7 Kontroll av kunnskapsoverføring

Eksportkontroll omfattar kontroll med kunnskap som kan nyttast i masseøydeleggingsvåpen og leveringsmidlane deira og konvensjonelle våpen.

Tida der vi berre sende varer fysisk over grensene er forbi. No handlar det om teknologi som vert sendt og delt munnleg, digitalt, i form av teikningar eller i skrift. Eit utviklingstrekk er at fleire land vi ikkje har tryggingssamarbeid med søkjer kunnskap relevant for eigne militære system og kapasitetar frå norske teknologimiljø. Utviklinga er omtalt av både PST og Etterretningstenesta i deira årlege ugraderte trusselvurderingar. Nærståande land opplever den same utfordringa. Internasjonalt og i internasjonale forum drøftar ein korleis betre målrette og styrkje kontrollen på dette området.

Departementet har erfart eit auka medvit i universitets- og høgareutdanningssektoren knytt til eksportkontroll. Fleire universitet har teke aktive grep og etablert forsterka kontrollsystem, og dessutan rutinar for å sikre etterleving. Det å ha kontroll på strategisk teknologi, kunnskap og forsking er ein viktig del av vår forsvars- og sikkerheitspolitikk. I dette ligg det ei erkjenning av at tryggingspolitiske omsyn kan vege tyngre enn akademisk fridom i einskilde saker.

Sjølv om Noreg har eit kontrollregime for dette, har regjeringa vedteke å styrkje kontrollen, for å svare på nye utfordringar. Vi skal gjere det tydelegare når ein til dømes må søkje om ein lisens eller ikkje. Departementet meiner at det er viktig å utforme ein kontroll som liknar på den som går føre seg i likesinna land, og som dei praktiserer i møte med Noreg. Ferdigstilling av forskriftsendringane er venta tidleg 2025, og vil skje samstundes med etableringa av Direktorat for eksportkontroll og sanksjonar (DEKSA). Direktoratet skal rustast for ei saksmengd som aukar i omfang og kompleksitet, og vil ha fleire ressursar knytt til kunnskapsoverføring, noko som vil føre til auka kapasitet til rettleiing, og dessutan raskare sakshandsamingstid. Medan arbeidet med skipinga av direktoratet går føre seg, held Utanriksdepartementet fram med å vidareutvikle fagområdet, herunder sakshandsaming, rettleiing og regelverk. Utanriksdepartementet vil òg intensivere kontakten med likesinna land om korleis dei praktiserer kontroll med kunnskap.