2 Redusert arbeidsgjevaravgift og kompensasjonsordning for arbeidsgjevarar i tiltakssona og på Svalbard – oppmodingsvedtak nr. 422 og 423 (2020)

2.1 Innleiing og samandrag

I behandlinga av Prop. 52 S (2019–2020) og tilhøyrande Innst. 197 S (2019–2020) fatta Stortinget 19. mars 2020 følgjande oppmodingsvedtak nr. 422 og 423 (2019–2020):

«Stortinget ber regjeringen fremme forslag om en midlertidig nedsettelse av arbeidsgiveravgiften med 4 prosentpoeng for en termin, tilsvarende to måneder. Ved kompensasjon for virkningene av korona-pandemien for offentlig sektor tas det hensyn til verdien av differensiert arbeidsgiveravgift»

«For Finnmark og Nord-Troms som har nullsats kompenseres det i en tilsvarende periode med 250 mill. kroner. Regjeringen bes komme tilbake til hvordan dette kan gjøres».

Som varsla i Prop. 67 S (2019–2020), følgjer regjeringa no opp Stortingets vedtak. Framlegget går ut på at arbeidsgjevarar som betaler arbeidsgjevaravgift, skal få redusert avgift for tredje termin (mai og juni) svarande til 4 pst. av grunnlaget for arbeidsgjevaravgift for denne terminen. Regjeringa vil òg utsetje forfall for denne terminen til 15. oktober 2020.

Vidare foreslår regjeringa at arbeidsgjevarar i sone V, som har nullsats på arbeidsgjevaravgift, skal få eit tilskot på 4 pst. av arbeidsgjevaravgiftsgrunnlaget i denne sona for same termin. Sone V utgjer dei delane av Troms og Finnmark fylke som før regionsreforma utgjorde Finnmark og Nord-Troms (heretter kalla «tiltakssona»). Tilskotet svarer til den fordelen arbeidsgjevarar elles i landet får gjennom den reduserte arbeidsgjevaravgifta. Same kompensasjon skal ytast til arbeidsgjevarar på Svalbard. Desse har nullsats på arbeidsgjevaravgift slik som føretak i sone V.

Båe tiltaka vil omfatte både kommunale og private arbeidsgjevarar. Bruttobudsjetterte statlege forvaltningsorgan held ein utanfor båe ordningar. Nettobudsjetterte statlege forvaltningsorgan er unnateke frå kompensasjonsordninga, men vil av administrative omsyn vere omfatta av den reduserte arbeidsgjevaravgifta. Fordelen dette inneber for desse verksemdene vert tatt omsyn til i løyvingane, slik at alle dei nettobudsjetterte statlege verksemdene samla sett vert likebehandla.

Ein anslår at tiltaket vil gje eit provenytap på om lag 8 mrd. kroner påløpt og bokført i 2020. Anslaget er svært usikkert. I tillegg kjem 167 mill. kroner til kompensasjonsordninga for sone V og Svalbard.

Regjeringa viser til framlegg om ny § 3a i Stortingsvedtak om fastsetting av avgifter mv. til folketrygden for 2020 og ny lov om midlertidig kompensasjonsordning for arbeidsgivere med nullsats for beregning av arbeidsgiveravgift (Sone V og Svalbard).

2.2 Redusert arbeidsgjevaravgift for tredje termin

2.2.1 Gjeldande rett

Arbeidsgjevaravgift

Arbeidsgjevarar skal betale arbeidsgjevaravgift av rapporteringspliktig løn og anna godtgjering for arbeid og oppdrag i og utanfor tenesteforhold, jf. folketrygdloven § 23-2 første ledd.

Plikta til å betale arbeidsgjevaravgift gjeld både for personlege og upersonlege rettssubjekt som sjølv eller gjennom andre betaler ytingar som inngår i grunnlaget for avgifta. Offentlege arbeidsgjevarar svarar òg arbeidsgjevaravgift.

I utgangspunktet pliktar òg velgjerande og allmennyttige institusjonar og organisasjonar å svare arbeidsgjevaravgift når desse opptrer som arbeidsgjevar, det vil seie når dei betaler skattepliktig løn eller anna godtgjering for arbeid eller oppdrag som er utført for organisasjonen. Det gjeld unntak for slike einingar når lønsutgiftene ikkje er knytt til institusjonens/organisasjonens (eventuelle) næringsverksemd, jf. folketrygdloven § 23-2 åttande ledd. Dette fritaket er avgrensa til organisasjonar der slike lønskostnader ikkje overstig 800 000 kroner totalt, og gjeld berre inntil 80 000 kroner per tilsett.

Arbeidsgjevaravgifta vert fastsett i prosent av det beløpet arbeidsgjevar skal rapportere inn for vedkommande termin. Prosentsatsane vert fastsett i Stortinget sitt årlege vedtak om fastsetting av arbeidsgjevaravgift. Satsane for arbeidsgjevaravgift er regionalt differensierte, etter kor føretaka er lokaliserte.

