4 Universiteahtaid ja allaskuvllaid doaibma

4.1 Álggahus

Máŋgga institušuvdnii lea biddjojuvvon ovddasvástádus addit alit oahpu ja ℅ađahit dutkandoaimma mii lea oaivvilduvvon sámi veahkadahkii. Oslo universiteahtas lea ain govdes fágaprofiilla gea¿il guovdilis rolla oahppoinstitušuvdnan olles riikii, maiddái veahkadaga sámi oassái. Ođđa, lávdaduvvon institušuvnnaid ceggemiin lea almmatge ovddasvástádus eambbo juhkkojuvvon. Romssa universiteahtas lea dál viidámus doaibma dán duovdagis, ja Sámi allaskuvlii lea fas biddjojuvvon riikkagottálaš ovddasvástádus sámi oahpaheaddjeoahpus. Maiddái Budejju, Davvi-Trøndelága ja Finnmárkku allaskuvllas leat oahppofálaldagat mat namalassii leat jurddašuvvon sámi studeanttaide. Muhtun eará institušuvnnat leat maiddái addán oahppofálaldagaid sámiguoski fágain, juogo ieh℅anassii dahje máŋgga institušuvnna ovttabarggu bokte.

4.2 Romssa universiteahtta

Romssa universiteahtas lea álggaheami rájes 1972s leamaš bajit juksanmearrin láh℅it dilálašvuođaid ohppui ja dutkamii sihke dá¿a ja sámi servodaga váste. —ielggadusain mat ledje universiteahta vuođđudeami vuođđun albmanahttojuvvui ahte Romssa universiteahtta berrii oa¿¿ut váldoovddasvástádusa sámi giela ja kultuvrra oahpahusas ja dutkamis. Ollásuvvui ahte máŋggafágalaš dutkan ferte viidáset gárgeduvvot riikkaoasi dálá fágaárbevieruid olis, dasgo fertii atnit deastta erenoamáš geatnegasvuođain mat ledje sámi giela, kultuvrra ja servodateallima hárrái. Romssa Musea fágabiras, okta riikka boarráseamos dieđalaš institušuvdna, ovdandollojuvvui dán oktavuođas erenoamá¿it.

4.2.1 Oahppu

1980-logu álggus lei njealji fágabirrasii biddjojuvvon erenoamáš ovddasvástádus sámi oahpahusas, dutkamis, gaskkusteamis ja kulturmuitosuodjalusas: Gielaid ja girjjálašvuođa instituhta Sámegiela ossodat, Servodatdiehtagiid instituhta Historjáossodat, Servodatdiehtagiid instituhta Sámi dutkamiid/etnalaš gaskavuođaid dutkanjoavku, Dávvirvuorkádiehtaga instituhta Sámi-etnográfalaš ossodat. Maŋŋelis leat seamma fáttát ovttaiduhttojuvvon oahpahussii ja dutkamii maiddái fágaduovdagiidda eará instituhtaide nugo arkeologiija, filosofiija, servodatplánen ja báikkálašservodatplánen, stáhtadieđa, sosiologiija, pedagogihkka ja oskkoldatdieđa. Maiddái eará ovttadagain leat fáttát oahpahusas ja dutkamis main leat eksplisihtta sámi ℅uolbmabidjamat, sihke Juridihkalaš, Medisiinnalaš ja Matemahtalaš-luonddudieđalaš fakultehtas. Áigodagas 1983–2002 leat buvttaduvvon oktiibuot 23 doavttergrádanákkosgirjji humanioras, servodatdiehtagis, luonddudiehtagis ja lágas main lea sámi ja/dahje eamiálbmottematihkka.

Romssa universiteahtas lea leamaš guovdilis rolla sámi giela ja kultuvrra gárgedanbarggus. Universiteahtta lea dál áidna institušuvdna riikkas mas sámi giella ja girjjálašvuohta lea ásahuvvon vuođđodási rájes gitta bajimus dási rádjai, vuođđofágan, gaskafágan, váldofágan ja doavttergrádan. Lagabui 200 loahppaiskosa leat ℅ađahuvvon sámegielas vuolit dásis (vuođđofága- ja gaskafágaloahppaiskkus), ja oktiibuot 11 kandidáhta lea ℅ađahan loahpalaš váldofágaloahppaiskosa. Okta kandidáhtta, gii lea vuosttasin riikkas, lea ℅ađahan julevsámegiela váldofágaloahppaiskosa. Universiteahtas lea dainna leamaš mearrideaddji rolla sámegielat gelbbolašvuođa huksemis maŋimuš logi jagis. —ađahuvvon loahppaiskosiid lohku sámegielas oktiibuot boahtá ovdan tabeallas 4.1.

