Utvalde hurtiglenker

    Proposisjoner til Stortinget

    Prop. 76 L (2017–2018)

    Endringar i vallova (valdistrikt ved stortingsval, rett til å stille liste ved val mv.)

    Til innhaldsliste
    Neste kapittel
    Forrige kapittel

    2 Bakgrunn

    2.1 Innleiing

    Stortinget vedtok den 8. juni 2017 ny inndeling av det regionale folkevalde nivået, jf. Prop. 84 S (2016–2017) og Innst. 385 S (2016–2017), og den 8. juni 2016 vedtok Stortinget å slå saman Nord-Trøndelag og Sør-Trøndelag, jf. Prop. 130 LS (2015–2016) og Innst. 361 L (2015–2016). På bakgrunn av desse vedtaka er dagens 19 fylkeskommunar slått saman til 11. Samanslåingane vil tre i kraft den 1. januar 2020, med unntak av samanslåinga av Nord-Trøndelag og Sør-Trøndelag som gjaldt frå den 1. januar 2018. Den nye fylkesinndelinga får konsekvensar for valordninga ved stortingsval, ettersom dagens fylke er valdistrikt ved stortingsval.

    Departementet har det overordna nasjonale ansvaret for valgjennomføringa, og meiner det er viktig å sikre ein føreseieleg situasjon for veljarar, parti og lokale valstyresmakter fram til spørsmålet er grundig utgreidd. Departementet foreslår derfor i denne proposisjonen nødvendige endringar i vallova for å kunne få til ei gjennomføring med 19 valdistrikt ved stortingsvalet i 2021.

    Departementet understrekar at det er viktig å setje av tilstrekkeleg tid til tilpassingar i mellom anna regelverk, rutinar og valadministrasjonssystemet som blir brukt til å gjennomføre val. Departementet tilrår at Stortinget innan våren 2018 avklarar kva som skal vere valdistrikta ved valet i 2021.

    2.2 Bakgrunn for forslaga til endringar i vallova

    Det følgjer av Grunnlova at det skal vere 19 valdistrikt ved stortingsval, mens vallova seier at det er fylka som er valdistrikta. Det er no ikkje lenger samsvar mellom talet på fylke i Noreg og talet på valdistrikt. Utan ei klargjering av dette i vallova vil ikkje føresegna i Grunnlova vere tilstrekkeleg til å kunne seie noko om kva som ligg i dei 19 valdistrikta.

    Departementet foreslår at dei 19 valdistrikta skal førast opp med namn i vallova, og at valdistrikta får namn etter dei 19 fylka som har vore valdistrikt ved førre val. Departementet foreslår òg at namna på alle kommunane som høyrer til dei ulike valdistrikta, blir lista opp i ei forskrift.

    Endring i fylkesstrukturen og uvisse om inndelinga i valdistrikt framover gjer at partia har behov for meir fleksibilitet. Vallova bør ikkje leggje føringar på korleis partia organiserer seg, og dette blir sikra ved endringar i ordlyden i § 6-3.

    Samtidig foreslår departementet at føresegna om kven som har rett til å representere eit registrert politisk parti på lokalt nivå, blir flytta frå forskrift 2. januar 2003 nr. 5 om valg til Stortinget, fylkesting og kommunestyrer (valgforskriften) til vallova. Departementet meiner føresegna er så viktig for behandlinga av listeforslag at dette bør regulerast i vallova.

    Det blir òg foreslått fleire endringar som inneber at det i føresegner der det tidlegare var brukt nemninga «fylke» i samanhengar som berre gjeld fylkets funksjon som valdistrikt, no vil bli brukt nemninga «valgdistrikt».

