2 Utval av inntekter og utgifter

2.1 Skattar og avgifter frå fastlands-Noreg

Statsrekneskapen for 2003 syner at dei samla skatte- og avgiftsinntektene auka frå 459,8 mrd. kroner i 2002 til 461,3 mrd. kroner i 2003, ein auke på 1,5 mrd. kroner eller 0,7 prosent. Dette er vesentleg mindre auke enn frå 2001 til 2002 (7,0 prosent) og også vesentleg lågare enn for perioden 1997-2002, då skatte- og avgiftsinntektene frå Fastlands-Noreg steig med drygt 7 prosent i årleg gjennomsnitt. Den låge auken i skatte- og avgiftsinntektene har generelt samanheng med svak vekst - og på enkelte område reduksjon - i skatte- og avgiftsgrunnlaga i 2002 og 2003, mellom anna gjekk sysselsettinga ned frå 2002 til 2003. Det har også vore ein reduksjon i dei statlege inntektene frå skattlegging av føretak. Frå 2002 til 2003 vart dei kommunale og fylkeskommunale skattørene frå personlege skattytarar auka, med ein motsvarande reduksjon i satsen for felleskatt frå 13,70 prosent i 2002 til 11,76 prosent i 2003. Dette har også medverka til den låge auken i skatteinntektene til staten. Utviklinga i inntektene frå meirverdi- og investeringsavgifta frå 2002 til 2003 er påverka av at investeringsavgifta vart fjerna hausten 2002.

Statsrekneskapen for 2003 syner at samla skattar og avgifter frå Fastlands-Noreg vart drygt 19 mrd. kroner lågare enn i saldert budsjett for 2003 og om lag 1,5 mrd. kroner lågare enn lagt til grunn i nysaldert budsjett for 2003. Reduksjonen i skatte- og avgiftsinntektene har samanheng med svak auke i skatte- og avgiftsgrunnlaga frå 2002 til 2003, men er også knytt til enkelte meir spesielle tilhøve. Inntektene frå meirverdiavgifta vart om lag 4 mrd. kroner lågare enn lagt til grunn i saldert budsjett. Om lag 3,2 mrd. kroner av denne reduksjonen heng saman med omlegging av rekneskapsføring og innkrevjing. I motsetnad til tidlegare vert innbetalt meirverdiavgift ikkje lenger rekneskapsført før ein har teke imot og registrert tal frå dei avgiftspliktige (om lag 1,3 mrd. kroner per 31.12.2003). Samstundes vert beløp som dei avgiftspliktige har til gode, betalt tilbake raskare enn tidlegare. Reduksjonen av skatte- og avgiftsinntektene på 1,5 mrd. kroner samanlikna med anslaga i nysaldert budsjett har i stor grad samanheng med svak auke i skattetrekket frå personlige skattytarar på slutten av 2003.

Av dei samla skatte- og avgiftsinntektene på 461,3 mrd. kroner i statsrekneskapen for 2003 utgjorde skatt på inntekt og formue 120,4 mrd. kroner i 2003, ein reduksjon på 7,2 mrd. kroner eller 5,6 prosent frå året før.

Skatt og avgifter til folketrygda, trygdeavgift og arbeidsgjevaravgift, utgjorde 144,0 mrd. kroner i 2003, og svarar til ein auke på 5,1 prosent frå året før.

Meirverdi- og investeringsavgifta, som er ei av dei viktigaste inntektskjeldene til staten, steig med 0,5 prosent til 128,9 mrd. kroner i 2003.

Andre særavgifter og tollinntekter utgjorde til saman 68,0 mrd. kroner i 2003. Dette er 1,7 prosent meir enn i 2002.

2.2 Skattar og avgifter frå petroleumsverksemda

Dei samla innbetalte skattane og avgiftene frå petroleumsverksemda i 2003, utan CO₂-avgifta, vart i nysalderingsproposisjonen rekna til 98,2 mrd. kroner. Rekneskapstala for 2003 er 98,3 mrd. kroner.

Rekneskapstala for betalte direkte skattar vart 99 mill. kroner høgare enn ein venta i nysalderingsproposisjonen. Meirinntekta kjem frå innbetalingar utanom terminskatt.