4.2.2 Sámi dutkamiid guovddáš

Romssa universiteahtta lea sámi dutkama guovddášbáiki, ja das lea riikkagottálaš ovddasvástádus dán suorggis. Dáppe dat lea sámi dutkamis stuorámus govdodat, ja universiteahtta addá dutkioahpu iešguđetlágan fágaduovdagiin main leat sámiguoski ávdnasat.

Sámi dutkamiid guovddáš ceggejuvvui 1990s bajit juksanmeriin ovddidit oahpahusa ja dutkama sámi dilálašvuođaid birra Romssa universiteahtas. Guovddá¿is lea ee. dahkamuššan bálddalastit universiteahta doaimma dán duovdagis, arvvosmahttit ovttasbargui fágarájáid rastá ja nannet bestema sámi dutkamii. Das lea maiddái dahkamuššan dieđihit ja ovddidit oktavuođa riikkagottála℅℅at ja riikkaidgaskasa℅℅at sámi dilálašvuođaid hárrái. Sámi dutkamiid guovddáš almmuha juohke jagi ruđaid ℅ađahit projeavttaid main lea sámi dahje sámiguoski fáddá maid universiteahta studeanttat ja dutkit sáhttet ohcat, ja hálddaha mátkedoarjjaortnega sámi váldofága- ja doavttergrádastudeanttaide. Dáinna doarjagiin sáhttet sámi studeanttat vuolgit eará eamiálbmotuniversiteahtaide ja lohkat ovtta lohkanbaji.

Guovddáš lea ieh℅anas ovttadat mii lea universiteahta stivrra vuollásaš. Dat doaimmaha viiddisis riikkaidgaskasaš ovttasbarggu eamiálbmotdutkamis (vrd. kap. 8). Áiggi vuollái leat plánat dahkat Sámi dutkamiid guovddá¿a oppalaš eamiálbmotdutkama guovddá¿in.

Oktiibuot 32 stipendiáhttavirggi universiteahtas sáhttet lohkkojuvvot ℅adnojuvvon sámi- ja eamiálbmotguoski dutkamii stipendiáhtaid doavttergrádaprojeavttaid temáhtalaš meroštallama mielde. Dušše moadde virggi leat juolludeamis bealljemerkejuvvon sámi dutkamii; ee. lea Oahpahus- ja dutkandepartemeanta dieinna lágiin bealljemerken guokte virggi mat juolluduvvojedje 2001s. Virggit leat osohahkii ruhtaduvvon universiteahta budjeahta bokte, osohahkii Norgga dutkanráđi ja osohahkii olggut gálduid bokte. Oppalašgeah℅aldat mii ℅ájeha stipendiáhttavirggiid juhkkojuvvon fágaduovdagiidda ja albmada ruhtadangáldu, boahtá ovdan tabeallas 4.2.

4.2.3 Sámi dearvvasvuođadutkama guovddáš

Sámi dearvvasvuođadutkama guovddáš ceggejuvvui 2001s Sosiála- ja dearvvasvuođadepartemeantta ruhtademiin. Vuosttas jagi juolluduvvojedje 2,1 milj. kr guovddá¿a doibmii. Guovddáš lea ℅adnojuvvon Servodatmedisiinna instituhttii, Romssa universitehttii, ja galgá bargat dearvvasvuođa ja birgenlági dutkamiin guovlluin gos sámit ásset. Plánejuvvon lea ahte váldodoassi dutkandoaimmas galgá biddjojuvvot Kárášjohkii.