Som hovudregel vert arbeidsgjevaravgift fastsett etter satsen i den sona der arbeidsgjevar vert rekna for å drive verksemd. Dersom hovudparten av arbeidet til arbeidstakarane vert utført i ei anna sone med høgare sats, vert satsen i denne andre sona nytta for den delen av løn m.m. som er knytt til dette arbeidet jf. avgiftsvedtaket § 1.

Etter regionsreforma er kommunar som tilhøyrer ulike soner slegne saman. Slike samanslåingar påverkar ikkje soneinndelinga for 2020, då grensene mellom dei ulike sonene framleis er basert på tidlegare kommunegrenser, jf. avgiftsvedtaket § 2. Tabell 2.1 gjev ei oversikt over satsane som gjeld i dei ulike sonene i 2020.

Satsreduksjonane for føretak i sone II til V utgjer statsstøtte etter EØS-avtalen. Gjeldande ordning for differensiert arbeidsgjevaravgift (DA-ordninga) er notifisert til EFTAs overvakingsorgan (ESA), og godkjend for perioden 1.7.2014–31.12.2020.

Arbeidsgjevarar heimehørande på Svalbard betaler same sats som føretak i sone V, jf. avgiftsvedtaket § 3. Dette gjeld òg andre arbeidsgjevarar som betaler ut løn og anna godtgjering som vert skattlagd etter Svalbardskatteloven.

For arbeidsgjevarar som driv aktivitet innanfor visse sektorar, gjeld det særreglar som inneber at dei ikkje kan nytte redusert sats, uavhengig av lokalisering, jf. avgiftsvedtaket § 1 første ledd. Dette gjeld mellom anna stålsektoren, syntetfibersektoren, lufthamner og finansierings- og forsikringsverksemd. I tillegg kan det ikkje nyttast redusert sats når arbeidsgjevar er i økonomiske vanskar, jf. avgiftsvedtaket § 3 andre ledd.

Det gjeld særlege satsar for arbeidsgjevaravgift for visse arbeidstakarar som er utsende frå USA og Canada, og som i medhald av trygdeavtale har eit avgrensa pliktig medlemskap i folketrygda under arbeid i Noreg. Satsen for 2020 er 7 pst., jf. § 3 i forskrift 20. desember 2019 nr. 2087.

Fastsetjing og innbetaling av arbeidsgjevaravgift

Arbeidsgjevar har sjølv ansvar for å utrekne og betale inn arbeidsgjevaravgift. Utrekna arbeidsgjevaravgift vert rapportert månadleg til Skatteetaten i a-meldinga, som skal leverast den 5. i kvar kalendermånad.

Statlege og kommunale arbeidsgjevarar rapporterer òg som hovudregel arbeidsgjevaravgift gjennom a-meldinga. Eit unntak gjeld for bruttobudsjetterte statlege forvaltningsorgan, det vil seie verksemder som budsjetterer utgifter og inntekter kvar for seg i statsrekneskapen. Dette omfattar mellom anna departement, direktorat, tilsyn, Stortinget, ombod m.m. Desse er fritekne frå plikt til å rapportere arbeidsgjevaravgift i medhald av forskrift 27. november 2003 nr. 1398 om forenklet oppgjør for arbeidsgiveravgift fra statens forvaltningsvirksomhet § 4 første ledd, jf. folketrygdloven § 24-5. Dei inntektsfører i staden arbeidsgjevaravgifta direkte i den månadlege rapporteringa si til statsrekneskapen.

Velgjerande og allmennyttige organisasjonar som er fritekne frå å betale arbeidsgjevaravgift etter det særskilte unntaket for slike einingar, kan nytte forenkla a-melding ved rapportering av løn som ikkje inngår i næringsverksemd, jf. a-opplysningsforskriften § 3-1 andre ledd.

Arbeidsgjevaravgifta forfell til betaling i seks terminar, basert på innrapporterte beløp for dei to føregåande månadene. Forfallsdatoane er 15. mars (for januar og februar), 15. mai (for mars og april), 15. juli (for mai og juni), 15. september (for juli og august), 15. november (for september og oktober) og 15. januar (for november og desember), jf. skattebetalingsloven § 10-10.

Innbetalingsfristen for terminen som forfell 15. mai (andre termin), er utsett til 17. august 2020.

Refusjon av arbeidsgjevaravgift etter utbetaling av sjukepengar m.m.

Når arbeidsgjevar betaler ut sjukepengar m.m. til tilsette på vegner av Nav, skal ytingane i første omgang rapporterast på vanleg måte i grunnlaget for arbeidsgjevaravgift. Det same gjeld for lønskompensasjon som permitterande arbeidsgjevarar har betalt på forskot for Nav, jf. forskrift 8. april 2020 nr. 757 om midlertidig lønnskompensasjon til permitterte i forbindelse med covid-19-pandemien.

