2020 er basert på maksimalt langtidsutbyte, og gjev ein totalfangst på 88 093 tonn i Nordsjøen/Skagerrak og vest av Skottland. EU og Norge har styrt uttaket etter MSY. Fiskedødeligheita var, etter det vi no veit, noko over Fmsy (0.363) i perioden 2008–2016 (8 prosent).

Boks 4.12 Torsk i Nordsjøen, Skagerrak og den austlege engelske kanalen

Foto: Espen Bierud, Havforskingsinstituttet

Fisket

Den gjennomsnittlege årlege totalfangsten av nordsjøtorsk i perioden 1963–2018 er kring 167 000 tonn, men med ein kraftig reduksjon av fangsten, i takt med reduksjon i bestanden, gjennom perioden, jf. figur 4.45. Fram til 1980-talet var fangsten på eit nivå rundt 250–300 000 tonn, men vart så gradvis redusert til rundt 50 000 tonn, og har lege på dette nivået dei siste 10 åra. Torsk blir for det meste fanga i eit blandingsfiskeri med trål saman med hyse, kviting, sjøkreps, raudspette og tunge. I det norske fisket blir litt over halvparten teke med garn, ein firedel med trål og ein femdel med line. Alle land som grensar til Nordsjøen fiskar torsk, men Danmark, Storbritannia og Noreg er dei viktigaste aktørane.

Status og råd

Det er vanskeleg å skilje dei ulike torskestammane i Nordsjøen, Skagerrak og den austlege engelske kanalen, og torsken i dette området blir difor handsama som ein bestand i forvaltingssamanheng. Etter i ein periode å ha auka noko frå det kritiske låge nivået i 2006, vurderer ICES no på ny gytebestanden til å vere under det kritiske nivået. Tilrådd kvote for 2020 er maksimalt 13 686 tonn, jf. tabell 4.12. Fiskedødeligheita var, etter det vi no veit, merkbart over Fmsy (0.31). I perioden 2008–2016, var fiskedødeligheita i snitt 65 prosent over Fmsy, medan den no har auka til 82 prosent over.

Boks 4.13 Hyse i Nordsjøen, Skagerrak og vest for Skottland

Foto: Thomas de Lange Wenneck, Havforskingsinstituttet

Fisket

Den gjennomsnittlege årlege totalfangsten av hyse i Nordsjøen, Skagerrak og vest av Skottland i perioden 1972–2018 er vel 163 000 tonn. Fangsten er gjennom mesteparten av denne perioden blitt redusert, i takt med ein minkande bestand, jf. figur 4.48. Dei siste åra har fangsten lege på rundt 45 000 tonn. Hyse blir hovudsakleg fanga med botntrål og i mindre grad med snurrevad. Hyse er målart for delar av flåten, men blir også fanga i blandingsfiskeri saman med mellom anna torsk, kviting og sjøkreps.

Status og råd

ICES vurderer bestanden til å vere i god stand og berekraftig hausta. Rekrutteringa har sporadisk vore sterk, og 2019 årsklassen er vurdert til å vere den største sidan 1999. Det er førebels ikkje utarbeidd nokon forvaltingsplan for heile området. Basert på maksimalt langtidsutbyte, meiner ICES at den totale fangsten ikkje bør overstige 41 818 tonn i 2020, jf. tabell 4.13. Fiskedødeligheita var, etter det vi no veit, merkbart over Fmsy (0.194) i perioden 2008–2016 (44 prosent), medan den no ligg 21 prosent over Fmsy.

Boks 4.14 Kviting i Nordsjøen og den austlege engelske kanalen

Foto: Jan de Lange, Havforskingsinstituttet

Fisket

Den gjennomsnittlege årlege totalfangsten av kviting i Nordsjøen i perioden 1990–2018 er kring 56 000 tonn, men har dei siste åra lege mellom 20 000 og 30 000 tonn, jf. figur 4.51. Kviting blir fanga i eit blanda fiskeri der målartane enten er torsk og hyse, flatfisk eller sjøkreps, og som bifangst i industritrålfisket. Bifangsten i industritrålfisket har minka i seinare år, då meir selektive reiskapar har blitt tekne i bruk. Storbritannia, Frankrike og Nederland har vore dei viktigaste aktørane i fisket, men i seinare år har også den norske fangsten auka noko.

Status og råd

Gytebestanden og fisketrykket har vore relativt stabile sidan 2002, og gytebestanden er no over føre-var-nivået. Rekrutteringa har vore låg sidan 2003, men 2016-årsklassen var over snittet for dei siste åra. Basert på maksimalt langtidsutbyte meiner ICES at totalfangsten ikkje bør overstige 22 082 tonn i 2020. Fiskedødeligheita var, etter det vi no veit, 33 prosent over Fmsy (0.172) i perioden 2008–2016, medan han no ligg 19 prosent over.