    2.2.1 Kommunesamanslåing på tvers av fylke og grensejusteringar

    Fleire av dei vedtekne samanslåingane av kommunar er gjorde på tvers av fylkesgrensene. Departementet understrekar at det i denne prosessen blei teke omsyn til departementets tilråding om å gjennomføre stortingsvalet med 19 valdistrikt. Då Stortinget den 8. juni 2017 gjorde vedtak om å justere fylkesgrenser, innebar vedtaket òg at kommunar som blei slått saman på tvers av fylkesgrenser, fekk tilhøyrsle til eit av dei gamle fylka. Eit eksempel på dette er vedtaket om samanslåing av Aurskog–Høland kommune og Rømskog kommune, som lyder slik:

    Aurskog–Høland kommune og Rømskog kommune slås sammen fra 1. januar 2020.
    Fylkesgrensen mellom Akershus og Østfold justeres slik at den nye kommunen blir en del av Akershus fylke.

    Det same prinsippet gjeld for kommunar som er påverka av grensejusteringar der delar av eller heile kommunen går over til eit anna fylke. For eksempel vil Rindal kommune, dersom det blir vedteke at denne kommunen skal gå frå å vere del av Møre og Romsdal fylke til å bli ein del av Trøndelag fylke, høyre til Sør-Trøndelag valdistrikt dersom Stortinget vedtek å halde på den noverande fylkesinndelinga som valdistrikt ved stortingsvalet i 2021. Kva for valdistrikt einingane skal høyre til, vil bli opplyst i vedtaka om grensejustering som etter planen skal fremmast for Stortinget våren 2018.

    Det vil dermed vere eintydig definert kva for kommunar som høyrer til dei ulike valdistrikta.

    2.3 Vallovutvalet og behov for utgreiing

    Inndeling i valdistrikt er eit prinsipielt viktig spørsmål som har stor innverknad på korleis valordninga fungerer. Departementet meiner derfor det er viktig at dette blir grundig utgreidd. Regjeringa oppnemnde i juni 2017 eit vallovutval som har som del av sitt mandat å greie ut konsekvensar av strukturendringa for valordninga, inkludert inndeling i valdistrikt og fordeling av utjamningsmandat. I tillegg til solid fagkompetanse innan jus og statsvitskap og kunnskap om valgjennomføring, har utvalet medlemer frå alle dei politiske partia som var valt inn på Stortinget da utvalet blei satt ned.

    Departementet meiner det er viktig å vente på innstillinga frå utvalet før valordninga blir endra. Når vallovutvalet har levert si innstilling ved utgangen av 2019, vil departementet leggje opp til ein prosess med brei høyring før forslag til endringar i valordninga og vallova blir sendt til Stortinget. Departementet meiner denne prosessen sikrar legitimitet og tillit til valsystemet.

    Mens vi ventar på utgreiinga av dette frå vallovutvalet, meiner departementet at det er føremålstenleg å gjennomføre stortingsvalet i 2021 med dagens 19 valdistrikt. Dagens valdistriktsinndeling sikrar omsyn til geografisk og partipolitisk representasjon og vil etter departementets vurdering vere ei god løysing fram til Stortinget tek endeleg stilling til spørsmålet når utgreiinga og tilrådinga frå vallovutvalet er klare. Denne løysinga vil medverke til tryggleik og ein føreseieleg situasjon under førebuingane til stortingsvalet.

    2.4 Gjennomføring av kommunestyre- og fylkestingsvalet i 2019

    I 2019 skal det vere val til kommunestyre og fylkesting. Kommunar og fylkeskommunar som slår seg saman frå den 1. januar 2020, skal gjennomføre valet som om grenseendringane er gjorde.

    Etter inndelingslova inkluderer grenseendringane både samanslåingar, delingar og grensejusteringar. Dette sikrar at alle innbyggjarane i dei nye einingane får vere med på å velje dei nye kommunestyra og fylkestinga sine. Departementet vil våren 2018 fastsetje to forskrifter om gjennomføring av kommunestyre- og fylkestingsval i 2019 som gjeld for dei kommunane og fylkeskommunane som er påverka av grenseendringar. Forskriftene har vore på høyring, og departementet fekk ei rekkje nyttige innspel, særleg frå kommunar og Kartverket. Bortimot alle høyringsinstansane støtta forslaga prinsipielt, men somme peikte på at utkastet frå departementet ikkje i tilstrekkeleg grad fanga opp kommunar som er påverka av delingar og grensejusteringar. Departementet har endra og kvalitetssikra forskriftsutkasta på bakgrunn av dette, slik at alle grenseendringar no er fanga opp. Det vil bli sendt ut ein rettleiar til forskriftene som informerer grundig om korleis valet skal gjennomførast. I tillegg vil Valdirektoratet tilby særskild opplæring til kommunar og fylkeskommunar som er påverka av grenseendringar.