4.3 Sámi allaskuvla

Sámi allaskuvla ceggejuvvui hámola℅℅at ođđajagemánu 1. 1989, ja bođii dábálaš doibmii seamma ℅av℅℅a. Allaskuvla lei Finnmárkku guovlluallaskuvlastivrra vuollásaš borgemánu 1. 1994 rádjai, goas guovlluallaskuvlastivrrat heaittihuvvojedje ja stáhtalaš allaskuvllat ođđasisorganiserejuvvojedje ieh℅anas stáhtalaš allaskuvlan.

Sámi allaskuvla lea studeantamihttologuinis 165 ja sullii 60 virgehasainis uhcimus stáhtalaš alit oahppoinstitušuvdna Norggas. Allaskuvllas lea álggaheami rájes erenoamáš ovddasvástádus áimmahuššat sámi oahppodárbbuid. Allaskuvllas lea davvisámegiella oahpahus- ja hálddahusgiellan. Dat lea áidna alit oahppoinstitušuvdna Norggas mii geavaha sámegiela beaivválaš doaimmas sihke hálddahusas ja oahpahusas ja dutkamis.

4.3.1 Oahppu

Allaskuvllas lea álggaheami rájes leamaš váldoovddasvástádus sámi oahpaheaddjeoahpus. Dákkár oahppu lea adnojuvvon guovdilis gaskaoapmin váfistit sámi guovlluide bures gelbbolaš bargiid mánáidgárdesuorgái ja skuvlalágádussii geain lea vuođus sámi kultuvrras. Allaskuvla oa℅℅ui 1995s sámi oahpaheaddjeoahpu guovddášdoaibmaovddasvástádusa ja dainna riikkagottálaš ovddasvástádusa viidásetgárgedit sámi oahpaheaddjeoahpu ja ovttasbargofierpmádaga eará fágabirrasiiguin riikkagottála℅℅at ja riikkaidgaskasa℅℅at. Allaskuvllas lea dán oktavuođas leamaš buohtalasti ovddasvástádus oarjelsámegielas mii lea Davvi-Trøndelágas allaskuvllas ja julevsámegielas mii lea Budejju allaskuvllas.

Allaskuvla lea gárgedan máŋga oahppofálaldaga mat leat erenoamá¿it heivehuvvon sámi studeanttaide ja mat sáhttet juogo váldojuvvot oassin oahpaheaddjeoahpus dahje lasseoahppun oahpaheddjiide dahje earáide geain lea iešguđetlágan duogáš. Allaskuvllas leat dál dákkár oahppofálaldagat:

• sámegiella

• guovttegielatvuođapedagogihkka

• máŋggakultuvrrat áddejupmi

• erenoamášpedagogihkka

• sámi duodji

• juoigan ja muitaleapmi

• praktihkalaš-pedagogalaš oahppu duojis

• lášmmohallan

• matematihkka

• dárogiella

• journalistaoahppu

Sámegiella fállojuvvo lohkanbadjeoahppun, vuođđofágan ja gaskafágan. Lassin addojuvvo sámegiella easkkaálgioahpaheapmin rávisolbmuide. Lášmmohallan ja matematihkka leat dušše válljenfágat oahpaheaddjeoahpus. Eará oahppofálaldagat leat, earret journalistaoahpu, álggahuvvon lohkanbadjeoahppun dahje vuođđofágan. Oahput fállojuvvojit dađe mielde go leat doarvái studeanttat ja fágalaš ja ekonomalaš návccat. Muhtun oahppofálaldagat fállojuvvojit lávdaduvvon oahppun.

Journalistaoahppu álggahuvvui guovttejagi oahppun ℅ak℅at 2000. Oahppu lea lágiduvvon oasseáiggeoahppun golmma jagi badjel. Dan áiggis galgá allaskuvla ieš árvvoštallat oahppolágideami, earret eará organiserema, fágalaš sisdoalu ja studeanttaid ja oahpaheaddjinávccaid bestema vuođul. Ođđa studeanttat eai váldojuvvo sisa ovdal go dát árvvoštallan lea dahkkojuvvon.

Kandidáhtat buohkanassii geat leat váldán dábálaš- ja ovdaskuvlaoahpaheaddjeoahpu iešguđetlágan fágain áigodagas 1989–2001 boahtá ovdan tabeallas 4.3.

