4 Økonomiske og administrative konsekvensar

4.1 ØKONOMISKE OG ADMINISTRATIVE KONSEKVENSAR FOR DET OFFENTLEGE

Lovframlegget gjeld ei reint privatrettsleg lov. Lovutkastet regulerer tilhøvet mellom ein forbrukar og ein yrkesutøvar om oppføring av ny bustad eller om arbeid som er ledd i slik oppføring. Lovutkastet innheld ikkje framlegg om nye administrative organ eller offentlege tilsyns- eller godkjenningsordningar.

Lovutkastet inneheld ein føresetnad om at tvisteløysingsorgan som er skipa etter avtale mellom bransjeorganisasjonar og Forbrukarrådet, kan få sine vedtekter godkjende av Kongen. Det vil vere aktuelt å delegere retten til godkjenning til eit departement. Det blir neppe tale om mange nemnder, og arbeidet med godkjenninga bør ikkje krevje særlege administrative tiltak.

Eit sentralt føremål med lovframlegget er å gjere det klårare kva for føresegner som gjeld, å gjere det lettare å nytte føresegnene i praksis og generelt å gjere det lettare å løyse spørsmål som elles ofte skaper usemje mellom partane. Klagar knytt til nye bustader utgjer ein vesentleg del av dei sakene der ein forbrukar tek kontakt med Forbrukarrådet. Det er grunn til å vone at lova vil føre til at det vert færre konfliktar og at det vert lettare å løyse dei konfliktane som likevel oppstår. Dermed vil lova kunne ha ein positiv verknad for Forbrukarrådet sitt arbeidspress.

Det er ikkje grunn til å tru at lova vil ha merkande verknader for domstolane. Dei momenta som er nemnde ovanfor, vil kunne føre til noko færre tvilsspørsmål og tvistar som kjem for domstolane. Framlegget om det ikkje skal kunne gjerast førehandsavtale om skilsdom (voldgift) kan på den andre sida føre til at nokre få tvistar som elles ville ha blitt løyst ved skilsdom, i staden vert brakt inn for domstolane. I den mon det skjer, vil det styrke domstolane si stilling som den grunnleggjande konfliktløysande institusjonen i samfunnet vårt.

I samband med ikraftsetjinga av lova vil ein måtte syte for tilstrekkeleg informasjon til forbrukarane og entreprenørsida om rettar og plikter etter lova.

4.2 ØKONOMISKE OG ADMINISTRATIVE KONSEKVENSAR FOR PRIVATE

Ei ny lov om avtalar med forbrukar om oppføring av nye bustader vil gjere det nødvendig å tilpasse standardkontraktar o l til den nye lova. Av di lova ikkje kan fråvikast, må alle slike kontraktar som skal nyttast for tilhøve som fell inn under lova, vere tilpassa løysingane i lova.

Som nemnt i avsnitt 2.3 ovanfor, tek Norges Byggstandardiseringsråd sikte på ein ny standard for avtalar der ein utbyggjar både står for tomt og for oppføring av bustaden. I tillegg lyt ein revidere NS 3402 Alminnelige kontraktsbestemmelser om oppførelse av typehus. Lova kan òg gje grunn til å vurdere andre reformar i NS-serien, mellom anna når det gjeld avtalar som gjeld (mindre) arbeid som er ledd i oppføring av ein ny bustad. Også dei ulike bransjene og den einskilde entreprenøren vil vere nøydde til å gå gjennom sine vilkår for å sikre at dei er i samsvar med lova.

Bransjeorganisasjonar m m lyt dessutan gje informasjon til sine medlemmer om verknadene av den nye lova. Både gjennomgangen av standardvilkåra og slik informasjon må ein i det vesentlege rekne som eingongstiltak i tida like før òg like etter at lova vert sett i kraft.

Som det er streka under i avsnitt 4.1, er det eit hovudmål med lovframlegget å gjere det klårare kva for føresegner som gjeld og lettare å løyse spørsmål som elles ofte skaper usemje. Ei slik klårlegging av dei rettslege spørsmåla og førebygging av unødvendige tvistar vil vere både i forbrukarane og dei seriøse yrkesutøvarane si interesse. Dette bør ein leggje vekt på når ein skal vurdere dei økonomiske verknadene av lova.

Eit viktig moment for vurderinga av lovas konsekvensar er kva rettar og plikter ho gjev for partane. Generelt kan ein seie at at utkastet i stor mon tek utgangspunkt i ulovfesta entrepriserettslege reglar og avtalepraksis. I hovudsak treng utkastet såleis ikkje føre til store endringar samanlikna med den praksisen som har vore følgt av dei seriøse yrkesutøvarane. Lova vil i første rekkje vere viktig som vern for forbrukaren mot avtalevilkår som blir rekna som uheldige også i vedkomande bransje.

På nokre punkt får forbrukaren ei betre stilling enn det som har vore vanleg i avtalepraksis, og det kan auke kostnadene for entreprenøren. Departementet har, som Forbrukarentrepriseutvalet, lagt vekt på at det i slike tilfelle mest mogleg skal gjelde kostnader som let seg kalkulere på førehand. I så fall blir det tale om eit tillegg i prisen som blir fordelt på mange avtalar. Her som på andre område ligg det eit element av forsikring i forbrukarvernreglane: Kostnadene blir fordelte på mange i staden for at dei skal råke nokre av forbrukarane med dess større omfang.

