4 Gjennomføring av fiskeeksportlova

Fiskeeksportlova trådde i kraft 1. juli 1991 og avløyste den dåverande fiskeeksportlova frå 1955. Lova regulerer ei rekkje spørsmål knytt til eksporten av fisk og fiskevarer. Lova var i liten grad gjenstand for endringar inntil 2005, men vart då omfattande endra ved Ot.prp. nr. 88 (2004–2005). I perioden 2009 og 2010 har det ikkje blitt gjennomført endringar i lova.

Fiskeeksportlova omfattar blant anna Noregs sjømatråd AS. Sjømatrådet er sjømatnæringa sitt felles marknadsføringsorgan og endra namn frå Eksportutvalet for fisk til Noregs sjømatråd AS 1. januar 2012. Dette vart gjort då namnet Eksportutvalet for fisk ikkje fortalde tydeleg kva verkeområda til selskapet var, og det nye namnet vert sett på som meir dekkjande.

Stortinget vedtok ved lovendring 17. juni 2005 å omdanne Sjømatrådet frå forvaltningsorgan underlagt departementet, til statleg aksjeselskap. Omdanninga vart gjennomført 1. september 2005.

Før omdanninga var Sjømatrådet omfatta av skattefritaket for statlege innretningar, og ein føresetnad ved omdanninga til aksjeselskap var at selskapet framleis skulle vere friteke frå å betale skatt. Sjømatrådet AS vart først ikkje omfatta av fritaksregelen i skattelova for selskap som ikkje har inntekt til formål. For å oppfylle føresetnaden om skattefritak vart det derfor vedteke at det skulle opprettast eit utval for forvaltning av avgift på fiskeeksport, som skulle fordele kravd eksportavgift til Sjømatrådet tilpassa selskapet sine kostnader. Ordninga vart utforma av Fiskeri- og kystdepartementet og Finansdepartementet i samarbeid, og vart forskriftsfesta i Forskrift om samordna innkrevjing av avgift på fiskeeksport 21. desember 2006. Utvalet for forvaltning av avgift på fiskeeksport vart formelt oppretta 18. desember 2008. Etter opprettinga av utvalet fann Finansdepartementet det likevel tvilsamt om ordninga var eigna til å vareta føresetnaden om skattefritak for Sjømatrådet. For å unngå tvil om Sjømatrådet skulle betale skatt eller ikkje, vart det ved behandlinga av Ot.prp. nr. 95 (2008–2009) likevel teke inn ein regel om skattefritak for Sjømatrådet i skattelova § 2–30. Utvalet vart som ein følgje av dette avvikla i 2009.

Sjømatrådet si verksemd vert finansiert av norske sjømateksportørar gjennom ei årleg avgift og ei marknadsavgift på eksporten av fisk og fiskevarer. Marknadsavgifta er heimla i fiskeeksportlova og vert fastsett av departementet i fiskeeksportforskrifta. Avgifta varierte tidlegare mellom 2–7,5 promille av eksportverdien, avhengig av art og produkt. I 2009 vart det bestemt at avgifta skulle harmoniserast til 7,5 promille på alle sjømatprodukt, for å styrke marknadsarbeidet for norsk sjømat i inn- og utland. Dette medførte ein auke i avgifta på kvitfisk, pelagisk fisk og reker. Unnataket er hermetikkprodukt, som framleis svarer ei marknadsavgift på 2 promille. Avgifta vart auka i to omgangar, fyrst til 5 promille av fob-verdien frå og med 1. april 2010 og deretter til 7,5 promille frå og med 1. januar 2011. Auken av marknadsavgifta førde til auka inntekter for Sjømatrådet, og følgjeleg auka ressursar til marknadsføringa av norsk sjømat. Sjømatrådet sine inntekter utgjorde 316 mill. kroner i 2009 og 363 mill. kroner i 2010.

I 2009 og 2010 vart det eksportert norsk sjømat for høvesvis 44,6 og 53,6 mrd. kroner. Det vart eksportert sjømat til 140 ulike land over heile verda, men dei viktigaste marknadene er EU (særleg Frankrike, Polen og Danmark) og Russland. Noreg er ein viktig marknad på storleik med Frankrike og Russland. Laks, torsk, sild, makrell, sei og aure er dei viktigaste artane.