4.3.2 Dutkan ja gelbbolašvuođahuksen

Allaskuvllas lea viiddisis dutkandoaibma erenoamá¿it fágaduovdagiiddis siskkabealde, ja das lea opparat guovdilis rolla dutkamis ja gaskkusteamis bajásdoallan ja gárgedan dihtii sámi giela. Allaskuvla lea álggaheami rájes juo sakka deattuhan gárgedit sámi terminologiija iešguđetlágan fágaduovdagiid siskkabealde. Doaibma dán suorggis lea sakka veahkehan sámegiela gárgedit dieđagiellan. Allaskuvla lea dákko leamaš váldooassádalli.

Allaskuvla lea uhccán sáhttán bestet válbmasit oahppan fágaolbmuid universiteahtain. Rievddalmas gelbbolašvuođa maid allaskuvla dárbbaša, lea ieš ferten gárgedit áiggi vuollái. Bargiid viiddisis gelbbolašvuođahuksen váldofága- ja doavttergrádadássái lea dáhpáhuvvan jotkkola℅℅at das rájes go allaskuvla álggahuvvui. Dat lea dáhpáhuvvan ovttasbarggus universiteahtaiguin sihke Norggas, Ruoŧas ja Suomas. Bestenvirggit leat osohahkii ruhtaduvvon Oahppo- ja dutkandepartemeantta budjeahta bokte, osohahkii Dutkanráđi prográmma ja osohahkii eará ruhtadangálduid bokte. Allaskuvla lea ieš veahkehan bargiid geain ii leat leamaš stipendiáhttavirgi, resurssaiguin váldofágabargui. Oktiibuot ℅ie¿a bargi leat bargamin váldofágaoahpuin, ja vihtta bargi leat bargamin doavttergrádaoahpuin. Njealjis doavttergrádakandidáhtain vurdojuvvojit válbmet oahpu 2002 mielde. Oppalašgeah℅aldat mii ℅ájeha galle bargi leat bargan dahje leat bargamin gelbbolašvuođahuksemiin boahtá ovdan tabeallas 4.4.

Allaskuvlla budjeahtta lea maŋimuš jagiid nannejuvvon mearkkašahtti mađe. 2001s oa℅℅ui allaskuvla liigejuolludussan 1,6 milj. kruvnnu máksit goluid hálddahuslaš virggiide ja erenoamáš virgelohpeortnegiidda, lassin biddjojuvvojedje kr 300 000 allaskuvlla bissovaš rámmaid sisa máksit ovtta váldofágastipeandda. Gieđahaladettiin dárkkistuvvon našuvnnalašbudjeahta mearridii Stuorradiggi liigejuolludusa álggahan dihtii bestenvirggiid. Dán juolludusa juogadeamis oa℅℅ui Sámi allaskuvla ruđaid máksit golbma ođđa stipendiáhttavirggi fágaduovdagiin sámegiella, lášmmohallan ja ovdaskuvlapedagogihkka. 2002 ovddas leat ruđat oktiibuot njealji stipendiáhttavirgái biddjojuvvon allaskuvlla budjeahttarámmaid sisa. Lassin leat allaskuvlii juolluduvvon ovtta doavttergrádastipeandda Dutkanráđi bestenprográmma bokte.

Allaskuvla lea dahkan háhkošiehtadusa Sámi Instituhtain lagat ovttasbarggu hárrái, ja oassálastá maiddái árjjála℅℅at riikkaidgaskasaš ovttasbargui, ee. Arktalaš universiteahta bokte (vrd. ℅uoggáin 8.2.1).

4.3.3 Erenoamášpedagogalaš doarjalusvuogádat

Olggut barggaheaddjit leat eanet ja eanet ℅ájehan beroštumi atnit gelbbolašvuođa mii Sámi allaskuvllas lea iešguđet duovdagis.