Når slike ytingar vert refunderte av Nav, skal arbeidsgjevaravgiftsgrunnlaget i den aktuelle kalendermånaden reduserast tilsvarande refusjonen, jf. folketrygdloven § 23-2 femte ledd og midlertidig forskrift 16. april 2020 nr. 800. Det er satsane for arbeidsgjevaravgift for den terminen arbeidsgjevar mottek refusjon frå Nav som gjeld når reduksjonen i arbeidsgjevaravgift skal reknast ut.

2.2.2 Vurderingar og framlegg

Forholdet til EØS-avtalen sine reglar om statsstøtte

Ordninga med differensiert arbeidsgjevaravgift inneber statsstøtte, og endringar i ho krev godkjenning frå ESA før dei kan ta til å gjelde. Regjeringa legg opp til at Stortinget sitt oppmodingsvedtak vert gjennomført som eit separat tiltak utan å gjere endringar i gjeldande DA-ordning, og utan å rokke ved dei distriktspolitiske omsyna og avvegingane som ligg til grunn for denne. DA-ordninga i seg sjølv vil liggje fast.

Eit slikt separat, tidsavgrensa tiltak som gjeld generelt og treffer heile økonomien, vil ikkje vere selektivt, og vil dermed ikkje innebere statsstøtte. Notifisering til ESA vil dermed ikkje vere naudsynt.

Reduksjon av arbeidsgjevaravgift for tredje termin

I tråd med Stortinget si oppmoding foreslår regjeringa at arbeidsgjevarar skal få redusert si pliktige arbeidsgjevaravgift for ein termin, svarande til ein satsreduksjon med 4 prosenteiningar.

Som varsla i Prop. 67 S (2019–2020) vert reduksjonen gjort gjeldande for arbeidsgjevaravgifta for mai og juni månad, det vil seie tredje termin. Ein reduksjon for desse månadene kan styrkje grunnlaget for tilsettingar, og kan difor kome fleire arbeidsgjevarar til gode enn ein tilsvaranda reduksjon i andre termin. Normalt vil dette òg vere terminen med det høgaste arbeidsgjevaravgiftsgrunnlaget, som følgje av feriepengeutbetalingar.

Regjeringa foreslår at reduksjonen vert gjennomført ved at alle rapporteringspliktige arbeidsgjevarar får ein reduksjon i betalingspliktig arbeidsgjevaravgift. Reduksjonen skal svare til 4 pst. av utrekna og innrapportert arbeidsgjevaravgiftsgrunnlag for mai og juni 2020. Med dette vert ordninga gjort generell, og det vert gjeve same reduksjon for alle arbeidsgjevarar som betaler arbeidsgjevaravgift, uavhengig av kva for ei sone arbeidsgjevar driv verksemd i.

Regjeringa legg til grunn at reduksjonen òg skal gjelde arbeidsgjevaravgift for visse utsende arbeidstakarar frå USA og Canada, der det gjeld særlege satsar. Det inneber at det må gjerast endringar i forskrift 20. desember 2019 nr. 2087 fastsett av Arbeids- og sosialdepartementet.

Det vert vist til framlegg om ny § 3a første ledd i Stortingsvedtak om fastsetting av avgifter mv. til folketrygden for 2020.

Refusjon av arbeidsgjevaravgift etter utbetaling av sjukepengar mv.

Regjeringa meiner at det vil vere uheldig om arbeidsgjevarar som har utbetalt til dømes sjukepengar eller lønskompensasjon i andre termin, med full sats for arbeidsgjevaravgift, ikkje skal kompenserast fullt ut for dette når beløpet vert refundert frå Nav i tredje termin. Regjeringa foreslår difor at arbeidsgjevaravgiftsgrunnlaget som skal leggjast til grunn for utrekninga av redusert arbeidsgjevaravgift for tredje termin, òg skal omfatte ytingar som vert refunderte frå Nav i denne terminen.

Det vert vist til framlegg om endring i Stortingsvedtak om fastsetting av avgifter mv. til folketrygden for 2020 ny § 3a tredje ledd.

Nærare om kva for arbeidsgjevarar som har rett på reduksjon av arbeidsgjevaravgift

Regjeringa meiner at tiltaket bør treffe generelt. Dette er i tråd med oppmodinga frå Stortinget, og det gjer òg ordninga enklare å administrere.

Særlege omsyn gjer seg likevel gjeldande for statlege forvaltningsorgan. Statsforvaltninga er finansiert over statsbudsjettet og vil generelt ikkje oppleve svikt i inntekt eller auka utgifter som følgje av virusutbrotet. I utgangspunktet burde tiltaket difor vore avgrensa mot statsforvaltninga. Men ei slik generell avgrensing mot statsforvaltninga ville ha vore svært krevjande å handtere for Skatteetaten på den korte tida som ligg føre og innanfor forsvarleg ressursbruk.

