2 Utvikling i søking til høgre utdanning

2.1 Søking til høgre utdanning

Søkinga til høgre utdanning auka i første halvdel av 90-talet. Etter ein nedgang i 1995, stabiliserte søkjartalet seg i 1996. I 1997 var det ein ny nedgang, og denne nedgangen har halde fram i 1998. Mens talet på søkjarar i 1997 var 90 300 for dei studia som blir søkt gjennom Samordna opptak, var talet primo mai 1998 estimert til omkring 82 500 søkjarar, eller ein ytterlegare nedgang på 8,6 %. Vi nærmar oss no ein situasjon der dei aller fleste kvalifiserte søkjarar får tilbod om studieplass, og der gruppa kvalifiserte søkjarar utan studieplass, i hovudsak er søkjarar til attraktive studium med låg opptakskapasitet.

Tabellen nedanfor viser talet på søkjarar frå dei ulike landsdelane som søkjer til universitet og vitskaplege høgskolar, med unntak av Noregs musikkhøgskole, som ikkje er med i det samordna opptaket. Tala er basert på ca. 99 % av søkjarane.

Tabellen viser at svært mange av søkjarane til lærestadene i Oslo, kjem frå andre delar av landet enn Austlandet. Til dømes er det omlag like mange frå Nord-Noreg som søkjer til universitet/vitskapleg høgskole i Oslo som til Universitetet i Tromsø.

2.2 Behov og etterspurnad på lengre sikt

Årskullet av 19-åringar vil halde seg på eit nivå mellom 50 000 og 55 000 fram mot 2006, for deretter å stige til om lag 60 000 i 2009, jf tabellen nedanfor.

Når det gjeld søkjarar på 19 år, har den delen auka frå ca 27% i 1992 til ca 35% i 1996, og ned att til 27% i 1997. Førebels tal frå 1998 tyder på ein ytterlegare nedgang, men sjå underteksta i tabell 2.4. Årsakene til nedgangen kan vere fleire, men det er verd å merke seg at nedgangen dei to siste åra har vore relativt mindre for 20-åringar. Dette kan vere fordi fleire søkjer seg til folkehøgskolar, dei nyttar eit ekstra år til å skaffe seg tilleggspoeng for å søkje på meir attraktive studium, eller fordi fleire vel fireårig vidaregåande yrkesopplæring. Den generelle nedgangen kan ha si årsak i ein betre arbeidsmarknad.

Det er ulike mekanismer som ligg til grunn for dimensjonering av studiekapasitet. Einskilde utdanningar blir dimensjonert hovudsakleg på grunnlag av situasjonen i arbeidsmarknaden. Dette gjeld særleg profesjonsstudia innan helse- og sosialfag, samt einskilde lærarutdanningar. Ein har sidan 1990 auka kapasiteten innan desse fagområda for å dekkje behovet for personell med høgre helse- og sosialfagleg utdanning samt lærarutdanning.

I ein del andre studium ved universiteta og høgskolane er kapasiteten endra i takt med etterspurnaden frå dei utdanningssøkjande. Desse studietilboda har tatt imot ein monaleg del av dei store ungdomskulla som har søkt høgre utdanning dei seinare åra. Det blir ei utfordring framover å balansere studentane sine ønske opp mot omsynet til samfunnet sitt behov for arbeidskraft og undervisningstenester.

Ei melding om dimensjonering av studieplassar er lagt fram for Stortinget, og vi viser til den for vidare drøfting av desse spørsmåla.

Det har vore ein klår tendens til at dei som blir tekne opp til lågare grad, oftare tar studium av høgre grad. Det vil seie at studieplassar ved universiteta etter kvart må bli gjort om til studium av høgre grad.

Innanfor naturvitskaplege og teknologiske studium, har det vore til dels låg søking. Arbeidsmarknaden har no stort behov for kandidatar innanfor IT-sektoren. Ein har derfor auka studiekapasiteten med 40 plassar frå hausten -98 på desse studia ved universiteta i Oslo og Bergen og ved Noregs teknisk-naturvitskaplege universitet gjennom øyremerka bevilgingar, jf omtale under dei einskilde universiteta.