Stáhtalaš erenoamášpedagogalaš doarjalusa stivra lea mearridan álggahit sierra ovttadaga mii jođiha ja buohtalastá sámi guovddášdoaimma ja fierpmádaga stáhtalaš erenoamášpedagogalaš doarjalusvuogádaga várás. Ovttadat biddjojuvvo Sámi allaskuvlii ja galgá leat oassin allaskuvlla vuovdinbálvalusas. Ovttadagas galggašedje, go lea ollásit huksejuvvon, leat golbma jahkedoaimma. Ovttadat galgá addit sihke oktagas- ja vuogádatdási geavaheaddjidiđolaš bálvalusaid oahpahanovddasvástideaddji instánssaide. Lassin galgá diehtobuvttadeapmi ja dieđu ja máhtu gaskkusteapmi ja juohkin deattuhuvvot. Ovttadat galgá maiddái buohtalastit fierpmádaga gárgedeami.

4.4 Budejju allaskuvla

Budejju oahpaheaddjeallaskuvla álggahii vuosttas oahppofálaldaga mii namalassii lei rehkenastojuvvon julevsámi veahkadahkii 1980-logu álggus. Allaskuvla gárgedii dalle fágaidgaskasaš oahpu julevsámi gielas, kultuvrras ja historjjás (5 ℅uoggá) fálaldahkan oahpaheaddjeoahpu váljaoasis. Oahppu lei rabas maiddái oassálastiide olggobealde oahpaheaddjeoahpu. Vuosttas dábálaš oahppofálaldat julevsámegielas (10 ℅uoggá) álggahuvvui 1985/86s. Maŋŋá allaskuvlaođastusa 1994s, go allaskuvla lahtuduvvui Budejju allaskuvlii, lea dán allaskuvllas leamaš vásedin ovddasvástádus gárgedeamis julevsámegiela oahppofálaldagaid oahpaheaddjeoahpus, ja lea gárgedan oahppofálaldagid vel eanet.

4.4.1 Oahppofálaldagat

Budejju allaskuvla lea dál gárgedan fágaplánaid

• julevsámegielas I (10 ℅uoggá)

• julevsámegielas II (10 ℅uoggá),

• servodatfágas I mas deattuhuvvo julevsámi kultuvra ja historjá (10 ℅uoggá)

• duodji I (10 ℅uoggá)

Oahppofálaldagat addojuvvojit dađe mielde go leat ohccit ja oahpaheaddjinávccat, ja sáhttet váldojuvvot oassin dábálašoahpaheaddje- ja ovdaskuvlaoahpaheaddjeoahpus dahje lasseoahppofálaldahkan oahpaheddjiide ja earáide geain lea iešguđetlágan oahppoduogáš. Fálaldagat eai leat addojuvvon juohke jagi uhccán ohcciid gea¿il. Buohkanas lohku kandidáhtat geat leat ℅ađahan loahppaiskosiid boahtá ovdan tabeallas 4.5.

Allaskuvla lea ovttasbarggus Sámi allaskuvllain gárgedan vuođđokurssa máŋggakultuvrrat áddejumis ja sámi kulturdieđus mii ℅av℅℅a 2000/2001 rájes lea oassin buot allaskuvlla profešuvdnaoahpuin, maiddái oahpaheaddjeoahpuin. Vuođđokurssa bokte galget buot kandidáhtat, sihke dá¿a ja sámi, oa¿¿ut riikkagottálaš veahádat- ja eamiálbmotpolitihka diehttevassii deattuhemiin sámi dilálašvuođaid, ja vuođusteaddji dieđuid kulturanalysas, vai nagadit áddet ja veahkehit geavaheddjiid geain lea iešguđetlágan etnalaš ja kultuvrralaš duogáš, giehtaguššat máŋggakultuvrrat deaivvademiid go barget profešuvnnain.

Allaskuvllas lea viiddisis ovttasbargu Árran giellaguovddá¿iin Divtasvuonas das mii gusto máškidis oahppanvugiid ja gáiddusoahpahusa lágideapmái julevsámegielas.