Bruttobudsjetterte statlege forvaltningsorgan (departement, direktorat, tilsyn, Stortinget, ombod m.m.) som er fritekne frå plikta til å rapportere arbeidsgjevaravgift, står likevel i ei særstilling. Når slike einingar uansett ikkje rapporterer arbeidsgjevaravgift til Skatteetaten, er det uproblematisk å halde desse utanfor ordninga. Regjeringa avgrensar difor ordninga mot slike forvaltningsorgan. Regjeringa viser til framlegg om vedtak om endring i Stortingsvedtak om fastsetting av avgifter mv. til folketrygden for 2020 ny § 3a andre ledd.

For andre statlege arbeidsgjevarar foreslår regjeringa at det ikkje vert gjort noko unntak. Regjeringa viser her elles til at det ved annan kompensasjon til offentleg sektor for verknadene av virusutbrotet, vert teke omsyn til at desse arbeidsgjevarane òg har vore omfatta av ordninga med redusert arbeidsgjevaravgift. I ei samla vurdering av kompensasjon til kommunesektoren som følgje av virusutbrotet har ein til dømes teke omsyn til verknaden av redusert arbeidsgjevaravgift. Redusert arbeidsgjevaravgift for kommunesektoren er berekna til om lag 2 mrd. kroner. Sjå nærare om dette i Prop. 117 S (2019–2020) Tilleggsbevilgninger og omprioriteringer i statsbudsjettet 2020. Regjeringa legg til grunn at dette er i tråd med det Stortinget har meint i sitt oppmodingsvedtak nr. 422.

Gjennomføring av reduksjonen

Regjeringa foreslår at reduksjonen av arbeidsgjevaravgift for tredje termin vert gjennomført ved at Skatteetaten korrigerer kravet på avgifta før ho forfell til betaling. Satsane for arbeidsgjevaravgift som vert nytta i a-meldinga vert ikkje endra, og arbeidsgjevarane skal òg for tredje termin rapportere inn arbeidsgjevaravgift i tråd med dei allmenne satsane, jf. skatteforvaltningsloven § 9-1 og § 9-2.

Skatteetaten vil utrekne og myndigheitsfastsetje ny korrekt arbeidsgjevaravgift for tredje termin, men Skatteetaten gjer ikkje endringar i arbeidsgjevar sitt eigenfastsette grunnlag. I ny utrekning får arbeidsgjevar då ein reduksjon i avgifta svarande til 4 pst. av grunnlaget.

Skatteetaten si endring av utrekninga av den eigenfastsette arbeidsgjevaravgifta vil i utgangspunktet vere eit endringsvedtak, i medhald av skatteforvaltningsloven § 12-1. Endringsvedtaket vil skje automatisk og i tråd med ny regel om reduksjon i avgiftsvedtaket § 3a. Departementet legg til grunn at Skatteetaten ikkje treng å etablere særskilde rutinar for saksbehandling for denne endringa i utrekning.

Dersom det av andre grunnar er aktuelt å endre det eigenfastsette grunnlaget for arbeidsgjevaravgifta, anten for skattestyresmaktene eller for den avgiftspliktige, vil det skje etter dei allmenne endringsreglane.

Utsett forfallstidspunkt for tredje termin

Regjeringa foreslår at forfallstidspunktet for arbeidsgjevaravgifta for tredje termin vert utsett frå 15. juli til 15. oktober 2020. Dette gjev Skatteetaten betre tid til å få på plass dei tekniske løysingane for reduksjonen av arbeidsgjevaravgift. Ei slik utsetting vil òg betre likviditeten til arbeidsgjevarane.

Departementet vil i forskrift gje reglar om utsett forfallstidspunkt.

Det vil ikkje påløpe renter som følgje av utsettinga.

Utsettinga av forfallstidspunktet påverkar ikkje arbeidsgjevar si plikt til å rapportere i a-meldinga. Den fristen vil framleis vere den 5. i månaden etter utbetaling av løn.

Utsettinga av forfallstidspunktet er anslått å gje eit provenytap på om lag 240 mill. kroner påløpt og bokført i 2020.

2.2.3 Administrative og økonomiske følgjer

Regjeringa sitt framlegg inneber at arbeidsgjevarane ikkje treng å gjere endringar i lønssystema sine eller ved rapporteringa i a-meldinga.

For Skatteetaten vil ordninga gjere det naudsynt med endringar i systemet for etablering av krav, som gjer at arbeidsgjevaravgifta for tredje termin vert skriven ut med reduksjonen på 4 prosenteiningar. I tillegg vil det bli auka behov for manuell behandling, mellom anna knytt til søknader om tilbakebetaling, klagesaker, handtering av for høge betalingar mv.

Ein anslår at tiltaket vil gje eit provenytap på om lag 8 mrd. kroner påløpt og bokført i 2020. Anslaget er usikkert.

2.2.4 Iverksetjing

Regjeringa foreslår at endringane tek til å gjelde straks.

