2 Nærmare om samarbeidet med EU om sivil krisehandtering og den nye finansieringsordninga

Noreg har sidan 1998 teke del i EUs handlingsprogram for katastrofevernebuing, jf. St.prp. nr. 45 (1999-2000). Dette programmet vart lengt ut perioden 2006, jf. St.prp. nr. 51 (2004 – 2005). Frå 2002 har Noreg òg teke del i det operative verktøyet, den såkalla fellesskapsordninga for sivil krisehandtering, jf. St.prp. nr. 37 (2002-2003). Deltakinga er basert på EØS-avtala og inneber rett til deltaking i arbeids- og styringsgrupper under Kommisjonen i tillegg til innmelding av norske ressursar som kan mobiliserast etter oppmoding frå krisekoordineringssenteret til Kommisjonen.

Den nye finansieringsordninga til EU for sivil krisehandtering gjev retningslinjer for finansiering av innsats og krisehandtering ved større katastrofar, med utgangspunkt i det tidlegare handlingsprogrammet og fellesskapsordninga for sivil krisehandtering. Den nye finansieringsordninga for sivil krisehandtering gjev fellesskapsordninga ei økonomisk plattform og har same lengd som EUs langtidsbudsjett. Rådet forhandlar no om innhaldet i eit vedtak om korleis fellesskapsordninga kan verte styrkt. Det er venta at dette rådsvedtaket vert vedteke til hausten. Inntil den nye fellesskapsordninga er vedteken, vert den tidlegare ordninga som er omtala i St.prp. nr. 37 (2002-2003), vidareførd.

Intensjonen med den nye finansieringsordninga er først og fremst å sikre betre vern av menneske, men òg miljø, eigedom og kulturverdiar. Ordninga dekkjer hendingar som har årsak i natur, menneske, terrorhandlingar, teknologiske kriser og kriser knytte til stråling, kjernekraft og miljø, medrekna kystureining nær land både innanfor og utanfor Den europeiske unionen. Ordninga rører ikkje ved pliktene under anna lovgjeving i EU eller andre internasjonale avtaler. Finansieringsordninga for sivil krisehandtering opnar for samarbeid med kandidatstatar og andre tredjestatar som har avtaler med Fellesskapet som opnar for dette.

Ordninga opnar for at Kommisjonen kan finansiere ulike transportmiddel for å støtte og effektivisere dei nasjonale innsatsane når det skjer ei katastrofe. Medlemsstatane og EØS-statane kan få dekt 50 % av transportkostnadene dersom dei under ei katastrofe ber om hjelp til å frakte assistansen til det katastroferamma landet. Det betyr at Noreg på visse vilkår kan få dekt 50 % av transportkostnadene av Kommisjonen dersom vi tilbyr hjelp i Europa og i tredjestatar. Ordninga vil òg finansiere ulike prosjekt, øvingar, trening, og utveksling av fagkunnskap når det gjeld førebygging av alle slags kriser innanfor sivil krisehandtering.

Ordninga vil òg styrkje preventive tiltak og førebygging av alle slags kriser som tidlegare kom inn under handlingsprogrammet for sivil krisehandtering.

Ordninga vil styrkje Kommisjonens krisekoordineringssenter. Krisekommunikasjonssystemet CECIS vil verte oppgradert for påliteleg og sikker kommunikasjon mellom medlemsstatane i tillegg til at eksisterande varslingssystem vil verte vidareutvikla.

Finansieringsordninga opnar vidare for å gå ut i marknaden og leige transportmiddel i tillegg til anna utstyr som trengst under ei krisehandtering. Ordninga inneheld ei rekkje vilkår for at dette kan verte utført, m.a. at dei statane som tek del, manglar dei ressursane som dei leiger, og at styresmaktene i det katastroferamma landet har akseptert hjelpa. Kommisjonen har fått fullmakt til å leige transportmiddel dersom dei statane som tek del, manglar transport under ei katastrofehandtering. Det er sett som krav at høgst 50 % av budsjettet skal kunne nyttast til å supplere eller støtte dei statane som tek del, med transport eller materiell som nemnt ovanfor.