    2.5 Høyringa

    I høyringsbrev av den 3. januar 2018 sende Kommunal- og moderniseringsdepartementet på høyring forslag om endringar i vallova og valforskrifta og forslag til to nye forskrifter om gjennomføring av kommunestyre- og fylkestingsvalet i 2019. Høyringsfristen blei sett til den 14. februar 2018. Departementet har motteke høyringssvar frå 63 instansar.

    2.6 Høyringsinstansar

    Høyringsnotatet blei sendt til desse høyringsinstansane:

    • Departementa

    • Barneombodet

    • Brønnøysundregistra

    • Datatilsynet

    • Direktoratet for forvaltning og IKT (Difi)

    • Direktoratet for samfunnstryggleik og beredskap

    • Finanstilsynet

    • Forbrukartilsynet

    • Forbrukarrådet

    • Foreldreutvalet for grunnopplæringa

    • Fylkesmennene

    • Helsedirektoratet

    • Integrerings- og mangfaldsdirektoratet (IMDi)

    • Konkurransetilsynet

    • Likestillings- og diskrimineringsnemnda

    • Likestillings- og diskrimineringsombodet

    • Medietilsynet

    • Nasjonalt tryggingsorgan (NSM)

    • Noregs Bank

    • Noregs forskingsråd

    • Noregs nasjonale institusjon for menneskerettar

    • Norsk ressursbank for demokrati og

    • menneskerettar (NORDEM)

    • Riksarkivet

    • Skattedirektoratet

    • Statens helsetilsyn

    • Statens kartverk

    • Statens råd for likestilling av funksjonshemma

    • Statens seniorråd

    • Statistisk sentralbyrå (SSB)

    • Sysselmannen på Svalbard

    • Utdanningsdirektoratet

    • Utlendingsdirektoratet

    • Valdirektoratet

    • Noregs miljø- og biovitskaplege universitet (NMBU)

    • Noregs teknisk-naturvitskaplege universitet (NTNU)

    • Rokkansenteret

    • Universitetet i Agder

    • Universitetet i Bergen

    • Universitetet i Oslo

    • Universitetet i Stavanger

    • Universitetet i Tromsø

    • Ombodsmannen for forsvaret

    • Riksrevisjonen

    • Sametinget

    • Sametingets ungdomspolitiske utval (SUPU)

    • Sivilombodsmannen

    • Tillitsmannsordninga i Forsvaret (TMO)

    • Fylkeskommunane

    • Kommunane

    • Longyearbyen lokalstyre

    • Den norske kyrkja

    • Likestillingssenteret

    • Norsk rikskringkasting (NRK)

    • Posten AS

    • Aftenposten

    • Akademikerne

    • Arbeidsgiverforeningen Spekter

    • Dagbladet

    • Dagens Næringsliv

    • Delta

    • Den Norske Advokatforening

    • Den Norske Dommerforening

    • Den norske Helsingforskomité

    • Den norske Revisorforening

    • Elevorganisasjonen

    • EVRY

    • Fagforbundet

    • Faglig forum for formannskapssekretærer

    • Fellesforbundet

    • Finansnæringens Hovedorganisasjon

    • Forbund for kommunal økonomiforvaltning og skatteinnfordring

    • Forum for Kontroll og Tilsyn (FKT)

    • Funksjonshemmedes fellesorganisasjon (FFO)

    • Handels- og servicenæringens hovedorganisasjon

    • Innvandrernes landsorganisasjon (INLO)

    • Institutt for samfunnsforsking (ISF)

    • KS – Kommunesektorens organisasjon

    • Landsorganisasjonen i Norge (LO)

    • Landsrådet for Norges barne- og Ungdomsorganisasjoner (LNU)