2.3 Kompensasjonsordning for arbeidsgjevarar i tiltakssona og på Svalbard

2.3.1 Vurderingar og framlegg

Føremålet med ordninga

Føremålet med ordninga er å sikre at arbeidsgjevarar som driv verksemd i sone V eller på Svalbard, og som difor har nullsats på arbeidsgjevaravgift, vert kompensert. Kompensasjonen skal svare til den fordelen andre arbeidsgjevarar får gjennom den føreslåtte reduksjonen i pliktig arbeidsgjevaravgift for tredje termin, sjå punkt 2.2.

Arbeidsgjevarar som har rett til å få tilskot

Arbeidsgjevarar i sone V (tiltakssona)

Regjeringa tek utgangspunkt i at alle arbeidsgjevarar som heilt eller delvis utreknar arbeidsgjevaravgift etter satsen som gjeld for sone V, altså nullsats, skal få eit tilskot.

Grensene for arbeidsgjevaravgiftsplikt slik dette er presisert i folketrygdloven § 23-2, dannar grunnlag for rett til tilskot. Det avgjerande for retten til tilskot er såleis om løn mv. som arbeidsgjevaren plikter å innrapportere, ville ha utløyst plikt til å betale arbeidsgjevaravgift viss satsen i sone V var høgare enn 0. Til dømes er velgjerande og allmennyttige institusjonar og organisasjonar friteke frå å betale arbeidsgjevaravgift innanfor visse beløpsgrenser, sjå nærare i punkt 2.2.1. Arbeidsgjevarar som oppfyller vilkåra for rett til avgiftsfritak innanfor sone I til IV, vil ikkje få redusert arbeidsgjevaravgift. På same vis bør då slike einingar innanfor tiltakssona heller ikkje ha rett til tilskot. Det følgjer av at dei òg ville ha vore friteke frå plikten til å betale arbeidsgjevaravgift om dei hadde vore etablerte innanfor ei anna sone enn sone V.

Det vert vist til framlegg om ny lov om midlertidig kompensasjonsordning for arbeidsgivere med nullsats for beregning av arbeidsgjeveravgift (Sone V og Svalbard) §§ 2 og 3.

Statlege forvaltningsorgan

På same måte som for retten til å få redusert arbeidsgjevaravgift foreslår regjeringa at bruttobudsjetterte statlege forvaltningsorgan (departement, direktorat, tilsyn, Stortinget, ombod m.m.), vert haldne utanfor ordninga med tilskot. Det vert vist til dei særlege omsyna som gjer seg gjeldande for statlege forvaltningsorgan som gjort greie for i punkt 2.2.2.

Vidare foreslår regjeringa at dei nettobudsjetterte statlege forvaltningsorgana òg vert haldne utanfor ordninga med tilskot. Desse er av administrative omsyn omfatta av ordninga med redusert arbeidsgjevaravgift. Fordelen dette inneber for desse verksemdene, vert tatt omsyn til i løyvingane til desse. For kompensasjonsordninga vil det derimot vere lettare administrativt at dei aktuelle einingane blir unnateken frå ordninga, og dei bør difor ikkje inngå.

Det vert vist til framlegg om ny lov § 2 andre ledd.

Arbeidsgjevarar på Svalbard

Regjeringa foreslår at arbeidsgjevarar heimehøyrande på Svalbard, samt arbeidsgjevarar som betaler løn og anna godtgjering som vert skattlagt etter Svalbardskatteloven, skal vere omfatta av kompensasjonsordninga. Desse arbeidsgjevarane har nullsats på arbeidsgjevaravgift, på same måte som føretaka i tiltakssona. Arbeidsgjevarar på Svalbard er òg hardt råka av virusutbrotet, og regjeringa meiner dei bør få same kompensasjon som arbeidsgjevarar på fastlandet.

Avgrensinga av kva for arbeidsgjevarar i sone V som vert omfatta av kompensasjonsordninga, gjeld på same vis for arbeidsgjevarar heimehøyrande på Svalbard.

Det vert vist til framlegg om ny lov §§ 2 og 3.

Storleiken på tilskotet

Ordninga med tilskot skal kompensere for at arbeidsgjevarar i tiltakssona og på Svalbard ikkje får nytte av at arbeidsgjevaravgifta for tredje termin vert redusert. Føremålet er at desse arbeidsgjevarane skal få kompensasjon som svarer til reduksjonen i arbeidsgjevaravgift i dei andre sonene.

For å sikre likebehandling foreslår regjeringa at tilskotet skal utgjere 4 prosenteiningar av arbeidsgjevaravgiftsgrunnlaget som er omfatta av nullsatsen for sone V. Tilskotet skal reknast av arbeidsgjevaravgiftsgrunnlaget for tredje termin, på same måte som reduksjonen i arbeidsgjevaravgift i sone I til IV.

Som det er gjort greie for i punkt 2.3.2., er løyvinga til kompensasjonsordninga i tiltakssona og på Svalbard anslått til 167 mill. kroner. Dette utgjer 83 mill. kroner mindre enn dei 250 mill. kroner som Stortinget anslo i oppmodingsvedtak nr. 423.