Boks 4.15 Raudspette i Nordsjøen og Skagerrak

Foto: Merete Kvalsund, Havforskingsinstituttet

Fisket

Den gjennomsnittlege årlege totalfangsten av raudspette i Nordsjøen i perioden 1960–2017 er kring 163 000 tonn, og har variert ein del i takt med utviklinga i bestanden, jf. figur 4.54. Raudspette blir hovudsakleg fiska med bomtrål i sørlege og sentrale delar av Nordsjøen og i eit blandingsfiskeri med botntrål i dei sørlege delane av Nordsjøen. Målarten er tunge, og det går føre seg eit omfattande utkast av undermåls raudspette i blandingsfisket. I Skagerrak blir raudspetta fiska i eit direkte fiskeri med garn og snurrevad, men også i eit blandingsfiske saman med torsk og sjøkreps. Utkastet er likevel avgrensa sidan reiskapen har stor maskevidde og difor fiskar selektivt. Nederland, Danmark og Storbritannia dominerer fisket. Noreg disponerer 7 prosent av totalkvoten i Nordsjøen og 2 prosent i Skagerrak.

Status og råd

ICES vurderer bestanden til å vere i god stand og berekraftig hausta. Bestanden har auka dei siste åra til eit rekordhøgt nivå, jf. figur 4.54. Rekrutteringa har vore om lag som langtidsgjennomsnittet, men fiskepresset har minka til nivået for høgt langtidsutbyte. ICES tilrår, basert på maksimalt langtidsutbyte, at fangsten i 2020 ikkje bør overstige 166 499 tonn, jf. tabell 4.15. Fiskedødeligheita var, etter det vi no veit, omtrent 10 prosent under Fmsy (0.21) i perioden 2008–2016, som no.

Boks 4.16 Kysttorsk

Sør for 62°N

Tilstanden for kyst- og fjordtorsk i Sør-Noreg har over tid vorte dårlegare, spesielt frå Telemark til svenskegrensa. Aust for Lindesnes har det difor blitt innført ei rekkje tiltak for å redusere fangstpresset og verne gytetorsken.

Frå 15. juni 2019 vart det forbode med direktefiske etter torsk innanfor grunnlinja frå Telemark til svenskegrensa. I same område er det og forbod mot å fiske med botnsette garn. Yrkesfisket med garn og botntrål har dispensasjon frå tiltaka. I områda der torsken gyt er det totalt fiskeforbod frå 1. januar til 30. april, med unntak av fiske på laks, sjøaure og anna anadrom fisk samt undervassjakt. I tillegg vert selkvota i området auka med 20 prosent for å minke konkurransen om byttedyr. Tiltaka vil vurderast av departementet etter tre år.

I prosjektet «Krafttak for kysttorsken» (2017–2020) er målet å auke kunnskapen for gjenoppbygging av bestandar som dei siste åra har minka i Ytre Oslofjord, særleg torskefiskane torsk, lyr, sei og kviting. I same periode har den menneskelege påverkinga auka og svekka miljøtilstanden i fjorden. Torsk er dessutan ein art som lever i kaldt vatn, så i Skagerrak lever fisken i den sørlege delen av sitt utbreiingsområde. Temperaturauken ein har observert her siste tiåret ser ut til å påverke bestanden negativt (direkte og indirekte gjennom mellom anna på tilgang på føde). Det er difor usikkert om Oslofjorden i dag kan «bere» like store fiskebestandar som ein hadde i tiåra før fisken byrja å forsvinne på 1990-talet. Ei sterk torskestamme i Øresund, med låg fiskedødelegheit og brei samansetning i alder og storleik, gir likevel grunn til forsiktig optimisme. Botntråling har vore forbode i Øresund sidan 1932. Torsk rekrutterer framleis til oppvekstområde i ytre Oslofjord, men forskingsfangstane vert dominert av 0–2 år gamle individ – med svært få torsk over 40 cm (eldre enn 2 år). Yrkesfisket med botntrål etter reke i indre Oslofjord har dispensasjon frå kravet om sorteringsrist, noko som fører til fangst av potensielt gytande torsk utanfor tiltaksområda/forbodstida.

Vest for Lindesnes er kunnskapsgrunnlaget om tilstanden til kysttorsk vesentleg dårlegare, då ein manglar standardisert overvaking.

Nord for 62° N

Denne bestanden blir overvaka med eit årleg tokt (kysttoktet) i oktober-november, og har i mange år vore på eit relativt lågt nivå. Det ligg føre ein gjenoppbyggingsplan, og det har blitt innført tekniske reguleringar som mellom anna fjordlinjer, men desse ser ikkje ut til å ha hatt den ønska effekten. ICES har difor tilrådd at det blir utvikla ein ny gjenoppbyggingsplan, og det er sett ned eit utval som skal vurdere og komme med forslag til dette. I og med at kysttorsken blir fiska saman med nordaust-arktisk torsk, som er ein mykje større bestand, er det krevjande å finne gode reguleringstiltak for kysttorsk som ikkje skapar problem for fisket etter nordaust-arktisk torsk.

Bestandsmålinga hausten 2019 viste ein betydeleg oppgang i gytebestanden frå året før. Frå 2013 til 2014 vart det observert ein liknande sterk oppgang, men bestandsmålingane i 2015 viste så ein nedgang til nivået i 2013. Ein bør difor vere varsame med tolkinga av resultatet i eit enkelt år. Rapporten frå kysttoktet 2019 vil som vanleg bli oversendt NFD når den er klar.