Betalt produksjonsavgift vart 65 mill. kroner høgare enn venta i nysalderingsproposisjonen, medan betalt arealavgift vart 40 mill. kroner lågare enn venta.

Inntektene frå avgift på utslepp av CO₂ i petroleumsverksemda vart i nysalderingsproposisjonen rekna til 3 100 mill. kroner. Rekneskapstala for 2003 er 3 056 mill. kroner.

2.3 Inntekter frå Statens direkte deltaking i petroleumsverksemda

Inntektene frå Statens direkte deltaking i petroleumsverksemda (SDØE) er i det alt vesentlege driftsinntekter med frådrag for driftsutgifter og investeringsutgifter. Inntektene frå SDØE vart i nysalderingsproposisjonen rekna til 83 410 mill. kroner. Rekneskapstala for 2003 er 84 713 mill. kroner. Auken i inntektene har mellom anna si årsak i at driftsinntektene vart høgare og driftsutgiftene lågare enn venta i nysalderingsproposisjonen.

2.4 Redusert nivå på skattar og avgifter

Ein sentral del av Regjeringa sin politikk er å redusere nivået på skattar og avgifter. I Sem-erklæringa sette Regjeringa seg som mål å redusere dei samla skattane og avgiftene med 31 mrd. kroner i perioden 2001-2005. Det vart allereie for 2002 vedteke ei rekkje endringar. Mellom anna vart investeringsavgifta, flypassasjeravgifta og utbytteskatten fjerna, skatten på arbeid redusert og avskrivingssatsane auka. Dei vedtekne endringane for 2002 gav ein påløpt skatte- og avgiftslette på om lag 10,8 mrd. kroner i 2002. Vidareføring av regelendringane i 2002 gav òg ein påløpt lette på om lag 5,4 mrd. kroner i 2003. Det vart i tillegg vedteke ein del endringar for 2003, m.a.:

• Den øvre grensa i minstefrådraget vart auka til 45 700 kroner, samstundes som satsen vart auka frå 23 prosent til 24 prosent.

• Innslagspunkta i toppskatten vart auka til 340 700 kroner i klasse 1 og 364 000 kroner i klasse 2.

• Skattefrådragsordninga for FoU vart utvida.

• Avskrivingssatsen i gruppe d (maskinar o.a.) vart auka frå 15 prosent til 20 prosent.

• Likningstakstane på bustadeigedommar vart reduserte med 5 prosent.

• Fribeløp i arveavgifta vart auka frå 200 000/500 000 kroner til 250 000/550 000 kroner.

• NOKUS-reglane vart stramma inn.

• Grensa for maksimalt frådrag for fagforeiningskontingent vart auka.

• Avgifta på brennevin vart redusert med 10,9 prosent.

• Det vart innført avgift på klimagassane HFK og PFK.

Desse endringane gav ein ytterlegare lette i 2003 på om lag 3,2 mrd. kroner påløpt. Samla er det dermed gitt skatte- og avgiftslettar på om lag 19,4 mrd. kroner påløpt i 2002 og 2003.

I desember 2002 la eit utval som skulle vurdere meirverdiregelverket for kommunesektoren, fram sin rapport. Utvalet skulle foreslå endringar med sikte på at regelverket skal verke nøytralt for kommunane sine avgjerder om å kjøpe tenestene frå private eller produsere dei sjølve. I budsjettet for 2004 vart det vedteke innført ei generell kompensasjonsordning. Dette var i samsvar med utvalets anbefaling.

I februar 2003 overleverte Skaugeutvalet sin rapport, NOU 2003:9 Skatteutvalet – Forslag til endringar i skattesystemet. Dette utvalet var oppnemnt i januar 2002 for å vurdere endringar i skattlegginga av inntekt og formue. Regjeringa si oppfølging vart presentert i ei eiga melding til Stortinget 26. mars 2004 (St.meld. nr. 29 (2003-2004) Om skattereformen). På bakgrunn av Stortinget si innstilling vil Regjeringa leggje fram forslag til endringar hausten 2004.

2.5 Samla oversikt over Statens inntekter og utgifter

Sjå tabell 2.1 for Statens inntekter og tabell 2.2 for Statens utgifter.