Regjeringa forstår Stortinget sitt vedtak slik at føremålet er å etablere ei kompensasjonsordning som gjev arbeidsgjevarar i tiltakssona tilsvarande økonomisk lette som arbeidsgjevarar elles i landet. Føremålet med ordninga tilseier at det vert ytt eit tilskot svarande til 4 pst. av arbeidsgjevaravgiftsgrunnlaget, og at det ikkje vert gjeve noko særskilt tilskot for tiltakssona utover dette. Omsynet til statsstøtteregelverket tilseier òg at kompensasjonen i tiltakssona vert gjort lik som avgiftsletten i dei andre sonene. Regjeringa vil i samband med proposisjonen om vegen ut av krisa vurdere ytterlegare tiltak for å stimulere aktivitet.

Det vert vist til framlegg om ny lov § 3.

Nedre beløpsgrense for rett til tilskot

For å avgrense den administrative ressursbruken knytt til ordninga i Skatteetaten noko, foreslår departementet at det vert fastsett eit minstebeløp for rett til tilskot under ordninga. Minstebeløpet vert foreslått sett til 1000 kroner. Det vil seie at arbeidsgjevarar der 4 pst. av arbeidsgjevaravgiftsgrunnlaget som er omfatta av nullsats utgjer mindre enn 1000 kroner, ikkje vil ha rett til tilskot under ordninga.

Det vert vist til framlegg om ny lov § 3 andre ledd.

Skatteplikt

Regjeringa legg til grunn at tilskota vil vere skattepliktige etter alminnelege reglar. Dette vil òg innebere likebehandling med arbeidsgjevarar i dei andre sonene, som får redusert arbeidsgjevaravgift for tredje termin (og dermed høgare skattepliktig overskot).

Administrering av ordninga

Regjeringa foreslår at Skatteetaten skal vere tilskotsstyresmakt for ordninga. Arbeidsgjevarar i tiltakssona og på Svalbard treng ikkje å søkje om tilskot etter ordninga. Skatteetaten vil utrekne tilskotsbeløpet ut frå innsende a-meldingar, og deretter utbetale tilskotet til bankkontonummer mottakarane har gjeve til Skatteetaten. Prosessen vil i all hovudsak vere automatisk. Dersom a-meldingane for tredje termin skil seg ut samanlikna med informasjon i tidlegare innsende a-meldingar, vert saka behandla manuelt.

Skatteetaten gjer vedtak om tilskot og sender mottakarane eit informasjonsbrev. Dersom Skatteetaten ikkje har mottakaren sitt bankkontonummer, vert det informert om at utbetaling ikkje vil kunne skje før eit bankkontonummer føreligg.

Frist for utbetaling vil vere 1. september 2020.

Dersom a-meldinga vert endra etter at vedtak om tilskot er fatta og dette har påverka grunnlaget for tilskotsberekninga, vil Skatteetaten kunne endre utrekninga av tilskotet og utbetale meir eller krevje tilbakebetalt for mykje utbetalt tilskot. Dersom arbeidsgjevar meiner dei ikkje har motteke rett tilskot, vil dei kunne klage på Skatteetatens utrekning.

Generelle forvaltningsreglar

Når det skal delast ut statlege tilskot, trengst det rettslege rammar som gjev reglar for forvaltninga av tilskotet. Det følgjer av økonomiregelverket at tilskotsforvaltarar skal nytte reglane i forvaltningsloven dersom ikkje anna er bestemt. Regjeringa foreslår at Skatteetaten skal vere tilskotsstyresmakt for ordninga. Dette inneber at Skatteetaten må forvalte ordninga i sine eksisterande system og med sine gjeldande rutinar. Desse er i stor grad tilpassa saksbehandlingsreglane i skatteforvaltningsloven. Regjeringa ser det som ein stor fordel at Skatteetaten får forvalte ordninga etter eit regelverk den allereie er godt kjent med, og som systema og rutinane er tilpassa. Det same er gjort i kompensasjonsordninga for næringslivet som er omtalt i Prop. 70 LS (2019–2020), kor Skatteetaten òg er tilskotsforvaltar.

Regjeringa foreslår difor at skatteforvaltningsloven skal gjelde for kompensasjonsordninga så langt den passar, i staden for forvaltningsloven. Dette inneber at skatteforvaltningsloven sine reglar om saksbehandling, endring og høve til klage, som sikrar arbeidsgjevarane sin rettstryggleik, gjeld. Skatteforvaltningsloven vil i tillegg gje naudsynt regulering av tilskotsstyresmakta si teieplikt, kontroll, endring av vedtak mv.

Det vert vist til framlegg om ny lov § 4.

Innhenting av opplysningar

Skatteetaten skal utrekne tilskotet av arbeidsgjevaravgiftsgrunnlaget for tredje termin. Arbeidsgjevaravgiftsgrunnlaget er etter folketrygdloven § 23-2 rapporteringspliktig løn og anna godtgjering for arbeid og oppdrag i og utanfor tenesteforhold.