Etter lovutkastet har forbrukaren ein rett til å krevje endringar av det bestilte arbeidet som nok går lenger enn det som har vore vanleg i mange typehusavtalar. På den andre sida er retten til å krevje endringar noko trongare etter utkastet enn det som gjeld etter ulovfesta entrepriserett. Departementet har på ulikt vis lagt vekt på å skape større klårleik kring endringsarbeid. Departementet meiner at framlegget kan føre til meir gjennomtenkte bestillingar og færre tvistar.

I høve der entreprenøren står for det hovudsaklege av både planlegging og oppføring av bustaden, skal entreprenøren halde arbeidet trygda under byggjinga og gje garanti for oppfyllinga av pliktene etter avtalen. Dette er kostnader som vil vere kjent på førehand og som entreprenøren kan ta omsyn til når vederlaget vert avtalt. Framlegget til føresegnene om plikt til å gje garanti byggjer på ei avveging av omsynet til å sikre forbrukaren og kostnadsomsyn, sjå avsnitt 3.6 ovanfor.

Lengstefristen for reklamasjon er ti år etter utkastet. Dette er ei forlenging i høve til fristar som har vore vanleg i avtalepraksis. I praksis vil dei fleste manglar kome til syne allereie i den første tida etter overtakinga. Ein kan likevel ikkje sjå bort frå at ein frist på ti år kan føre til noko auka kostnader for entreprenørane. Som departementet har streka under i avsnitt 3.4.3.1, er det likevel generelt betre at kostnader vert delt mellom mange forbrukarar gjennom entreprenørane sine priser, enn at ein forbrukar vert påført ei stort tap som følgje av ein for kort reklamasjonsfrist. Det er elles ikkje registrert alvorlege kostnadsverknader i samband med at ein tidlegare har innført fristar på fem år i kjøpslova, handverkartenestelova og avhendingslova.

I avtalepraksis har det vore vanleg at entreprenøren har fråskrive seg ansvar for tap ut over kostnadene med retting. Slik ansvarsfråskriving blir ikkje tillaten etter utkastet. Tap som følgje av personskade og tap i næring er ikkje omfatta av føresegnene, og dermed skulle dei økonomiske konsekvensane for entreprenøren vere nokolunde oversiktlege. At skadebotansvaret ved manglar etter departementets utkast byggjer på eit såkalla kontrollansvar, sjå avsnitt 3.5, vil etter departementet si vurdering berre i få tilfelle føre til ei utvida skadebotplikt samanlikna med ansvaret etter gjeldande praksis og utvalets framlegg.

Lovutkastet har føresegner om dagmulkt i forseinkingstilfella. For dei større arbeida har dagmulktklausular vore vanlege i praksis. Dagmulktsatsen er helst noko høgare etter utkastet enn det som har vore utbreidd. På den andre sida inneber dagmulktordninga i nokre tilfelle ei viss avgrensing av entreprenørens ansvar samanlikna med avtalar utan dagmulktklausul.

Føresegnene i utkastet om avbestilling byggjer på at entreprenøren i utgangspunktet skal haldast skadeslaus jamvel om forbrukaren avbestiller. Ut frå dette legg departementet til grunn at føresegnene ikkje vil ha vesentlege verknader for entreprenørane i høve til gjeldande praksis.

Departementet gjer framlegg om det ikkje kan avtalast ansvarsavgrensing i konsulentavtalar med forbrukar, og at lengstefristen for reklamasjon ikkje skal kunne setjast til mindre enn fem år frå overtakinga av arbeidet. Det er tale om avgrensa føresegner som òg vil få avgrensa økonomiske verknader.

Samla inneber lovutkastet at forbrukarane sine rettar vert styrkte i høve til entreprenørane. For nokre entreprenørar som i stor mon driv oppføring av bustader, kan ein ikkje sjå bort frå at at utkastet samla vil få visse økonomiske og administrative konsekensar. Departementet reknar likevel med at entreprenørane generelt vil kunne leggje opp verksemda si etter den nye lova utan vesentlege meirkostnader. Samstundes vil den klårgjeringa som utkastet inneber, kunne føre til færre prosessar og redusere entreprenørane sine kostnader til adminstrasjon. Det er òg vesentleg at i den mon forbrukaranes rettar vert utvida gjennom lovutkastet, går dette ut på at dei får eit vern som svarer til allereie eksisterande føresegner i kjøpslova, handverkartenestelova og avhendingslova. Dei entreprenørane som i første hand vil bli råka av lovframlegget, vil vere dei som nyttar kontraktsvilkår som er mindre tenlege for forbrukarane enn det som er vanleg blant seriøse entreprenørar, og som kanskje også utfører eit dårlegare arbeid.

Når ein samanliknar lovutkastet og den kontraktspraksis som kjem til uttrykk gjennom standardkontraktane under Norsk Standard (NS), bør ein òg peike på at desse standardane er under kontinuerleg revisjon, og da ofte i ei meir oppdragsgjevarvennleg (forbrukarvennleg) retning.