Den finansielle støtta som statane får under denne ordninga, skal ikkje overlappe andre program i EU.

Det følgjer av rådsvedtaket at Kommisjonen skal støttast av ein komité for sivil krisehandtering som omfattar representantar frå deltakarstatane. Komiteen har kvartalsvise møte, og Noreg er representert ved Direktoratet for samfunnstryggleik og beredskap (DSB) på vegner av Justis- og politidepartementet. Det kan òg vere aktuelt med deltaking frå Utanriksdepartementet i lys av tredjestatsinnsatsen.

Det følgjer vidare at Kommisjonen skal leggje fram ei evaluering av finansieringsordninga for sivil krisehandtering innan 30. juni 2010. Innan 31. desember 2011 skal Kommisjonen leggje fram ei tilråding om korleis denne finansieringsordninga skal vidareførast.

2.1 Styrking av fellesskapsordninga for sivil krisehandtering

Finansieringsordninga for sivil krisehandtering må sjåast i samanheng med fellesskapsordninga for sivil krisehandtering og katastrofevernebuing. Det er no i gang ein prosess i Rådet for å styrkje og vidareføre denne ordninga.

Det overordna føremålet med fellesskapsordninga er å leggje til rette for at ressursane til dei statane som tek del, kan verte nytta på best mogleg måte ved ulike typar kriser i og utanfor Unionen. Det er opp til det katastroferamma landet å be om støtte frå andre statar og frå Kommisjonen. Dersom det kjem ein førespurnad om hjelp, skal Kommisjonens krisekoordineringssenter vidaresende denne til dei nasjonale kontaktpunkta til dei statane som tek del, som i Noreg er Direktoratet for samfunnstryggleik og beredskap. Det er opp til kvar einskild stat å avgjere om og korleis han skal svare på førespurnaden om hjelp.

Styrkinga av fellesskapsordninga for sivil krisehandtering og katastrofevernebuing skal effektivisere den operative støtta frå medlemsstatane og leggje til rette for auka samarbeid. Sivil krisehandtering og katastrofevernebuing er eit nasjonalt ansvar, og hovudrolla til Kommisjonen er å støtte dei nasjonale innsatsane. Noreg kan medverke med ulike nasjonale ekspertmiljø og andre ressursar i samband med sivil krisehandtering. Samarbeidet innan sivil krisehandtering og katastrofevernebuing styrkjer evna til innsats i kriser, og effektiviserer bruken av innsatsgrupper, ekspertar og andre ressursar gjennom ein solid struktur i tillegg til auka koordinering med andre internasjonale organisasjonar.

2.2 Innsats i tredjestatar

Der fellesskapsordninga for sivil krisehandtering og katastrofevernebuing vert aktivert etter ei oppmoding om hjelp utanfor dei statane som tek del, skal innsatsen styrast av dei grunnleggjande humanitære prinsippa. Desse byggjer på at hjelpa er ikkje-diskriminerande, uavhengig, upartisk og i tråd med kva dei som er ramma treng og ønskjer, slik det er fastsett i rådsforordning (EF) nr. 1257/96 om humanitær hjelp. I denne samanhengen vert det understreka at innsatsen må vere samordna med og i samsvar med andre internasjonale organisasjonar og spesielt Dei sameinte nasjonane (SN). Det er ein føresetnad at denne typen hjelp òg er samordna med med EUs eige organ for humanitær hjelp, ECHO.

Kommisjonen er ansvarleg for at dei midla som er knytte til finansieringsordninga for sivil krisehandtering, ikkje vert misbrukte, men er i samsvar med dei gjeldande finansielle føresegnene i EU. Inntil 4 % av budsjettet er sett av til kontroll, overvaking, tilsyn, evaluering og oppfølging av dei tiltaka og programma som vert finansierte under finansieringsordninga.