Arbeidsgjevarar mfl. skal gje opplysningar for utrekning av arbeidsgjevaravgiftsgrunnlaget i a-meldinga. Her skal dei mellom anna gje opplysningar om ytingar som løn og anna godtgjering for arbeid etter skatteforvaltningsloven § 7-2, og opplysningar om utrekna arbeidsgjevaravgift og grunnlaget for utrekninga av avgifta etter skatteforvaltningsloven § 8-6, jf. a-opplysningsloven § 3. Når Skatteetaten opptrer som tilskotsstyresmakt, har den difor behov for tilgang til opplysningar frå a-meldinga.

Etter skatteforvaltningsloven § 3-3 og skatteforvaltningsforskriften § 3-3-1 andre ledd bokstav a) har skattestyresmaktene høve til å utlevere opplysningar til mellom andre offentlege styresmakter til bruk i deira arbeid med «tilskudd eller bidrag av offentlige midler», utan hinder av teieplikta etter skatteforvaltningsloven § 3-1. Opplysningar frå a-meldinga vil difor kunne utleverast til tilskotsstyresmakta frå skattestyresmaktene etter gjeldande regelverk. Dersom tilskotsstyresmakta treng ytterlegare opplysningar enn dei som er gjevne i a-meldinga for å fastsette eller kontrollere tilskot, kan tilkotsstyresmakta ta i bruk kontrollheimlane i skatteforvaltningsloven kapittel 10 for å be om ytterlegare opplysningar frå arbeidsgjevarar eller frå andre tredjepartar.

Vedtak om tilskot og klage

Tilskotsstyresmakta skal treffe vedtak og med det fastsetje tilskotet. Skattekontoret vil treffe vedtak i første instans, og Skattedirektoratet vil vere klageinstans for behandlinga av saker om tilskot etter lova. Vedtaket vil vere eit enkeltvedtak etter skatteforvaltningsloven § 1-2 bokstav d. Tilskotsmottakaren kan klage på vedtaket etter reglane i skatteforvaltningsloven kapittel 13. Dette medfører mellom anna at fristen for å klage på vedtak er seks veker, jf. skatteforvaltningsloven § 13-4 første ledd.

Opplysningane i a-meldinga inneheld personopplysningar, og tilskotsstyresmakta må difor behandle personopplysningar ved si utrekning av tilskot. Fordi vedtaka i all hovudsak skal fattast ved automatisert behandling, foreslår regjeringa at tilskotsstyresmakta får heimel til å treffe vedtak som er basert på automatisert behandling av personopplysningar i medhald av personvernforordningen artikkel 22.

Det vert vist til framlegg om ny lov § 5 og § 6.

Administrative sanksjonar og straff

Kvaliteten på opplysningane som utrekninga av tilskotet byggjer på, er avgjerande for at ordninga skal fungere etter føremålet sitt. Det er ein føresetnad for at kompensasjonsordninga skal fungere, at dei som har rett på tilskot rapporterer inn riktige opplysningar om løn og andre godtgjeringar i a-meldinga.

Både a-opplysningsloven og skatteforvaltningsloven inneheld sanksjonsreglar som kan brukast dersom opplysningane som utrekninga av tilskotet skal byggja på, ikkje vert levert av arbeidsgjevaren eller vert levert for seint. A-opplysningsloven §§ 10 og 11 gjev heimel til å påleggja høvesvis tvangsmulkt og gebyr for manglande og for seint innleverte opplysningar i a-meldinga. Vidare gjev skatteforvaltningsloven § 14-1 heimel til å påleggje tvangsmulkt viss opplysningar om utrekna arbeidsgjevaravgift og grunnlaget for utrekninga etter skatteforvaltningsloven § 8-6 vert levert for seint. Viss opplysningssvikta gjeld tredjepartsopplysningar som arbeidsgjevaren pliktar å gje etter skatteforvaltningsloven § 7-2, kan det òg skrivast ut gebyr etter skatteforvaltningsloven § 14-7. Disse føresegnene er egna til å sanksjonera brot på opplysningsplikta, men rammar ikkje aktlause brot særskilt. Reglane om administrativ sanksjon som vert framlagt her, er meint å kome i tillegg til dei nemnde reglane i a-opplysningsloven og skatteforvaltningsloven.

Opplysningane som gjev grunnlaget for å utrekne tilskotet, er opplysningar som òg vert brukt for å utrekne andre skattar og avgifter, medrekna for lønsmottakaren. Ordninga legg i så måte ikkje til rette for misbruk. Ein kan likevel ikkje sjå bort frå at ordninga vert misbrukt ved at det vert rapportert feil opplysningar i a-meldinga for å få utbetalt meir tilskot enn ein har krav på. Det er difor naudsynt med sanksjonsmidlar mot aktlause brot på opplysningsplikta når det fører til utbetaling av urettkome tilskot.

