Doaibmaplána sápmelaččaid cielaheami ja vealaheami vuostá 2025-2030

Sisdollui

6 Vuoruhansuorgi 3: Oadjebasvuohta ja sihkarvuohta

Dekorativ illustrasjon

Buohkat Norgga servodagas galget dovdat oadjebasvuođa ja sihkarvuođa , beroškeahttá duogážis . Buohkain lea vuoigatvuohta cealkit oaiviliiddiset , muhto ii oktage galgga cielahuvvot čearddalašvuođa dahje oskku dihte . Ráđđehus áigu bargat unnidit sápmelaččaid riskka vásihit vašširihkolašvuođa ja cielahemiid , ja lasihit politiijaid gelbbolašvuođa sámi dilálašvuođaid birra .

Doaibmabidju 26: Čađahit sierra iskkadeami cielaheami ja áitagiid birra sámediggepolitihkkáriid vuostá

Ráđđehus lea addán Politiijaallaskuvlii bargun čađahit sierra guorahallama vuortnuheami ja áitagiid birra sámediggepolitihkkáriid vuostá. Guorahallan čađahuvvo ráđđehuslahtuid ja stuoradiggeáirasiid jearahallamiid vuođul sin vásáhusaid birra áitagiid ja vuortnuhemiid hárrái, mii lea čađahuvvon golmma geardde 2013, 2017 ja 2021.

Iskkadeapmi čađahuvvo lulli-, davvi- ja julevsámegillii.

Ovddasvástádusdepartemeanta : Kultur- ja dásseárvodepartemeanta

27. doaibmabidju: Ođasmahttit bagadusa vaššicealkámušaid, cielahemiid ja áitagiid birra politihkkáriid vuostá

Politihkkáriin ja kandidáhtain, geain lea čearddalaš ja oskkoldatlaš minoritehtaduogáš, lea earenoamáš várra vásihit vaššicealkámušaid, cielahemiid ja áitagiid. Ráđđehus áigu Politiijaallaskuvlla iskkadeami bohtosiid vuođul, mas guorahalle vuortnuheami ja áitagiid sámediggepolitihkkáriid vuostá, ođasmahttit bagadusa vaššicealkámušaid, cielahemiid ja áitagiid birra, mat dáhpáhuvvet politihkkáriid ja evttohasaid vuostá. Ođasmahttimis lasihuvvojit dárkilet dieđut vealahanvuođuštusaid birra, nugo čearddalašvuođa ja oskku, ja dan birra movt politihkkáriin, geain lea minoritehtaduogáš, sáhttá leat earenoamáš riska vásihit vaššicealkámušaid ja áitagiid dihte.

Ovddasvástádusdepartemeanta : Gielda - ja guovlodepartemeanta

Doaibmabidju 28: Buoridit politiijaid máhtu ja ipmárdusa sámi giela ja kultuvrra birra

Politiijadoaimma bargiin galgá leat vuođđomáhttu sámi kultuvrra, historjjá ja sámi vuoigatvuođaid birra. Galgá heivehuvvot oahpahus politiijaid várás. Dál váilot maid ollu fágaolbmot, geain lea sámi giella- ja kulturgelbbolašvuohta, ja lea stuora dárbu dulkonbálvalusaide. Lea dárbu háhkat eanet fágaolbmuid, geain lea sámi giella- ja kulturgelbbolašvuohta, sihke dakkár virggiide, mat gáibidit politiijaoahpu, ja virggiide maidda gáibiduvvo eará fágaduogáš.

Ovddasvástádusdepartemeanta : Justiisa - ja gearggusvuođadepartemeanta

Doaibmabidju 29: Buoridit politiijaid fuomášumi ja gelbbolašvuođa vašširihkolašvuođa birra sápmelaččaid vuostá

Politiijain galgá leat gelbbolašvuohta ja máhttu vašširihkolašvuođa birra ja movt dat boahtá ovdan ja galget máhttit fuomášit, eastadit ja vuosttaldit dakkár rihkolašvuođaid buot politiijaguovlluin. Nationála gelbbolašvuođabiras vašširihkolašvuođa birra ásahuvvui 2021. Gelbbolašvuođabiras galgá veahkehit lasihit politiijaguovlluid gelbbolašvuođa ja dat sáhttá rávvet konkrehta áššiin. Mandáhtas deattuhuvvo earret eará vašširihkolašvuohta sápmelaččaid vuostá.

2024:s lea gelbbolašvuođabiras nannejuvvon. Vurdojuvvo ahte biddjojit eanet návccat loktet politiijaguovlluid gelbbolašvuođa ja bagadallama, ja ahte vašširihkolašvuođa riskkat analyserejuvvojit buorebut, maiddái vašširihkolašvuohta sápmelaččaid vuostá.

Ovddasvástádusdepartemeanta : Justiisa - ja gearggusvuođadepartemeanta

Doaibmabidju 30: Háhkat dieđuid ja analyseret váidojuvvon vašširihkolašvuođaid sápmelaččaid vuostá

Buot politiijaguovllut galget čohkket dieđuid vaššicealkámušaid ja vašširihkolašvuođa birra sápmelaččaid vuostá ja raporteret jahkásaččat vašširihkolašvuođa Nationála gelbbolašvuođabirrasii, ja almmuhit daid vašširihkolašvuođaraporttas.

Nationála vašširihkolašvuođa gelbbolašvuođabirrasii galgá addot bargun čiekŋalit guorahallat váidojuvvon vašširihkolašvuođa sápmelaččaid vuostá.

Ovddasvástádusdepartemeanta : Justiisa - ja gearggusvuođadepartemeanta

Doaibma 31: Láhčit dili dasa ahte sámegillii galgá sáhttit juohkit dieđuid ja gulahallat politiijaiguin

Politiijat galget lágidit diehtojuohkima ja gulahallama iešguđet gillii go sis lea dahkamuš ássiiguin. Dát galgá leat mielde sihkkarastimin dárbbašlaš ipmárdusa ja riektesihkarvuođa vuhtii váldima. Dehálaš dieđut mat almmuhuvvojit politiijaid neahttasiidduin ja eará kanálain galget leat máŋgga gillii.

Galgá láhččojuvvot dilli dasa ahte politiijaid nationála stivrendokumeanttat jorgaluvvojit sámegielaide ja ahte politiija neahttasiidduin lea eanet diehtojuohkin máŋgga sámegillii.

Ovddasvástádusdepartemeanta : Justiisa - ja gearggusvuođadepartemeanta

Doaibmabidju 32: Nannet politiijaid ja sámi birrasiid gulahallama

Politiija lea sorjavaš das ahte álbmogis lea luohttámuš politiijaide, vai buoremusat sáhttet čoavdit iežaset servodatdoaimma ja sihkkarastit oadjebas servodaga. Politiija galgá sihke našuvnnalaččat ja politiijaguovlluin nannet gulahallama iešguđet sámi birrasiiguin sihkkarastin dihte riektesihkarvuođa ja ahte sámi perspektiivvat váldojuvvojit vuhtii politiija bálvalusaid ovddideamis.

Ovddasvástádusdepartemeanta : Justiisa - ja gearggusvuođadepartemeanta