Budejju allaskuvla oa℅℅ui 1989s stipendiáhttavirggi (váldofágstipeandda) dainna ulbmiliin ahte julevsámegiela gelbbolašvuohta galgá huksejuvvot. Maŋŋá lea ceggejuvvon bissovaš virgi julevsámegiela allaskuvlalektorin. Virgi lea hálddahusla℅℅at ℅adnojuvvon Oahpaheaddjeoahpu ossodahkii, ja dan vásedin ovddasvástádus lea buohtalastit sámi ℅iekŋudanfágaid oahpaheaddjestudeanttaide. Allaskuvla lea lassin o¿¿ot guokte bestenstipeandda (doavttergrádastipeandda) servodatfágas mas sámi dilálašvuođat deattuhuvvojit, maid Oahpahus- ja dutkandepartemeanta ja Norgga dutkanráđđi ruhtadit, ja ovtta bestenstipeandda (doavttergrádastipeandda) julevsámegielas man departemeanta ruhtada. Dutkanráđis lea allaskuvla maiddái o¿¿on ruđaid professor II-virgái julevsámegielas ja studeantastipeandda (váldofágastipeandda) seamma fágaduovdagis.

4.5 Davvi-Trøndelága allaskuvla

Davvi-Trøndelága allaskuvllas lea ovddasvástádus namalassii oarjelsámi gielas ja kultuvrras oahpaheaddjeoahpus. Ovddasvástádus biddjojuvvui 1987s dalá Levanger oahpaheaddjeohppui. Maŋŋá allaskuvlaođastusa 1994s lea ovddasvástádus jotkojuvvon Davvi-Trøndelága allaskuvlla oahpaheaddjeoahpu ossodaga bokte.

Oarjelsámi álbmotjoavku ássá bieđgguid viiddis guovlluin gos dá¿a ássan ráđđe. Eai gávdno ℅oahkášguovllut nugo davvisámegielat ja julevsámegielat veahkadagas leat. Danne lea oarjelsámegiella šaddan gillát erenoamáš garra deaddaga vuolde, ja danne lea leamaš erenoamáš deaŧalaš oahpahit sámegielat oahpaheddjiid mánáidgárddiide, vuođđoskuvlii ja joatkkaskuvlii.

4.5.1 Oahppofálaldagat

Oahppofálaldagat dán áigodagas leat leamaš jahkebealovttadat oarjelsámegielas ja jahkebealovttadat servodatfágas mas oarjelsámi dilálašvuođat deattuhuvvojit. Studeanttat leat osohahkii váldán dákkár 10-℅uoggásaš ovttadaga oassin oahpaheaddjeoahpusteaset, osohahkii lasseoahppun oahpaheaddjeoahpu vuođul dahje eará oahppoduogá¿iin. Oahppofálaldagat leat addojuvvon Levangeris ja lávdaduvvon Snoasii ja Plassjii. Oahput eai leat fállojuvvon juohke jagi uhccán ohcciid gea¿il.

Allaskuvla oa℅℅ui 2001s liigeruhtajuolludusa departemeanttas vai oahppofálaldat oarjelsámegiela 2. jahkebealovttadagas sáhtii álggahuvvot. Oahppu lea dainna viididuvvon jagioahppun. Buohkanas lohku ℅ađahuvvon loahppaiskosat geassemánu 2001 rádjai bohtet ovdan tabeallas 4.6.

1991 rájes lea allaskuvllas leamaš stipendiáhttavirgi oarjelsámegielas. Allaskuvllas lea vel lassin okta virgi allaskuvlaoahpaheaddjin seamma fágas.

4.6 Eará oahppoinstitušuvnnat

4.6.1 Finnmárkku allaskuvla

—ak℅at 1973 álggahuvvui Áltta oahpaheaddjeallaskuvla lávdegotti árvalusa mielde, mii ee. galggai árvvoštallat dárbbu oahpaheddjiide ja oahpaheaddjeohppui mii namalassii lei heivehuvvon sámi dilálašvuođaide ja sámi guovlluide. Lávdegoddi deattuhii sakka dárbbu sámi oahpaheddjiide.

Addojuvvui oahppofálaldat sámegielas dábálaš oahpaheaddje- ja ovdaskuvlaoahpaheaddjeoahpu studeanttaide iešguđet dásis ja iešguđet viidodagas. Lasseoahppun álggahuvvui sámegiela jahkebealovttadat 1975s ja jagiovttadat 1976s. Oahppofálaldagat álggahuvvojedje dađe mielde go ledje doarvái studeanttat ja fágabargit gávdnamis.

Sámi oahpaheaddjeoahpu váldoovddasvástádus sirdojuvvui 1989s Sámi allaskuvlii go dát institušuvdna álggahuvvui.