Ved utforminga av administrative sanksjonar er det viktig at reglane er rettferdige, rimelege og føreseielege. Dei må òg vere strenge nok til at dei kan bidra til at mottakarane av tilskot gjev riktige og fullstendige opplysningar. Kompensasjonsordninga gjev arbeidsgjevarar moglegheit til å få tilskot direkte utbetalt frå staten, noko som talar for at misbruk av ordninga bør sanksjonerast strengt. Dei framlagde reglane om administrative sanksjonar byggjar difor på reglane om skjerpa tilleggsskatt i skatteforvaltningsloven § 14-6.

Departementet gjer framlegg om at det skal vere krav om grov aktløyse når det gjeld kravet om opplysningssvikt, medan det er tilstrekkeleg med simpel aktløyse når det gjeld kravet om at opplysningssvikta har ført til eller kunne ha ført til økonomiske fordelar. Grunnen til at det krevjast lågare grad av skyld når det gjeld følgjene av opplysningssvikta, er at det kan vere vanskeleg å bevise om mottakaren faktisk forstod dei økonomiske følgjene av å halde tilbake eller gje feil eller ufullstendige opplysningar. Kompensasjonsordninga skal gjelde i ein periode som er vanskeleg for arbeidsgjevarane, og ein kan difor ikkje sjå bort frå at det i større grad enn elles kan skje feil. Aktlause villfaringar vil difor ikkje omfattast av den foreslegne føresegna. Økonomiske fordelar som mottakaren ikkje hadde rett på, må i alle høve betalast tilbake.

Vidare gjer departementet framlegg om at sanksjonen som hovudregel skal setjast til 30 prosent av den økonomiske fordelen. I einskilde høve vil det vere behov for å sanksjonere strengare. Det gjeld særleg dersom opplysningssvikta er planlagd og systematisk. I slike fall bør satsen setjast til 60 prosent av den økonomiske fordelen.

Beviskravet for å kunne påleggja administrativ sanksjon er at det er klårt meir sannsynleg enn ikkje.

Administrativ sanksjon etter den foreslegne føresegna er straff etter den europeiske menneskerettskonvensjonen (EMK). Det gjeld utan omsyn til om satsen er 30 eller 60 prosent.

Departementet gjer framlegg om at fristen for å sanksjonera opplysningssvikt er fem år rekna frå utlaupet av den perioden vedtaket om tilskot gjeld for. Dette samsvarar med fristen for endring i skatteforvaltningsloven. Det skal vere høve til å klage på vedtak om administrativ sanksjon.

For dei mest alvorlege tilfella av opplysningssvikt kan det òg vere naudsynt å reagere med straff. Departementet gjer framlegg om at føresegna i straffeloven §§ 378 til 380 om skattesvik skal gjelde tilsvarande for den som forsettleg eller grovt aktlaust gjer tilskotsstyresmakta uriktige eller ufullstendige opplysningar, eller unnlet å gje pliktig opplysning, når han forstår eller bør forstå at det kan føre til urettkomne økonomiske fordelar. Vilkåret om urettkomne økonomiske fordelar etter denne lova kjem i staden for vilkåret om skattemessige fordelar etter dei nemde føresegnene i straffeloven.

Det vert vist til framlegg om ny lov § 7 og § 8.

Betaling og innkrevjing

Regjeringa gjer framlegg om at departementet i forskrift kan gje regler om betaling av tilskot etter lova, som krav på tilbakebetaling og innkrevjing av utbetalt tilskot og administrative sanksjonar og om renter. Departementet kan òg gje forskrift om kven som er kravsstyresmakt. Krav på tilbakebetaling av tilskot er tvangsgrunnlag for utlegg.

Det vert vist til framlegg om ny lov § 9.

2.3.2 Administrative og økonomiske følgjer

Regjeringa foreslår at Skatteetaten skal ha ansvaret for å forvalte kompensasjonsordninga. Skatteetatens ansvar omfattar mellom anna rettleiing, utrekning av tilskot, vedtak, registrering av vedtak, utbetaling og tilbakebetaling av tilskot, oppfølging og kontroll. Skattedirektoratet vil vere klageinstans. Skatteetaten må òg syte for utvikling og drift av digitale tenester som er naudsynte for å forvalte kompensasjonsordninga. Der det er mogleg, vil etaten bruke og byggje på infrastrukturen som vart utvikla for kompensasjonsordninga for næringslivet, jf. Prop. 70 LS (2019–2020). Ordninga medfører nye utgifter for etaten til mellom anna IT-utvikling og -forvaltning, saksbehandling av søknader og klager, rettleiing og kontroll. Skatteetatens utgifter til forvalting av ordninga er forventa å vere moderate, jf. Prop. 117 S (2019–2020).

Det vert løyvd 167 mill. kroner til lønnskompensasjonsordninga for sone V og Svalbard.

2.3.3 Iverksetjing

Regjeringa foreslår at lova tek til å gjelde straks.