    • Mediebedriftenes Landsforening

    • MiRA-Senteret

    • Nasjonalforeningen for folkehelsen

    • Norges Blindeforbund

    • Norges Handikapforbund

    • Norges Juristforbund

    • Norges Kommunerevisorforbund

    • Norsk design- og arkitektursenter

    • Norsk Forbund for Utviklingshemmede

    • Norsk Forening for Bolig- og Byplanlegging

    • Norsk institutt for by- og regionforsking (NIBR)

    • Norsk Journalistlag

    • Norsk Pasientforening

    • Norsk Pensjonistforbund

    • Norsk Presseforbund

    • Norsk Redaktørforening

    • Norsk Rådmannsforum

    • Norsk studentorganisasjon

    • Norsk sykepleierforbund

    • Norsk Telegrambyrå (NTB)

    • Næringslivets Hovedorganisasjon (NHO)

    • Samarbeidsforumet av funksjonshemmedes organisasjoner (SAFO)

    • Sparebankforeningen

    • TV 2

    • Unio

    • Utdanningsforbundet

    • Valgforum

    • Verdens Gang (VG)

    • Yrkesorganisasjonenes sentralforbund (YS)

    • Alliansen

    • Arbeidarpartiet

    • Demokratane

    • Framstegspartiet

    • Helsepartiet

    • Høgre

    • Kristeleg Folkeparti

    • Kystpartiet

    • Liberalistane

    • Miljøpartiet dei Grøne

    • Noregs Kommunistiske Parti

    • Partiet Dei Kristne

    • Pensjonistpartiet

    • Piratpartiet

    • Raudt

    • Samfunnspartiet

    • Senterpartiet

    • Sosialistisk Venstreparti

    • Tverrpolitisk Folkevalde

    • Venstre

    Departementet har motteke merknader til forslaget om lovendringar frå desse høyringsinstansane:

    • Statens kartverk

    • Valdirektoratet

    • Akershus fylkeskommune

    • Aust-Agder fylkeskommune

    • Buskerud fylkeskommune

    • Telemark fylkeskommune

    • Trøndelag fylkeskommune

    • Vest-Agder fylkeskommune

    • Vestfold fylkeskommune

    • Bardu kommune

    • Bergen kommune

    • Drammen kommune

    • Eidsberg kommune

    • Fredrikstad kommune

    • Namsos fellesnemnd

    • Nedre Eiker kommune

    • Rennesøy kommune

    • Rindal kommune

    • Røyken kommune

    • Steinkjer fellesnemnd

    • Trondheim kommune

    • Vågsøy kommune

    • Øyer kommune

    • Ålesund kommune

    • KS – Kommunesektorens organisasjon

    • Norsk studentorganisasjon

    • Unio

    • Noregs Kommunistiske Parti

    • Vidar Sætre

    Desse høyringsinstansane har ikkje hatt merknader til forslaget om lovendringar:

    • Forsvarsdepartementet

    • Helse- og omsorgsdepartementet

    • Justis- og beredskapsdepartementet

    • Klima- og miljødepartementet

    • Kunnskapsdepartementet

    • Samferdselsdepartementet

    • Utanriksdepartementet

    • Brønnøysundregistra

    • Statistisk sentralbyrå

    • Fylkesmannen i Hedmark

    • Akershus fylkeskommune

    • Rogaland fylkeskommune

    • Troms fylkeskommune

    • Vest-Agder fylkeskommune

    • Asker fellesnemnd

    • Alta kommune

    • Aurskog–Høland kommune

    • Eidsberg kommune

    • Fjell kommune

    • Hammerfest kommune

    • Indre Østfold fellesnemnd

    • Klæbu kommune

    • Kristiansand kommune

    • Lindås kommune

    • Mandal kommune

    • Nore og Uvdal kommune

    • Nye Ålesund kommune

    • Rollag kommune

    • Sarpsborg kommune

    • Skedsmo kommune

    • Stavanger kommune

    • Tromsø kommune

    • Ørskog kommune

    • Kyrkjerådet

    Neste kapittel
    Forrige kapittel
    Neste kapittel
    Forrige kapittel
    Til forsida
    Til toppen