Allaskuvla addá ain máŋga oahppofálaldaga main sámi kultuvra ja servodateallin lea ovttaiduhttojuvvon oassin. Earret eará lea sámi geah℅℅an-vuohki laktojuvvon buohccedivššárohppui. Allaskuvla lea ovttasbarggus Sámi allaskuvllain fállan lávdaduvvon buohccedivššároahpu Guovdageainnus.

4.6.2 Nesna allaskuvla

Nesna allaskuvla lea dárbbu mielde ja lagas ovttasbarggus oarjelsámi institušuvnnaiguin addán oahppofálaldaga oarjelsámegiela jahkebealovttadagas. Oahppu lea fállojuvvon oassin dábálašoahpaheddjiid vuođđooahpus dahje lasseoahppun oahpaheddjiide ja earáide. Oahppu ii leat fállojuvvon 1998 rájes, ja allaskuvllas eai leat áigumušat ođđasit álggahit oahpu.

4.6.3 Oslo allaskuvla

Oslo allaskuvllas lea ovttasbarggus Sámi allaskuvllain leamaš duoji váldofága fálaldat. Eai leat almmatge váldojuvvon ohccit ohppui 1990-logu gaskkamuttu rájes váilevaš studeantabestema gea¿il.

4.6.4 Norgga eanadoalloallaskuvla

Norgga eanadoalloallaskuvla lea addán 2-℅uoggásaš kurssa boazodoalus eaktodáhtolaš fálaldahkan allaskuvlla studeanttaide. Kurssa bokte o¿¿ot studeanttat diehttevassii boazodoalloealáhusa vai sáhttet dan oaidnit luondduhálddaheami olis muđui. Mearkkašahtti olu studeanttat leat jagiid mielde ℅ađahan kurssa.

4.6.5 Oslo universiteahtta

Oslo universiteahtas, riikka boarráseamos universiteahttan, lea ovdal leamaš ovddasvástádus addit oahppofálaldaga sámi gielas. 1848s juo álggahii universiteahtta loahppaiskosa sámi ja kvena gielas, ja vuosttas professor sámegielas ja kvenagielas nammaduvvui 1874s. Suoma-ugralaš gielaid professoráhtta ásahuvvui 1911s, ja 1978s ásahuvvui persovnnalaš professoráhtta sámi gielas ja kultuvrras. Virggis lei olmmoš gitta 1989 rádjai, muhto lea das rájes leamaš deavddekeahttá.

1928s álggahuvvui suoma-ugralaš gielaid magistergráda. Sámegiela vuođđofágaloahppaiskkus álggahuvvui 1957s, gaskafágaloahppaiskkus 1965s ja magistergráda 1974s.

Guovttelogijagi áigodagas 1980 álggu rájes ledje badjel 80 kandidáhta geat ℅ađahedje sámegiela vuođđofágaloahppaiskosa ja lagabui 20 gaskafága. Lassin ledje golbma kandidáhta geat ℅ađahedje sámegiela váldofágaloahppaiskosa ja guovttis oa℅℅uiga magistergráda. Dassá¿ii go Romssa universiteahtta álggahuvvui 1972s ja sámegiela dieđalaš virgi álggahuvvui dohko 1974s lei Oslo universiteahtta áidna institušuvdna mas lei sámegiela oahppofálaldat.

Miehtá 1990-logu lea universiteahtta leamaš sámegiela oahpahusa attekeahttá. Danne heaittihiige departemeanta oahpu áibbas jagis 2000 maŋŋá go kollegiija lei nu nevvon. Kollegiija árvalusa vuođuštus lei sihke váilevaš oahpaheaddjigelbbolašvuohta ja ahte oahppu sáhtii dál váldojuvvot sihke Romssa universiteahtas ja Sámi allaskuvllas. Kollegiija gávnnahii danne ahte ii lean šat ulbmillaš bisuhit oahpu Oslo universiteahtas. Oahpu heaittiheapmi Oslo universiteahtas lea dainna lágiin oassi fágalaš bargojuogus universiteahtaid gaskkas mii lea álggahuvvon riikkagottálaš fierpmádaga gárgedeami – Norggafierpmádaga – olis.